zo slecht hebben we het niet

 

In Amerika klagen ze dat de dollar stores het zo slecht gedaan hebben qua koers. Dat zien ze als teken dat het slecht zal gaan met de lage inkomens in Amerika.

In Nederland zie ik een ongekend dikke kerstfolder van Albert Hein vol tamelijk dure dingen. Toch zijn ze niet zo duur dat Albert Hein denkt dat het niet goed zal verkopen. Nee, men heeft er vol vertrouwen in dat massa's klanten dit kunnen en gaan kopen. De folder staat vol met dingen waar ik nog nooit van gehoord had. Wat is een bavette met bimi? Nashipeer? Spinazierotolo?Tja, ik ben overduidelijk niet zo'n goede keukenprins als mijn zus of vader. Naast alle nieuwigheden ook tal van klassiekers gelukkig die wat gemakkelijker te bereiden zijn. Ingewikkelde stellages die de oven in moeten (verkrijgbaar à € 7.99) en na een dag voorbereiden de dag erna nog een finishing touch nodig hebben. We hebben het duidelijk beter dan enige jaren geleden, aldus de folder van Albert Hein.  De Albert Hein gaat mee met zijn tijd. Geen vegetarische uitgave. Geen vermelding meer van de CO2-uitstoot. De mensen op de foto's voldoen nog wel aan de DEI-eisen. Wel hoe moeilijk het klaar te maken is, aangegeven via het aantal koksmutsjes.

de pendule van de tijdgeest gaat naar rechts

 

De tijdgeest is naar meer inflatie en naar rechts.

Afgelopen week kwam er een paniekreactie op de FED, die precies deed en zei wat men verwachtte. Maar ineens ging men zich te buiten aan negatieve fantasieën (ik ook overigens). Natuurlijk verlaagde de FED de korte rente met 0,25% en stelde men groei en inflatieverwachtingen naar verwachting naar boven bij. En de dotplot van de voorspellingen van de FED-leden gaf inderdaad aan dat men maar twee renteverlagingen in 2025 ziet. Maar toch een negatieve reactie. De FED liet met zich sollen, trapte in de val van even niet dalende inflatie (vooral door basiseffecten, d.w.z. niet onverwacht en tijdelijk). Bianco verweet de FED te veel gewicht te hebben gegeven aan de Sahm-rule, die bijna helemaal aangaf dat Amerika op de rand van een recessie stond. Een vals signaal voorlopig, al is de groei van de werkgelegenheid in het tweede kwartaal wel naar onder nul bijgesteld (van 442.000) als men de aanpassingen mag geloven.

Verder kijk ik te veel op X, het voormalige twitter. Dat is helemaal doorgeslagen naar rechts. Ik krijg een bombardement van hoe slecht links is en dat het rampzalig is, zie Duitsland en Frankrijk. Doorgeslagen regelgeving maakt alles kapot (eens dat minder regelgeving een zegen zou zijn, maar helaas hebben we veel regels nodig). Weg met sociaal verantwoord belegen en bevorderen diversiteit, vooral als het ten koste van de winst gaat. Het kan niet meer goed komen zonder revolutionair ingrijpen à la Argentinië, zo lees ik steeds vaker. Musk steunt daarom Farage en -uitermate ergerlijk- AfD, totaal verwerpelijk met denkbeelden die het ergste voor hebben met hele volksstammen.

Woke is totaal in de ban gedaan. De herverdeling van linkse regeringen naar de zwakkeren wordt als misdadig afgeschilderd, het is nog erger dan Noord-Korea. 

Er is uiteraard ook wel wat tegengas op X, vooral bij de mensen die ikzelf volg en vooral van mensen in Europa, maar hun meningen worden steeds meer ondergesneeuwd door de profeten die het rechtse licht zien gloren. Eventueel met een flinke schep complottheorie. 

