zo slecht hebben we het niet

 

In Amerika klagen ze dat de dollar stores het zo slecht gedaan hebben qua koers. Dat zien ze als teken dat het slecht zal gaan met de lage inkomens in Amerika.

In Nederland zie ik een ongekend dikke kerstfolder van Albert Hein vol tamelijk dure dingen. Toch zijn ze niet zo duur dat Albert Hein denkt dat het niet goed zal verkopen. Nee, men heeft er vol vertrouwen in dat massa's klanten dit kunnen en gaan kopen. De folder staat vol met dingen waar ik nog nooit van gehoord had. Wat is een bavette met bimi? Tja, ik ben overduidelijk niet zo'n goede keukenprins als mijn zus of vader. Naast alle nieuwigheden ook tal van klassiekers gelukkig die wat gemakkelijker te bereiden zijn. Ingewikkelde stellages die de oven in moeten en na een dag voorbereiden de dag erna nog een finishing touch nodig hebben. We hebben het duidelijk beter dan enige jaren geleden, aldus de folder van Albert Hein.  

de pendule van de tijdgeest gaat naar rechts

 

De tijdgeest is naar meer inflatie en naar rechts.

Afgelopen week kwam er een paniekreactie op de FED, die precies deed en zei wat men verwachtte. Maar ineens ging men zich te buiten aan negatieve fantasieën (ik ook overigens). Natuurlijk verlaagde de FED de korte rente met 0,25% en stelde men groei en inflatieverwachtingen naar verwachting naar boven bij. En de dotplot van de voorspellingen van de FED-leden gaf inderdaad aan dat men maar twee renteverlagingen in 2025 ziet. Maar toch een negatieve reactie. De FED liet met zich sollen, trapte in de val van even niet dalende inflatie (vooral door basiseffecten, d.w.z. niet onverwacht en tijdelijk). Bianco verweet de FED te veel gewicht te hebben gegeven aan de Sahm-rule, die bijna helemaal aangaf dat Amerika op de rand van een recessie stond. Een vals signaal voorlopig, al is de groei van de werkgelegenheid in het tweede kwartaal wel naar onder nul bijgesteld (van 442.000) als men de aanpassingen mag geloven.

Verder kijk ik te veel op X, het voormalige twitter. Dat is helemaal doorgeslagen naar rechts. Ik krijg een bombardement van hoe slecht links is en dat het rampzalig is, zie Duitsland en Frankrijk. Doorgeslagen regelgeving maakt alles kapot (eens dat minder regelgeving een zegen zou zijn, maar helaas hebben we veel regels nodig). Weg met sociaal verantwoord belegen en bevorderen diversiteit, vooral als het ten koste van de winst gaat. Het kan niet meer goed komen zonder revolutionair ingrijpen à la Argentinië, zo lees ik steeds vaker. Musk steunt daarom Farage en -uitermate ergerlijk- AfD, totaal verwerpelijk met denkbeelden die het ergste voor hebben met hele volksstammen.

Woke is totaal in de ban gedaan. De herverdeling van linkse regeringen naar de zwakkeren wordt als misdadig afgeschilderd, het is nog erger dan Noord-Korea. 

Er is uiteraard ook wel wat tegengas op X, vooral bij de mensen die ikzelf volg en vooral van mensen in Europa, maar hun meningen worden steeds meer ondergesneeuwd door de profeten die het rechtse licht zien gloren. Eventueel met een flinke schep complottheorie. 

Ik ben zelf een tevreden mens die het financieel goed gaat. Ik vind het prima als het andere mensen ook goed gaat. Daar heb ik graag belastinggeld voor over. Ja, de overheid moet niet te groot worden en efficiënter, maar we hebben een grote overheid nodig. Er worden steeds meer taken richting overheid geschoven, en terecht.. Het is niet alleen maar defensie, wetgeving en aanleg wegen, maar steeds meer, zoals onderwijs, bijstand, zorg, maar ook klimaat, privacy waarborgen etc. etc. 

