De 31-jaar bull markt voor obligaties is voorbij

De zeer lange periode van rentedaling van 31 jaar lijkt gebroken. Ik kan dit uiteraard niet garanderen, maar het begint er toch steeds meer op te lijken.
De schaal is logarithmisch: de stijging per jaar is niet een trendmatig getal, maar een percentage van de rente. Aan het eind van de periode is een blow off te zien. Logarithmisch is de val na 2008 indrukwekkender.

Sinds Draghi stijgt de rente, kennelijk door minder geëiste verzekeringspremie vanwege staartrisico in Europa. Je kunt het ook toeschrijven aan het eind van de huizencrisis in de VS, waardoor de financiële repressie aan kracht inboette.

De reële rente (30 jaar swap rente min 30 jaar inflatieswap) in de VS bereikte zijn dieptepunt iets later, bij de herverkiezing van Obama (niet zo'n duidelijk oorzakelijk verband, het was wel het begin van een flinke spirt omhoog van de beurzen). De laatste rentesprong is veroorzaakt door Kuroda en QE taper angst. Men sprak in Japan van het omgekeerde Volcker moment (de vorige top was 1981 van de rente, het Volcekr moment).
Het 1994-scenario wordt weer van stal gehaald, waarbij de FED veel ijveriger de rente ging verhogen dan de markt in haar stoutste nachtmerries had gedroomd. Daar lijkt voorlopig nog geen sprake van.

Nikkei nog 6% verder omlaag als yen niet verzwakt?

De gelovigen in de yen/dollar als verklaring van de hogere waardering van Japanse aandelen zien op de huidige yen/dollar nog zo'n 6% overwaardering op basis van koers ten opzichte van boekwaarde.
De stijging is te hard gegaan en de correctie is nu al behoorlijk.

Er is twijfel aan van alles aan het ontstaan en in het bijzonder of Abenomics de yen verder naar beneden kan duwen. Enige weken geleden wist iedereen nog zeker dat als de barrière van 100 van de yen tegen de dollar geslecht zou zijn dan er zo 110 of 120 op het bord zou staan.

emerging markets en inflatieverwachting

De stijging van de rente is vreemd, omdat de verwachte inflatie daalt. Stijgende inflatieverwachtingen betekent de laatste jaren dat men meer ziet in Emerging Markets, maar dat gebeurde niet in 2012.
In 2013 klopte het weer wel: inflatieverwachting omlaag betekent teleurstelling voor Emerging Markets.
De reële rente stijgt op het ogenblik op basis van hoger verwacht risico bij beleggen in lange staatsleningen. Dat is een ander verhaal dan we in 2012 zagen.
Correlaties zijn aan het veranderen, dat brengt onrust.

rentepaniek en Japan krijgt de schuld: een Minsky moment

De rente markt is buitengewoon volatiel aan het worden. Rentes schieten omhoog, niet alleen op veilige staatsleningen maar vooral ook op minder veilig geachte staatsleningen. Vanavond moest bijvoorbeeld Mexico het ontgelden. Dat is slecht nieuws voor Spanje en Italië en vooral Griekenland.

Hoe kan het dat de rente op Amerikaanse staatsleningen zo hard aan het stijgen is, terwijl de trojka (de FED, Peoples Bank of China en Bank of Japan) gewoon doorkoopt. De trojka bezit zo ongeveer alle Amerikaanse staatsleningen. Normale beleggers kopen geen Treasuries (ze gaan ze short).

De markt gelooft niet meer dat de trojka eeuwig door blijft kopen. 2% rente is niet meer hoog genoeg om het risico op te vangen van de enorme volatiliteit in de rente.
Die volatiliteit komt overwaaien uit Japan. Die vermetele Japanners zenden de rente omhoog terwijl Kuroda relatief vier keer zo veel leningen belooft te kopen als de FED. Kuroda beloof de rente minder volatiel te maken. Dat was een veel te vage belofte.
Als in Japan de rente niet laag gehouden kan worden met QE, dan hoort het helemaal niet te kunnen in de VS.

De speculators putten moed uuit de ontwikkelingen en Japan en gaan short. Vorige week zagen we een stijgende rente en dalende beurzen. Dit dreigt vaker te gaan gebeuren. Dit brengt het geloof in het nut van QE in gevaar.
Ineens realiseert men zich dat de rente niet eeuwig zo laag kan blijven: een Minsky moment?

De reële rente kan ook omhoog.
   

