Ik heb dat een paar keer meegemaakt.
Gelukkig niet de echt vreselijke dingen zoals oorlog. Andere dingen. Maar wel vaak
teleurstellingen. Ik noem een paar grote, niet alle.
De eerste keer was bij de eerste
oliecrisis. Als studentje econometrie zag je dat de economische modellen elk
jaar beter worden. De modellen konden alleen de jaren na de oorlog gebruiken.
Sindsdien kon je de economie bijsturen met Keynesiaanse overheidsstimulering.
De cycli moesten wel iets gedempt worden, maar je kwam zo uit elke recessie. De
economische groei was hoog, de inflatie laag. Zelfs de Vietnamoorlog leidde
niet tot een recessie.
En toen kwam de eerste oliecrisis.
In een klap was het rotsvaste geloof weg dat je de economie kon sturen en je
automatisch hoge groei uit de hoge hoed kon toveren met spreuken van Keynes. Het
leidde ineens tot hoge inflatie, de olieprijzen waren ineens peperduur, het
bedrijfsleven was enorm verzwakt. De afschrijvingen op basis van
vervangingswaarde waren veel hoger dan daarvoor. Investeren werd moeilijker en
bedrijven konden veel moeilijker dividenden uitkeren. De lonen stegen heel
veel, maar je schoot er in koopkracht ineens niets mee op. De rente was ineens
hardnekkig hoog.
Van voorspoed waren we in een
kwakkelscenario gekomen. Overigens zouden we daar nu voor tekenen. Maar we hadden op zo veel meer gerekend. En de
berekeningen van de economische modellen, daar klopte ineens niets meer van. Hoge
inflatie ging niet meer samen met veel te hoge groei, maar met stagflatie.
Een tweede grote teleurstelling kwam
bij de kredietcrisis. Sinds de Tweede Wereldoorlog was er naast het gat in de
hand van de overheid nog een manier om meer groei te krijgen: meer schulden
maken. Al in 1955 waarschuwde men dat het zo niet door kon gaan met nog meer
schulden maken, maar steeds bleek dat je nog veel meer schulden kon maken. Daar
waren allerlei goede redenen voor zoals vooral na 1981 stabielere
inkomensontwikkeling (door grotere dienstensector, tweeverdieners etc.) en een
lagere rente. Na 2000 geloofde men rotsvast dat je altijd meer schulden kon
maken. Totdat het in 2008 mis ging. Er was een schuldencrisis. Meer schulden
maken werd heel moeilijk. Centrale banken hebben het toch mogelijk gemaakt,
maar niet voor iedereen. Groei via veel meer schulden maken werd zelfs voor
overheden zeer moeilijk. Men ging zondigen tegen Keynesiaans beleid, wat Krugman
ook schreef.
En nu zitten we in zo’n nieuwe periode
waarin vast lijkende economische wetten wankelen. Globalisatie is niet altijd
goed, gaat niet vanzelf door. De wereldhandel groeit niet structureel veel
harder dan het BNP. Als grote landen als China niet volgens de regels van het
kapitalisme spelen via gemanipuleerde valuta en diefstal intellectuele
eigendommen, dan was al volgens de theorie meer wereldhandel niet gunstig voor
de nette landen. Dit raakt de witte middenklasse te hard. Plotseling geloven
hele hordes dat protectionisme dat protectionsme goed is. Vrijhandel zorgt voor
lagere prijzen en meer winst. Dat gelooft men na 200 jaar bewijs nog steeds
niet, maar deze keer krijgt de elite de mond van de neergaande middenklasse
niet meer gesnoerd. Strategas let dat uit met grote tegenvallers in de
inkomensontwikkeling die nog verergerd wordt doordat men iet extra kan lenen om
de consumptie op peil te houden. Het gat met het nationaal inkomen nu en de
trend van voor de kredietcrisis wordt steeds groter. Dit valt nou zo tegen dat
men populisten dolgraag de overwinning begint te gunnen bij verkiezingen.
Technologische vooruitgang zorgt
ineens voor minder groei, meer werkloosheid. Automatisering, creatieve
vernietiging zorgt te erg voor lagere lonen en meer werkloosheid. De Luddites
krijgen na 200 jaar eindelijk gelijk.
De invoering van de zelfrijdende
auto, über en andere ontwikkelingen zijn zo disruptief dat dit niet goed kan
aflopen voor chauffeurs.
Yardeni voorvoelt rampspoed bij invoering van
veel Artificial Intelligence http://blog.yardeni.com/2016/06/ais-future-is-here.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten