waarom was de groei in Duitsland na 2017 zo slecht: China

 

De tegenpost waarom de VS het zo goed doet is natuurlijk waarom de oude vaandeldrager van de groei in Europa, Duitsland, het ineens zo slecht doet.

Michael Arouet geeft de schuld aan de groenen en socialisten (zoals altijd bij hem). De op het ogenblik uiterst ongelukkige combinatie van stoppen met kernenergie, in plaats hiervan meer import van aardgas uit Rusland tot het niet meer kon en inzetten op import en export met China verklaart veel. Overigens was de elektriciteitsproductie via kernenergie sinds 2018 al niet meer zo belangrijk (minder dan 10% van elektriciteit in Duitsland toen, na een top van 25% veel eerder) . Dat is het niet. Wel de hogere energiekosten door Ruslands inval in Oekraïne. Maar ook dat lijkt me niet zo belangrijk. Wegstemmen van de Groenen zal ook niet helpen. Forse opbouw van alternatieve energie is tegenwoordig niet meer zo onrendabel nu de kosten van batterijen met 90% zijn gedaald en zonne-energie elk jaar ongeveer 12% goedkoper wordt. De slechte groei van Duitsland begon al voordat Rusland Oekraïne aanviel, voor corona.

China is volgens mij de grote boosdoener en ook wel enigszins het te veel bezuinigen op overheidsuitgaven wat helemaal niet zo nodig is. Duitsland profiteerde aanvankelijk behoorlijk van goedkope import van onderdelen voor auto's uit China en dure export van mooie auto's naar China. En zo ging het ook in andere sectoren. Duitsland kon goedkoop exporteren via goedkope import, ook dankzij lage productiekosten van Oost-Europa vanwege de lagere lonen (dat werkt ook niet meer zo goed).. Dat was een mooi evenwicht toen, maar nu is dat verdwenen. China verdringt Duitsland van de exportmarkt met auto's (en andere zaken, maar auto's is het duidelijkste voorbeeld)..

China concurreert alle andere industrielanden weg. De laatste paar jaar groeide de export van China met 10% en in de rest van de wereld 1,5%.  Dat gebeurt met de zegen van Xi.. Die probeert de groei van China op peil te houden met sterke groei van de industriële productie, nu de bouw totaal in de versukkeling zit. De grote kredietgroei richting vastgoedmarkt is verdwenen en redelijk vervangen door investeringen in de industriële sector. De industriële productie in China groeit daardoor ongeveer 8% per jaar.  Er is een enorme overproductie in de industrie ontstaan en die moet China kwijt in de rest van de wereld. China geeft volop subsidies aan bedrijven in sectoren die Xi belangrijk vindt (zoals elektrische auto's, zonnepanelen). China produceert ook nog steeds lustig er op los in sectoren met laagwaardigere producten. Dit tot grote ellende van de nodige Opkomende Landen. Xi vindt dat China alles moet kunnen maken, nu het Westen steeds vijandiger wordt en misschien gaat zorgen van een boycot van al die producten, zowel simpele laagwaardige producten als de hoogwaardige machines van ASML. 

Rond 2020 was er in China consensus dat de groei in de toekomst vooral zou moeten komen uit meer consumeren. Inzetten op meer zorg en goedkoop onderwijs. Maar Xi is van dat pad afgeraakt na 2017. Hij vindt dat consumerisme à la Amerika maar niets., het maakt de mensen maar slap en lui. Hij zet weer in op meer produceren. Op het ogenblik is er nog volop geld om consumptie te stimuleren, beter zorg is echt nodig. Maar inkomstenbelasting maakt maar 8% uit van de belastinginkomsten en BTW-achtige belastingen bijna 40%. 

Maar zoals Wuttke al zegt: everybody makes stuff in China, but nobody makes money. Door het produceren op zeer grote schaal en veel subsidies en vaak flinterdunne marges is de concurrentie in het buitenland in een onmogelijk slechte positie geraakt.

China is bezig met een onhoudbare politiek van veel goedkoop produceren en de rest van de wereld moet die spullen maar kopen. Geen wonder dat steeds meer landen hoge importheffingen aan het aen zijn, zowel rijke landen als arme zoals Indonesië. Omdat China zo veel produceert, zo'n grote economie heeft, heeft iedereen er nu last van en landen die zwaar leunen op industrie zoals Duitsland in het bijzonder.. 