Ik ben voor zo min mogelijk racisme en discrimineren en voor zo veel mogelijk gelijke kansen. Dat is erg woke en zet de deur open voor miljarden immigranten. Ik blijf graag op mijn oude dag woke, al moet je me niet gaan overhoren over wat alle lhbti++ groepen precies zijn en hoe ze moeten worden aangesproken. 

Maar de pendule van de tijdgeest die sinds de flower power naar links ging met minder discriminatie gaat weer naar rechts. Dat is denk ik een structurele trend die nog wel enige tijd zal aanhouden. Belasting is legale diefstal. En toch kan de ongelijkheid niet straffeloos nog groter worden, dat is niet stabiel.. Net doen of klimaatgekkies moeten worden genegeerd omdat de grootste president uit de geschiedenis van Amerika sinds 2024 het een hoax vindt, kan niet blijven goedgaan.  

van de puinhopen van Powell naar de puinhopen van Trump

 Weinig verrassend verlaagde de FED de rente met 0,25%. Eigenlijk was dat wel verrassend, want de FED ziet duidelijk meer inflatie en meer groei, maar dat vooral voor 2024. Het inflatieverhaal ligt een beetje in duigen zegt Powell en de markt ruikt stagflatie, ondanks Trump of juist door Trump.

Want wie weet hebben de ouderwetse economen gelijk en maakt Trump er een puinhoop van. Te hoge verhoging van de importtarieven die inclusief inclusief naar nu beloofd ernstige vergeldingsmaatregelen, wel vooral van een wankelende Canadese regering en daar nog bovenop forse maatregelen om illegale immigranten te importeren. Met als gevolg o.a. te weinig mensen voor de oogst, veel hogere voedselprijzen en prijzen vor importgoederen. Stakingen in bedrijfstakken die ruiken dat er veel in het vat zit en die gecompenseerd moeten worden vooruitlopend op hogere inflatie. Ondertussen staat Trump voor een fiscal cliff, allerlei fiscale stimulering valt weg en de begrotingstekorten zijn zo hoog dat de automatische piloot bezuinigingen afdwingt (tenzij Trump dit weet uit te schakelen). Het zou zo maar kunnen dat Trump op de blaren moet gaan zitten van inflatiepuinhopen bij uit de hand lopende overheidstekorten. Dat is nog niet het basisscenario, maar toch zeker niet zo onwaarschijnlijk. Ouderwetse economische theorie zegt nou eenmaal dat protectionisme verkeerd afloopt, ontaardt in America second..   

de lat ligt hoog voor 2025, maar niet zo voor komende weken

 De lange rente vloog in de VS in een week zo maar 0,25% omhoog, bij de grootste uitstroom van lange staatsleningen ETF TLT ooit. De FED zou niet streng genoeg zijn en de risicopremie op lange leningen is niet hoog genoeg in vergelijking met andere zaken zoals bitcoins en aandelen. De wat hogere inflatieverwachtingen zin toch wat hoger geworden, men gelooft het verhaal van dalende inflatie op stijgende importtarieven en deportatie van goedkope immigranten niet zo erg. De recente rentestijging lijkt me voorlopig wel genoeg.

 Aandelen deden het erg slecht in de breedte en je ziet nu voor de korte termijn weer wat hoopvolle analyses die smachten naar nog meer stijging van de beurzen en bitcoin.  

Men is helaas niet meer bang voor recessie en dat zit dus in de koersen. We zijn nu al jaren gewend dat de Atlanta FED begint met mooie cijfers van de groei in het desbetreffende kwartaal, terwijl de consensus daar maar onder bleef zitten. Als Trump echt een handelsoorlog van betekenis begint en de immigranten zoals beloofd met miljoenen tegelijk gaat uitzetten, dan zou de groei wel eens tegen kunnen vallen. Dat denkt zelfs oer-republikein Scott Grannis. Maar dit is maar heel tijdelijk (Trump gehoorzaamt de S&P500 bijna onmiddellijk) , de positieve onderstromen van deregulering (DOGE), meer optimisme ondernemers, AI, ruime liquiditeit bij lage credit spreads, dalende huurstijging en doorgaande hoge productiviteitsgroei in andere sectoren dan tech zoals ,verbazend belangrijk, olie en gas, blijven.