    In absolute zin is de rente nog steeds laag en in lijn met de gemiddelde rente op terasury bills.                                                                                                             

het slagveld Syrië

Chinese jugaad

http://www.theatlantic.com/infocus/2013/05/chinese-diy-inventions/100511/
laat allerlei plaatjes zien hoe Chinese uitvinders probeerden o.a. te vliegen met hun zelfgemaakte prutsels voor een habbekrats (jugaad, het maken van simpele dingen tegen lag prijzen, een specialiteit van India).

Een onderzeeër om op ongeveer 30 meter diepte op jacht naar zeekomkommers te gaan. Er staan hele reeksen foto's van jammerlijk mislukte vliegtuigjes en andere rare dingen.

Al die creativiteit moet maar eens aangewend worden om China minder vervuilend te maken. Kolen zijn ewoon te goedkoop en daarom gebruikt China (ne als India) hiervan massa's. Steenkool rukt op en dreigt de belangrijkste brandstof te worden, meer toegepast dan olie.

waarom doen de beurzen van Emerging Markets het zo slecht

De achterblijvende performance van Emerging Markets bij die van Developed Markets is een van de grootste teleurstellingen van dit jaar.
In een goed beursjaar is het ongebruikelijk dat Emerging Markets achterblijven. De economische groei is heel wat beter in Emerging Markets dan in Developed Markets zoals in Europa. De Chinese beurs leek eind 2012 het heel goed te gaan doen op het meevallende elan van de nieuwe leiders. Toch werd het tot nog toe niets met de meeste Emerging Markets.

Ik ben er nog niet helemaal uit waarom die performance zo slecht was. Ik houd me aanbevolen voor reacties met verklaringen.
Sommige factoren zijn wel duidelijk:
1. In Developed Markets is er een overmaat aan QE,in Emerging Markets zijn de centrale banken in diverse landen aan het verkrappen.
2. Er is trend geweest van een afzwakkende ISM, dat is traditioneel een reden geweest voor teleurstellende opbrengsten van Emerging Markets.
3. Daarmee samenhangend: de markten dreven alleen maar de koersen van lage bètabeleggingen omhoog, low volatility etc. , dat is ongunstig voor Emerging Markets met hun hoge gewicht van cyclische aandelen.
4. Lagere grondstoffenprijzen, daarmee kon je Latijns Amerika afschrijven en Zud Afrika.
5. De economische groei viel tegen (buiten China en Brazilië is dit niet zo duidelijk), maar vergeleken met Europa toch niet zo veel. China is kennelijk een belangrijke reden waarom Emrging Markets goedkoop moeten zijn (dit is overigens niet zo duidelijk buiten de BRIC's).

Bovenstaand plaatje van Capital Economics laat zien dat de PMI van China erg samenhangt met de koperprijs (nog meer dan de ISM de laatste jaren).

De relatieve performance van FT Emerging Markets (in plaatje awaleg$) versus de S&P composite loopt behoorlijk in de pas met de koperprijs. Maar wat is oorzaak en gevolg?

Capital Economics is een fan van QE als reden voor underperformance van Emerging Markets. Bij QE1 was dit echter niet het geval.

Bij QE1 steeg de ISM, daarna daalde de ISM en dat liep redelijk parallel met de underperformance van Emerging Markets.

Goldman Sachs ziet hervormingen als motor voor de Chinese beurs

Goldman Sachs ziet hervormingen als middel om de koerswinstverhoudingen omhoog te krijgen. Er is een heleboel laaghangend fruit dat geoogst kan worden. De anti-corruptiemaatregelen van de neiuwe regering zijn hoopgevend. De hervormingen drukken de economische groei, maar dat zit nu in de voorspellingen voor de rest van het jaar. De groei gaat lager maar minder volatiel worden.

In bovenstaand plaatje laat men zien waarop de beurs steeg, dat waren hervormingen en meer liquiditeit.

De beurs reageerde haast niet op de enorme winststijgingen in 2010-11. Voor een deel kwam dit door de veel te grote stijgingen van de Chinese beurs in 2006/7 met de daarna ongelooflijke teleurstelling en angsten van de Chinese beleggers. De recente acceleratie zou heel bullish moeten zijn, maar dit moet bevestigd worden door hervormingen uit de categorie laaghangend fruit.

Er blijven zorgen over de bubbel in onroerend goed (lijkt niet te erg, maar het wordt wel afgeknepen door de politiek), te veel nieuwe aandelenemissies, te veel infrastructuurinvesteringen, te lage economische groei en angst voor uitblijven van hervormingen.