Is Dutsland verloren? Nee, natuurlijk niet. Al die extra uitgaven aan defensie doen wonderen voor Rheinmetall. De Europese industrie gaat beschermd worden en dan koopt men Duitse kwaliteit weer. Toch liever dromen van BMW dan BYD.

waarom was de Amerikaanse beurs na 2009 zo veel beter dan de rest van de wereld

 

Michel Arouet plaatst veel van dit soort afbeeldingen. Er waren bijzonder veel commentaren op deze post in X (twitter).  Velen zeiden dat het kwam door het socialisme in Europa, maar dat is niet iets dat pas sinds 2009 gaande is. Ook zeer populair was het bezuinigen door overheden (austerity) in het kader van o.a. de regels van de EU (Maastricht). Dat is iets dat zeker meegespeeld heeft, maar wel wat indruist tegen de opmerkingen dat het door het socialisme komt, dat de overheid door socialisme altijd te veel geld zou uitgeven.. Te veel regulering/ bureaucratie is overigens wel erg slecht voor beurskoersen.

Het is duidelijk dat het zwakke bankensysteem in Europa versus de VS Europa heeft gehinderd. Amerika redde met dure kapitaalinjecties met meer succes de banken dan Europa. Banken in de VS hadden en hebben nog steeds (zij het in mindere mate) veel meer eigen vermogen tegenover hun verplichtingen.

Ook de sterkte van de dollar hielp flink (deze was zeer zwak daarvoor, 1 euro was even zelfs bijna 1,6 dollar)

De factor die Arouet noemt, het verdwijnen/ langzaam wegkwijnen van concurrerende grote ondernemingen in Europa is terecht. Het wordt onderbelicht. Het is een van de grote redenen waarom de groei in Italië zo slecht was (naast te weinig investeren in infrastructuur door corruptie/maffia en de erg lage participatiegraad van vrouwen). Zeer grote ondernemingen zijn vaak veel innovatiever. Ze trekken veel talent aan. Het is duidelijk dat Amerika veel meer kennismigranten weet te strikken dan Europa. De topuniversiteiten zijn prestigieuzer geworden dan die van Europa, maar dat verklaart het niet. De kwaliteit van onderwijs is in de VS nog dramatischer gedaald dan in Europa. 

De winstontwikkeling in de VS is veel beter dan in Europa. De Granolas (de Europese grote beurslievelingen, de variant van FA(A)NG) doen het redelijk, maar toch lang niet zo goed as de magnificent seven. Unilever bleef achter bij Colgate en Shell/Total bij Exxom c.s., Daimler/BMW zijn niets meer waard vergeleken met Tesla en zo kan men nog een heleboel andere voorbeelden geven.

De hoofdreden dat de beurs van de VS het zo veel beter gedaan heeft, is het enorme gewicht van technologie, dat vooral vanaf 2009 enorm is gestegen. Dat is vooral zichtbaar in de magnificent seven. het is ook de hoofdreden waarom de AEX het de afgelopen jaren relatief goed heeft gedaan (dankzij vooral ASML).

Maar waarom waren die Amerikaanse technologiereuzen ineens zo succesvol? Dat is ook voor mij niet zo duidelijk. Het ondernemingsklimaat van Silicon Valley was het beste in de wereld. Het was prettig toeven in Californië voor de kennisimmigranten. Toegang tot kapitaal was relatief gemakkelijk. Dat hielp ook steden als Amsterdam, Eindhoven en Utrecht in Nederland. In China zag je dat de speciale zones waar alles mocht ineens moesten inbinden van Xi, vooral Hongkong lijdt hieronder. 

Een deel is gewoon toeval en hing in de lucht door de kennisexplosie op internet, na de gedwongen pauze sinds 2000. Het is de opkomst van de smart phone, instagram, elektrische auto's die per toeval (?) ineens optraden. 

it is time to cut rates

 Een verbazend snel herstel op de beurzen na de tech dreun begin augustus kreeg volop voedsel door de speech van Jerome Powell in Jackson Hole. Hij legde veel meer de nadruk op het risico van stijgende werkloosheid dan ik dacht. Dit is de gewenste "pivot" van de FED, de draai van inflatie is het probleem naar werkloosheid is het probleem. De deur naar renteverhoging of een stabiele FED-rente is dicht gedaan. Powell onthield zich van woorden die wijzen op een stelselmatige verlaging van de rente van de FED van 0,25%. Hij hield de deur open naar grotere dalingen van de rente, als dat nodig geacht zou worden. Dat betekent meer renteverlaging dan ik gedacht had.

