terugblik op de tien mogelijke verrassingen die ik voor 2015 signaleerde

Net als vorig jaar kwam er niet zo veel van uit, overigens was dat in de paar jaar ervoor wel het geval.

zie http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2015/01/tien-verrassingen-voor-2015.html

1.    De S&P stijgt 12% zoals de kaart van de Kondratieffgolf aangeeft.

§  Nee, de S&P bleef onveranderd. De winstgroei viel tegen door de verder dalende olieprijs en de sterke dollar. De FED werkte niet mee aan een hogere koerswinstverhouding.

2.    De S&P explodeert tot ongeveer augustus om daarna fors te dalen. Enigszins het 1987 scenario. Kans op grote val dollar dan. De Russell2000 (small caps) doen het relatief goed. Snel herstel.

§  Redelijk waar. Er was een behoorlijke correctie in augustus. De omstandigheden van de 1987 krach waren er (neerwaartse doorbraak van het charttechnische beeld, een opening in de VS die fors lager was vanwege het verloop van futures in de rest van de wereld waardoor iedereen zou moeten beginnen te verkopen in de cash markt). De markt was er nu op ingesteld en kon de verkoopgolf vrij goed verwerken (op wat flash crashes en idiote koersvorming in sommige ETF’s na). Het herstel kwam snel, maar zorgde niet voor nieuwe koersrecords van de S&P.

3.    De rente gaat veel meer stijgen dan is ingeprijsd in met name de VS, vooral door meer loonstijging dan verwacht. De FED gaat zeggen dat de economie een hogere rente nodig heeft, omdat anders alleen aandelen teruggekocht worden in plaats van dat er geïnvesteerd wordt.

§  Nee, de rente steeg opnieuw niet erg veel meer dan was ingeprijsd. Loonstijging bleef laag al was deze in reële termen nog alleszins redelijk. Financiële stabiliteit was uiteindelijk de hoofdreden waarom de FED uiteindelijk de rente toch verhoogde

4.    De economische groei valt tegen in de VS, het blijft doormodderen op ongeveer 2,3% groei. De groei van de werkgelegenheid zwakt af, er is een negatieve bijdrage van de netto export, investeringen vallen tegen, millennials geven hun geld niet uit, vooral niet aan huizen. Door gridlock bezuinigt de Amerikaanse overheid meer dan gedacht.

§  Grotendeels correct. De groei viel tegen en was inderdaad ongeveer 2,3% waarschijnlijk. Investeringen vielen tegen, netto export ook. Consumptie was redelijk maar millennials deden niet zo hun best.

5.     Groot Brittannië wordt een grote politieke chaos na de verkiezingen. UKIP vormt regering samen met de conservatieven. In het VK besluit men om te gaan stemmen om de Europese Unie te verlaten. Uit woede besluit koningin Elisabeth om af te treden.

§  Nee. De conservatieven wonnen overtuigend. Elisabeth kon spinnen zoals haar favoriete huisdieren.

6.    De euro zakt onder 1 tegen de dollar. Er blijft deflatie in de eurozone door interne devaluaties van de periferielanden.

§  Nee. De dollar was sterk, maar niet zó sterk. Inflatie bleef lager dan verwacht.

7.    De beurzen van de BRIC-landen doen het geweldig (ik probeer het nog eens). Overspeculatie drijft Chinese koersen op, India gaat heel vaak goed omhoog op Modi, hun demografie en de goede kwaliteit van de ondernemingen en dalende inflatie, Rusland kan het onverwacht goed doen als de olieprijzen weer stijgen, de zaken in de Oekraïne stabiliseren en de sancties worden opgeheven. Brazilië raakt weer op het goede pad, Petrobras wordt geholpen, de inflatie daalt waardoor er een veel ruimer monetair beleid gevoerd kan worden.

§  Nee, weer niet. China had wel de beste beurs ondanks een tussentijdse 40% correctie. In roebels deed de Russische beurs het goed. Brazilië was een ramp en Modi stelde teleur.

8.    Er vindt een grote terreuraanslag plaats via een drone. Het verbaast me dat dit nog niet is gebeurd. Slechts een voetbalwedstrijd in de Balkan is er door verstoord geraakt in 2014. 

§  Nee, maar 2015 was wel het jaar van terreuraanslagen (en vluchtelingencrisis)

9.    De opkomst van millennials zet door. Men gaat daardoor gezonder eten in de VS. De koers van McDonalds krijgt klappen. Amerika voert een obesitas taks in

§  Deels waar. Gezonder eten krijgt steeds meer aandacht en McDonalds is daardoor niet meer het prachtaandeel van weleer.

10.   een medische doorbraak ergens in 2015 op gebied van kankeronderzoek, combinatietherapie, diabetes of Alzheimer of iets dergelijks

§  Nee, of althans het is nog niet bekend. Biotech maakte tot augustus wel de blits op de beurzen.

Right fort he right reasons is een moeilijke zaak, zo blijkt maar weer eens. Right voor de verkeerde redenen is wat gemakkelijker en een voorspelling geven zonder toelichting heeft meer kans op succes. De uitleg blijft echter zeer belangrijk. Een van de belangrijkste redenen voor outperformance die niet op geluk gebaseerd is blijft een betere interpretatie van de wereld dan de consensus.

De vooruitblik 2016 die een terugblik lijkt te zijn: Meer van hetzelfde alhoewel

Amerika. Weer 2-2,5% economische groei. Misschien ietsje meer door de fiscale stimulering. Doorgaande groei van de werkgelegenheid, zij het ietsje langzamer en enige reële loonstijging, misschien iets meer dan de afgelopen jaren. De huizenprijzen stijgen langzaam door (ietsje minder volgens Calculated Risk dan de huidige ruim 5%). De lage olieprijs drukt de groei in de grondstoffensectoren en transport.   

