Piketty over Japan: ongelijkheid tussen generaties, de te grote staatsschuld die klein is in hun asset economy

Er stond een interview in de Asia Nikkei Newsweek http://asia.nikkei.com/Politics-Economy/Economy/The-new-inequality-is-between-generations met Piketty, waarin hij enkele interessante toelichtingen op zijn theorieën geeft via Japan. Hij verheugt zich straks te gaan zien hoe het er in Japan toegaat. Sinds zijn boek is zijn leven flink veranderd. Daarvoor had hij nauwelijks een voet buiten Frankrijk gezet en nu reist hij de wereld af. Als socialist wordt hij nu overspoeld met geld en toch zal hij doorgaan met zijn theorie dat hoge inkomens en vooral vermogens meer belast moeten worden.

Ik lees veel Amerikaanse blogs en economen en die bestrijden Piketty meestal met vuur en zwaard. Piketty heeft een gevoelige snaar geraakt. De rijken betalen al bijna alle inkomstenbelasting in de VS, veel meer van hun inkomen gemiddeld dan de lagere inkomens (stel voor dat het andersom was; alhoewel: je hebt dat verhaal van de secretaresse van Warren Buffett die een hoger % belasting betaalde). De Laffercurve heeft zijn gelijk bewezen: te veel belasting heffen veroorzaakt een zo veel lager nationaal inkomen dat de totale belastinginkomsten gaan dalen. The American Dream geeft uitzicht aan elke (blanke en gele) Amerikaan om tot die rijkste 1% te gaan behoren die zo extra getroffen zou gaan worden door de plannen van Piketty. In oude polls die ik me herinner denkt ongeveer half Amerika ooit tot die rijkste 1% te kunnen gaan behoren als alles meezit. Nu zal dit wel minder zijn, maar er zijn nog genoeg Amerikanen die er zo over denken, anders kun je de grote verkiezingsoverwinningen van de republikeinen moeilijk voorstellen. Verhoging in Frankrijk van toptarief naar 75% bracht nauwelijks iets op en is geschrapt. De prikkel om minder belasting te betalen voor de superrijken was gewoon te groot: men vond voldoende manieren die 75% te ontwijken.

Ik denk dat ze wel een punt hebben dat je voorzichtig moet zijn met belastingverhogingen, maar dat ze wel nodig zijn om de ongelijkheid niet te ver uit de hand te laten lopen en de overheidsfinanciën  enigszins te helpen. Dat zou dan vooral hogere successierechten moeten zijn. Dat is niet populair om het maar eens voorzichtig te stellen. Kinderen hebben meer recht op het vermogen van de ouders dan de staat. Maar toch, het zal straks moeten.

Drie punten uit het interview vind ik de moeite waard meer aandacht te geven

 1.   De titel van het interview: de nieuwe ongelijkheid is die tussen de generaties

2.    2.  De ongelijkheid van inkomens en de hoogte van vermogens in Japan nu de groei al enige tijd lager is

3.    3.  Hoe kan Japan van zijn 200%+ staatsschuld versus inkomen afkomen

De nieuwe ongelijkheid is tussen generaties

Sinds de Industriële Revolutie is het verschil in inkomens tussen het rijke Westen en de arme rest van de wereld bijna voortdurend gegroeid. Pas na 1998 zie je een kentering. De Opkomende Landen zijn ineens harder gaan groeien en vooral na 2006 vindt iedereen dat dit zo zal blijven, al gelooft men sinds kort niet meer dat het verschil in groeitempo zal toenemen. Het is vooral de opkomst van de middenklasse in die Emerging Markets die deze snelle groei mogelijk maakt. Anders dan in andere Kondratieffgolven zorgt deze opkomst voor problemen voor de Developed Markets. Daar heeft de jonge middenklasse die moet concurreren met top van de middenklasse in landen als China en India het zwaar. Twee eeuwen lang was het een van de hoogste wijsheden dat je beter gemiddeld in Amerika kon zijn dan briljant in landen als China. Dat is niet langer zo en wereldwijd gezien terecht.

Een en ander raakt de belangen van de gevestigde orde (bedrijfsleven, overheid en arbeid) en die weten dan altijd veranderingen met succes te traineren. 

