Toenemende minderopbrengst en seculiere stijging van aandelen en rente

Er was een verhaal http://www.ritholtz.com/blog/2015/04/nasdaq-bubble-stole-from-future-returns/ dat aangaf hoe hoge opbrengsten van aandelen en obligaties (maar ook andere beleggingen) het rendement langzaam wegeten van de navolgende jaren. De enorme opbrengsten van aandelen eind jaren negentig zorgden voor negatieve opbrengsten in de jaren daarna. De waardering was extreem hoog geworden en dan is een langdurige aanpassing nodig. In die aanpassingsperiode zijn de rendementen gemiddeld tegenvallend. Hoe meer de overwaardering toeneemt, des te minder wordt opbrengst: ofwel toenemende minderopbrengst.

Pas in 2009 kwamen er weer tijden van mooie opbrengsten voor aandelen.

 Is dat seculier? 

Seculier is een lange periode van goede dan wel slechte opbrengsten. De periode 1929-1942 en 1965-1982 worden gezien als seculier slecht, terwijl 1949-1965 en 1982-2000 wordt gezien als seculier goed. De vraag is of we sinds 2009 in een seculier goede tijd voor aandelen zitten. Mijn visie is dat de koek omstreeks 2018 op is en er dan iets aan komt à la 1965-1982 maar dan met minder inflatie (hoop ik).

Om een seculiere stijging van aandelen te krijgen moeten aandelen èn goedkoop zijn èn de winstgroei (per aandeel) moet meevallen. Dat was van 2009 tot 2014 het geval in de VS, maar nu worden beide problematisch. 

De waardering is niet meer zo laag dat een en ander veel duurder kan worden. Het kan nog wel, als men dividendrendementen vergelijkt met de zeer lage rente. Maar de rente kan normaal gesproken niet veel meer omlaag. 

Er is ook een probleem op komst met de (reële) winsten. De hogere waarderingen leiden tot veel minder automatische winststijging per aandeel bij inkoop eigen aandelen. De winstmarges hebben ongeveer hun top bereikt, de inhaal vanuit de kredietcrisis is in de VS achter de rug (in Europa hebben we nog wat te gaan). 

Belangrijker is het verhaal voor de langere termijn: de loonstijging gaat met flinke kans op niet al te lange termijn (2018?) niet meer achterblijven bij de winststijging. Men neemt het straks niet meer dat alle welvaartsstijging naar de hoge inkomens en de bedrijfswinst gaat.  Wel de banken redden, maar niet meedelen in het economisch herstel, in dat universum willen we niet meer leven (vrij naar snotneus Jesse van Klaveren). In de VS lees je steeds meer over stijging van de minimumlonen. Die gaat daar optreden. Overigens verdient maar een paar procent van de werkzame bevolking het minimumloon in de VS, dus al te veel algemene loonstijging hoeft een en ander niet op te leveren, maar het geeft wel aan dat de tijdgeest aan het veranderen is. Men is nog ver weg van ‘winst is vies’, men is nog bezig met ‘schuld is vies’, maar langzaam komt het nivelleringsfeestje eraan en dat betekent minder reële winststijging en dat op een moment dat de waarderingen van aandelen hoog zijn en de rente dan waarschijnlijk in de lift moet zitten. De economische groei kan dan beter zijn dan nu het geval is, maar de aandelenkoersen hebben daar niets aan. Loonstijging is inflatoir en vroeger kon de rente daar op stijgen. Die tijd kan terugkomen.