Ik ben zelf een tevreden mens die het financieel goed gaat. Ik vind het prima als het andere mensen ook goed gaat. Daar heb ik graag belastinggeld voor over. Ja, de overheid moet niet te groot worden en efficiënter, maar we hebben een grote overheid nodig. Er worden steeds meer taken richting overheid geschoven, en terecht.. Het is niet alleen maar defensie, wetgeving en aanleg wegen, maar steeds meer, zoals onderwijs, bijstand, zorg, maar ook klimaat, privacy waarborgen etc. etc. 

Ik ben voor zo min mogelijk racisme en discrimineren en voor zo veel mogelijk gelijke kansen. Dat is erg woke en zet de deur open voor miljarden immigranten. Ik blijf graag op mijn oude dag woke, al moet je me niet gaan overhoren over wat alle lhbti++ groepen precies zijn en hoe ze moeten worden aangesproken. 

Maar de pendule van de tijdgeest die sinds de flower power naar links ging met minder discriminatie gaat weer naar rechts. Dat is denk ik een structurele trend die nog wel enige tijd zal aanhouden. Belasting is legale diefstal. En toch kan de ongelijkheid niet straffeloos nog groter worden, dat is niet stabiel.. Net doen of klimaatgekkies moeten worden genegeerd omdat de grootste president uit de geschiedenis van Amerika sinds 2024 het een hoax vindt, kan niet blijven goedgaan.  

van de puinhopen van Powell naar de puinhopen van Trump

 Weinig verrassend verlaagde de FED de rente met 0,25%. Eigenlijk was dat wel verrassend, want de FED ziet duidelijk meer inflatie en meer groei, maar dat vooral voor 2024. Het inflatieverhaal ligt een beetje in duigen zegt Powell en de markt ruikt stagflatie, ondanks Trump of juist door Trump.

Want wie weet hebben de ouderwetse economen gelijk en maakt Trump er een puinhoop van. Te hoge verhoging van de importtarieven die inclusief inclusief naar nu beloofd ernstige vergeldingsmaatregelen, wel vooral van een wankelende Canadese regering en daar nog bovenop forse maatregelen om illegale immigranten te importeren. Met als gevolg o.a. te weinig mensen voor de oogst, veel hogere voedselprijzen en prijzen vor importgoederen. Stakingen in bedrijfstakken die ruiken dat er veel in het vat zit en die gecompenseerd moeten worden vooruitlopend op hogere inflatie. Ondertussen staat Trump voor een fiscal cliff, allerlei fiscale stimulering valt weg en de begrotingstekorten zijn zo hoog dat de automatische piloot bezuinigingen afdwingt (tenzij Trump dit weet uit te schakelen). Het zou zo maar kunnen dat Trump op de blaren moet gaan zitten van inflatiepuinhopen bij uit de hand lopende overheidstekorten. Dat is nog niet het basisscenario, maar toch zeker niet zo onwaarschijnlijk. Ouderwetse economische theorie zegt nou eenmaal dat protectionisme verkeerd afloopt, ontaardt in America second..   

de lat ligt hoog voor 2025, maar niet zo voor komende weken

 De lange rente vloog in de VS in een week zo maar 0,25% omhoog, bij de grootste uitstroom van lange staatsleningen ETF TLT ooit. De FED zou niet streng genoeg zijn en de risicopremie op lange leningen is niet hoog genoeg in vergelijking met andere zaken zoals bitcoins en aandelen. De wat hogere inflatieverwachtingen zin toch wat hoger geworden, men gelooft het verhaal van dalende inflatie op stijgende importtarieven en deportatie van goedkope immigranten niet zo erg. De recente rentestijging lijkt me voorlopig wel genoeg.

 Aandelen deden het erg slecht in de breedte en je ziet nu voor de korte termijn weer wat hoopvolle analyses die smachten naar nog meer stijging van de beurzen en bitcoin.  