Europa. De groei lijkt door te zetten. 1,5%, misschien wel 2% met Nederland voor de afwisseling in de voorhoede door de fiscale stimulering, het herstel van de vastgoedmarkten en de concurrerende euro. Saai, dat is maar goed ook.

China. We zijn gewend geraakt aan afzwakkende groei in China, maar in de officiële groeicijfers is het nauwelijks te zien. Men blijft volhouden dat de groei ongeveer 7% is. Links en rechts vallen er klappen in delen van de industrie, lijkt er hier en daar te veel gebouwd te zijn, worden er nog steeds voorraden afgebouwd. De nominale groei is nu ook 7%, misschien nog iets lager en in de nominale groei is veel meer afzwakking te zien dan in de reële groei. De dienstensector groeit harder, de industrie minder. De consumptie groeit niet helemaal mee met de dienstensector en daardoor lijkt de groei verder af te zwakken richting 6%. Men stimuleert de economische groei met meer infrastructuur (dat wordt steeds moeilijker), een lagere rente (daardoor barst de vastgoedbom niet) en een iets zwakkere yuan (niet veel zwakker, anders wordt de koopkracht van de consument aangetast).

Geen spannend verhaal.

Olie. Hier is het prijspad volkomen onduidelijk. De productie is momenteel groter dan de vraag, voor een deel door het warme winterweer. De productie wordt teruggebracht, maar dit gaat betrekkelijk langzaam. Enkele OPEC-landen willen meer olie produceren. Dat lukt meestal niet zo best (Iran, Irak, Nigeria, Venezuela, Libië, Saoedi-Arabië), maar enkele landen lijken te slagen in een hogere productie, waardoor de totale productie nauwelijks daalt. De vraag neemt toe in het westen, maar die in de OPEC-landen wordt afgeremd (minder subsidie op benzine).

Iedereen roept dat op korte termijn de olieprijs moet dalen, maar op middellange termijn moet stijgen. Dat lijkt dan ook erg voor de hand te liggen en de termijnprijzen voor olie zijn dus veel hoger dan de spotprijs. Er zijn heel veel beleggers die altijd geloven in olie als goede belegging. Wat had de afgelopen honderd plus jaar meer opgebracht dan een belegging in Shell? Ik kan niet eens iets bedenken (al zal de Foreign and Colonial Investment Trust denk ik redelijk in de buurt komen).

De lage olieprijs zorgt voor zwaar weer voor de nodige oliemaatschappijen (en olielanden). De zwakke broeders zullen overgenomen moeten worden en dar reduceert de investeringen van de sterke handen. Dat verhaal van een stijgende olieprijs op termijn staat als een huis. Alternatieve energie gaat olie op lange termijn vervangen, maar niet voldoende in de komende tien jaar.

De olieprijs is volatiel en net als bij de rente lijken de absolute uitslagen niet kleiner te worden naarmate de prijs lager is.  Een en ander wijst denk ik op een olieprijs die meer stijgt dan is ingeprijsd voor 2016, al zal het niet veel zijn gezien alle productiecapaciteit die in de VS en Canada in de mottenballen gelegd wordt. Vreemd dat de twee jaar vooruit drie jaar inflatie zo enorm laag is. De olieprijs gaat over enige tijd hoogstwaarschijnlijk stijgen. Dan krijg je echt wel inflatie, meer dan de ongeveer 1% die is ingeprijsd, vooral bij een zwakke euro.

 De rente. De FED gaat de rente verhogen in 2016 en de ECB niet. Hoe vaak gaat de FED met het rentewapen schieten? Vier keer zoals ze zelf zeggen of twee, misschien drie keer volgens de markt? De markt heeft bij de rente meestal gelijk. De huidige berekeningen geven aan dat een korte rente boven 0,75-1% de groei echt gaat remmen. De FED wil dit nog niet echt. Alleen als de inflatie uit de hand dreigt te lopen vanwege andere zaken dan stijging van grondstoffenprijzen, zal de FED de rente verder willen verhogen. Als de lange rente vanaf de huidige niveaus nauwelijks oploopt, dan zal de FED hierin een bevestiging zien dat een hogere rente dan 0,75-1% onverantwoord is.

Een en ander wijst op weinig beweging van de lange rente. Inclusief roll down effect blijft het gevaarlijk fors in te spelen op een stijgende rente. Iedereen denkt dat dit gebeurt en het is dan ook ingeprijsd. Niet erg fors, maar toch. Roll down is een soort zwaartekracht en de strijd tegen zwaartekracht is vaak een ongelijke strijd (denk maar aan al die goede voornemens om komend jaar echt (ik denk aan vijf kilo) af te vallen).

Aandelen. Iedereen gaat voor de landen met zwakke valuta’s behalve de zwakke valutalanden van de Emerging Markets. Europa moet het gaan maken vanwege het startpunt van redelijke waarderingen en goede winstgroei vanuit lage marges en een concurrerende euro. Amerika is onduidelijker, maar het kan heel goed weer een 12% jaar worden op iets hogere waarderingen en een beetje winstgroei (ex olie; winstmarges lijken niet veel te kunnen stijgen).

Aandelen Emerging Markets moeten toch een keer de weg omhoog vinden. Dat kan alleen bij stijgende/ stabiliserende olieprijzen en bij ondergewaardeerde valuta’s. Dat is niet zo onwaarschijnlijk.