GS ziet tegenvallend macronieuws niet als een erge bedreiging voor de beurs, maar uitblijvende hervormingen wel. Overigens berichtte men vandaag dat de winsten in China behoorlijk aan het stijgen waren.

balans DNB versus BNP en inflatie 1900-2013

De omvang van de balans van De Nederlandsche Bank was ook groot vergeleken met het BNP eind jaren dertig (na het loslaten van de gouden standaard), vlak na de Tweede Wereldoorlog (waarinde gelden van DNB "fuseerden" met de Duitse gelden) en nu.

Vooralsnog loopt groei balans DNB uit de pas met inflatie, maar geldgroei loopt iets voor, dus erg geruststellend is dit plaatje niet gezien het sterke verband tussen inflatie en omvang balans DNB/BNP. Deze ker is het wel anders, omdat deze keer de balans geforceerd is opgeblazen terwijl er geen kredietgroei is. Er zijn nu allerlei artikelen die aangeven waarom de inflatie nu wel laag zou kunnen blijven.

(Plaatjes via de studie voor DNB

http://www.dnb.nl/binaries/OS_tcm46-291412.pdf

A descriptive analysis of the balance sheet and monetary

policy of De Nederlandsche Bank: 1900-1998 and beyond door Christiaan Pattipeilohy).

 

 

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Voor het eerst in 2013 hadden de beurzen het moeilijk. In Japan klapten de koersen met 7,3% naar beneden in een dag en dat gebeurde maar zelden (ongeveer 20 keer sinds 1960, waarvan iets meer dan de helft in 2008). De tegenvallende PMI van China die onder 50 dook was de druppel die de bull emmer in Japan deed overlopen. Die koersdaling sleepte de yen ook naar beneden (het buitenland hoefde minder waarde af te dekken in hun valuta door de gedaalde Nikkei). Kuroda was ook minder aardig ("er wordt nu wel genoeg gestimuleerd"), maar hij beloofde wel de obligatiemarkt te stabiliseren (don't fight the Bank of Japan). De rest van de wereld nam de plons in Japan verrassend goed op. Waarschijnlijk door de toch wel hoopgevende macro berichtgeving in de VS (nieuwe orders, huizenmarkt, initial claims) en Europa (voorlopige PMI's omhoog in de periferie, meevallende IFO (vooral current situation erg goed, in lijn met duidelijk meer dan 1% economische groei nu) in Duitsland).
Vol verwachting kijk ik komende weken of het buitenland een buy the dip mentaliteit heeft voor Japan of dat Japanse aandelen met goud samen in het badwater worden weggegooid. Hetzelfde geldt voor de rente in Italië en Spanje, die hadden flink last van de Japanse koersbuitelingen. In Spanje gaat SAREB, de bad bank die ongeveer € 90 miljard slechte schuld mag opkopen de teentjes natmaken met verkoop van de eerste objecten op de vastgoedmarkt. Als dat goed gaat, dan kan dit het vertrouwen weer enigszins herstellen.

In de VS ging alle aandacht uit naar Bernanke en naar de uitleg van Hilsenrath van wat Bernanke bedoelde. Bernanke wil niet te snel stoppen met QE, niet de fout van 1937-38 maken waaraan hij in zijn wetenschappelijke carrière zo veel aandacht schonk. Toch gaat de FED praten over hoe de QE te verminderen in de komende vergaderingen.   Hilsenrath wist zo ongeveer te garanderen dat die afbouw onvoorspelbaar zou zijn, dat Bernanke niet hield van de term "taper". De FED wil kijken hoe de S&P reageert op afbouw. De minder belangrijke FED-gouverneurs lieten in de notulen doorschemeren QE zat te zijn, ofwel omdat het gevaarlijk was of omdat men torenhoge economische groei verwacht in de VS vanaf het vierde kwartaal.

goed nieuws van de afgelopen week: meevallers in de europeriferie mogelijk, VS gaat goed

Er beginnen verhalen te komen dat de groei in Europa mee zou kunnen vallen http://pragcap.com/the-eurozones-economy-may-surprise-on-the-upside. En dat zo waar als de enige strong conviction van de voorspellers is dat de economie in Europa een puinhoop is en blijft, gegarandeerd blijft tegenvallen

De voorlopige PMI's van de week voor Europa vielen mee en de trend is goed in de periferie. Voor Spanje zijn de voorspellingen al enige tijd aan het stabiliseren (weliswaar op een slecht niveau, maar de dalende trend is gebroken).