Ach dat is natuurlijk ook het basisscenario. Zonder grote schok kabbelt het waarschijnlijk allemaal wel door. Trump stimuleert en dat vangt de afnemende fiscale stimulering van het verkiezingsjaar ongeveer wel op. Meer industriële productie in China en de VS en Duitsland maakt dat via lagere productie enigszins mogelijk voorlopig. Maar de DAX geeft aan dat je Duitsland nog niet moet afstrepen qua economie. Ja, de autobedrijven staan niet meer in de top 10 van de DAX.

Geopolitiek kan zoals altijd een bron van tomeloze volatiliteit zijn. Maar het kan ook meevallen. Trump kan de Nobelprijs voor de vrede haast niet ontgaan bij succesvolle wapenstilstanden in Oekraïne en Midden-Oosten.

Syrië gaf aan dat een en ander plotseling geheel onverwacht ineens de goed kant op kan draaien. Alleen Adam Tooze schreef in september al dat Assad erg zwak stond, helemaal niet zo sterk als de afgelopen zes jaar werd gedoogd. Knap!

  Er is natuurlijk wel wat erg veel optimisme over aandelen van de VS. Ineens werd populair dat de Trump Hausse tot mei aanhoudt en dat in de correctie daarna de helft van de stijging van 2025 in rook op gaat. Zo zal het daarom wel niet gaan, maar zonder schok kan het opnieuw een mooi beursjaar worden. Helaas kan dat zo niet doorgaan, er komt een erge schok ooit en anders loopt de waardering van aandelen uit de hand en krijgen we iets als 1987. Vooral met bitcoin verwacht iedereen dat en ook al verwacht iedereen dat, het zal toch wel gebeuren denk ik, want er is te veel leverage bij bitcoin.

centrale banken verlagen de rente, maar 2025 lijkt tegen te vallen

 De centrale banken ex Japan (maar die hebben geen haast zeggen ze zelf, kunnen nog leven met huidige te lage rente) zijn nog steeds druk bezig met het verlagen van de rente. De ECB vandaag -0,25% en de Zwitserse centrale bank zelfs 0,5%. Volgende week komt de FED met ruim 99% kans ook met -0,25%. China is ook toe aan renteverlaging door de PBoC. De ECB heeft eigenlijk al half spijt van maar -0,25% in plaats van -0,5%. Maar ze hebben geen mandaat om de Duitse economie te stimuleren, slechts om de inflatie rond 2% te houden.  De euro zou te veel verzwakken als ze -0,5% zouden doen en dat zou inflatoir zijn.

Er was enkele weken geleden nog twijfel of de FED wel zou verlagen. Na enige inspanning van Timiraos, ingefluisterd door de FED zoals alom bekend is, werd volstrekt duidelijk dat de FED voor -0,25% ging, whatever it takes. Groei boven trend, een iets te sterk banenrapport, een niet meer dalende inflatie, nee, de FED hield toch vast aan -0,25%. Niet bang voor inflatoire fratsen van Trump, je moest kijken naar de miniscule stijging van de werkloosheid en enkele andere niet zo sterke punten van de arbeidsmarkt en die inflatie ging, geleid door huren, toch echt de goede kant op.  

Maar in 2025? Dan gaat de FED pauzeren en dat kan het hele jaar duren denkt Jim Bianco. Dat zou kunnen, als er wat tegenvallers zijn bij de inflatie (importtarieven etc.) en de groei niet genoeg afzwakt. In 2025 komt er voorlopig minder fiscale stimulering en weinig tot geen monetaire stimulering in de VS. Tegenvallers dus voor het oprapen en dat moet dan goed gemaakt worden door tomeloos optimisme van midden- en kleinbedrijf en republikeinse kiezers en door technologische vooruitgang. Het kan, maar is moeilijk. De VIX staat laag en lijkt dus alleen maar te kunnen stijgen. Het fiscale tekort is dermate enorm dat er niet veel gestimuleerd kan worden. De olieproductie is al gigantisch en kan niet snel verder uitbreiden (wel nog meer wegraken van de groene utopie).