Onroerend goed. Commercieel onroerend goed in de VS begint prijzig te worden en er wordt steeds meer bijgebouwd. Nog niet onmiddellijk dramatisch, maar het begint gevaarlijk te worden de trend voor commercieel vastgoed klakkeloos dor te trekken. Voor koophuizen lijkt dat nog wel te kunnen. In de Eurozone is men ineens heel optimistisch vanwege het achterblijvende herstel en de betere huurrendementen vergeleken met de rente dan in de VS. Er zijn echter te veel kantoren en winkels, vooral in Nederland. Ook hier is het moeilijk van de consensus af te wijken: optimistischer voor de eurozone en voorzichtiger voor de VS.

O,o, wat een consensus. De markt doet per definitie niet wat de consensus denkt. De markt produceert altijd iets in de geest van This time is different, ook al is de wereld deze keer helemaal niet zo anders.

Als je dat gelooft, moet je eerder denken aan dalende rentes, aandelenkoersen die wat dalen en een zwakke dollar. Of juist flink het tegenovergestelde.

samenvatting financieel economisch nieuws van de vorige week

Beurs sta stil zei het opperhoofd beleggingen, God zorg voor een serene kerstrust, geen gedonder meer met de performance dit jaar. .. Spijker de mond dicht van de FED. En zo geschiedde. Geen bewegingen met kerstmis. Zie je wel dat de (beleggings)wereld om de FED draait? Als u dit niet gelooft, wordt u zwaar door mister Market gestraft.

Dat is ongeveer wel de samenvatting van wat er afgelopen week gebeurde op de beurzen. Bijna geen financieel economisch nieuws van betekenis.

In Nederland had je de surseance van de nodige winkelketens zoals V&D, Macintosh en DA.  Het warme weer zorgde voor de nekslag. Men bleef met de winterspullen zitten.

In de VS bleven de orders voor duurzame goederen onveranderd en waren er negatieve bijstellingen van vorige maand. Verkopen nieuwe huizen steeg 4,3%, maar ook hier was er een negatieve bijstelling van vorige maand. Bestaande huizen verkopen daalden 10%, veel slechter dan verwacht.

Groei van het BNP over het derde kwartaal werd bijgesteld van 2,1 naar 2%.

ik zie geen keer in trend koerswinstverhoudingen in VS als de FED de rente ging verhogen

Een van de angsten voor een dalende beurs is ingegeven door de komende renteverhogingen van de FED. Dan zouden de koerswinstverhoudingen dalen. Ik zie weinig verband en als er al een is, dan gaat een hogere rente tot een rente van ongeveer 4-5% in de VS samen met stijgende koerswinstverhoudingen. Ik heb hier al erder over geblogd http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2015/11/als-de-rente-stijgt-danhoeft-de.html

Hierboven een plaatje van Goldman Sachs met koerswinstverhoudingen (volgens de CAPE Shiller methode in een poging het cyclische karakter uit de koerswinstverhouding te halen).
De momenten van renteverhoigng van de FEd zijn ingetekend. Ik kan geen duidelijk verband zien met einde trend van stijging of daling van de koerswinstverhoudingen. Er gebeurt nogal eens iets anders. Dan weer wel einde van een trend dan weer niet. Ik kan er geen dalende koerswinstverhoudingen uit afleiden. Stijgende ook niet erg.
Het wordt pas andere koek als de FED zo veel de rente verhoogd heeft dat er een recessie moet komen.
Dat is nog niet het plan van de FED. Ze willen geen omgekeerde rentestructuur, de economische groei niet enorm afremmen en dat betekent dat ze bij 0,75-1% al moeten stoppen met het verhogen van de rente, als de lange rente niet oploopt van de huidige niveaus( iets dat heel goed zou kunnen, zelfs bij wat meer inflatie).

2015 het jaar zonder goede opbrengsten in welke categorie dan ook in dollars

De Amerikaanse beleger heeft het moeilijk gehad. Als hij zijn buitenlandse beleggingen niet voor valutaverlies afdekte was hij meestal gevoelig armer geworden in 2015.

Hij had nog een beetje winst kunnen maken met Russische aandelen en Chinese aandelen, maar daar moest je toch wel een ijzersterke maag voor hebben om zo veel volatiliteit te kunnen verdragen.

http://uk.businessinsider.com/global-financial-markets-in-2015-reduced-to-one-chart-and-5-bullets-2015-12

Er was eigenlijk maar één manier om winst te maken in 2015: de FANG aandelen (Facebook, Amazon, Netflix en Google (al heet dat nu Alphabet).

De rest was huilen met de kleppet zou Ter Veer zeggen.

http://thereformedbroker.com/2015/12/23/my-chart-of-the-year-hands-down/

De top tien aandelen, de mega caps, die deden het goed in de VS. Slim zijn met smart bèta hielp niet zo veel als je zoals de theorie voorschrijft gelooft in hogere opbrengsten van waarde-aandelen en small caps.

mortgage backed securities deden het ook goed in 2015 (niet zo goed als particuliere hypotheken in Nederland overigens)

Vooral grondstoffenprijzen hebben een doffe dreun gekregen. Dat moet enigszins gaan herstellen in 2016. Goldman Sachs houdt het bij een olieprijs van eerst $20, al kan het ook $15 worden (en waarom niet negatief, als de pakhuizen vol zitten gaat het een vermogen kosten om olie op te slaan).

De verwachte opbrengsten voor 2016 volgens JP Morgan

Het omgekeerde van 2015 ongeveer. De 20,8% voor aandelen Emerging Markets noemt men 'slighty positive'.

Uitgestelde winter voor de boeg volgens Goldman Sachs

Het klimaat is van slag door El Niño en dat beïnvloedt de grondstoffenprijzen. Genoeg reden voor Goldman Sachs om eens in de Arctische windstromen te duiken. Koffie, palmolie zouden hierdoor duurder moeten worden en olie goedkoper.
In de VS is het vooral warm door el nño (New York 23 graden morgen) , in Europa door de andere straalstromen.
Deze keren met het nieuwe jaar en dan krijgen we een uitgestelde winter die bijzonder lang zou kunnen duren.