Het wijst ook op meer angst van de FED voor recessie door te veel werkloosheid. Dat zou dan weer negatief zijn. Maar bij nadere bestudering van de werkgelegenheidscijfers lees je toch ook wel bemoedigende verhalen naast al die bijzondere (betrekkelijk nieuwe) indicatoren die op verslechtering wijzen. De groei van de werkgelegenheid is afgelopen jaar met 818.000 afgenomen, maar was dus nog steeds wel iets meer dan 2 miljoen, helemaal niet slecht. Wel onrustbarend zijn grafieken die suggereren dat het birth death model de groei van de werkgelegenheid tamelijk plotseling met ongeveer 250.000 per jaar aan het overschatten is (niet 525.000 maar 275.000 nieuwe banen door het verschil aan menden die werken in nieuwe bedrijven versus failliete berdrijven) . Positief blijft het lage aantal initial claims voor werkloosheid en het dalende aantal continuing claims. Jim Bianco en John Mauldin  o.a. wijzen op de vele meetproblemen bij het bepalen van de groei van de werkgelegenheid en werkloosheid. Door de hoge immigratie in de VS zijn er veel banen ontstaan die onder de radar blijven. Die zijn er wel, maar hoe goed te meten dus bijvoorbeeld. Dat het niet slecht gesteld staat met de arbeidsmarkt leid ik vooral af uit de hoge (en zelfs stijgende) participatiegraad van de kerngroep werkenden, die tussen 25 en 55. Het lijkt erop dat de werkloosheid echt laag is.

Ryan Detrick is uiteraard nog steeds hopeloos bullish over e beurzen. Zo'n snel herstel, met act dagen op rij hogere beurzen, dat komt niet vaak voor en vrijwel altijd zit je dan in een mooie bull markt. Er waren ook de nodige mooie economische cijfers (die toch wel behoorlijk in tegenstelling zijn met de snel afbrokkelende index van macro verrassingen, waar beurzen vaak negatief op reageren). Meevallende continuing claims, retail sales, veel minder extreem hoge inflatieverwachtingen van particulieren, meevallend vertrouwen midden- en kleibedrijf (NFIB), goede inflatiecijfers, zowel producentenprijzen, importprijzen als consumptieprijzen. Geen wonder dat small- en mid caps het goed deden op Powells speech.

kameraad Kamala kan nog gemakkelijk de verkiezingen verliezen

 Een stralende Kamala Harris is nog steeds bezig met een onverwacht grote opmars in de polls, terwijl de winst van Trump twee maanden geleden nog een done deal leek (zo duidelijk dat aan Project 2025 gewerkt kon worden om een theocrtie in te voeren). Ze is echter nog steeds niet op hetzelfde niveau van stemmen waarmee Biden in 2020 won. Ze lijkt 3% meer stemmen te gaan krijgen dan Trump en dat is minder dan de 3,5% die nodig schijnt te zijn in het systeem van kiesmannen die de president kiezen. 

Nu gaat alles nog crescendo, maar er dreigt het gevaar voor een implosie voor Kamala Harris. Trump kan zo maar iets vinden dat echt aanslaat bij kiezers en Kamala kan op eigen kracht iets onvergeeflijks doen in de ogen van kiezers. Dat hoeft niet te gebeuren, maar zoiets gebeurt behoorlijk vaak bij verkiezingen in de VS.

Harris staat behoorlijk achter bij de blauwe boorden, vooral bij witte blauwe boorden. Er kleeft de smet van ultra links aan Harris vanuit haar achtergrond uit Californië. Clinton won de verkiezingen met de vraag: bent u beter af dan vier jaar geleden? Nee, dus en de met overmacht gekozen Bush senior verloor de herverkiezing smadelijk. Dat is nu ook het probleem. Door de hoge inflatie voelt de kiezer zich slechter af dan onder Trump. Zijn belastingverlagingen zorgden voor een flinke stijging van het reële inkomen, terwijl Biden persoonlijk via geld te verkwisten op ongekende schaal voor torenhoge inflatie heeft gezorgd. Onder Trump natuurlijk niet gebeurd, dan zouden er geen problemen met de supply chain zijn geweest (wie weet wel, maar waarom zou Trump dat niet op wonderbaarlijke wijze hebben opgelost; als hij zou zeggen dat inflatie moet dalen, dan gebeurt dat, want Trump kreeg alles voor elkaar wat hij beloofde (in de ogen van zijn aanhangers)). De overheidsfinanciën zijn uit de hand gelopen en onder Trump is er meer kans dat dit enigszins wordt rechtgezet dan onder Harris. Minder verspilling aan alternatieve energie, subsidie elektrische auto's, meer goedkope olie en benzine en lagere inkomstenbelasting. Deregulering (erg zwak punt voor democraten). Meer steun aan Israël dat zo gekweld wordt door Iran en andere schurkenstaten.

Dat gehamer op het in gevaar brengen van de democratie door Trump pakt tot nog toe averechts uit. Het is Trump die veroordeeld wordt door dubieuze gerechtelijke procedures van democraten die een democratische verkiezing van Trump op ontoelaatbare wijze (in de ogen van zijn aanhangers) schandalig aan het belemmeren zijn. 

