De beurs in de 18de eeuw: VOC

René Willemsen hield afgelopen vrijdag de tweede lezing bij de VBA over beurzen in de 18de eeuw.
Pas aan de hand van de Amsterdamsche Courant kunnen vanaf 1723 de koersen van de de VOC in Amsterdam betrouwbaar afgelezen worden. In de 18de eeuw was de VOC een slecht aandeel, het zat in een structureel dalende trend en in 1796 ging de VOC failliet (de staat nam alles over). De VOC was de eerste multinational en had buiten Nederland zijn eigen wetten.

René had ook grafieken over het dividendrendement (ongeveer 3,5%, soms meer) en de koerswinstverhouding (ongeveer 20 of iets meer). Hoe die winst bepaald werd is iet altijd even duidelijk, hij zou niet goedgekeurd worden onder IASB tegenwoordig. Men hield zich vooral vast aan het dividendrende ment. Als de heren zeventien aangaven dat er meer dividend betaald kon worden, ging het kennelijk goed met de VOC. De VOC betaalde bijna heel zijn winst uit aan dividend. Dat dividend kon ook uitgekeerd worden in specerijen en de VOC zorgde er dan voor dat de prijs van kruidnagelen etc niet beneden een bepaalde garantieprijs zakte. Af en toe moest er bij geleend worden om het dividend uit te betalen of te investeren (er werden geen nieuwe aandelen uitgegeven met een uitzondering voor de stadhouders).
Na 1780 gaat dat mis en keert men (via leningen) een tijdje drie keer zo veel uit als er verdiend wordt. De tijden waren slecht, door misoogsten zat de wereld in een depressie die de Franse Revolutie veroorzaakte. Nederland was definitief zijn handelshegemonie kwijt geraakt aan Engeland en stelde niet meer zo veel voor op financieel terrein na 1780, na tot een eind in de 18de eeuw nog het belangrijste financiële centrum in de wereld geweest te zijn (het relatieve financiële verval van de Nederlanden kwam later dan het economische verval). Na verder wanbestuur ging de VOC failliet, na bijna twee eeuwen het belangrijkste aandeel in de wereld te zijn geweest.
De Engelsen namen alle belangrijke handelscentra over van de VOC met uitzondering van Indië. Men pakte Ceylon (Cey-Lon= Seij-lan= Zee-land) en Raffles Maleisië/Singapore bijvoorbeeld.

René liet ook berekeningen zien van de samenhang met de koersen van andere belangrijke aandelen in die tijd, zoals de WIC en de Engelse Bank. Die correlaties waren heel erg laag, niet torenhoog zoals tegenwoordig. Die bedrijven hadden dan ook last van andere oorlogen, misoogsten en een opgaande conjunctuur in Engeland versus neergang in ons jan-salie-geest-land van de 18de eeuw.

(afbeelding is uit Kabaal aan de beurs door René Willemsen, aan te vragen bij zijn vermogensbeheerbedrijf IBS)