In de VS/ behoorlijk wat andere delen van de wereld verstoort el niño nog een half jaar het weer met extra hoge temperaturen aldus de weergoden van Goldman Sachs

Rachel en Smith: de reële rente gaat de komende jaren nauwelijks stijgen

Larry Summers is op zijn blog op de Financial Times buitengewoon in zijn nopjes met de uitgebreide studie van Rachel en Smith van de Bank of England waarom de reële rente in de wereld zo gedaald is en waarom de reële rente de komende jaren nog extreem laag moet blijven.
Een en ander past precies in het kraam van de Secular stagnation van Summers.

demografie drukte de reële rente met 0,9%
inkomensongelijkheid (rijken sparen meer) drukte rente 0,45%
te veel sparen door met name Aziatische Emerging Markets drukte rente met 0,25%
verder was er een druk op investeringen die de rente deed dalen
het goedkoper worden van kapitaalgoederen (relatieve prijsdaling), goed voor een druk van 0,5% van de rente
andere overhiedsinvesteringen drukte rente 0,2%

En bij dit plaatje zit een zeer uitgebreide analyse waarom de rente nauwelijks gaat stijgen

De reële rente is al een hele tijd aan het dalen. Ook in Emerging Markets was er een daling, maar de afgelopen jaren stegen de reële rente daar weer

Een langere historie voor de reële rente:

Wat een eerlijk plaatje. Heel het verhaal staat vol waarom we die laatste plons van de reële rente hebben gezien. Dat is wat vers in het geheugen ligt en dat zou wel eens zo kunnen blijven. De historie laat zien dat er weinig periodes zijn geweest waar de reële rente langdurig ongeveer hetzelfde bleef. Het kan, want het gebeurde wel ooit op deze niveaus: 1946-1955

Yellen verhoogt de rente; Rey awakens the force

Bestaat de force wel? Zo vraagt men zich af, is dat niet iets uit het verleden dat niet meer bestaat?

Zo ging het ook met de FED rente. Bestaat het nog wel dat de rente verhoogd kan worden, is dat niet iets uit het verleden?

Zijn er nog Jedi’s die met niets enorme daden verrichten? We hadden Greenspan, Kuroda, Draghi.

Vanwaar die fascinatie voor Obi One Kenobi? Is it in the name? Nu hebben we dus Rey en bij de FED Yellen.

En er zijn nieuwerwetse krachten in episode 8. De robotachtige stormtrooper die luistert naar bevelen van de vastgebonden meesteres Rey. Niet ineens, maar na herhaalde oproepen lukt het dan eindelijk. Markt, maak me los. Rente ga omhoog en laat de deur open (voor nieuwe verhogingen) en oh ja, laat je deflatiewapen vallen. Een hoogst onzeker pad wordt door de meesteres Yellen ingeslagen. Overal stormtroopers op de loer die het slechtste met je voor hebben. Maar ze bakken er niets van, ze blijven maar mis schieten. Met die onzichtbare hand van de economie is het slecht richten. Het goede einde lonkt.

(het typische Disney einde, nu ook weer bijna)

Rey ontmoet op het einde Luke Skywalker en zo wordt het nieuwe vervolg aangekondigd. Men is druk aan het peilen bij Disney of Rey de dochter van Luke Skywalker moet worden of de zus van de nieuwe slechterik. 

De geschiedenis herhaalt zich. Nederlandse lezers hebben zo'n verhaal over de force al lang geleden voorgeschoteld gekregen.

Lezertjes van heer Bommel hadden een en ander al decennia eerder voorvoeld. Heer Bommel had het al, The force, een Bommel kent zijn eigen kracht niet, zo schreef Maarten toonder meerdere malen. Zijn apprentice Tom Poes zorgde voor het goede einde. De keizer werd verbeeld door Hocus Pas en Dokter Si(c)kbock speelde voor Darth Vader. R2D2/BB8 was kabouter kweetal, wammes waggel. Uiteindelijk loopt alles af als heer Bommel trouwt met zijn apprentice in travestie, juffrouw Doddeltje. Zo nu weet u ook hoe het afloopt met Luke Skywalker in een laatste aflevering van Starwars als die door Maarten Toonder geschreven zou zijn

Nee, nee, Luke is de vader van Rey. Iedereen wil dat, dat gedoe met zuster/broertje kun je niet nog eens doen. Ken Rylo mag niet het broertje zijn. Maar wie is moe? 

Of is Yellen een soort Harry Potter? Nee, lord Voldemort als het grote inflatiespook is al verpletterd door Volckert. Yellen moet het doen met het deflatiespookje. The First Order van episode 8 is dan ook lang niet zo afschrikwekkend als het Keizerrijk, al zie je weer de bekende Duitse SS-tenues terug.

Zoals altijd zit er weinig verhaal in de films van Star Wars. Bij de renteverhogingen wordt dat waarschijnlijk niet anders.

foto opnames van film Publieke Werken voor mijn huis

De filmcrew van Publieke Werken heeft voor mijn huis opnames gemaakt (mijn trap is goed zichtbaar). Dit is een vrij veel gepubliceerde foto.
Er was enig werk nodig om de straat weer oud te laten lijken. De witte parkeerstrepen zijn weggewerkt en er is royaal met modder gestrooid (die na de opnames niet werd weggehaald) om de weg weer oud te laten lijken.
De parkeerautomaat werd een nieuw zuiltje met aanplakbiljet en bolletje.

Samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De vorige financiële week stond bijna geheel in het teken van de verhoging van de rente door de FED. De tekst van het besluit was iets havikachtiger gedacht (er wordt geen periode beloofd dat de rente niet verder verhoogd wordt), maar uiteindelijk werd het toch beoordeeld als een dovish hike, o.a. omdat de nadruk van de aandacht is verschoven van de reeds lage werkloosheid naar de inflatie die hardnekkig te laag blijft ex de huren (die slechts met laag gewicht in de door de FED geprefereerde PCE inflatie zitten).