Daar stuiten we op een van de redenen waarom de vakbond het zo moeilijk heeft: ze behartigen vooral de belangen van generaties die het zo veel beter hebben dan die van de jongere generaties. De babyboomer (en ook de wat ouderen) heeft goedkoop het huis gekocht, mocht deels eerder met pensioen, profiteerde van de gasbel en had een vast arbeidscontract zelfs als hij geen universitair diploma had. Hun kinderen zitten met de gebakken peren. Ze hebben een te duur huis gekocht, krijgen 0% rente op hun spaargeld, moeten later met pensioen en zitten met de gevolgen van klimaatverandering opgescheept. Voor het eerst sinds 1800 hebben ze het slechter dan hun ouders (al zal dit denk ik uiteindelijk wel weer goed komen) .

Een deel heeft het straks goed, als ze erven van hun ouders. Daardoor neemt ongelijkheid toe.

Door globalisatie van ook de belastingtarieven betalen heel wat rijken minder belasting dan de middenklasse. Dat brengt het normale sociale contract in de samenleving in gevaar.

De ongelijkheid van inkomens nu de groei in Japan al geruime tijd lager is

In Japan is de inkomensongelijkheid ongeveer vergelijkbaar met die in Europa en de toename van de ongelijkheid ook.

De economische groei in Japan was niet zo laag, niet veel anders dan het gemiddelde sinds 1700 in Europa. Sinds 1700 was er gemiddeld 1,6% groei, waarvan 0,8% door bevolkingsgroei. Dat was genoeg voor een vertienvoudiging van de welvaart per hoofd. 

Japan kwam straatarm de oorlog uit en groeide daarna enorm. Daardoor had men rond 1960-1979 nog niet zo veel geld opgepot. Bezittingen waren twee à drie maal het BNP. Na de terugval van het economische groeitempo na 1970 begon  die verhouding te stijgen en dat zette zelfs na 1990 nog door. Nu heeft men ongeveer zes à zeven keer meer asets, bezittingen dan de omvang van het BNP. Dan heeft een terugval van de huizenmarkt veel grotere gevolgen. Een over het hoofd geziene positieve ontwikkeling is dat die bezittingen veel harder gestegen zijn dan de staatsschuld. (Iets dergelijks zag je ook in Italië waar de verhouding assets/ economy ook heel hoog is, in lijn met de lage groei en reltief hoge besparingen, net als Japan).

Hoe komt Japan van die 200%+ staatsschuld af

Die staatsschuld is niet zo groot gezien de totale bezittingen van het land. De overheid bezit ook veel zaken, de netto schuld is een stuk kleiner. Als de inflatie laag is en het uit de groei moet komen, dan duurt het heel lang. Engeland had in de 19de eeuw ook meer dan 200% schuld, maar het duurde meer dan zestig jaar om onder de 100% te komen.

Duitsland en Frankrijk hadden na de Tweede wereldoorlog ook meer dan 200% staatsschuld. Daar verdween die door zeer hoge inflatie (ongeveer . 50% per jaar tot 1950 in Frankrijk) in vijf jaar.

Zonder inflatie gaat het lang duren en daarom is het goed dat Abenomics naar 2-4% inflatie streeft(daar laat Piketty een stokpaardje van socialisten zien: bij 4% inflatie wordt deze oncontroleerbaar, deze mag slechts tijdelijk boven 3% uitkomen).

Omdat de bevolking van Japan krimpt is er weinig kans dat men zonder hyperinflatie van die staatsschuld af kan komen. Daar hyperinflatie de asset economy hard raakt, is hyperinflatie zeer onaantrekkelijk voor Japan dat (nu nog) bol staat van de assets.

De enige echte eye opener was dat de Japanse overheidsschuld zo veel minder was gestegen dan de totale asset economy. Daardoor kon de rente zo enorm laag blijven. Voor de toekomst is het zeer de vraag of de asset economy in Japan harder zal groeien dan de overheidsschuld gezien het enorme overheidstekort dat door hogere zorgkosten enorm blift en dat bij een demografisch afgedwongen ontsparing waardoor ook minder assets worden vergard (zelfs netto verkocht moeten worden).