Bidenomics was internationaal vergeleken erg succesvol, want alleen de VS zagen het oude groeitempo van voor de pandemie terug, maar de kiezers zien alleen maar hoge inflatie, uit de hand lopende tekorten van de overheid en onbetaalbare huizen en veel te veel gevaarlijke immigranten die hun banen willen inpikken.

Nee, Harris kan nog gemakkelijk verslagen worden. 

In Europa hebben we gezien dat rechtse populisten ook kunnen verliezen. Labour won in het VK en RN  verloor in Frankrijk. Wilders kreeg veel minder dan verwacht steun bij de Europese verkiezingen in Nederland en Vlaams Belang werd niet het grootste in België. 

In Nederland denkt men dat de PVV snel de regering ten val zal brengen. Maar dat lijkt niet zo'n vaart te lopen. De PVV houdt zich keurig aan het verkiezingsprogramma van de VVD, gaat niet populistisch veel met geld strooien. In het kabinet houden de ministers elkaar de handen boven het hoofd. Mevrouw Faber van de fascistische omvolkingstheorie is een kanjer volgens Wilders en een lieve vrouw volgens haar medeministers. Het zit haar mee: de immigratie naar Europa is dit jaar een stuk minder. Verder hoeft ze alleen maar aardig te doen tegen haar ambtenaren. Nee, het kabinet met de PVV zou best wel eens lang kunnen blijven zitten. 

Voldemort (yen carry trade) is back en kunnen de beurzen doorstoten op lagere inflatie en hogere reële lonen

 Rond 5 augustus leek het erop dat beurzen in een afgrond zouden storten. Volmageddon (een enorme stijging van de volatiliteit) kwam als een duveltje uit het (Minsky)doosje en de yen carry tyrade kreeg een mokerslag toegediend. Afgelopen week werd iedereen weer ineens laaiend enthousiast over de beurzen: buy the dip. Want zo geschiedde: losers van begin augustus als Tesla en Nvidia en bitcoin stormden weer omhoog tot weerstandniveaus en soms daar zelfs bovenuit. 

De yen carry trade is iets dat al jaren speelt en niet zo snel zal verdwijnen als de Bank of Japan/ Japanse overheid hier geen serieus werk van maken en dat doen ze niet, want dat is desastreus voor Japanse staatsschuld en aandelen. Af en toe laat Japan die speculanten spectaculair verongelukken om de yen carry trade een beetje evenwichtig te houden, niet te snel uitdijend. Dat is voor zo ver ik me herinner maar een korte periode en daarna begint de speculatie opnieuw, ook nu weer. Voldemort is back! Het is te verleidelijk en het lijkt zo kansrijk. De rente zal in Japan niet erg hard stijgen en kan in de VS en Europa dalen. De niet zo betrouwbare cijfers geven aan dat de hedge funds na een flinke afbouw van de yen carry trade nu weer tamelijk voorzichtig aan het instappen zijn. Dat kan lang aanhouden.

Lance Roberts ziet de bedrijven na de verplichte stop voor hun kwartaalcijfers weer volop eigen aandelen aan het inkopen zijn. Particulieren zijn weer minder benauwd en kopen weer onverdroten voor. Ze staan op record hoge allocaties naar aandelen en dat bij gemiddeld oude aandeelhouders (babyboomers zijn dominant). Zelf ben ik er ook zo eentje. Ik koop sinds een jaar wel obligaties uit mijn deposito's maar ook aandelen en door de koersstijgingen is het gewicht van aandelen eigenlijk te hoog. Maar zoals Augustinus al riep: God, maak mij kuis, maar nu nog niet (mijn middelbare school was het Augustianum in Eindhoven, van de paters Augustijnen).

De inflatiecijfers van de VS waren goed, exclusief huurstijging was er voor de derde maand een daling van de prijzen. Tot grote zorg van de Wall Street Journal die met de tanende inflatieangst de kansen van Trump door het putje ziet gaan.  De cijfers voor de detailhandelsverkopen waren eindelijk eens heel goed en Walmart gaf er ook nog eens een optimistisch sausje over. De loonstijging neemt niet meer af, maar lijkt iets toe te nemen, waardoor er weer een mooie stijging van de reële lonen gaande is (dat speelt ook in heel wat andere landen zoals Nederland).. Initial calims voor werkloosheid vielen mee, waren weer laag. De angst voor recessie wordt weer minder, al komen er toch wel slechte geluiden uit de vastgoedmarkt. Maar dalende hypotheekrente doet dat verstommen. Per saldo lijkt de groei in de VS nog steeds op het tempo van na 2009 te liggen (2 1/4%) en dat is goed, want buitende VS is dat ex India bijna nergens het geval. Zorgen alom over Duitsland, al lijken die weer wat minder te worden en over China, daar worden ze juist groter. Een balansrecessie, veel erger dan Japan na 1990 is haast niet af te wenden. Het buitenland investeert plotseling minder i.p.v. steeds meer in China en de vastgoedmarkt lijkt een moeras te zijn geworden, waar je niet langer rijk uit te voorschijn komt. Er is een vreselijke daling van M1 gaande en dat voorspelt met helaas geode kans toenemende ellende in China.