Er was minder extra geld voor reserve repo’s nodig om de rente op 0,25% te krijgen dan gedacht (slechts $105 miljard). Toch betekent dit, vooral als dit bedrag fors verder groeit richting 1000 miljard+ een aanslag op de liquiditeit via minder deposito’s bij de banken en zo neerwaartse druk op de kredietverlening (dit is overigens ook de bedoeling van renteverhogingen).

Er was weinig verder nieuws, het kabinet in Nederland overleefde het aan de tand voelen van de Teevendeal, in Argentinië maakte de regering de peso weer convertibel en daarmee daalde de peso met 30% maar herstelde de uitvoer van landbouwgoederen zich en stroomde er weer kapitaal naar Argentinië.

De inflatie was als verwacht, met in de VS een stijgende kerninflatie (door de huren vooral), maar een stabiele totale inflatie door de dalende grondstoffenprijzen.

In de VS zorgde de politiek voor twee meevallers: de Omnibus bill, met behoorlijke fiscale stimulering voor 2016, wellicht goed voor 0,3-0,6% extra groei en daarnaast ook de opheffing van het verbod op export van ruwe olie en gas.

Het aantal housing starts was omhoog. De hogere huizenprijzen beginnen eindelijk te leiden tot extra consumptie (hogere MEW, mortgage equity withdrawal en dat terwijl schuld op eigen huis daalt).

Industriële productie daalde 0,6% (een beetje extra door het warme weer) en leading indicators stegen een meevallende 0,4%.

De beurzen waren gedaald voor de FED dagen, maar herstelden behoorlijk op de FED dagen (zoals zo vaak) , maar daarna daalden de koersen op vrijdag weer flink. De daling van de olieprijs (voor een groot deel van de al maanden aanhoudende hittegolf in de VS en Europa) bracht de energiefondsen omlaag en met transportaandelen en vooral Apple ging het ook niet goed.

Weer een woelige beursweek En nog steeds is er geen kerstrally

Normaal is een aardig beursuiteinde van het jaar, maar deze keer wil het maar niet lukken. Er leek een aantrekkelijk herstel te komen op de renteverhoging van de FED. Zo erg was het nu ook weer niet, die 0,25% en allerlei beloftes slechts langzaam het economisch herstel de nek om te draaien. De renteverhoging werd zelfs verkocht als het einde van de grote crisis van 2008.

De nodige anderen zagen het als het begin van nieuwe crises in diverse opkomende landen. Zo hoort dat bij een nieuwe reeks renteverhogingen van de FED.

In eerste instantie ging het volgens plan: de dag voor de FED dag en de dag zelf ging de beurs flink omhoog. Maar op de andere dagen was het knudde.

De olieprijzen daalden door. Er was charttechnische schade aan de plaatjes van (dow Jones) transport, Apple en industrials. Precies de aandelen waar een nieuwe beursrally vandaan moet komen, zo had men beredeneerd.  

FED: niet zo dovish, maar iedereen op een lijn carefully monitoring inflation

De FED verhoogde de rente met 0,25%. Zonder meer een schokkende gebeurtenis, heel wat belangrijker dan het gedonder over de Teevendeal.
Vrijwel iedereen had deze 0,25% verhoging verwacht. Maar men had gehoopt op een garantie dat de rente voorlopig niet verder verhoogd zou worden. Dat gebeurde niet. Het is data dependent. En de rente zal gradual verhoogd worden (dat is langzamer dan het measured pace van Bernanke in de vorige cyclus)

Het meest verbazend was dat iedereen voor stemde, ook de notoire duiven Brainard en Tarullo.
Hilsenrath liet doorschemeren dat dit gebeurde op de belofte dat renteverhogingen gaan afhangen van wat de inflatie doet. Het is carefully monitoring inflation, niet wat de werkloosheid doet of dat de Chinezen te veel de pisang zijn.

De voorspellingen van de FED, de dots, gingen maar een beetje omlaag. Het wijst op drie à vier verhogingen van de rente in 2016, niet de twee die de markt inprijst. De voorspelde neutrale nominale rente op termijn daalde wel, van 3,75% naar 3,25-3,5%.

(tabel van Sujay Shah)
Die vier verhogingen komen er pas als alles gaat volgens het basisscenario van de FED en de laatste jaren ging het altijd minder goed met de groei en de inflatie dan de FED voorspelde.

Dan komen er minder verhogingen. Vooral als de inflatie niet oploopt of lijkt op te lopen, dan moet yellen het rentewapen in de ijskast zetten, anders gaan Brainard en Tarullo Yellen persoonlijk de haren uit het hoofd trekken.
En men is bang volgens Hilsenrath ook dat het uiteindelijk niet gaat als het basisscenario zoals economen al denken

Yellen was sprakeloos op de vraag bij de toelichting: "If you don't see inflation rise from here by next year, has your theory failed ? "

inflatie voldoende voor renteverhoging/ paniek op high yield markt

(plaatje blog Bespoke)

Weer een dolk in de rug van de gelovers dat de eerste renteverhoging van de FED weer uitgesteld kan worden.

De kerninflatie krult omhoog. Dat komt vooral door de huurstijgingen (die vooralsnog in lijn gaan met de inkomensstijging per hoofd). Deze zitten met een lager gewicht in de PCE inflatie war de FED vooral naar kijkt.

Ze moeten het meer hebben van angst voor financiële instabiliteit om de renteverhoging ook deze keer weer af te wenden.

