it is the economy stupid

 De voorspellingen gaan nog steeds voornamelijk in de richting van Trump. De kiezer geeft Harris de schuld van de hoge inflatie en de daarbij behorende erosie van de koopkracht. Die hoge inflatie kwam door problemen met het aanbod door de pandemie, terwijl er maximaal gestimuleerd werd, mondiaal. Als er niet zo veel gestimuleerd zou zijn was er volgens mij een depressie à la de jaren dertig ontstaan. Nu kwam er dus een inflatie-explosie. Niet leuk, maar verre te verkiezen boven een deflatoire crisis. De kiezer geeft Biden/Harris toch de schuld van hoge inflatie en is helemaal niet onder de indruk van de doorgaande groei van de Amerikaanse economie, veel beter dan in de rest van de wereld. Harris zou trots moeten zijn op de hoge groei, weliswaar gekocht met een veel te groot overheidstekort, maar toch. Het maakt kennelijk nul indruk op de Amerikaanse kiezer. Wat staat Amerika er toch veel beter voor dan Duitsland, Frankrijk en China.. Dat de inflatie onder Trump hoger zal zijn dan onder Harris wordt niet erg geloofd. Dat zeggen linkse economen en die hebben er de laatste jaren ongelooflijk naast gezeten aldus Trump, terwijl hij wel altijd alle economische problemen juist ziet. Oude economische waarheden zijn fake geworden. Het is beter geen geld weg te gooien aan de klimaatcrisis. Protectionisme is patriottisch. Immigranten zijn akelige aliens, ook al geloven die linkse economen dat ze geld in het laadje brengen en de inflatie lager houden. De kiezer vindt dat het onder Trump veel beter ging en dat lijkt beslissend: it is the economy stupid. Bill Clinton leerde al dat je daarmee de verkiezingen kon winnen (vindt u dat u het beter hebt dan vier jaar geleden? Nee? Stem dan op mij). Economie en inflatie zijn veel belangrijkere thema's dan abortus. De kiezer knijpt de neus dicht en stemt toch maar op Trump, al stinkt zijn persoonlijk verhaal nog zo veel. Deregulering moet weer terug en het klimaatbeleid mag niets kosten en immigranten moeten weg. 

Een en ander heeft geleid tot flink hogere rente in de markten, want hogere groei en inflatie. Er is nu wel erg veel gespeculeerd op een hogere lange rente. De eindrente van de FED wordt nu door de markt gezet op 3,5 à 3,75%. Dat is iets te hoog denk ik, ik zie meer 3,25 à 3,5%. Bij dalende olieprijzen, toch echt verwacht door de hedge funds nu ze de productie ex OPEC zo op zien lopen en de vraag tegenvallen.

In Europa zijn de groeivooruitzichten van Duitsland en Frankrijk om te huilen. Italië doet het zelfs beter. Er is daarom toenemende druk op de ECB om de rente betrekkelijk snel te verlagen tot onder neutraal niveau, terwijl we nu nog boven neutraal zitten. Dus ook in Europa is er nu ruimte voor enige rentedaling. Veel zou het niet moeten worden, omdat inflatie een probleem blijft, vooral als Trump zijn protectionistische plannen doorzet (wat in iets afgezwakte mate waarschijnlijk lijkt).

geloof in Trump maakt dollar sterker en houdt rente hoog

 De opmars van Trump in de peilingen sinds Harris relatief minder in de publiciteit komt en er oorlogswolken boven haar samenpakken blijkt te zorgen voor een sterke dollar. De euro is zwak en de yen is ook weer zwak. Meer protectionisme is nog slechter voor Europa dan voor Azië en de VS. De zwakke economie in vooral Duitsland lijdt zeer zwaar onder protectionisme en zwakte in China. De trots van Europese bedrijven kreeg een flinke klap via een duikeling van de koersen van ASML en LVMH.

De groei in de VS is nog steeds sterker dan was voorspeld, zelfs hoger dan trend. Dat is niet ongebruikelijk in een verkiezingsjaar. Er is fiscale en monetaire hulp en enorm sterke investeringen in AI (in derde kwartaal investeerden allen al Microsoft, Google, Amazon en Meta voor $ 60 miljard hierin, een groei van meer dan 50% op jaarbasis). De stijging van de vermogens leidt tot iets extra consumptie (die trickle down theorie kan niet helemaal in de prullenmand). 

De olieprijs is weer zwak, nu Israël volgens de olie bulls volstrekt onvoldoende bombardeert op Iran, zelfs beloofd heeft de olieproductie niet te raken. De OPEC en Rusland hebben meer geld nodig, terwijl Amerika en andere Amerikaanse landen meer olie produceren. De zwakte van China, Europa, Australië, Canada en Japan werkt door in tegenvallend lage vraag. WTI onder $66 maakt de chartisten bang (zo ver is het nog niet, 66 kan de bodem zijn voorlopig).