(plaatje FED New York http://libertystreeteconomics.newyorkfed.org/2013/05/foreign-borrowing-in-the-euro-area-periphery-the-end-is-near.html). Er is in de Europeriferie een enorme verbetering van de lopende rekening geweest (de handelsbalanzen zijn soms al positief, het kapitalverkeer nog niet). Men kan zich weer intern financieren en dat heeft diverse beurzen goed gedaan. De verbetering in Griekenland sinds 2010 kwam door 7,8% meer te exporteren (alleen de export van de europeriferie naar de niet eurozone groeide) en 10,9% minder te importeren.

Miller (A dash of Insight; http://oldprof.typepad.com/a_dash_of_insight/2013/05/the-fed-as-a-fig-leaf.html) geeft een hele reeks aan dingen die goed kunnen gaan in de VS waaraan hevig getwijfeld wordt (de wall of worry is hoog), een hele rij vragen what if ... goed gaat, hetgeen behoorlijk waarschijnlijk is.  Dat verklaart waarom de beurzen zo gestegen zijn en nog verder kunnen stijgen.

Het bedrijfsleven wordt geen strobreed in de weg gelegd door de wereldwijde fiscus (zie bijvoorbeeld Apple dat buiten de VS haast geen belasting betaalt via o.a. the Dutch sandwich). Dit is gunstig voor de winsten en vooral voor de opbouw van eigen vermogen, maar kan natuurlijk niet zo blijven. Wat meer belasting betalen is soms goed, vooral de Grieken zouden die les ter harte moeten nemen.
In de VS zie je dat de winsten op een all time high staan en de afgedragen belasting dichtbij een 60-jaar dieptepunt als % van het BNP.

De Amerikaanse beurs hield het hoofd koel bij de afstraffing van Japanse aandelen in de afgelopen week. De macrocijfers bleven keurig binnenrollen, meevallers met de nieuwe orders, initial claims werkloosheid OK, de genoemde Europese PMI's (maar niet die van China die de rampspoed in Japan veroorzaakte).
De reële langere rente lijkt door een en ander wat hoger te worden en dat is gunstig voor Nederlandse pensioenfondsen.
In de Barron's (defending the bull)  mocht Nordberg zijn bullis verhaal uit de doek doen voor de VS (de werkegelegenheid groeit, bedrijven bulken van de cash, het overheidstekort smelt als sneeuw voor de zon, de huizenmarkt is nog maar vooraan in het herstel, het bedrijfsleven wil weer wat meer investeren/ risico nemen, de VS wordt energie-onafhankelijk, kortom we zitten in een multi-year bull market).

babymelk big business voor buitenland in China

China wordt rijker en de bevolking vetrouwt de eigen melk niet meer. Men probeert de buitenlanders minder dominant te maken, maar dat lukt nog niet erg.
Door droogte in Nieuw Zeeland is de melkprijs behoorlijk gestegen.

exportafhankelijkheid van China

https://pbs.twimg.com/media/BK6NuwZCMAAcN-a.png:large

Japanscenario dreigt voor China

Investeringen groeien nog steeds harder dan consumptie in China. Daardoor vliegen de schulden omhoog. Ze zijn nog niet te hoog, maar in dit tempo is dat snel het geval.

Bovenstaand plaatje uit The Economist laat zien dat Japan heel wat meer schulden heeft. Nederland valt net rechts van het plaatje af, zo veel schuld hebben de huishoudens in Nederland, maar de overheidsschuld is lager dan die van Spanje.

In Japan waren de investeringen in 1990 veel te hoog geworden ten opzichte van het BNP (alleen in de eerste fase van ontwikkeling mag het meer dan 30% zijn van het BNP, niet meer als je al rijk bent). In Japan moesten de investeringen drastisch terug als percentage van het BNP en omdat de multiplier van investeringen hoog is hindert dat de groei fors. Dit dreigt dus ook voor China, vooral over enige jaren.
In Japan is het dieptepunt van investeringen/BNP gepasseerd en dat helpt de groei in de komende jaren.

Bianco's gedachten over FED's QE: Is QE ten dode opgeschreven of moet je weer niet naar de vegetables luisteren?

Bij de nodige beleggers is het angstzweet uit aan het brkeen over doldrieste plannen van de FED om QE te verlagen, zelfs ermee op te houden. De aandelenmarkt moet dan immers tomeloos omlaag. 20% is dan zo ongeveer wel het minimum tenzij de winstverwachtingen exploderen (en dat terwijl ze geleidelijk afbrokkelen).