Op de high yield markt gaat het behoorlijk mis. Het zijn vooral de leningen aan energiebedrijven en materials die door de grond gaan. Schalieolielieveling Chesapeake heeft nu obligaties uitstaan tegen een koers van 27%. Om een lening van Petrobras te verzekeren tegen default moet je bijna 10% aan cds betalen.

Is de high yield paniek een voorbode van iets ergs?

Jim Bianco en Bill Gross denken dat. Het echec van Third Avenue lijkt op de reddingsactie voor Bear Sterns in 2008.

Scott Grannis vindt het onzin. Toen waren de banken veel armer, waren de huizenprijzen in een vrije val. Nu zijn de financiën van de consument veel beter en is het slechts de grondstoffensector die het moeilijk heeft. De grote oliebedrijven overleven echt wel, de rest heeft problemen, maar dat hoeft niet de hele markt naar beneden te trekken zoals bij een huizencrisis (of crisis staatsleningen) vaak wel gebeurt.

De niet -energiemarkt voor high yield wordt nog maar nauwelijks mee naar beneden gezogen, er is nog geen echte besmetting (want er is nog geen recessiegevaar). Energy high yield is 15% van de high yield sector, ging 30% omlaag en veroorzaakte daarmee de helft van de verliezen op de high yield markt.

De honger naar rente is te groot geweest. Beleggers die dachten in obligaties te zitten, zaten in werkelijkheid in iets dat op aandelen leek. De correlatie met de rente is behoorlijk toegenomen in de afgelopen jaren, maar de risico’s van high yield verloochenen zich niet.

De te lage rente heeft te veel leverage veroorzaakt bij heel wat bedrijven. Vooral de schalieoliebedrijven blijken uiterst kwetsbaar. De derde val van de olieprijzen breekt de nodige de nek, deels ook omdat ze zich niet langer kunnen indekken tegen de lage olieprijzen door olie op een termijn van een jaar te verkopen. Die termijnprijs is nu ook naar beneden gekletterd.

Jim Bianco stelt dat zo’n drol die gelegd is door Third Avenue stinkt.  Men probeert ervan af te komen, maar dat kan niet. Dan maar iets anders van high yield verkopen, of derivaten kopen. Er is paniek en dat veroorzaakt nog meer verkopen.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week: down, maar somberheid lijkt overdreven

Een slechte beursweek door vallende olieprijzen en de dreiging van de renteverhoging van de FED en nieuwe devaluaties van de Chinese munt (bij groter dan gedachte dalingen van de valutareserves vorige maand). De teleurstelling over de ECB dreunt nog door via grotere angsten over de FED en een sterke euro.

Optimisme over de klimaattop in Parijs en verontwaardiging over Trump/ verkiezingsoverwinning Front National brachten de koersen uiteraard niet in beweging.

Er was een wel zeer forse daling van de olieprijzen. De olieaandelen daalden iets minder maar waren wel de meest gebeten hond op de beurs. Grondstoffenaandelen als Glencore en Anglo American zetten de tering naar de nering door grootscheepse verkoop van bezittingen en grote ontslagen.  
High yield kreeg opnieuw klappen, er was een groot fonds dat moet gaan liquideren. Er was charttechnische schade aan de nodige indices. Een en ander vindt men nu wel erg oversold.

(https://www.stocktrader.com/2015/12/11/market-recap-dec-11-2015/?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+Stocktrading101+%28StockTradingToGo%29)

. Het animo van producenten om de olieprijs op termijn vast te klikken lijkt behoorlijk af te nemen volgens de commitment of traders analyse, zo lees ik uit de analyse van Bianco.

Deze week moet het gebeuren de eerste renteverhoging van de FED sinds de kredietcrisis. Een ‘dovish hike’, anders gaat het helemaal mis volgende week met een buitengewoon zware optie-expiratie.

Het economisch nieuws was niet zo slecht, maar de beurzen wilden gewoon niet omhoog. Nog geen kerstrally, al moeten we die niet in paniek afschrijven.

In de VS is men aan het broeden op een voorstel om de economie te stimuleren, wellicht staat men ook toe olie en gas te exporteren, geen ‘debt ceiling’ drama meer tot in 2017.

De detailhandelsverkopen stegen (nominaal) 0,2%, iets minder dan verwacht, maar de kernverkopen ex benzine en zo stegen 0,4% en de kerncontrole verkopen waarmee de groei van de consumptie in het BNP wordt berekend steeg een prima 0,6%.

De ‘real sales’ blijven overigens al een hele tijd achter bij het ‘real income’. Daardoor is er nog weinig angst dat de economische groei in de VS richting recessie gaat.

(via doug Short)

JP Morgan schrijft die terughoudendheid om meer geld uit te geven vergeleken met inkomen en rijkdom toe aan de slechte inkomensverwachtingen. Die verbeteren overigens behoorlijk de laatste tijd en daarom zal het wel goed blijven zitten met de groei van de consumptie.

Hypotheken om een huis te kopen stegen 1,2% vorige week en zijn daarmee 29% hoger dan vorig jaar.

De FED kwam met de kwartallijkse flow of funds analyse. Huizenprijzen stegen, maar aandeeln daalden. Per saldo voor onroerend goed een goede ontwikkeling (vooral voor commercieel onroerend goed).

Daarentegen stegen initial claims voor werkloosheid behoorlijk maar niet angstaanjagend, bleven de voorraden te hoog. Import- en exportprijzen daalden 0,4%  resp. 0,6% vorige maand in de VS.

In China viel de groei van de industriële productie met 6,2% reuze (0,5%) mee.  Detailhandelsverkopen stegen een mooie 11,2% op jaarbasis (0,2% meer dan vorige maand; het kwam vooral door Alibaba +60% eb BTW verlaging op auto's begin dit kwartaal).