In de VS is men rotsvast overtuigd geraakt van een hele rij dalingen van de korte rente door de FED. De inflatiecijfers zijn mooi dalend en huurstijging neemt met goede kans verder af. De Sahm rule over oplopen werkloosheid en recessie is oppermachtig. Alles wat Sahm schrijft wordt uitgeplozen door de FED. De FED kan het risico niet meer nemen van rente hoog houden en daarmee oplopende werkloosheid. Rentedaling van de FED is daarom bijna zeker. Als Trump aan de macht komt zal hij zwaar aansturen op rentverlaging. Het midden- en kleinbedrijf snakt er naar. NFIB laat een toenemend geloof in lagere rente zien en minder inflatieproblemen. NFIB steeg mooi (een van de beste leading indicators voor inflatie), beter dan verwacht.. John Mauldin meldt een groeiend enthousiasme van midden- en kleinbedrijf om meer te gaan investeren bij rentedaling. Zo veel dat hij met Yardeni meegaat dat de FED de rente minder gaat verlagen dan is in geprijsd. Maar wel verlagen. De tweejaar rente is inderdaad wat aan d vele kant vooruitgelopen op rentedalingen van de FED. Maar zo erg voor de beurs is het niet als de korte rente iets minder daalt dan nu is in geprijsd. Want als de rentedaling groter zou zijn, dan komt dit waarschijnlijk door zwakkere economische groei dan gedacht, door recessie. Zonder recessie gaat de FED niet naar 3%. Maar wel naar 3,5-4% bij redelijk tot matig inflatienieuws.. 

Ik ben benieuwd of de beurzen verder stijgen. Even pauze kan heel goed.

de miljoenste click

 Deze week is volgens Google de miljoenste click op dit blog geweest. Hoe veel daarvan echt zijn geweest en hoe veel er door spam, SEO etc. zijn geweest, is me totaal onbekend. Vreemd is wel dat zo veel clicks van buiten de landen komen waar Nederlands wordt gesproken. Maar toch, het geeft aan dat er belangstelling is voor het blog, het geeft extra motivatie om er mee door te gaan. Ik doe natuurlijk volstrekt te weinig om meer bezoekers te krijgen. Ik zit niet op Facebook, Instagram etc. en doe bijna niets op X. Ik ben te lui geworden om mijn posten in het Engels te vertalen, alhoewel dat tegenwoordig niet meer zo problematisch is. Ik weet niet of er behoefte is aan specifieke meningen over aparte aandelen, indices. Ik weet tenslotte ook niet hoe het in de toekomst zal gaan. Ik zou graag weten over er behoefte is aan specifieke meningen van mij, anders dan de rente en inflatie.

was dit de correctie of komt er nog een derde stap of zelfs een enorme bear market?

 Er is weer wat minder onrust, de paniek is wat weg aan het ebben. Techneuten zijn weer wat moed aan het vatten, het 40-weeks gemiddelde van de S&P500 is niet doorboord. Ik las dat van de Dow Jones 15 aandelen in een horizontale trend zitten, 12 in opwaartse trend en slechts 3 in een neerwaartse trend. Dat is best goed. Er is een herstelrally gaande en die lijkt te gaan naar het 50-daags gemiddelde. Dan wordt het spannend. Zakken we weer weg of zet het herstel door? Moeilijk te voorspellen.

Sommigen zien een enorme bear market op ons afkomen, best wel met behoorlijke kans (bijvoorbeeld Jan de Boer). Je hebt de volhouders die een vreselijke recessie zien en aandelen veel te duur vinden. Er is een lange periode van slechte beurzen nodig om de waarderingen weer wat meer normaal te krijgen en de nodige nieuwe structureel negatieve dingen moeten ook nog verdisconteerd worden (zoals structureel hogere inflatie, gemiddeld duidelijk lagere economische groei, einde van hoge groei China/ inpikken Taiwan, verdwijnen van peace dividend, opkomst protectionisme, problemen door climate change (inclusief misoogsten), flink bezuinigen door nu nog pot verterende overheden  en zo kan men nog wel even doorgaan). Redding moet komen vanuit de technologie, maar daar begint men benauwd te worden dat artificial intelligence wel enorme investeringen vergt, maar niet de gehoopte wonderbaarlijke opbrengsten oplevert  (Haalt Meta die $ 30 miljard eruit? Wordt autonoom rijden wel die grote blockbuster voor Tesla?). De lijst van negatieve ontwikkelingen is lang genoeg om te mogen verwachten dat het een keer goed mis zal gaan in de komende circa vijf jaar (het beruchte door Ter Veer en mij geschetste Chaotische Neergangscenario). Maar komt dit nu al? Ik denk het nog niet, al wordt het vanaf volgend jaar wel steeds spannender, vooral als Trump wint, Xi iets moet doen om Chinezen trots te maken nu ze niet meer rijk worden en Poetin steeds verder in problemen komt door Oekraïne. Er zijn wel grote krachten op gang aan het komen om een langdurige wapenstilstand te forceren door Poetin ongeveer te geven wat hij wil, wat nu door Rusland is bezet.