Men is helaas niet meer bang voor recessie en dat zit dus in de koersen. We zijn nu al jaren gewend dat de Atlanta FED begint met mooie cijfers van de groei in het desbetreffende kwartaal, terwijl de consensus daar maar onder bleef zitten. Als Trump echt een handelsoorlog van betekenis begint en de immigranten zoals beloofd met miljoenen tegelijk gaat uitzetten, dan zou de groei wel eens tegen kunnen vallen. Dat denkt zelfs oer-republikein Scott Grannis. Maar dit is maar heel tijdelijk (Trump gehoorzaamt de S&P500 bijna onmiddellijk) , de positieve onderstromen van deregulering (DOGE), meer optimisme ondernemers, AI, ruime liquiditeit bij lage credit spreads, dalende huurstijging en doorgaande hoge productiviteitsgroei in andere sectoren dan tech zoals ,verbazend belangrijk, olie en gas, blijven.

Ach dat is natuurlijk ook het basisscenario. Zonder grote schok kabbelt het waarschijnlijk allemaal wel door. Trump stimuleert en dat vangt de afnemende fiscale stimulering van het verkiezingsjaar ongeveer wel op. Meer industriële productie in China en de VS en Duitsland maakt dat via lagere productie enigszins mogelijk voorlopig. Maar de DAX geeft aan dat je Duitsland nog niet moet afstrepen qua economie. Ja, de autobedrijven staan niet meer in de top 10 van de DAX.

Geopolitiek kan zoals altijd een bron van tomeloze volatiliteit zijn. Maar het kan ook meevallen. Trump kan de Nobelprijs voor de vrede haast niet ontgaan bij succesvolle wapenstilstanden in Oekraïne en Midden-Oosten.

Syrië gaf aan dat een en ander plotseling geheel onverwacht ineens de goed kant op kan draaien. Alleen Adam Tooze schreef in september al dat Assad erg zwak stond, helemaal niet zo sterk als de afgelopen zes jaar werd gedoogd. Knap!

  Er is natuurlijk wel wat erg veel optimisme over aandelen van de VS. Ineens werd populair dat de Trump Hausse tot mei aanhoudt en dat in de correctie daarna de helft van de stijging van 2025 in rook op gaat. Zo zal het daarom wel niet gaan, maar zonder schok kan het opnieuw een mooi beursjaar worden. Helaas kan dat zo niet doorgaan, er komt een erge schok ooit en anders loopt de waardering van aandelen uit de hand en krijgen we iets als 1987. Vooral met bitcoin verwacht iedereen dat en ook al verwacht iedereen dat, het zal toch wel gebeuren denk ik, want er is te veel leverage bij bitcoin.

centrale banken verlagen de rente, maar 2025 lijkt tegen te vallen

 De centrale banken ex Japan (maar die hebben geen haast zeggen ze zelf, kunnen nog leven met huidige te lage rente) zijn nog steeds druk bezig met het verlagen van de rente. De ECB vandaag -0,25% en de Zwitserse centrale bank zelfs 0,5%. Volgende week komt de FED met ruim 99% kans ook met -0,25%. China is ook toe aan renteverlaging door de PBoC. De ECB heeft eigenlijk al half spijt van maar -0,25% in plaats van -0,5%. Maar ze hebben geen mandaat om de Duitse economie te stimuleren, slechts om de inflatie rond 2% te houden.  De euro zou te veel verzwakken als ze -0,5% zouden doen en dat zou inflatoir zijn.

Er was enkele weken geleden nog twijfel of de FED wel zou verlagen. Na enige inspanning van Timiraos, ingefluisterd door de FED zoals alom bekend is, werd volstrekt duidelijk dat de FED voor -0,25% ging, whatever it takes. Groei boven trend, een iets te sterk banenrapport, een niet meer dalende inflatie, nee, de FED hield toch vast aan -0,25%. Niet bang voor inflatoire fratsen van Trump, je moest kijken naar de miniscule stijging van de werkloosheid en enkele andere niet zo sterke punten van de arbeidsmarkt en die inflatie ging, geleid door huren, toch echt de goede kant op.  

