wat gelooft de markt stellig? Wat kan gemakkelijk anders gaan? Groei VS

Wat gelooft de markt stellig?

1.     De rente zal stijgen (Albanese meerderheid voorspelt dit  van de economen elke maand in survey Wall Street Journal voor de komende zes maanden). De FED gaat de rente minstens twee maal, waarschijnlijk vier maal verhogen in 2016

2.     De olieprijs gaat op termijn flink stijgen (op korte termijn lopen de meningen uiteen)

3.     De dollar zal sterk zijn door het divergerende beleid van FED en ECB

4.     Emerging Markets zitten in de versukkeling. Ze zijn goedkoop maar voor goede redenen

5.     De groei in de VS zal ongeveer 2-2,5% bedragen in 2016, geen recessie

6.     De inflatie blijft extreem laag

7.     Commercieel vastgoed in de VS levert 10% per jaar op aan waardestijging plus huur

8.     De vluchtelingenstroom zet door, geen vrede in Syrië (of Oekraïne, of Midden Afrika)

9.     Op het laatste nippertje stemt Engeland toch tegen een Brexit.

10.  Hillary wordt de nieuwe president, alleen als Mark Rubio de republikeinse kandidaat wordt, wordt de race spannend.

Eigenlijk ben in het met al die meningen eens. Als dit uit zou komen, hoeven markten eigenlijk nauwelijks nog van hun plaats te komen, het is verdisconteerd.

Wat kan het gemakkelijkste anders gaan?

• 1.      Wel een Brexit. Capital Economics heeft overtuigend uitgelegd dat het VK voor Brexit gaat kiezen. Ze kozen voor de EU omdat op dat moment de EU een winner was qua economische groei en het VK een loser. Nu is het precies andersom. Bij de huidige vluchtelingenstroom, de oplopende kosten om de euro overeind te houden, is het rationeel om voor Brexit te kiezen. Alleen als de EU succesvol (niet waarschijnlijk) kan dreigen dat het dan gedaan is met Londen als belangrijkste financieel centrum, kan Brexit worden voorkomen.
• 2.      Wel inflatie. Als de olieprijs stabiliseert, de huurstijging doorzet en vooral de medische kosten hemelwaarts gaan, dan krijg je meer inflatie dan nu voorspeld. Dan hoeft de loonstijging niet eens 3%+ te worden. De sterke dollar zorgt voor importdeflatie, maar het kan goed zijn dat de dollar nauwelijks stijgt of zelfs daalt. Dit zal niet genoeg tegenwicht zijn. Samen met een lagere olieprijs natuurlijk wel.
• 3.     Minder rendement op commercieel vastgoed in de VS dan 10%. De trend is sterk, maar er komen steeds meer aanwijzingen dat de stijging te hard gaat, er te veel gebouwd wordt, het internet zorgt voor tegenvallers bij winkels en in mindere mate ook bij kantoren. Het verschil tussen huurrendement en rente dreigt ongunstiger te worden, vooral ook vergeleken met de Eurozone (en Japan en enkele Emerging Markets). Er zijn enkele gezaghebbende profeten die voorzichtiger worden. Sam Zell   Billionaire Sam Zell Says Recession Likely in Next 12 Months  verkocht een groot deel van zijn huurwoningen. Het altijd bijzonder goed geïnformeerde Calculated Risk waarschuwt voor minder stijging van de huizenprijzen. 
  

• 4.     De rente zou wel eens kunnen dalen in de VS. Niet als de inflatie tegenvalt, maar wel als de FED aangeeft dat de dollar te sterk is,  de economisch groei te laag is om het output gap verder te dichten en als de rentecurve te veel vervlakt. Willams/Laubach zouden kunnen berekenen dat 0,75-1,25% voorlopig wel genoeg is als rente voor de FED. Stabilisering van de werkloosheid is genoeg reden te stoppen met verhogingen als er geen echt inflatieprobleem is (en dat is er niet zo snel als je –net als de FED- naar de PCE met laag gewicht voor huren kijkt). 
• 5.     De groei in de VS kan hoger worden dan 2-2,5%. 2016 is een verkiezingsjaar. Er is eindelijk fiscale stimulering, zodat de overheid 0,2-0,6% aan de groei toevoegt in plaats van een last van ongeveer 0,5% elk jaar sinds 2010. De lagere olieprijs helpt de consumptie, terwijl de negatieve invloed van de lagere investeringen van oliebedrijven etc. afneemt. De spaarquote reageert vertraagd op de lagere olieprijzen en zou wel eens behoorlijk kunnen dalen. Dit leidt tot een meevaller in de consumptie. De reële loonstijging lijkt te verbeteren in 2016. Kapitaalgoederen en andere duurzame goederen zijn record oud en dat maakt meer investeringen nodig. De Amerikaanse infrastructuur kraakt. De productiviteitsgroei zou mee kunnen vallen in de VS, hoger kunnen worden dan de (reële) loonstijging. Minpunt blijft de sterke dollar die vertraagd de export hindert, maar de koopkracht wel helpt (zie Australië, waar de groei bij een sterke Australische dollar sterk bleef door verbetering van de ruilvoet).
• 6.     De situatie in Syrië kan meer richting vrede gaan dan we nu denken. Ik geloof het niet, maar er zijn mensen die dit als een mogelijke meevaller zien  in de komende tijd. Gewoon Assad vervagen door een vriendje van Rusland en je bent ineens een heel eind verder. IS is militair zeer zwak zonder olie-inkomsten http://www.marketwatch.com/story/5-black-swans-that-could-rock-markets-in-2016-2015-12-29?link=MW_popular (een zwarte zwaan)
• 7.     Diverse Emerging Markets zouden het na hun devaluaties van de valuta het goed kunnen gaan doen. Dan moeten de grondstoffenprijzen stijgen, er politiek een en ander verbeteren, centrale banken de rente flink verlagen. Vooralsnog gaan die trends de andere kant op. In Venezuela is de dollar op de zwarte markt zo veel waard dat Brazilianen hier en masse extreem goedkoop hun boom boom injecties halen voor een dikkere kont http://www.wsj.com/articles/venezuela-currency-bust-fuels-plastic-surgery-boom-boom-1451522212
• 8.     De dollar blijft moeilijk voorspelbaar. Er is al fors voorgesorteerd op een sterkere dollar. Dan kan overigens de dollar echt nog wel sterker worden, maar het is geen zekerheid, vooral als de FED niet meewerkt en onze Klaas (K)not c.s. de ECB afhoudt van verder verruimen..