China kan nog wel voor meevallers op korte termijn zorgen. Het is Xi c.s. echt wel duidelijk dat ze meer moeten gaan stimuleren en deze keer de consumptie niet moeten overslaan. Ook is Xi geschrokken van het oordeel uit het Westen dat het China van Xi niet beleggingswaardig is. Dus moet men in China nu eigen aandelen opkopen, dividenden verhogen en andere zaken waardoor het net lijkt of China een kapitalistische beurs heeft, niet een schoofhondje van de partij waar verliezen van banken geparkeerd moeten worden. China heeft voorlopig genoeg ruimte om fiscaal te stimuleren en vooral ook monetair (nog geen QE in de tent). De problemen van de huizenmarkt gaan dan niet weg, maar kunnen even wat meer vergeten worden.

De Trumpmanie en wat daar aan vast zit, staat borg voor gevaarlijke teleurstellingen. Leverage wordt niet meer als zo gevaarlijk gezien, terwijl het nu extra onveilig is bij te hoge verwachtingen. Men vindt bedrijven als MSTR en MARA geweldig, nu ze met bakken geleend geld erg veel crypto kopen en Trump meetrekken in eventuele bezweringsformules dat iedereen meer crypto moet kopen en goud verkopen volgens Saylor van MSTR. Trump moet goud gaan demoniseren en de reserves van de FED in crypto beleggen uit de verkopen van de goudreserves. Opvallend is dat de koers van United Health van de vermoorde CEO na diens moord een duikvlucht neemt, al bijna -15% (door dreigende wetgeving o.a.).    

Trumpmanie is normaal geworden, iedereen wil Amerikaanse aandelen à la Japan in 1990

 Er wordt (vooral in Amerika) steeds enthousiaster geschreven over Trump en de plannen van zijn straks te benoemen clubje miljardairs. Enkele wat al te onbezonnen voorgedragen lieden zullen worden teruggefloten door de senaat (zoals Hegseth van Foxnews als ervaren alcoholist, vrouwenbelager en  niet erg betrouwbaar bij enkele stinkende zaakjes). Importtarieven, ach dat is niet erg voor inflatie roept men ineens, slechts een belasting voorde consument (en gunstig voor bedrijven ex de vergeldingsmaatregelen uit het buitenland), wel ietsje slecht voor economische groei. Scott Grannis zegt dat het bij de huidige geldgroei en tamelijk stabiele vraag naar geld (om als zekerheidje achter de hand te hebben) niet echt tot extra inflatie van betekenis kan leiden. Vanuit de economische theorie ben ik het behoorlijk met hem eens, maar zo sterk is het verband van geldgroei met inflatie nu ook weer niet, bij forse verhoging van importtarieven zal de inflatie natuurlijk wel stijgen. Maar alom hoort men: minder dan we eerst dachten (voor de VS althans).

De Amerikaanse beurs maakt nu twee derde uit van de waarde van alle aandelen in de wereld. Idioot veel, want de Amerikaanse economie is nog geen 30% van de wereldeconomie. En daarnaast is er ook nog een enorme massa aan private equity. Is dat echt zo veel waard en kan dit zo moi blijven groeien als in de afgelopen paar decennia?

Nee, natuurlijk niet. Het is gebaseerd op neoliberaal beleid dat begon bij een te klein aandeel van winsten in de economie en is nu doorgegroeid naar records. Het kan overigens nog gemakkelijk bijna de helft hoger, maar ik denk dat het eerder stopt. De opmars ging samen met steeds lagere belastingen voor bedrijven, achterblijvende loongroei bij de productiviteit, meevallende afschrijvingen vanwege lage inflatie (en bij de inflatie achterblijvende prijzen voor vervangingsinvesteringen, omgekeerd aan wat gebeurde in jaren 70). en vooral ook de opmars van intangible assets via technologie. Je had veel minder assets en mensen nodig in vooral de meest succesvolle bedrijven. Die laatste trend, de opmars van technologie, lijkt hoogst waarschijnlijk nog een tijdje door te zetten en daarom kan de winstgevendheid nog wel even verder stijgen.