De lange rente in de VS lijkt te stabiliseren. Doorgaande groei brengt de FED-rente niet onder 3% en de termijnpremie de risicopremie voor het aangaan van duratie is nog steeds te laag volgens Bianco en rechtvaardigt een 10 jaar rente van 4,6% in de VS. De plannetjes van Trump met verhoging importtarieven en uitzetten goedkope arbeidskrachten en lagere belastingen is een cocktail die smaakt naar hogere inflatie. Zonder recessie lijkt de FED de rente iets minder te gaan verlagen dan nu is in geprijsd. Een olieprijs WTI onder $66 kan overigens wel voor enige rentedaling zorgen. Overheid en banken kunnen een lagere lange rente goed gebruiken en de FED voelt die druk als een aansporing de rente te verlagen.. De reële rente volgens TIPS is ook wat aan de hoge kant, maar was toch vroeger (na 1995) gemiddeld vaak toch ook zo hoog.

De goudprijs en bitcoin stijgen kennelijk ook op Trump (en vraag India, China, Rusland).

De beurzen lijken iets te veel gestegen, extreme greed. De omvang van de gemiddelde portefeuille van de particulier is wel heel hard gestegen in het afgelopen jaar. En dat bij een treurig consumentenvertrouwen en oplopende angst of men wel alle schulden kan betalen.

weer terug na korte vakantie op Mallorca

 12 dagen Mallorca met verbazingwekkend mooi weer voor oktober, maar tegenwoordig redelijk normaal en gezien de voor mij onverwacht hoge prijzen voor hotels in de eerste week geheel volgens de huidige verwachting van populaire bestemmingen met mooie late nazomer. Mallorca is beter voor het oefenen van Duits dan mijn gebrekkige Spaans. Leuke stadjes gezien zoals Soller, Pollensa, Valldemossa en drukke  badplaatsen zoals Cala Ratjada. Uiteraard de kathedraal van Palma en het ernaast gelegen paleis.  

China heeft nog niet de all-in fiscale stimulering beloofd waarop vele beleggers hadden gehoopt, maar dat deed toch weinig pijn voor Prosus. Wel flink pijn deed de afstraffing van ASML, dat last had van grote klanten die niet bestelden. Intel kan niet meer zo goed grote investeringen betalen en Samsung gaat even ook niet helemaal jofel en TSMC houdt nog even het kruit droog na al die dure investeringen elders. Vooral TSMC deed niet haar best, (de rest van) China kocht onverdroten door. Gezien de grote omzetstijging van TSMC lijkt er nu toch wel een bodem te komen onder de daling van ASML. Chartisten gooien totaal de doek in de ring als het nog wat verder daalt, dus een rustig bezit is ASML nog steeds niet (zoals ik al uitgebreid in een vorige post meldde). 

Tot mijn verbazing is Trump flink uit aan het lopen op Harris in alle swing states, ondanks zijn mentaal zorgelijke optredens van de laatste dagen. Harris wordt in de ban gedaan door kiezers die een fermer standpunt tegen Israël willen en overlopen naar de groene Jill Stein, die naar het nu uitziet met succes Trump gekozen laat worden, terwijl haar kiezers daar toch weer niet zo overmatig blij mee zijn. Harris lijkt gestraft te worden voor te veel steun aan Oekraïne en gedoe in het Midden-Oosten, ze wordt te veel als oorlogszuchtige war president gezien, terwijl men denkt dat Trump zich minder oorlogszuchtig lijkt op te stellen (hij zal Rusland een flink deel van Oekraïne geven en China mag Taiwan inpikken). Kiezers krabben zich achter de oren en vinden dat het nu slechter gaat dan eind 2019 na de belastingverlagingen van Trump, vlak voor de pandemie. Dat komt door de inflatie, maar die zal onder Trump hoger zijn dan onder Harris volgens bijna alle economen. Maar de kiezer is, net als overal in de wereld, boos en wil iets anders. Trump/ Vance is iets anders.  De kiezer realiseert zich niet dat van de rijke landen alleen de VS terug is op het oude groeipad voor corona, een geweldig succes van Biden, wel tegen een veel te hoog begrotingstekort (dat Trump nog flink hoger gaat maken als hij ongeveer doet wat hij beloofd heeft)..