Andere zaken.

Ik blijf natuurlijk de kaart van de Kondratieffgolf geloven. Een goede beurs in de VS vanwege Tina (there is no alternative om nog enig rendement te maken), een lieve FED, meevallende productiviteitsgroei en een eind aan de daling van de olieprijzen. D.w.z. 12% stijging en eigenlijk meer omdat de koersen iets onder de structurele lijn liggen.

 Grote uitverkoop van Sovereign Wealth Funds om hun land draaiend te houden bij lage olieprijzen.

Wat ik zelf een grote verrassing vond, iets dat ik nooit zou voorspellen: de superrijken in de VS betalen veel meer belasting (door de fiscal cliff) https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2015/12/30/really-rich-people-are-suddenly-paying-quite-a-bit-more-in-taxes/ (de rijkste 400 (0,0001% van de bevolking) zorgen nu voor bijna 2% van de belastinginkomsten in de VS, over 2013 ruim 22% van hun inkomen (was 17% in 2012)).

 Doortrekken van de trend van de reële huizenprijzen lijkt kansrijk

hieronder plaatjes van Bosworth http://www.brookings.edu/research/opinions/2015/12/18-supply-side-recession-limited-living-standard-gains-bosworth

De productiviteitsgroei zou naar de trend kunnen gaan in de VS

Na 2005 lijkt er een breuk te zijn geweest in de productiviteitsstijging. Hoe lang die aanhoudt is (uiteraard) onzeker. Maar tot die tijd zit de Amerikaanse economie op een potentieel groeipad dat niet alleen door lagere groei van de beroepsbevolking aanzienlijk lager is dan we voor 2005 dachten via bijvoorbeeld de 3% van de wet van Okun. Bosworth haalt het voorbeeld van het meest waardevolle en winstgevende Amerikaanse bedrijf (op de FED na) aan dat geen enkel productiebedrijf in de VS heeft (Apple; overigens heeft de FED ook nergens een fabriek staan). Een en ander lijkt  de stijging van de productiviteit in de weg te staan, want historisch gezien kwam die uit de industrie. Robotics to the rescue.

Bij een werkloosheid van 5% is er nog steeds onderbezetting

De lage werkloosheid van 5% verbergt dat het aantal werkenden nog steeds te laag is, zoals de participatiegraad aangeeft. Dit is niet alleen veroorzaakt door de vergrijzing, maar ook doordt behoorlijk wat mensen het heeft opgegeven nog aan werk te komen en daardoor niet als werkloos worden aangemerkt. De arbeidsmarkt moet nog behoorlijk verder herstellen voordat er een normaal percentage in de VS is dat het opgeeft werk te vinden. De laatste jaren is vooral de participatiegraad van 25-34-jarige vrouwen te veel gedaald/ nog veel te laag. Vreemd, in deze tijden van meer waarde van human capital zou je verwachten dat de tegenwoordig gemiddeld beter opgeleide vrouwen die domme mannen uit de banen zouden verdrijven.

Er is een voortdurende neerwaartse herziening geweest voor de hoogte van de potentiële groei in o.a. de VS. Het BNP ligt onder het potentiële pad, maar zeer geleidelijk iets minder.

Als het BNP van de VS blijft doorgroeien in het tempo van de afgelopen paar jaar, dan duurt het nog een behoorlijke tijd voor de output gap dicht gaat, minstens nog vijf jaar. De FED kan nog lang royaal zijn.