Het einde van de lage rentes (Rogoff)

De rente is nu al ruim 30 jaar aan het dalen. Al heel lang roept men dat de rente echt niet lager kan en daarna daalde rente gewoon verder. Recentelijk zijn rentes tot vijf jaar aan toe (Zwitserland) negatief geworden. Men is de moed op aan het geven dat rentes behoorlijk kunnen stijgen.

De daling sinds 1981 is tamelijk symmetrisch ten opzichte van de stijging na 1950. In vorige lange golven was er wel vaker een langdurige stijging (na 1950 bijvoorbeeld!) na ongeveer 30 jaar daling. De reële rente is negatief geworden, iets dat meestal alleen bij hoge inflatie gebeurt. In dat opzicht wijkt de lage rente van nu af van een normaal deflatiescenario à la Japan, waar de reële rente positief bleef.



Kenneth Rogoff, de uitvinder van het Nieuwe normaal van deleveraging en daardoor langdurig lage groei waarschuwt tegen het geloof dat de rentes erg lang zo laag kunnen blijven als ze nu zijn. Dat doet hij niet op basis van lange golven. De rente is nu zo extreem laag vanwege een overvloed aan besparingen (vooral in Emerging Markets), een excessieve onzekerheid en geloofwaardige beloftes van centrale banken dat ze de korte rente langdurig rond 0% zullen houden. Die situatie kan nog enige tijd (zelfs jaren, zo leert Japan) voortduren, maar de huidige situatie is onstabiel.

De overvloed aan besparingen neemt af door vergrijzing, nu al een probleem in Japan en Duitsland, maar straks ook in o.a. China. De onzekerheid wordt minder op zeker moment, in ieder geval minderextreem. Er zullen presidenten van centrale banken benoemd worden die een geloofwaardige opjager van inflatieverwachtingen zijn [zo denken we dat de aartsduif Janet Yellen hoge ogen gooit Bernanke op te volgen en ook in Japan vindt men hogere inflatie een must, getuige de komende verhogingen van de BTW].

Op zeker moment [een Minsky moment] zal men zich daarom realiseren dat de huidige lage rente niet meer houdbaar is, de centrale banken de korte rente niet dicht bij 0 kunnen blijven houden en dat moment zou wel eens opmerkelijk snel kunnen komen denkt Rogoff (FD 8 augustus 2012: How long for low rates? http://fd.nl/economie-politiek/columns/opinion-leaders/390836-1208/how-long-for-low-rates)


Wanneer komt dat Minsky Moment? Dat is moeilijk voorspelbaar (2014? 2015? 2018?), maar dat het komt, is haast onvermijdelijk. Of er dan een enorme rentestijging komt is ook niet zo duidelijk. De rente bleef heel lang laag rond 1950 en tot 1965 was de rentestijging betrekkelijk gematigd, niet harder dan nu wordt ingeprijsd in de rentecurve (d.w.z. zo kansrijk is het nu ook weer niet voor een pensioenfonds om nu al op stijgende rentes te gokken). Als men echt inflationistas gaat benoemen, dan kan het wel harder gaan, want dan worden de inflatieverwachtingen onbeteugelbaar, zo leerden we in Nederland tot onze schade en schande toen De Galan plechtig beloofde dat 4% inflatie geen kwaad kon en toen we dat kwaad hadden de inflatieverwachtingen hun veilige anker hadden verloren en Nederland zich bij de stagflatielanden voegde.