Het einde van het nulrentetijdperk, zirp, nadert

De werkloosheid is in de VS zo laag geworden dat ze van Taylor met de mattenklopper krijgen als ze de rente niet gaan verhogen.

The Economist noemde als redenen ja/nee verhogen:

Ja, looninflatie dreigt (eindelijk is er een stijging zichtbaar), inflatie straks hoger als olieprijs stijgt, dollar stabiliseert. Nu hogere rente maakt renteverhogingen straks minder nodig (misschien). Je gaat bubbels tegen (aan late kant). De FED gaat af, verliest geloofwaardigheid als ze geen woord houden en de rente niet zouden verhogen

Nee. Deflatie dreigt, de rest van de wereldeconomie is te zwak om een renteveroging te kunnen dragen. De arbeidsmarkt is nog steeds te ruim, zie de record lage participatiegraad. Financiële stabiliteit kun je beter bereiken door kredietbeperkingen. Andere centrale banken die rente verhoogden na de kredietcrisis moesten dat allemaal met schaamrood op de kaken terugdraaien.

Men noemt helemaal niet de noodzaak van hogere rentes om het pensioensysteem/ levensverzekeringensysteem te laten overleven of de noodzaak van rendabele creatieve vernietiging. Door de rente zo laag te laten wordt er te weinig schuld afgeschreven, marginale bedrijven worden niet het faillissement ingeduwd. De animal spirits staan nog steeds op een te laag pitje om creatieve vernietiging extra aan te moedigen. Toch moet het. Anders dreigt een Japanscenario met te lage rentes (zoals Yellen uitlegde aan Ralph Nader).

Tegen: toch vooral de zwakke wereldeconomie, crises in Emerging Markets. Pessimisme over China kan gemakkelijk weer de kop opsteken via een zwakke yuan/ groter dan gedachte afbouw van valutareserves vanwege kapitaalvlucht uit China en vooral de BITSI. Nu inclusief Rusland.

De wereld zit veel te vol met schulden, daar hoort een extreem lage rente bij als er geen inflatiegevaar is.

Ik zie het andersom: de wereld zit vol met bezittingen. Schulden zijn bezittingen voor de crediteuren.

Dan: wat gebeurt er bij een renteverhoging.

Het komt er nogal op aan hoe de renteverhoging gecommuniceerd wordt. Het is een moeilijke, maar niet onmogelijke opgave om de markt tevreden te stellen en tot de conclusie te laten komen dat het een dovish hike is. De markt prijst twee verhogingen in 2016 in, maar dat lijkt te weinig bij taalgebruik als gradual en data dependent.

De dots wezen er tot nu toe op dat de FED vier verhogingen als gradual ziet.

Draghi bakte er niets van de laatste keer en nu is men bang dat de magie van de FED die de beurzen zo opstuwde (zie de plaatjes dat er per saldo sinds 1997 geen stijging van de beurs heeft plaats gevonden ex de dag voor en op de FED dagen) ook uitgewerkt is.

Verder is er angst dat de markt bang wordt als de renteverhoging niet doorwerkt in de rente omdat de FED de greep op de rente heeft verloren door al die excessieve vrije reserves van banken, triljardengrote geldmarktfondsen die geen mogelijkheden zien hun geld tegen een positieve rente weg te zetten.

De FED moet het wapen van de reverse repo’s inzetten om de rente echt omhoog te krijgen. Dat hebben ze al experimenteel gedaan met een paar honderd miljard. Dat is naar verwachting niet genoeg om de rente omhoog te krijgen. Goldman Sachs neemt aan dat de FED nu $500 miljard hiervoor gaat inzetten, JP Morgan $500-1000 miljard. Samen met eindejaarseffecten moet dat voorlopig de korte rente wat omhoog krijgen, gezien ook het renteverloop van de interbancaire leningen in de VS. Maar is dit een te grote aanslag op de liquiditeit?

De FED weet dit soort zaken echt wel. Ze zullen zeggen dat gradual heel gradual is en ondersteund moet worden met data dependent inflatienieuws, een niet te sterke dollar en geen onrust op de financiële markten/ wereldeconomie/ China. De dots moeten behoorlijk omlaag, meer dan 0,25% en de neutrale eindrente ook.

De beursdaling van december met de stijging van de credit spreads zal de FED met zorgelijke ogen aanzien. Dat maakt de druk van een dovish hike groter.

Kan Yellen nog wel een konijn uit de hoed toveren? Slaat de konijnenziekte die Draghi zo trof opnieuw toe?  Overliquiditeit afromen kan denk ik geen kwaad. De markt is overbezorgd op het ogenblik, oversold.

overpeinzingen

Olieprijs naar 0. Negatieve prijzen heb ik nog niemand zien voorspellen. Dat kan als de voorraden te hoog worden en je steeds meer voor opslaan moet betalen. Bij elektriciteit is het al ooit gebeurd. Maar er komen verhalen dat de voorraden in VS weliswaar uitpuilen, maar ze wel opgeslagen kunnen worden. Het vallende zward van de olieprijzen opvangen, zo dapper zijn steeds minder mensen.

Enigszins hiermee samenhangend beginnen de credit spreads wel heel erg op te lopen. Zo'n junk bonds fonds dat moet liquideren. Geen feest. het geeft wel aan waarom het zo moeilijk is met credits over de hele cyclus extra rendement te behalen versus staatsleningen.

Eerst worden er mooie winsten gemaakt en stroomt het geld binnen. Dan begint men er uit te gaan tot het te erg wordt en alles tegen brandhoutprijzen de deur uit moet. Liquiditeit is weg net als je het nodig hebt.