Maar in 2025? Dan gaat de FED pauzeren en dat kan het hele jaar duren denkt Jim Bianco. Dat zou kunnen, als er wat tegenvallers zijn bij de inflatie (importtarieven etc.) en de groei niet genoeg afzwakt. In 2025 komt er voorlopig minder fiscale stimulering en weinig tot geen monetaire stimulering in de VS. Tegenvallers dus voor het oprapen en dat moet dan goed gemaakt worden door tomeloos optimisme van midden- en kleinbedrijf en republikeinse kiezers en door technologische vooruitgang. Het kan, maar is moeilijk. De VIX staat laag en lijkt dus alleen maar te kunnen stijgen. Het fiscale tekort is dermate enorm dat er niet veel gestimuleerd kan worden. De olieproductie is al gigantisch en kan niet snel verder uitbreiden (wel nog meer wegraken van de groene utopie).

China kan nog wel voor meevallers op korte termijn zorgen. Het is Xi c.s. echt wel duidelijk dat ze meer moeten gaan stimuleren en deze keer de consumptie niet moeten overslaan. Ook is Xi geschrokken van het oordeel uit het Westen dat het China van Xi niet beleggingswaardig is. Dus moet men in China nu eigen aandelen opkopen, dividenden verhogen en andere zaken waardoor het net lijkt of China een kapitalistische beurs heeft, niet een schoofhondje van de partij waar verliezen van banken geparkeerd moeten worden. China heeft voorlopig genoeg ruimte om fiscaal te stimuleren en vooral ook monetair (nog geen QE in de tent). De problemen van de huizenmarkt gaan dan niet weg, maar kunnen even wat meer vergeten worden.

De Trumpmanie en wat daar aan vast zit, staat borg voor gevaarlijke teleurstellingen. Leverage wordt niet meer als zo gevaarlijk gezien, terwijl het nu extra onveilig is bij te hoge verwachtingen. Men vindt bedrijven als MSTR en MARA geweldig, nu ze met bakken geleend geld erg veel crypto kopen en Trump meetrekken in eventuele bezweringsformules dat iedereen meer crypto moet kopen en goud verkopen volgens Saylor van MSTR. Trump moet goud gaan demoniseren en de reserves van de FED in crypto beleggen uit de verkopen van de goudreserves. Opvallend is dat de koers van United Health van de vermoorde CEO na diens moord een duikvlucht neemt, al bijna -15% (door dreigende wetgeving o.a.).    

Trumpmanie is normaal geworden, iedereen wil Amerikaanse aandelen à la Japan in 1990

 Er wordt (vooral in Amerika) steeds enthousiaster geschreven over Trump en de plannen van zijn straks te benoemen clubje miljardairs. Enkele wat al te onbezonnen voorgedragen lieden zullen worden teruggefloten door de senaat (zoals Hegseth van Foxnews als ervaren alcoholist, vrouwenbelager en  niet erg betrouwbaar bij enkele stinkende zaakjes). Importtarieven, ach dat is niet erg voor inflatie roept men ineens, slechts een belasting voorde consument (en gunstig voor bedrijven ex de vergeldingsmaatregelen uit het buitenland), wel ietsje slecht voor economische groei. Scott Grannis zegt dat het bij de huidige geldgroei en tamelijk stabiele vraag naar geld (om als zekerheidje achter de hand te hebben) niet echt tot extra inflatie van betekenis kan leiden. Vanuit de economische theorie ben ik het behoorlijk met hem eens, maar zo sterk is het verband van geldgroei met inflatie nu ook weer niet, bij forse verhoging van importtarieven zal de inflatie natuurlijk wel stijgen. Maar alom hoort men: minder dan we eerst dachten (voor de VS althans).

De Amerikaanse beurs maakt nu twee derde uit van de waarde van alle aandelen in de wereld. Idioot veel, want de Amerikaanse economie is nog geen 30% van de wereldeconomie. En daarnaast is er ook nog een enorme massa aan private equity. Is dat echt zo veel waard en kan dit zo moi blijven groeien als in de afgelopen paar decennia?