Maar de andere factoren, die moeten wel haast ongunstiger worden voor het bedrijfsleven. De overvloed aan arbeid door met name de opmars van China en nu India en nog behoorlijke bevolkingsgroei uit geboorten is voorbij. Veroudering slaat toe, maar voor een klein deel op te vangen met langer doorwerken. D.w.z. arbeid is veel schaarser dan vroeger. Hierboven op nog een scheutje protectionisme, eerherstel voor de vakbonden als onmisbare bondgenoot op de arbeidsmarkt en voilà, daar is meer loonstijging. 

En die gunstige belastingtarieven voor het bedrijfsleven, dat staat onder druk. Overigens niet bij het huidige slag populisten zoals Trump en Wilders/ v d Plas.

Protectionisme en dglobalisering, dat is ook een belangrijke bron van meer inflatie, minder concurrentie voor lagere prijzen.

Climate change is ook een bron van inflatie. Meer misoogsten zullen voor hogere voedselprijzen zorgen. Natuurrampen leiden tot hogere verzekeringspremies. Alternatieve energie is veel duurder dan olie en steenkool, al ziet het er goed uit voor bijvoorbeeld zonne-energie. De investeringen in olie worden afgeremd (onzekerheid over winstgevendheid in toekomst door overheidsbeleid) en dat maakt olie duurder. Etc.

De hegemonie van Amerika op de beurs wordt vergeleken met die van Japan eind jaren 80. Japan had zijn zaakjes veel beter voor elkaar dan de rest van de wereld. Moeiteloos groeide de economie met minstens 4% en het overdadige monetaire beleid leidde niet tot inflatie, maar tot vooral ook meer investeringen. De overheid stimuleerde het bedrijfsleven, vooral export, uitermate effectief. Er gebeurde wat de overheid voorschreef. Het bedrijfsleven won overal marktaandeel gebaseerd op superieure technologie en kwaliteit. Japan is maar voor een klein deel bewoonbaar, dus onroerend goed is ontzettend schaars. Het was enorm in waarde opgelopen en niets leek dit te kunnen stoppen. Alle bedrijven hadden meer of minder vastgoed en dat stond voor weinig op de balans. Overal hidden assets en die konden ooit te gelde worden gemaakt. Always buy, never sell, zo leerden we over assets van Japan (want dat was winnend meer dan waar ook op de wereld van 1950 tot 1990) . Japan kwam schokken als de krach van 1987 veel beter te boven dan de rest van de wereld. De Japanse beurs was 50% van de wereld (nu bijna 6%). 

Maar ineens was het afgelopen in 1990. Amerika pikte de opmars van de exporten van Japan niet meer. Senatoren sloegen op TV de tosh uit Toshiba producten kapot. Men stopte met het overdadig monetaire beleid. Vastgoed was een bubbel in ieders ogen. De waarderingen van Japanse aandelen waren waanzinnig en nu was dat ineens wel een probleem (want ze waren natuurlijk al jaren veel te hoog).

Nakasone (enige jaren daarvoor nog succesvol premier van Japan)  kwam vlak na het begin van de val in 1990 vertellen dat het voorbij was, dat overheid en centrale banken niet op dezelfde manier de glorie van Japan konden verhogen. Mijn medewerkers van toen gingen dat in geuren en kleuren vertellen en dat deed wel alle alarmbellen rinkelen, maar we ondernamen achteraf gezien te weinig actie. Ik ben nog steeds verbaasd dat de Japanse overheid dit zo maar liet gebeuren, ze moesten toch weten dat dit niet op tijd flink tegengaan de weg naar de ondergang was. En toch lieten ze dit gebeuren.