 .Het macro plaatje maant tot voorzichtigheid, leidt tot de verwachting van nog een derde klap(je) naar beneden van de beurzen, als de relief rally achter de rug is (uiteraard geen garantie).  Het grootste risico zit in het te veel oplopen van de werkloosheid. Nu gaat dat allemaal heel langzaam, maar als je de grafiek van de werkloosheid ziet in bijvoorbeeld de VS, dan kun je alleen maar stellen dat werkloosheid zelden stabiel is en dat na een beperkte lineaire stijging een niet lineaire snelle stijging normaal is. Sahm heeft dat uitgewerkt. Het is een proces waarbij particulieren en bedrijven steeds voorzichtiger  en er uiteindelijk allemaal vervelende dingen gebeuren met een recessie als gevolg. De beruchte reflexiviteit. Dario Perkins ziet dat niet lineaire deel van de stijging nog niet geburen, die negatieve doorwerking van de beruchte reflexieve processen ziet hij nog niet. Ik denk dat hij gelijk heeft. Hij stelt ook dat sinds enkele maanden er een verschuiving heeft plaats gevonden in hoe men denkt over de (Amerikaanse) economie: van meevallend sterk en dat zal wel zo blijven tot een wat zorgelijk wordende afzwakking die niet moet doorzetten. De FED lijkt daarom behind the curve, maar dat hoeft nog niet ernstig te zijn. De rentecurve 10 -/- 2 jaar staat op het punt weer normaal te worden en dat kan ook over enige tijd met de officiële variant 10 jaar -/- 3 maanden gebeuren. Dat is het moment waarop volgens de rentecurve de recessie moet beginnen. Er komt hulp van de FED, maar de overheid is gestopt met extra te veel uitgeven. Voorlopig wordt even zachtjes op de rem getrapt en de invloed daarvan wordt normaalgesproken pas voelbaar na de verkiezingen.

.  

capitulatie lijkt niet compleet op neerwaartse bijstellingen voor macro

 De eerste klap is gevallen op de beurzen. Op vrijdag ging het plots fors naar beneden. vooral de yen carry kreeg de schuld en heel het weekend ging men dat nog eens flink aandrukken, het was immers vreselijk. Op maandag dan de verdere daling in vooral Japan. Het Plunge Protection Team kwam in actie. de Bank of Japan zei dat ze toch niet zulke verschrikkelijke ellendelingen waren en de rente niet zouden verhogen als de markten instabiel zouden zijn/ blijven. Allicht niet, want dan gaat de rente te veel omhoog voor de baas, de regering van Japan en ook met de enorme belangen in Japanse bedrijven van de Bank of Japan (zo enorm winstgevend op het ogenblik) gaat het dan problematisch. Maar het kwaad was aangericht met die ene vreselijke renteverhoging van 0,25%, toch ontzettend veel meer dan ze in Japan de afgelopen decennia gewend waren geraakt. 0% rente met lichte deflatie (nu even niet, maar met wat geduld komt het terug) is tenslotte prima volgens mevrouw Watanabe.

Toch denk ik dat de capitulatie nog niet volledig was. In de VS is men de beurs toch tegen een wat ander licht aan het houden, want men (inclusief gezaghebbende goeroes) ziet ineens meer kans op een recessie. De particulier is echt onzeker geworden. Is er nu al een recessie aan het beginnen, of komt die binnen zes maanden of binnen een jaar? Dan moet je voorzichtiger worden. Niet meer zo hopen op dat herstel van de winsten van technologie na het moeilijke eerste half jaar, dat weggewuifd is door uitermate zonnige vooruitzichten voor de rest van 2024 en vooral 2025. De analisten zijn net gewone particulieren en snijden daarom maar eens wat meer in hun winstvoorspellingen voor de rest van 2024 en 2025. De winsten in het tweede kwartaal waren best goed, eindelijk weer iets beter dan vorig jaar gemiddeld. Zelfs in Europa viel het mee en waren er meer bedrijven die de vooruitzichten naar boven bijstelden dan naar beneden. Maar als er toch een recessie komt, dan kunnen die vooruitzichten in de vuilnisbak, af te doen als kansloze pretpakketten.  