Nee, natuurlijk niet. Het is gebaseerd op neoliberaal beleid dat begon bij een te klein aandeel van winsten in de economie en is nu doorgegroeid naar records. Het kan overigens nog gemakkelijk bijna de helft hoger, maar ik denk dat het eerder stopt. De opmars ging samen met steeds lagere belastingen voor bedrijven, achterblijvende loongroei bij de productiviteit, meevallende afschrijvingen vanwege lage inflatie (en bij de inflatie achterblijvende prijzen voor vervangingsinvesteringen, omgekeerd aan wat gebeurde in jaren 70). en vooral ook de opmars van intangible assets via technologie. Je had veel minder assets en mensen nodig in vooral de meest succesvolle bedrijven. Die laatste trend, de opmars van technologie, lijkt hoogst waarschijnlijk nog een tijdje door te zetten en daarom kan de winstgevendheid nog wel even verder stijgen.

Maar de andere factoren, die moeten wel haast ongunstiger worden voor het bedrijfsleven. De overvloed aan arbeid door met name de opmars van China en nu India en nog behoorlijke bevolkingsgroei uit geboorten is voorbij. Veroudering slaat toe, maar voor een klein deel op te vangen met langer doorwerken. D.w.z. arbeid is veel schaarser dan vroeger. Hierboven op nog een scheutje protectionisme, eerherstel voor de vakbonden als onmisbare bondgenoot op de arbeidsmarkt en voilà, daar is meer loonstijging. 

En die gunstige belastingtarieven voor het bedrijfsleven, dat staat onder druk. Overigens niet bij het huidige slag populisten zoals Trump en Wilders/ v d Plas.

Protectionisme en dglobalisering, dat is ook een belangrijke bron van meer inflatie, minder concurrentie voor lagere prijzen.

Climate change is ook een bron van inflatie. Meer misoogsten zullen voor hogere voedselprijzen zorgen. Natuurrampen leiden tot hogere verzekeringspremies. Alternatieve energie is veel duurder dan olie en steenkool, al ziet het er goed uit voor bijvoorbeeld zonne-energie. De investeringen in olie worden afgeremd (onzekerheid over winstgevendheid in toekomst door overheidsbeleid) en dat maakt olie duurder. Etc.

De hegemonie van Amerika op de beurs wordt vergeleken met die van Japan eind jaren 80. Japan had zijn zaakjes veel beter voor elkaar dan de rest van de wereld. Moeiteloos groeide de economie met minstens 4% en het overdadige monetaire beleid leidde niet tot inflatie, maar tot vooral ook meer investeringen. De overheid stimuleerde het bedrijfsleven, vooral export, uitermate effectief. Er gebeurde wat de overheid voorschreef. Het bedrijfsleven won overal marktaandeel gebaseerd op superieure technologie en kwaliteit. Japan is maar voor een klein deel bewoonbaar, dus onroerend goed is ontzettend schaars. Het was enorm in waarde opgelopen en niets leek dit te kunnen stoppen. Alle bedrijven hadden meer of minder vastgoed en dat stond voor weinig op de balans. Overal hidden assets en die konden ooit te gelde worden gemaakt. Always buy, never sell, zo leerden we over assets van Japan (want dat was winnend meer dan waar ook op de wereld van 1950 tot 1990) . Japan kwam schokken als de krach van 1987 veel beter te boven dan de rest van de wereld. De Japanse beurs was 50% van de wereld (nu bijna 6%). 

Maar ineens was het afgelopen in 1990. Amerika pikte de opmars van de exporten van Japan niet meer. Senatoren sloegen op TV de tosh uit Toshiba producten kapot. Men stopte met het overdadig monetaire beleid. Vastgoed was een bubbel in ieders ogen. De waarderingen van Japanse aandelen waren waanzinnig en nu was dat ineens wel een probleem (want ze waren natuurlijk al jaren veel te hoog).

Nakasone (enige jaren daarvoor nog succesvol premier van Japan)  kwam vlak na het begin van de val in 1990 vertellen dat het voorbij was, dat overheid en centrale banken niet op dezelfde manier de glorie van Japan konden verhogen. Mijn medewerkers van toen gingen dat in geuren en kleuren vertellen en dat deed wel alle alarmbellen rinkelen, maar we ondernamen achteraf gezien te weinig actie. Ik ben nog steeds verbaasd dat de Japanse overheid dit zo maar liet gebeuren, ze moesten toch weten dat dit niet op tijd flink tegengaan de weg naar de ondergang was. En toch lieten ze dit gebeuren.