Wat leert dit over Amerika? Ook in Amerika groeien de bomen niet tot in de hemel. De magnificent 7 zal straks veel minder gaan groeien, het komt gewoon bijna nooit voor dat bedrijven voor vele jaren 10-15% groeien, laat staan veel meer. De eerste decennia van een bedrijf is dat wel mogelijk, maar als je al enorm groot bent, dan kan dit niet (zonder torenhoge inflatie). Het waarderingsverschil van de S&P500 met de AEX is gewoon te groot, zo veel beter is de winstgroei in de VS niet. De huidige innovatiegolf gaat overdreven gewaardeerd worden en toch flink afnemen, zoals altijd gebeurde. De belastingen moeten verhoogd worden en bedrijven kunne deze keer niet ontsnappen. Deregulering kan niet oneindig climate change wegstoppen. Geopolitiek gaat gegarandeerd af en toe grote schokken veroorzaken en dat past niet bij sky high valuations. Veroudering van de mensheid gaat zijn tol eisen.

Het Chaotisch Neerhangscenario is niet te vermijden. Wie weet start in 2026/2028

Trump regeert al

 De lange rente in Amerika daalde afgelopen week op minder angst voor inflatie en een verwachting van lagere grondstoffenprijzen (ex koffie). Men zag dat de importheffingen vooral ingezet worden als middel om concessies af te dwingen. Trudeau op bedevaart naar Mar a Lago, want Canada wordt wel heel zwaar getroffen door de snode plannen van Trump, als die uitgevoerd zouden worden. Overigens de VS zou dan mee moeten lijden. Dat is niet de bedoeling en daarom is men kennelijk wat minder bang geworden voor desastreuze importheffingen. Ook bij de chippers zag men een en ander wat minder dramatisch in. Trump heeft het maar druk met dreigen en miljardairs voordragen. Hij praat de BRICS een eigen valuta uit het hoofd, voorlopig ook een onhaalbare kaart ook zonder Trump.

China gaat opnieuw meer (en effectiever) stimuleren, zo zegt de beurs. In Europa zou dat nog veel meer moeten gebeuren, maar men is te bang voor hoge overheidstekorten. Men komt liever met wat nieuwe regels. Vooral in Frankrijk waar een en ander erg onstabiel is met mevrouw LePen niet meer te ontwijken door Barnier. De lange rente in Frankrijk is nu gelijk aan die van Griekenland, Frankrijk heeft zich volgens de bond vigilantes steeds duidelijker aangesloten bij de Club Mediterrané. Gelukkig gaat het daar wat beter. Lage inflatie (ex Griekenland), dit in tegenstelling tot Nederland en België waar men onverschrokken de prijzen flink blijft verhogen. 

Optimisme viert nog steeds hoogtij op de beurzen. Het consumentenvertrouwen in de VS is record positief op de beurs. Consumer staples blijven nog steeds achter bij de S&P500, al doen veilig geachte aandelen als Walmart en Ahold het verdacht goed. Als de consumer staples flink gaan winnen, dan is het einde der tijden van de hausse op aandelen voorbij, daar is een flinke consensus van mening over, want zo ging het vroeger mis als redelijk betrouwbaar voorteken. Ach, de mooie stijging van Unilever betekende nog geen ramp voor de AEX, ook wel omdat Heineken, JdePeets wel erg gedaald zijn.  

In de VS gaat het nog steeds goed met de winstverwachtingen. Small caps moeten het beter gaan doen als je gelooft in een lagere reële korte rente. Het beleggingsgeld stroomt nog steeds absurd overdreven naar de VS. Even weer wat minder naar Emerging Markets en Europa blijft nog in het verdomhoekje. Het pessimisme over Duitsland is wel heel erg groot geworden en Frankrijk vertrouwt men ook niet meer. De industriële productie zit helaas op een stabiel dalend pad.  Misschien helpt een lagere euro en een flink lagere rente van de ECB. De FED moet kalm aan doen, maar gaat niet verhogen. Langzaam aan en de kat uit de inflatieboom van Trump kijken. 