Voor QE ga ik te rade bij Bianco die daar tegenwoordig zo ongeveer elke dag over schrijft. Hij denkt dat de beurs alleen maar omhoog gaat door QE, de fundamentals zouden de beurs naar beneden moeten sturen (daar ben ik het niet mee eens: de wisten stijgen in de VS en die stijging trekt aan als later dit jaar de groei van de economie versnelt).

Eergisteren mocht Bernanke voor het congres oreren over wat de FED aan het doen is en gaat doen in relatie met hoe Amerika er economisch voor staat.

Als Bernanke spreekt, dan gaat de beurs vrijwel altijd omhoog. Dat is tegenwoordig zo ongeveer de grootste anomalie van de efficiënte markt. Deze keer ging de beurs niet omhoog, maar bleef ongeveer stabiel en dat terwijl Bernanke zei dat de economie te zwak was en te snel terugtrekken van QE gevaarlijk is. Daarna kwamen de notulen van de FED en de markt ging zelfs omlaag (en heel wat hedge funds die op de voorgenoemde anomalie speelden zaten vreselijk te grommen).

Ja, Bernanke zette zijn beste duivenpootjes voor bij zijn optreden voor het congres. De economie was veel te zwak om op eigen benen te staan en je moet niet de fout van 1937 maken om de monetaire stimulus te snel te verwijderen. Eerst zien, dan pas geloven dat de markt zonder QE kan.

Maar toen ineens kwam hij op de proppen dat over afzwakken van QE beslist zou gaan worden in de komende paar FED meetings. D.w.z. niet pas aan het eind van het vierde kwartaal, zoals de consensus dacht, maar meer zoals de consensus vreesde.

De notulen van de vorige FED meeting joegen de QE-vorsers weer helemaal de stuipen op het lijf. QE was een vermaledijd ding volgens de nodige gouverneurs, zij het niet de trojka (Bernanke/Yellen/ Dudley) maar de vegetables.

Kortom, er was weer werk aan de winkel voor Hilsenrath om te communiceren wat men werkelijk zou bedoelen te zeggen

 N.B. Vegetables= de andere FED gouverneurs die niets in de melk te brokkelen hebben, dit in tegenstelling tot de trojka Bernanke, Yellen en Dudley. )Ik heb de term vegetables verzonnen naar aanleiding van het mopje over Margaret Thatcher die met haar kabinet ging dineren. Ze vroegen aan har wat ze wilde eten. Een steak zei ze. Ze vroegen toen aan haar: and what for the vegetables= Ze antwoordde± that will do for them too.'

Stelling Bianco: Zo lang de trojka vasthoudt aan flink doorgaan met QE is QE niet in gevaar.

De FED heeft een communicatieprobleem hierdoor, men weet nog niet hoe men de afzwakking van QE moet gaan communiceren.

Een deel gaat via Hilsenrath, die ingefluisterd wordt door de Trojka en dat dan braaf openbaart in de Wall Street Journal, wetend dat iedereen aan zijn lippen hangt.

Volgens Bianco wil de FED weten hoe de markt exact reageert op minder QE en de FED lanceert proefballonnetjes in die richting via de vegetables en Hilsenrath. Dat maakt Hilsenrath minder betrouwbaar als doorgeefluikje van de echte mening van de trojka.

De mate van (voorspelbare) reductie van QE (tapering) staat ter discussie en men probeert de gevolgen te temmen.

Hilsenrath gaat kennelijk gebukt onder de bedenkingen van Bianco dat hij door de FED misbruikt wordt maar toog dra aan het werk

Bianco maakt er het volgende van:

Op 11 mei maakte Hilsenrath al duidelijk dat er geen sprake zou zijn van tapering, een geleidelijke voorspelbare matiging van QE. De afname van QE zou gebeuren volgens inzichten van de FED en dat kan van vergadering per vergadering verschillen. Bij economische tegenvallers kan er zelfs toename van QE zijn. De reductie van QE gaat onvoorspelbaar worden, zo is de bedoeling.

 Maar gisteren zei een kennelijk beledigde Hilsenrath: The Wall Street Journal – Jon Hilsenrath: In Bid for Clarity, Fed Delivers Opacity

Bernanke liet overigens wel doorschemeren dat de komende vergaderingen van de FED gesproken gaat worden hoe veel QE verminderd gaat worden. Dat is eerder dan verwacht. Het ziet er wel naar uit dat de FED nog lang in gematigd tempo asset backed securities blijft kopen. maar de FED belooft onvoorspelbaar te zijn met QE, naar de inzichten van het moment te gaan handelen, hetgeen ook kan betekenen QE uit te breiden.

Bernanke gaf overigens ook aan een verwachte koerswinstverhouding van 13,3 niet hoog te vinden. Er is de nodige angst dat de FED nu al de S&P te hoog vond staan. Omdat de S_P in de toolbox van de FED zit, was dit belangrijk.

goud en debt ceiling

Fitzpatrick van Citigroup had bovenstaand plaatje van het verband tussen de goudprijs en de omvang van het schuldenplafond van de Amerikaanse overheid (via http://www.businessinsider.com/citi-gold-stairway-to-hell-2013-5). De onafgebroken stijging van de overheidsschuld noemt Fitzpatrick stairway to hell. ( via http://kingworldnews.com/kingworldnews/KWN_DailyWeb/Entries/2013/5/22_Gold_To_Advance_A_Stunning_$2,000+_From_Current_Levels.html)
Hij vindt dat goud net als in de jaren 70 moet vervierentwintigvoudigen in prijs (toen van $35 naar $ 850), dat brengt hem naar een prijsdoel van $3430.Dat is in lijn met wat zou moeten volgens hem vanwege de stijging van de Amerikaanse overheidsschuld.

Overigens zie ik het schuldenplafond van de VS lang niet zo veel stijgen. Het begrotingstekort is nog maar iets van $600 miljard per jaar en daardoor zou dat schuldenplafond de komende vier jaar niet meer dan $2400 miljard stijgen en niet de afgebeelde $8000 miljard.

de portfoliomanager cyclus en de vierjaarscyclus: hoe bang moeten we worden?

http://pragcap.com/the-portfolio-manager-strategy-cycle

Uit de blogpost 30% regel toch niet zo best http://beleggenopdegolven.blogspot.co.uk/2013/05/30-stijging-regel-s-niet-gestaafd-door.html zie je dat de regel (met een overmacht aan cijfers) omver gekegeld wordt door de propagandisten van buy and hold is het beste.

Alhoewel dit vermoedelijk wel waar is in een bull markt, geeft bovenstaand plaatje aan dat je moet oppassen, als men dit zo stellig aan het verkondigen is.

Buy and hold is terug, koop liefst in indexfondsen en houd ze vast tot je erbij neervalt.

Nee, zelfs met 30% stijging op jaarbasis (nu hadden we 28,65% aangetikt van de week, net geen 30%) wil rupsje nooit genoeg niet van wijken weten.

En dat terwijl we in de euforiefase GH lijken te zitten van de vierjaarscyclus.

Maar hoe groot wordt de daling (die nog niet hoeft te zijn begonnen)?

Belangrijk is wat de rode lijn gaat doen van de fundamentals. De trailing earnings bewegen nauwelijks de laatste tijd, heel langzaam omhoog en dat gaat denk ik niet echt verslechteren.

De ISM gaat naar verwachting niet echt omlaag (48 is wel mogelijk) en hoort eind dit jaar op 55(+?) te staan bij het US revival verhaal. D.w.z. naar verwachting staat de rode lijn eind 2013 op ongeveer 1650-1700, misschien iets meer.

Paniek over QE kan in een fase HL de zwarte lijn iets als 20% onder de rode brengen (dat hoeft natuurlijk niet, geen garantie, maar zo iets paste vroeger vaak bij de fase HL). In de presidentscyclus hoort dan rond de wereldkampioenschappen voetbal het dieptepunt L te komen. Obama is niet zo’n goede voetballer in de presidentscyclus als Nixon, dus geen enkele garantie. Paniek zonder macro fundamentals hoeft niet zo lang te duren.

flash crash Japan

Nikkei in euforie? De derde versnelling is wel vaker onhoudbaar gebleken.

Volatiliteit in de rente (net als 118 maanden geleden) bleek besmettelijk voor de aandelen. Er kwam een flash crash in de ogen van de Japanners.. Sinds 1960 heb je zo iets extreems maar zo'n 20 keer meegemaakt, waarvan de helft in 2008

Smithers, een perma bear, had tot mijn verbazing een positieve analyse. In de periode 1960-1990 had je alleen maar heel sporadische uitschieters naar beneden, niet naar boven (alleen een in 1987 na de krach), vanaf 1990 waren de extreme uitschieters bijna steeds naar boven (maar niet in 2008).

In de bear markt waren dus de extreme uitschieters naar boven, in de bull markt naar beneden. We zitten kennelijk in een bull markt voor Japan.