Wat leert dit over Amerika? Ook in Amerika groeien de bomen niet tot in de hemel. De magnificent 7 zal straks veel minder gaan groeien, het komt gewoon bijna nooit voor dat bedrijven voor vele jaren 10-15% groeien, laat staan veel meer. De eerste decennia van een bedrijf is dat wel mogelijk, maar als je al enorm groot bent, dan kan dit niet (zonder torenhoge inflatie). Het waarderingsverschil van de S&P500 met de AEX is gewoon te groot, zo veel beter is de winstgroei in de VS niet. De huidige innovatiegolf gaat overdreven gewaardeerd worden en toch flink afnemen, zoals altijd gebeurde. De belastingen moeten verhoogd worden en bedrijven kunne deze keer niet ontsnappen. Deregulering kan niet oneindig climate change wegstoppen. Geopolitiek gaat gegarandeerd af en toe grote schokken veroorzaken en dat past niet bij sky high valuations. Veroudering van de mensheid gaat zijn tol eisen.

Het Chaotisch Neerhangscenario is niet te vermijden. Wie weet start in 2026/2028

Trump regeert al

 De lange rente in Amerika daalde afgelopen week op minder angst voor inflatie en een verwachting van lagere grondstoffenprijzen (ex koffie). Men zag dat de importheffingen vooral ingezet worden als middel om concessies af te dwingen. Trudeau op bedevaart naar Mar a Lago, want Canada wordt wel heel zwaar getroffen door de snode plannen van Trump, als die uitgevoerd zouden worden. Overigens de VS zou dan mee moeten lijden. Dat is niet de bedoeling en daarom is men kennelijk wat minder bang geworden voor desastreuze importheffingen. Ook bij de chippers zag men een en ander wat minder dramatisch in. Trump heeft het maar druk met dreigen en miljardairs voordragen. Hij praat de BRICS een eigen valuta uit het hoofd, voorlopig ook een onhaalbare kaart ook zonder Trump.

China gaat opnieuw meer (en effectiever) stimuleren, zo zegt de beurs. In Europa zou dat nog veel meer moeten gebeuren, maar men is te bang voor hoge overheidstekorten. Men komt liever met wat nieuwe regels. Vooral in Frankrijk waar een en ander erg onstabiel is met mevrouw LePen niet meer te ontwijken door Barnier. De lange rente in Frankrijk is nu gelijk aan die van Griekenland, Frankrijk heeft zich volgens de bond vigilantes steeds duidelijker aangesloten bij de Club Mediterrané. Gelukkig gaat het daar wat beter. Lage inflatie (ex Griekenland), dit in tegenstelling tot Nederland en België waar men onverschrokken de prijzen flink blijft verhogen. 

Optimisme viert nog steeds hoogtij op de beurzen. Het consumentenvertrouwen in de VS is record positief op de beurs. Consumer staples blijven nog steeds achter bij de S&P500, al doen veilig geachte aandelen als Walmart en Ahold het verdacht goed. Als de consumer staples flink gaan winnen, dan is het einde der tijden van de hausse op aandelen voorbij, daar is een flinke consensus van mening over, want zo ging het vroeger mis als redelijk betrouwbaar voorteken. Ach, de mooie stijging van Unilever betekende nog geen ramp voor de AEX, ook wel omdat Heineken, JdePeets wel erg gedaald zijn.  

In de VS gaat het nog steeds goed met de winstverwachtingen. Small caps moeten het beter gaan doen als je gelooft in een lagere reële korte rente. Het beleggingsgeld stroomt nog steeds absurd overdreven naar de VS. Even weer wat minder naar Emerging Markets en Europa blijft nog in het verdomhoekje. Het pessimisme over Duitsland is wel heel erg groot geworden en Frankrijk vertrouwt men ook niet meer. De industriële productie zit helaas op een stabiel dalend pad.  Misschien helpt een lagere euro en een flink lagere rente van de ECB. De FED moet kalm aan doen, maar gaat niet verhogen. Langzaam aan en de kat uit de inflatieboom van Trump kijken.