Vooralsnog is het onduidelijk wanneer er een recessie komt in de VS. Het gaat nog te goed met de dienstensector en de credit spreads zijn nog te laag voor nu al een recessie. Het zou me verbazen als die binnen zes maanden komt, maar een start ergens in 2025 geef ik toch wel 50% kans of iets meer. Dat hoeft geen erge recessie te worden en de centrale banken staan al in de startblokken om de rente flink te verlagen. De 1 jaar inflatieswap zet nieuwe dieptepunten in de VS. Men moet toch fiscaal iets doen voor de middenklasse, al zal dat niet al te uitbundig worden in het eerste jaar na de verkiezingen (vergelijk Labour in het VK). . . 

wereld vergaat niet, maar slecht nieuws is slecht nieuws

 En ineens brak er paniek uit op de beurzen, bij de chip/aandelen vooral afgelopen week. Voorlopig is de paniek nog beschaafd, maar de VIC stootte flink omhoog net als de verwachte rentedaling van de FED. 

Ineens is er van alles mis: 

1. de angst voor een recessie in de VS is flink toegenomen vanwege de stijging van de werkloosheid. De (lang)Sahm rule is getriggerd: de werkloosheid is nu zo veel gestegen dat de VS vroeger altijd, maar dan ook altijd in een recessie zat. Deze keer is dat niet zo duidelijk, omdat de groeitrend van de werkgelegenheid op zo'n 170.000 per maand zit, afnemend weliswaar, maar voldoende om een recessie te voorkomen maar onvoldoende om een oplopen van de werkloosheid tegen te gaan. Afgelopen maand was de groei van de werkgelegenheid slechts 114.000 volgens de eerste schatting, maar het slechte weer (orkanen) zorgde voor zo'n 30 tot 50 duizend banenverlies. De participatiegraad voor leeftijd gecorrigeerd steeg rustig ietsje verder (=bij oplopende werkloosheid durven weer meer mensen een baan te zoeken). Op zich wijst dit nog niet op naderend onheil, wel op iets lagere groei dan trend. De cijfers waren wel voldoende slecht om extra renteverlagingen in te prijzen, maar als de paniek even wat wegebt, kan dat weer iets minder worden. Het betekent wel dat slecht nieuws slecht nieuws is, grote druk op cyclische aandelen betekent die door zonnigere renteverwachtingen nog niet goed gemaakt worden.

2. de yen carry trade staat onder zware druk. Die donderse bank of Japan verhoogde de rente met een ongehoorde 0,25%. De angst sloeg de beleggertjes om het hart, want dadelijk doen ze nog meer erge dingen om de yen weer wat sterker te maken. Een plotseling veel sterkere yen na een periode van zwakte, dat is diverse keren eerder gebeurd.  Dus even de yen carry trade afbouwen om het risico af te bouwen. En dat is buitengewoon slecht voor alle risicovolle zaken die met die yen carry zijn gefinancierd. Beleggen op momentum is ongekend populair, dus de winnaars van gisteren worden gedumpt. Technologie dus. Het is plotseling erg populair om de yen carry trade aan te halen als bron van alle ellende. We worden er wel erg bang voor gemaakt. 

3. Tegenvallende cijfers van grote technologie-aandelen. Deze week Intel en in mindere mate Amazon, maar AMD redde enigszins. Intel gaat al jaren niet meer zo best, dus dat ze de slag om AI nog niet winnen is niet zo'n verrassing. Wat wel opvalt is dat technologie weer cyclisch is. In de coronatijd bleef technologie tot bijna ieders verrassing (ook de mijne) overeind in de beursval.  

4.Politieke onzekerheid. Die is er altijd, maar deze keer maakt men zich ongerust over de slinkende kansen van Trump. De verkiezing leek al gewonnen, maar plotseling ging die oersaaie niets presterende vicepresident Harris stralen.. Trump begon met die akelige JD weer eens flink te discrimineren, maar nu scoort het ineens niet meer zo goed. De democraten verloren in de peilingen om het presidentschap met  name vanwege de afnemende steun van jongemannen, onder de 30. Echte mannen stemmen op Trump, niet op een cat lady of seniele oude man. Republikeinen proberen van alles om de gust van de jonge kiezer te winnen. Ze gaan vol in met gunstige maatregelen voor crypto. Natuurlijk moet de FED enorme hoeveelheden bitcoin gaan aanhouden als reserves, weg met dat goud en waardeloze buitenlandse valuta's. Bitcoin leek naar 100.000 te gaan, maar met de tanende populariteit van Trump gaat het ook minder crescendo met bitcoins, voorlopig althans.