Daiwa mopperde op de derivatenmarkt die te veel puts kocht en paniekerende particulieren. VaR gaat omhoog door het succes van Abenomics. De Bank oj Japan greep kordaat in met 2 triljard yen (maar andere partijen klaagden dat dit niet op tijd en te weinig was). Aandelen zijn qua koerswinstverhouding en winststijging nog goedkoop in de ogen van Daiwa.

In ieder geval is er ineens enorme volatiliteit op de rente- en aandelenmarkten in Japan. De Japanse beurs begon in het groen, terwijl men de siddering over QE in de VS al had vernomen maar de slechte PMI van China brak het optimisme. Daarna ging het mis. Komt het weer goed? Ik denk het wel, geen garantie.

3D printing van voedsel en Google Glass problemen

3D printers worden ingezet om voedsel te drukken. De NASA ziet er wat in http://www.boston.com/business/innovation/blogs/inside-the-hive/2013/05/21/nasa-bets-printed-food-can-make-you-eat-bugs/tgJBoHzvMqoPXOcXB2OO9K/blog.html. Men denkt aan algen, lupinezaden en andere ongebruikelijke zaken voor massavoedsel.Op heel ander terrein denkt men goedkoop voedsel te kunnen maken door bepaalde stoffen samen te nemen zoals wormen en insecten en ze dan tot de blokjes te verwerken als op de foto http://qzprod.files.wordpress.com/2013/05/meal_worms_3d.jpg
Pizza's worden gezien als ideaal voor 3D, dat kan in laagjes verwerkt worden.
Voorlopig lijkt een en ander buitengewoon onsmakelijk te zijn.

Daar zijn ze weer: de mensen die allerlei ellende zien bij nieuwe technologie, hierboven de Google glasses http://qzprod.files.wordpress.com/2013/05/image-1.png

berooid enige jaren na het winnen van miljoenen in de loterij in de VS

Op Business Insider is een post over hoe 19 mensen die de hoofdprijs in de loterij wonnen en de nodige miljoenen, soms zelfs tientallen miljoenen dollars en een keer zelfs $114 miljoen(!), kregen nu toch straatarm zijn http://www.businessinsider.com/17-lottery-winners-who-blew-it-all-2013-5. Sommigen zijn weer vuilnisman of werken in de supermarkt dan wel een andere eerzame baan bij McDonalds.

Amerikanen maken hun faam waar dat ze echt big spenders zijn. Drugsverslaafden zijn vaak ook heel goed in het snel arm worden. Een enkeling gaf zo veel weg dat hij zelf steun nodig had. En verder vinden ze het heerlijk om elkaar eens een proces aan te doen.Enkele mensen hadden vooraf afgesproken de prijs te delen, maar na het winnen van de prijs kwamen ze ineens op andere gedachten. Daar weten advocaten wel raad mee, je houdt als winnaar dan geen cent meer over na advocaatskosten. Er waren er ook die hun hoofdprijs verborgen hielden voor hun echtgenot (e), daarna gingen scheiden. De achtergelaten partij kwam daar dan achter en wist via die geweldige advocaten toch de nodige pecunia af te troggelen en inclusief de weldadige levenswijze na het winnen van de hoofdprijs leidde dit soms tot een tocht naar de voedelbank. Het is ook een verhaal van mensen die zelfmoord pleegden, in de gevangenis kwamen, door de fiscus achtervolgd werden en vooral ook door ex-en.

Een mevrouw had een annuïteit gekocht, maar lostte haar schuld van $200.000 niet af en dat leidde dan weer tot processen van de uitlenende instantie, die deze processen won en $ 154 miljoen schadevergoeding toegewezen kreeg, maar de mevrouw in kwestie had geen rooie cent meer na haar woeste uitgaven.

Je had ook nog de gokkers die geen enkele moeite hadden miljoenen te vergokken in casino's etc. Hierbij hoorde ook Evelyn Adams, nu woonachtig in een trailer park. Zij won maar liefst twee keer de hoofdprijs in een miljoenenloterij. Volgens de kansberekening was dit te onwaarschijnlijk om waar te zijn. Maar het bleek toch waar. Het is mogelijk dat dit gebeurt en voor zo ver bekend is dit het enige bekende geval. Bij de seminars van Inquire werd dit voorbeeld de nodige jaren geleden behandeld, hoe iets onwaarschijnlijks toch kan gebeuren. Dit was het voorbeeld dat ik vroeger aanhaalde om uit te leggen dat Lucia de Berk onschuldig was. Zo iets kan gebeuren met verpleegsters die op een afdeling werken met veel sterfgevallen. Het gebeurt wereldwijd niet veel, maar het gebeurt gewoon en Lucia was het slachtoffer van het noodlot van het onwaarschijnlijke toeval.