De dollar is tegen de normale draad in zwak tegen de euro, ook al dalen de olieprijzen.Dat wordt allemaal toegeschreven aan Draghi die zo teleurstelde en aan de rotsvaste overtuiging dat de komende renteverhoging een dovish hike moet zijn, want anders vergaat de wereld.
Twijfel om te verhogen zou moeten toeslaan, want de yuan wordt weer zwakker. De Chinezen willen een valutamand als richtlijn voor de yuan, niet alleen de dollar.
Brainard, die zich druk maakt over China en de lage inflatie, moet dus woord houden en tegenstemmen tegen een verhoging van de rente.
Yellen heeft al gezegd zich hier geen snars van aan te trekken.
Alle aandacht gaat nu naar hoe de FED de rente verhoogt. Gaat de geldmarkt die renteverhoging wel volgen? Niet als de FEd met te weinig geld strooit via reverse repo's. Dan blijft de rente gewoon nul. Ze hebben met $300 miljard zitten experimenteren. Goldman Sachs denkt dat ze zullen zeggen maximaal $500 miljard aan cadeautjes ter beschikking te stellen aan de geldmarktfondsen. Of dat genoeg is, is de vraag.  Het is de hoofdreden waarom er maar zo'n80% van 0,25% verhoging is ingeprijsd. De verhoging lijkt zeker, maar wordt kennelijk maar voor 8% gevolgd volgens de markt.

Geen kerstrally. Grondstoffenfondsen gaan door de grond. Winstnemingen op enkele lievelingen van 2015.
De macro is nog onvoldoende sterk om je helemaal vol te laden met cyclische waarden. die tijd hoort te komen, maar nu even niet.

De Amerikaanse middenklasse schrompelt ineen

Het PEW Centre telde en kwam tot de cocnlusie: de Amerikaanse middenklasse heeft de meerderheid verloren. Net, maar het is nog maar 49,9% van de bevolking volgens de definities van PEW (middenklasse inkomen gaat van 2/3 mediaan inkomen tot 2* mediaan ofwel voor een gezin van 3 van $42.000 tot $ 126.000).
(opmerkelijk, nieuwe tijdgeest, vroeger was een gezin 4 mensen).
Overigens vinden mensen met een inkomen van ongeveer $45.000 vaak dat ze het slecht hebben, veel slechter dan mensen met eenzelfde beroep vroeger. Er was tegelijk met het PEW onderzoek ook het bericht dat ongekend veel huurders (ongeveer de helft)  meer dan 30%van hun inkomen moeten betalen aan huur.

Piketty gaf het al aan: toenemende inkomensongelijkheid. er zijn meer armen en rijken. Gelukkig is de stijging van het aantal rijken veel groter dan die van het aantal armen. Maar toch.

Sinds 1971 is het aantal echt armen toegenomen in de VS.

Sinds 2008 gaat het overigens erg slecht met de stijging van de inkomens

Geen diploma en je blijft arm in de VS, vaker dan vroeger.
Ouderen hebben het nu gemiddeld veel beter dan in 1971. Net als in Nederland. Alleen als je levensdoel was om op 65-jarige leeftijd in een bejaardenhuis opgeborgen te worden, is de situatie gemiddeld erg verslechterd.

somberheid slaat toe

De FED gaat de rente verhogen en dat brengt een stroom aan onheilsverhalen op gang. Nu krijgt de economische cyclus de dolkstoot en komt de recessie nabij.
JP Morgan had bovenstaand plaatje bij Business Insider. En inderdaad, een nieuwe recessie is onvermijdelijk, zelfs in de VS. Nog niet meteen, maar 2018 zou goed kunnen. Dat zeiden we al in ons boek eind 2009.

De centrale banken zijn niet langer bij machte/ van zins de aandelenbeurzen verder op te krikken. De FED verhoogt de rente maar onderschat de mate van vervlakking die hierdoor zal optreden. Kansen op recessie in de VS zullen daardoor verder omhoog vliegen. Op drie jaar basis zijn die overigens al heel hoog volgens JP Morgan.

AML (Andy lees c.s.) denkt dat de potentiële groei in de VS nu negatief is geworden.

Er is flinke technische schade opgelopen bij de koersgrafieken. Steunniveaus zijn doorbroken en een correctie in Europa lijkt haast onafwendbaar.

De grondstoffenprijzen zakken maar door. Er lijkt een collectief faillissement voor alle staalbedrijven in de maak te zijn. 45% short positie in US Steel. Het winstherstel dat voor staalbedrijven voor 2016 is ingepland door analisten  lijkt een lachertje.

De prijzen dalen door overaanbod bij overigens wel toenemende vraag, sinds kort ook weer uit China.

High yield heeft het moeilijk. Emerging Markets ook. In dollars was er bijna nergens iets van betekenis te verdienen. Niet alleen de grote winst in China is verdampt, maar ook die van Hongarije.

Consumptie groeit behoorlijk, de huizenmarkt herstelt verder. 

Is dat genoeg tegenwicht? In normale tijden wel. Investeringen buiten de grondstoffensectoren gaan ook best goed, vooral die in intellectueel kapitaal.

Heel nabij is die recessie nog niet volgens de rentecurve, maar ook volgens de autoverkopen

Niet binnen vier kwartalen dus.

Maar met de winsten gaat het niet goed

credits geven een waarschuwing, de S&P staat relatief te hoog

Het financing gap in de VS is een leading indicator voor credit speads. Foute boel.

De IFO geeft nog hoop

En Matejka heeft altijd enige positieve grafieken, al was hij afgelopen maand uitzonderlijk negatief.

Gundlach van Doubleline   http://uk.businessinsider.com/jeff-gundlach-december-2015-presentation-2015-12

was zeer negatief met allerlei slides die aangeven dat bij ongewijzigd beleid het fout gaat met de overheidsschuld. Maar dat is op lange termijn, op korte termijn kan men nog potverteren.