In Nederland ploetert en ruziet het zeer rechtse kabinet voort met onzalig beleid voor een noodwet, die het parlement deels buiten werking moet stellen, niet haalbaar in de Eerste Kamer en ook niet in de Tweede Kamer als NSC voor haar principes voor beter overheidsbeleid blijft staan. Wilders is een trouwe volgeling van Orban. Vooralsnog bereikt het nieuwe kabinet niets van haar beloftes. Boeren moeten inbinden ondanks de BBB in de regering. Er is nog niets echt veranderd aan het asielbeleid, al zullen binnenkort wel meer asielzoekers moeten gaan zwerven.  De spreidingswet is nog niet ingetrokken, zodat onhoudbaarheid van het huidige asielbeleid met te weinig opvangplekken nog niet voldoende uit de hand loopt om nieuwe asielzoekers af te schrikken. Boeken, cultuur. sporten wordt flink duurder en er wordt bezuinigd op onderwijs en ontwikkelingshulp. Daling van de zorgkosten komt pas in 2027 als het kabinet dan nog niet is gevallen. Maar goed, de PVV staat voor stoer beleid (=wie tegen PVV is moet dat straks electoraal bekopen met een afslachting) zo vernamen we van minister Agema en minder Marokkanen, ook al is dat nog steeds geen officieel kabinetsbeleid. Woke is nog steeds niet strafbaar. Al die mooie recyclingbedrijven zoals het door nu minister Mona Keijzer enkele jaren geleden nog  als meest innovatieve nieuwe bedrijf bekroond Ioniqa zijn failliet (of bijna) tenzij de PVV minister hiervoor maatregelen gaat nemen (dat gebeurt niet, want zorgt niet voor minder Marokkanen en asielzoekers). De PvdA is weer in een nieuwe crisis omdat men buiten de grote steden de kiezer met laag inkomen aan het verliezen is aan de SP en vooral PVV. Niet dat de PVV en NSC iets doen aan bestaanszekerheid zoals ze echt hebben beloofd, want dat kost geld dat een rechts kabinet uiteraard er niet voor over heeft. 

  

gen z doet het niet goed, vooral de jongens niet

 De Wall Street Journal had een extreem veel gelezen artikel dat het niet goed gaat met de jong volwassenen in de VS (18-34 jaar). De meisjes doen het nog vrij goed, hun arbeidsparticipatie is de afgelopen 10 jaar met 6% gestegen, maar bij jongens zie je een tegenovergestelde trend. Als hoofdschuldige wijzen ze het voortijdig stoppen van hun opleiding bij jongens, veel minder een probleem bij meisjes. Jongens wonen wel erg vaak langer bij hun ouders. Trouwen ho maar, meisjes trappen er niet in, ze willen hun man niet onderhouden plus het huishouden doen. Dit levert uiteraard ontevreden kiezers op, waar vooral Trump/Vance garen bij spinnen. De echte man die niets kan stemt Trump.

.Yahoo had een soortgelijk uiterst populair verhaal. Bazen ontslaan gen z bij de vleet, want ze zijn niet genoeg gemotiveerd, slecht in communicatie, werken gewoon niet hard genoeg, zijn niet positief genoeg. Ouders krijgen de schuld, maar vooral ook (en ik ben terecht) het overvloedig gebruik van smartphones, waardoor veel communicatievaardigheden naar de maan gaan/ niet ontwikkeld worden. Ook corona is volgens mij een grote boosdoener waarom zo veel studenten voortijdig stopten/ motivatie voor hun studie verloren. Voor de verandering kregen de immigranten niet de schuld.

In China is het ook slecht gesteld met generatie Z, de hoge werkloosheid spreekt boekdelen. Huizen zijn in China helemaal onbetaalbaar voor gen Z. Dat komt niet goed in de komende jaren, ook niet bij de huidige bazooka monetaire stimulus. Om echt meer groei te krijgen moet er ook flink fiscaal gestimuleerd worden. Voorlopig is het geld ervoor wel te maken, want de PBoC doet nog niet aan QE en zou dit toch ook kunnen gaan doen, gewoon eindeloos staatsschuld kopen en met al dat extra geld kan men wel stimuleren, een goed zorgsysteem opbouwen, investeren in climate change zou ik aanraden. Als China haar zaken niet op orde krijgt, ontstaat een groeiende schare extreem ontevreden goed opgeleide massa jongeren, die met geweld alles anders willen (zie theorie Turchin bijvoorbeeld).

In Europa gaat men bij de pakken neer zitten en geeft de immigranten maar de schuld. De plannen van Draghi zijn een no-brainer, maar men doet het niet, want het zuinige Duitsland, Nederland etc. wil hier geen geld voor vrij maken, men bezuinigt liever (waarom toch?). In Nederland moet dat via een noodwet die alleen in bijzondere crisissituaties gebruikt hoort te worden. Die crisis is er niet, maar die kan wel zo ervaren worden als de politiek ons dat maar lang genoeg voorhoudt (en dat gebeurt, want de populistische PVV wint hierdoor nog meer stemmen). De nieuwe minister tegen immigratie en omvolking (je mag dat aan nazi's ontleende gedachtegoed niet zeggen namens de regering, maar de privépersoon staat achter deze denkbeelden, minder Marokkanen etc.), mevrouw Faber is zo een heldin aan het worden met een snel groeiende schare fans ondanks haar weliswaar heldere, maar niet zo frisse denkbeelden. 

Alles bij elkaar een zorgelijk verhaal voor de komende jaren. Dat gaat nog niet onmiddellijk erg ontsporen, maar ik ben het met John Mauldin eens dat de nodige goede denkers over cycli allemaal een crisis voorspellen voor 2030. Dat deden Ter Veer en ik ook met het Chaotisch Neergangscenario dat vóór 2030 zou moeten optreden.