5. Rotatie. Men verkoopt eerst technologie en cyclische rommel, om daarna pas voorzichtig in te stappen op defensieve aandelen zoals nutsbedrijven, gezondheidszorg en voeding. Die vertraging is meestal negatief voor beurzen. Techneuten zoals Tostrams signaleren dan een geldstroom uit de beurzen.

Maar de beurswereld vergaat nog niet, tenzij er een ernstige schok komt (de tijden worden hier wel langzaam gevoeliger voor, maar meestal is het niet goed om hier op in te zetten).

Voorlopig wijzen diverse indicatoren nog op doorgaande economische groei in de wereld. Bijvoorbeeld die van CrossBorder, die gespecialiseerd is in analyse van liquiditeiten. De groei tobt rustig door, zij het wel op een iets lager pitje door China en Duitsland. Overigens is de Sahm-rule niet erg geschikt als timing instrument voor de beurs. Bij trigger van de rule was de beurs soms op het hoogtepunt en dan weer op het dieptepunt (zelfs vaker).

De credit spreads zijn nog laag, al liepen ze vrijdag wel op. Dit wijst nog lang niet op een recessie. De cijfers van ING wezen wel op de noodzaak om meer te reserveren voor verliezen met bijbehorend extra benodigd risicokapitaal, maar uit de huidige hoge winstgevendheid is dit geen probleem van betekenis (tot nog toe).

De winstcijfers waren redelijk. 80% beter dan verwacht (normaal is ongeveer 70-75%, omdat bedrijven van te voren de verwachtingen naar beneden hebben gepraat om zo de cijfers mee te laten vallen en dat gebeurt dan dus ook in 70-75% van de gevallen, maar dat hoeft de koers nog niet omhoog te zetten, want meevallers waren verwacht) , gemiddeld 6% beter dan verwacht (normaal is 4-7%) . Op jaarbasis is allemaal niet zo geweldig, vooral buiten de VS niet, maar het is niet zo slecht dat je aan de alarmbel moet gaan trekken. Er is al behoorlijk wat lucht gelopen uit de technologiekoersen. Het kan uiteraard nog flink lager. Bijvoorbeeld ASML op 660 en Besi op 80 zou me niet echt verbazen. Maar dan zijn ze wel weer erg koopwaardig bij de (dan wie weet achterhaalde) wijsheid van nu.

FED behind the curve

 Powell zei het nog zo voorzichtig. Het zou zo maar kunnen dat de rente in september verlaagd wordt als de inflatiecijfers goed blijven en de arbeidsmarkt niet te veel sterker wordt. Maar men prijsde meteen 100% kans in op een verlaging van minstens 0,2% in september en misschien wel 0,5%. Geen twee, maar drie renteverlagingen in 2024.

Powell kan het niet goed doen, want met een renteverlaging in september roept hij de eeuwige toorn af van de republikeinen die dit als onbeschaamde inmenging zien om de verkiezingen te beïnvloeden in de verkeerde richting. Maar zonder renteverlaging krijgt hij de democraten over zich heen die vinden dat hij een te groot risico neemt met de door de FED afgedwongen groeiafzwakking via oplopen van de werkloosheid. Sahm (recessie als werkloosheid te veel oploopt, zoals nu) straft bijna onmiddellijk tenslotte.  

Een renteverlaging in juli is wel besproken, maar dat kon niet, want dan zou de markt te veel verrast worden. Het was nu eenmaal niet in geprijsd en zonder recessie verrast de FED niet (nooit zelfs de afgelopen decennia)  met renteverlagingen. Maar de voorwaarden om de rente te verlagen waren er wel. De inflatie is voldoende gedaald, de reële natuurlijke rente is volgens de FED-specialist hierin veel te hoog. De arbeidsmarkt vertoont behoorlijk wat tekenen van afzwakking, al is het nog niet erg slecht gesteld met de arbeidsmarkt. De geldgroei is te laag in de ogen van de monetaristen en verdient wat aanzwengeling. Powell maakte zich ook duidelijk enige, geen grote, zorgen over de arbeidsmarkt. Tja, als de werkloosheid al oploopt bij 230.000 banengroei, dan is er vrijwel zeker een hogere werkloosheid in het verschiet. Al met al lijkt het erop dat de FED behind the curve is door niet te willen verrassen en door de republikeinen niet al te erg voor het hoofd te stoten. Een rentedaling in juli was beter geweest denk ik.

Vooralsnog lijkt de Amerikaanse economie nog het groeipad van 2 1/4% vast te kunnen houden, maar dan moet je dit niet te lang saboteren met een te hoge rente. Het risico voor de macro ligt aan de neerwaartse kant. Je ziet dit ook aan de relatief slechte performance van cyclicals. Dat dreigt dus nog even zo te blijven zonder extra hulp van FED en ECB. PBoC is nu al wel in help stand gegaan. BoJ werkt nog tegen.