30% stijging regel S&P niet gestaafd door empirie (maar toch)

Eventjes terug blogde ik over de 30% regel: wordt voorzichtiger als de stijging van de S&P boven de 30% komt op jaarbasis en even later weer onder die 30% komt. http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2013/05/is-de-s-te-veel-gestegen-de-30-12-regel.html Naar mijn gevoelens over de afgelopen 30+ jaar was dat een reden om tevreden te zijn met die stijging en voorzichtiger te worden. Dit had Ter Veer me toen ik jong was bijgebracht en zijn vuistregels waren (en zijn) bij mij bijna heilig. Vaak kwam er dan een correctie. Dat heb ik de laatste weken rondgetoeterd als een soort handvat voor een trigger om wat voorzichtiger beleid uit te lokken.

Dat lokte enig toetsen aan de cijfers uit van mijn collega Jitzes en met schaamrood op de kaken moet ik erkennen dat de empirie die 30% in het geheel niet ondersteunt.

Het bovenstaand plaatje van Jitzes laat zien wat er gebeurde sinds eind jaren twintig met Amerikaanse aandelen in het daaropvolgende jaar bij een bepaalde koersstijging van x% in het voorgaande jaar. Bij 30% stijging is het nog een soort random walk. Pas bij enorme stijgingen in de orde van grootte van 100% is de hitratio van dalende koersen hoog (en het omgekeerde, koersstijging na koersdalingen begint pas een degelijk verhaal te worden bij koersdalingen van ongeveer 50%).

Nu is mijn regel dat je pas moet verkopen als die stijging weer onder de 30% komt na daarboven te zijn geweest. Na wat number crunching (en een e-mail van 60 MB)  kwam daar het volgende uit:

had goud zijn Minsky-moment?

Plotseling realiseerde men dat er geen inflatie was, dat QE voorlopig niet tot extra inflatie leidt, dat systematische risico, zoals de Eurocrisis, structureel naar beneden aan het gaan is en dat een mogelijke valutawedloop gaat leiden tot een sterke dollar (inclusief Dutch disease). De correlatie tussen sterke dollar en lagere goudprijs is hoog. Dat wijst allemaal op het opgetreden zijn van een Minsky moment.

Minder gehoord is het argument dat de groei van de valutareserves van Emerging Markets voor het eerst sinds 1998 lijkt stil te vallen en dat China zijn valutareserves excessief vindt (en er wellicht iets anders mee gaat doen)

Ook hoort men dat het plotseling duidelijk is dat aandelen beter en veiliger zijn dan goud.

Goud is niet langer de veilige haven

VaR van goud is plotseling een probleem geworden

Een en ander leidt tot dumpen van goud door institutionele beleggers/ hedge funds.

Is dat genoeg? niet als de vraag sterker stijgt dan de productie. Dat kan nog steeds, want de vraag naar juwelen en munten groeit.

Als er een Minsky moment is geweest dan dreigt een nieuwe neergang, na het eerste hertsel van de klap.

De fysieke vraag naar goud groeit wel door de sterk groeiende middenklasse in de wereld.

Zonder vraag van centrale banken is die stijging van de vraag niet voldoende denk ik om de gestegen productie te overtreffen.

De productie van goud is hoog door de gestegen prijzen. Na enige tijden is er bijna altijd een sterke reactie van grondstoffenproducenten op gestegen prijzen. Goud is geen uitzondering.

groei duurzame energie

schaliegas wint van propaan

S&P 2013=1995=1999

Van tijd tot tijd probeert men de koersontwikkeling zo ver in het jaar te vergelijken met die van een tijd geleden. Op het ogenblik is het populair om te zeggen dat de koersontwikkeling in 2013 zo veel lijkt op die in 1995 (blog bespoke bijvoorbeeld; de correlatie is 0,96 tot nog toe). Dat is geen enkele garantie dat het zo blijft, sterker nog, de kans is klein dat de correlatie zo hoog blijft.
Ook populair is 2013 te vergelijken met 1999, maar zoals je in de grafiek kunt zien is dat de laatste tijd wat minder populair aan het worden. Het is neergesabeld door Joshua Brown (Reformed broker:
http://www.thereformedbroker.com/2013/05/16/in-which-downtown-josh-brown-destroys-the-1999-comparison/)

Eerder dit jaar riepen velen dat de koersontwikkeling precies leek op die van 2011 of 2012