de flash crash

De afgelopen twee weken ontstond een enorme paniek op de beurzen. Dit kwam door de angst voor Griekse besmetting en door versterkte dalingen vanwege vermoedelijk computerprogramma's en afdekkingsoperaties van hedge funds.
Vooral de daling op donderdag in de VS was enorm: op zeker moment stond de Dow Jones 998 punten lager, in punten de grootste daling ooit. Volgens het blog the Big Picture was de werkelijke daling op het ergste punt nog groter, zo'n 1250 punten (http://www.cnbc.com/id/37109515). De flash crash heet het nu en de daling kon net als bij de krach in 1987 uit het niets een orkaankracht krijgen. Er waren wel redenen voor de daling (Griekenland, afdekacties met put opties) maar die waren bij lange na niet voldoende om zo'n snelle instorting van de markt te veroorzaken. Net als in 1987 waren het charttechnisce redenen die de beurs onderuithaalden: steunniveaus werden doorbroken en portfolio insurance acties zorgden voor een niet te stoppen val omdat ze zo veel verkoopacties veroorzaakten dat die niet ineens afgewikkeld konden worden. De markt ziet in de orderboeken dat er alleen verkooporders zijn en trekt alle kooporders terug. Een negatieve spiraal ontstaat die alleen via contraire kopers kan worden gestopt.
De SEC heeft alle transacties op donderdag teruggedraaid op nivaus van 60% onder de koersen van woensdag (dat waren heel wat transacties) en de rest laten staan. Die 60% is volkomen arbitrair en zal nog wel de nodige processen uitlokken, de Ameikanen kennende. De SEC heeft met deze actie de computerhandel enorm voor grote verliezen behoed en dappere mensen die tegen de computers ingingen hun enorme winsten ontnomen. Waar die compassie voor het gecomputeriseerd handelen vandaan komt, kan ik niet goed begrijpen.
Amerika zit enorm met de flash crash. Een herhaling van de krach van 1987 lijkt plotseling heel erg waarschijnlijk ineens op zeker moment op te kunnen treden in de komende jaren.
Men breekt zich het hoofd over hoe je zo'n enorme daling die niets te maken heeft mwet de fundamentals kunt voorkomen. Als namelijk zo iets gebeurt moet de markt nog lange tijd uitgaan van extra hoge volatiliteit en kan er een selffulfiling prophecy ontstaan van neergaande koersen en daarmee de economie in het ravijn stortend.
Deze keer dwong de flash crash onmiddellijk een enorme actie van Europa af die de flash crash op vrijdag in Europa over zag slaan in het dichtgaan van het handelen van Zuid Europese obligaties en in mindere mate ook aandelen. De acties keerden op maandag de krach die anders met behoorlijke kans zou zijn opgetreden.
Met enorme omzetten zijn beurzen en obligaties ongekend snel in waarde gedaald en hersteld. Verzekeren van bankobligaties werd even net zo duur als na Lehman.
De bibbers blijven voorlopig in de markt, maar de ECB keerde de meeste bibbers de afgelopen dagen met vermoedelijk weinig geld. Op dinsdag hoefde men op zeker moment al geen Italiaanse en Spaanse obligaties meer te kopen omdat de rente voldoende gedaald was.

De laatste tijd is men liquiditeit veel meer gaan betrekken in risicoanalyses. Als berekende risico's te hard stijgen is vaak de liquiditeit verdwenen om dan de risico's tegen aanvaardbare prijzen te verminderen. Men moet vooraf zijn maatregelen genomen hebben. Maar hoe moet dat: neemt men dan niet veel te weinig risico en klikt men zeer lage rendementen vast die herstel onmogelijk maken? Dat hoeft niet, maar kan wel het normale geval worden.
De flash crash is het denken over risicomanagement flink omver aan het gooien: de value at risk is veel hoger dan men tot voor kort berekende. Hoe moet men met dit gegeven omgaan? Moet je echt er standaard van uitgaan dat alle zwanen zwart zijn? Waar zijn de lange termijnbeleggers gebleven? Als iets waarde heeft en een inkomen produceert kan men de rampzalige volatiliteit toch wel uitzitten?

N.B. dat uitzitten van volatiliteit is een groot probleem. Op de werkvloer opperde men het samenstellen van een hedgefunds dat 10* geleveraged in 2 jaar Griekse leningen zou moeten beleggen. Dat zou een geweldig rendement opleveren. Naar het zich nu laat aanzien gaat Griekenland niet binnen 2 jaar failliet, maar men zou niet in staat zijn geweest de leningen vast te houden. De leverage zou ongedaan gemaakt zijn toen de koersverliezen de afgelopen dagen te ver opgelopen zouden zijn en men had op dat moment al zijn geld verloren. En dat terwijl als men naar begin en eindpunt zou kijken gedacht had hier flink aan verdiend te hebben, maar helaas dat kon niet omdat het susteem je onderweg failliet maakt. Leverage en illiquiditeit produceren veel grotere risico's dan men dacht en denkt. De VBA had onlangs een lezing waarbij betoogd werd (Riskmetrics) dat 2/3 van het kreidetrisico uit illiquiditeitsrisico bestond en dus groter was dan het risico op defaults.

De gebeurtenissen sinds 2007 zijn het denken over risico fundamenteel aan het veranderen. Dit kan veel leed besparen, maar ik hoop dat dit niet doorschiet, want dan zijn we nog verder van huis: doelen zoals indexatie van pensioenen en betaalbare pensioenpremies worden dan niet meer realiseerbaar.