Er wordt (vooral in Amerika) steeds enthousiaster geschreven over Trump en de plannen van zijn straks te benoemen clubje miljardairs. Enkele wat al te onbezonnen voorgedragen lieden zullen worden teruggefloten door de senaat (zoals Hegseth van Foxnews als ervaren alcoholist, vrouwenbelager en niet erg betrouwbaar bij enkele stinkende zaakjes). Importtarieven, ach dat is niet erg voor inflatie roept men ineens, slechts een belasting voorde consument (en gunstig voor bedrijven ex de vergeldingsmaatregelen uit het buitenland), wel ietsje slecht voor economische groei. Scott Grannis zegt dat het bij de huidige geldgroei en tamelijk stabiele vraag naar geld (om als zekerheidje achter de hand te hebben) niet echt tot extra inflatie van betekenis kan leiden. Vanuit de economische theorie ben ik het behoorlijk met hem eens, maar zo sterk is het verband van geldgroei met inflatie nu ook weer niet, bij forse verhoging van importtarieven zal de inflatie natuurlijk wel stijgen. Maar alom hoort men: minder dan we eerst dachten (voor de VS althans).
De Amerikaanse beurs maakt nu twee derde uit van de waarde van alle aandelen in de wereld. Idioot veel, want de Amerikaanse economie is nog geen 30% van de wereldeconomie. En daarnaast is er ook nog een enorme massa aan private equity. Is dat echt zo veel waard en kan dit zo moi blijven groeien als in de afgelopen paar decennia?
Nee, natuurlijk niet. Het is gebaseerd op neoliberaal beleid dat begon bij een te klein aandeel van winsten in de economie en is nu doorgegroeid naar records. Het kan overigens nog gemakkelijk bijna de helft hoger, maar ik denk dat het eerder stopt. De opmars ging samen met steeds lagere belastingen voor bedrijven, achterblijvende loongroei bij de productiviteit, meevallende afschrijvingen vanwege lage inflatie (en bij de inflatie achterblijvende prijzen voor vervangingsinvesteringen, omgekeerd aan wat gebeurde in jaren 70). en vooral ook de opmars van intangible assets via technologie. Je had veel minder assets en mensen nodig in vooral de meest succesvolle bedrijven. Die laatste trend, de opmars van technologie, lijkt hoogst waarschijnlijk nog een tijdje door te zetten en daarom kan de winstgevendheid nog wel even verder stijgen.
Maar de andere factoren, die moeten wel haast ongunstiger worden voor het bedrijfsleven. De overvloed aan arbeid door met name de opmars van China en nu India en nog behoorlijke bevolkingsgroei uit geboorten is voorbij. Veroudering slaat toe, maar voor een klein deel op te vangen met langer doorwerken. D.w.z. arbeid is veel schaarser dan vroeger. Hierboven op nog een scheutje protectionisme, eerherstel voor de vakbonden als onmisbare bondgenoot op de arbeidsmarkt en voilà, daar is meer loonstijging.
En die gunstige belastingtarieven voor het bedrijfsleven, dat staat onder druk. Overigens niet bij het huidige slag populisten zoals Trump en Wilders/ v d Plas.
Protectionisme en dglobalisering, dat is ook een belangrijke bron van meer inflatie, minder concurrentie voor lagere prijzen.
Climate change is ook een bron van inflatie. Meer misoogsten zullen voor hogere voedselprijzen zorgen. Natuurrampen leiden tot hogere verzekeringspremies. Alternatieve energie is veel duurder dan olie en steenkool, al ziet het er goed uit voor bijvoorbeeld zonne-energie. De investeringen in olie worden afgeremd (onzekerheid over winstgevendheid in toekomst door overheidsbeleid) en dat maakt olie duurder. Etc.
De hegemonie van Amerika op de beurs wordt vergeleken met die van Japan eind jaren 80. Japan had zijn zaakjes veel beter voor elkaar dan de rest van de wereld. Moeiteloos groeide de economie met minstens 4% en het overdadige monetaire beleid leidde niet tot inflatie, maar tot vooral ook meer investeringen. De overheid stimuleerde het bedrijfsleven, vooral export, uitermate effectief. Er gebeurde wat de overheid voorschreef. Het bedrijfsleven won overal marktaandeel gebaseerd op superieure technologie en kwaliteit. Japan is maar voor een klein deel bewoonbaar, dus onroerend goed is ontzettend schaars. Het was enorm in waarde opgelopen en niets leek dit te kunnen stoppen. Alle bedrijven hadden meer of minder vastgoed en dat stond voor weinig op de balans. Overal hidden assets en die konden ooit te gelde worden gemaakt. Always buy, never sell, zo leerden we over assets van Japan (want dat was winnend meer dan waar ook op de wereld van 1950 tot 1990) . Japan kwam schokken als de krach van 1987 veel beter te boven dan de rest van de wereld. De Japanse beurs was 50% van de wereld (nu bijna 6%).
Maar ineens was het afgelopen in 1990. Amerika pikte de opmars van de exporten van Japan niet meer. Senatoren sloegen op TV de tosh uit Toshiba producten kapot. Men stopte met het overdadig monetaire beleid. Vastgoed was een bubbel in ieders ogen. De waarderingen van Japanse aandelen waren waanzinnig en nu was dat ineens wel een probleem (want ze waren natuurlijk al jaren veel te hoog).
Nakasone (enige jaren daarvoor nog succesvol premier van Japan) kwam vlak na het begin van de val in 1990 vertellen dat het voorbij was, dat overheid en centrale banken niet op dezelfde manier de glorie van Japan konden verhogen. Mijn medewerkers van toen gingen dat in geuren en kleuren vertellen en dat deed wel alle alarmbellen rinkelen, maar we ondernamen achteraf gezien te weinig actie. Ik ben nog steeds verbaasd dat de Japanse overheid dit zo maar liet gebeuren, ze moesten toch weten dat dit niet op tijd flink tegengaan de weg naar de ondergang was. En toch lieten ze dit gebeuren.
Wat leert dit over Amerika? Ook in Amerika groeien de bomen niet tot in de hemel. De magnificent 7 zal straks veel minder gaan groeien, het komt gewoon bijna nooit voor dat bedrijven voor vele jaren 10-15% groeien, laat staan veel meer. De eerste decennia van een bedrijf is dat wel mogelijk, maar als je al enorm groot bent, dan kan dit niet (zonder torenhoge inflatie). Het waarderingsverschil van de S&P500 met de AEX is gewoon te groot, zo veel beter is de winstgroei in de VS niet. De huidige innovatiegolf gaat overdreven gewaardeerd worden en toch flink afnemen, zoals altijd gebeurde. De belastingen moeten verhoogd worden en bedrijven kunne deze keer niet ontsnappen. Deregulering kan niet oneindig climate change wegstoppen. Geopolitiek gaat gegarandeerd af en toe grote schokken veroorzaken en dat past niet bij sky high valuations. Veroudering van de mensheid gaat zijn tol eisen.
Het Chaotisch Neerhangscenario is niet te vermijden. Wie weet start in 2026/2028
Geen opmerkingen:
Een reactie posten