lage investeringen = lage groei productiviteit= lage groei of gaat de Kondratieffgolf toch omhoog? Is de supercyclus van grondstoffen voorbij

De laatste dagen wordt ik overspoeld met verhalen dat de economische groei heel laag moet blijven zelfs in de VS, omdat er de laatste jaren zo weinig is geïnvesteerd dat de productiviteitsgroei en daarmee de economische groei wel haast in moet storten.
De pessimisten zijn uiteraard zeer opgetogen over zo'n ellendige toekomst die zo goed past bij het huidige geknoei van de Amerikaanse politici die met alle macht proberen failliet te gaan terwijl de leading indicators zo aan aan het trekken waren.
Even door de instorting van het vertrouwen heen kijken en de vizier weer op de lange termijn richten.

Het plaatje hierboven laat zien dat de gemiddelde groei van de afgelopen vier jaar aan aan het trekken is van betreurenswaardig lage niveaus, maar nog heel laag is. De rode lijn geeft de productiviteitsgroei over een periode van vier jaar. Die productiviteitsgroei is lang niet zo ver afgegleden, ongeveer op het gemiddelde niveau van de afgelopen 40 jaar blijven steken.

De blauwe verticale lijnen geven de afscheiding aan tussen de periodes waarin eerst productiviteitsgroei en BNP normaal met elkaar meebewegen, dan vierjarige periodes vanaf 1977 tot 2000 waarbij de economische groei hoog was vergeleken met de lage productiviteitsgroei en daarna een periode van minder groei van het BNP dan de groei van de productiviteit aangaf. Na 2011 lijkt er weer een periode aan te breken met meer economische groei dan de productiviteit aangeeft.  Maar waarom?


De investeringsgroei gaat aantrekken.

Investeringen groeiden hard in de jaren 1974-1995 maar dat leidde niet tot boven gemiddelde productiviteitsgroei.

Na 1995 zie je een productiviteitsgroei die veel hoger is dan de groei van het BNP of investeringen aangeeft. In 2013 zie je ineens dat de investeringsgroei veel harder aan het gaan is dan de productiviteitsgroei aangeeft. Is dat een breuk? Ja! De investeringen zullen voorlopig behoorlijk hard groeien (denk aan 8%+ per jaar; en huizenbouw groeit nog harder) in de VS.

Hoe aandelen het doen vergeleken met grondstoffen heeft vrijwel dezelfde periode-indeling als productiviteitsgroei versus groei BNP dan wel investeringen.
Zowel de CRB grondstoffenindex als de goudprijs geven als omslagpunten omhoog 1981 (tot 2000) en eind 2011.

Dit past in de Kondratieffgolf zoals Stiefel Nicolaus met goede timing aangaf eind 2011.

Waarom zou groei goed kunnen worden vergeleken met productiviteitsgroei? In de periode 1975-1998 kwam dit door extra overheidsuitgaven en vooral later ook extra schulden maken door particulieren. In de komende jaren kunnen we investeringsgroei krijgen die niet onmiddellijk tot productiviteitsgroei leiden. De bouw kent weinig productiviteitsgroei en die trekt aan. Er is extra groei door fracking, dat lijkt ook niet tot grote productiviteitsgroei te leiden. Er zal wel meer uitgegeven worden aan gezondheidszorg door Obamacare.

Er speelt nog het punt dat de hogere olieprijzen na 1973 een soort belasting waren die zorgden voor lagere productiviteitsgroei volgens Grantham. De stijging na 1998 van de grondstoffenprijzen remden de productiviteitsstijging enige jaren later.

Mijn visie is dat aandelen het beter gaan doen dan grondstoffen in de komende jaren en dat de economische groei beter zal zijn dan een niet eens zo slechte productiviteitsgroei gaat aangeven. Investeringen zullen de groei gaan trekken.