5 jaar Lehman 13 jaar ICT bubbel

De afgelopen week waren er de nodige beschouwende artikelen over hoe het gegaan is sinds het faillissement van Lehman Brothers. Ze waren too big to fail en dat is gebleken. De economie kreeg een optater zoals zelden eerder vertoond, erger dan de eerste oliecrisis of 9/11.
Er waren heel wat economen die terecht het moeizame herstel zagen van de Lehman kredietcrisis, maar er zijn vrijwel geen economen die zowel het tegenvallende economische herstel als de goede beurzen na 2009 zagen. Mijn uitgever in zijn samenvatting van ons boek kwam zo ongeveer het dichtste bij. Ons boek voorspelde mooie aandelenopbrengsten bij een minder overtuigend verhaal voor de economie, vooral de westerse economie.

Het faillissement van Lehman na een hele periode van ellende op de kredietmarkt (o.a. rommelhypotheken en onduidelijke financiële derivaten) was een breuk. Too big to fail bleek onzin te zijn. De staat stond toe dat er onmetelijke verliezen op derivaten geleden konden worden met enorme gevolgen voor de financiële positie van bijna alle banken en verzekeraars.

Lehman was een breuk in de trend dat je steeds meer schulden kon aanhouden vergeleken met je inkomen. Dat was het Minsky moment waarbij men inzag dat iedereen te veel schuld had

Sinds de kredietcrisis kon de groei niet meer terugkomen op de oude trend. Men moest schulden afbouwen en daardoor kon het BNP niet harder groeien dan het inkomen.

Maar een en ander ging al eerder minder goed. Sinds de puinhopen van paars zijn verdwenen groeit de consumptie al minder hard dan het BNP. Alle groei zit in de zorguitgaven van de overheid.
Dat geldt voor België iets minder dan voor Nederland, maar bijvoorbeeld voor Engeland gebeurde hetzelfde.

In 2000 barstte de ICT-bubbel, maar door de opkomst van China en andere BRIC's plus een huizenmarktbubbel ging de groei in de wereld na 2003 tot 2007 fors omhoog. Een en ander maakt de beoordeling van de situatie in de wereld meer gecompliceerd. Het gaat niet zo best in het Westen door die deleveraging, maar in de Opkomende Landen gaat het beter en daar wonen veel meer mensen. In enkele landen is er daar nu ook een terugslag, maar per saldo gaat het daar nog steeds best goed. Als de groei in de VS nu eindelijk eens aantrekt, dan gaat het de komende jaren weer beter inde wereld met de economie.

Met het bedrijfsleven ging het goed als enige van de machten (bedrijfsleven, employees, government, individuen) en daardoor deden winsten en aandelen het goed.
vanwege het ontbreken van inflatiedreigingen en te hoge kredietgroei konden centrale banken ongelooflijk veel stimuleren. Zij zijn nu oppermachtig. Dat had ik in 2009 niet voorzien, maar dit veroorzaakte mede dat de asset economy weer de goede kant op gaat: net wealth is zo verbeterd dat het de groei weer aanwakkert. Die groei is onevenwichtig verdeeld, alleen bij de rijkste ongeveer 7% gaat alles uitstekend, maar het veroorzaakt uiteindelijk wel een groeiherstel. Na 2018-2020 wordt die onevenwichtige inkomensverdeling volgen Ter Veer en mij weer recht gezet.