Het wonder van MicroStrategy

 Ik weet bar weinig van crypto en ben daarom niet puissant rijk geworden, slechts biefstuk miljonair dankzij vooral mijn eigen huis. Nogal teleurstellend voor een babyboomer met universitaire opleiding in de financiële sector. Maar toch, ik wil wat verbazing delen over MicroStrategy Research.

MSTR is het aandeel dat de laatste paar jaar het meest gestegen is in de S&P500, een tikje meer dan Nvdia. Het is en een beetje wegkwijnend softwarebedrijf dat spectaculair meer waard wordt als de prijs van bitcoin flink stijgt. En dat is gemiddeld spectaculair het geval geweest in het afgelopen decennium. De heer Saylor zwaait met de scepter en die doet dat op een geniale manier. Hij heeft niet altijd succes, zo verloor hij eens in een voormalige betrekking op een dag als handelaar $ 6 miljard. Daar heeft hij ongetwijfeld veel van geleerd. Hij heeft zijn leven gebeterd met een onvoorwaardelijk geloof in bitcoin en in zendingswerk om bitcoin ook toegankelijk te maken voor mensen die er niet in mogen beleggen (nogal wat institutionele beleggers en 401K o.a.). MSTR is namelijk een softwarebedrijf en geen bitcoinbedrijf en daarom toegestaan als belegging voor alle institutionele beleggers (zo lang als het duurt). Fintech in optima forma dus.

In al zijn genialiteit bedacht Saylor dat je niet zo maar in bitcoin moest beleggen, maar met leverage, een flinke hefboom. Het grote voordeel hiervan is dat alles dan ongekend volatiel wordt. Hij zag als ongeveer eerste dat dit een enorme optie waarde creëert. Je kunt dus 0% converteerbare obligaties uitgeven tegen een uitoefenprijs die meer dan 50% boven de huidige koers ligt en toch kwijlt de markt hiervan en is de vraag hiernaar onverzadigbaar. Zo zijn er nog meer financiële constructies mogelijk en die worden uiteraard met ongelooflijk succes ingezet door MSTR.. Dat is daarom veel meer dan het dubbele waard van de onderliggende waarde aan assets, bitcoins dus. Saylor zegt dat je voor elk succesvol bedrijf vele malen meer moet betalen dan de intrinsieke waarde, d.w.z. MSTR is nog steeds een koopje (volgens hem en de bewonderaars van crypto)

Analisten bij Bernstein zien dit ook in. De koers kan nog gemakkelijk 49% stijgen, want zo'n financieel wonder kan toch alleen maar omhoog als bitcoin omhoog gaat. En dat gaat het natuurlijk onder garantie van Trump (vooral Barron Trump, maar Donald Jezus Trump laat hem niet vallen). De voorspelmarkten zien een stijging van 52% in 2025 en die analisten van Bernstein zien een tienvoudige stijging tot 2033. En dat terwijl bitcoin in de meeste jaren het aanzienlijk beter deed dan de voorspellingen. Er is een enorme, volgens velen aanzwellende stroom aan beleggers in bitcoin. MSTR koopt zich blauw en heeft nog steeds maar 1,8% van alle bitcoins, maar het koopt flink door en heeft over enkele jaren minstens 4%. Idem voor de betrekkelijk nieuwe ETF-markt. En als Trump oplegt dat reserves voor een groot deel in bitcoins moeten worden belegd, is de weg naar de hemel helemaal open. Bovendien is bitcoin nu too big to fail. Bij grote dalingen moet de kers van bitcoin nu ondersteund worden door machtige Plunge Protection Teams.

MSTR is de laatste weken het meest verhandel aandeel op de aardbol. Geleveragede versies zijn ook populair. Volatiliteit enorm. Als bitcoin stijgt, gaat de koers van MSTR veel harder en de geleveragede versies nog harder. Daarin schuilt toch het grootste gevaar. Bij flinke daling geven die fondsen met hefboom het leven. 25% daling van bitcoin kan zo meer dan 50% daling van MSTR opleveren en dan moeten die hefboomproducten op MSTR liquideren. Dat kan een neerwaartse spiraal veroorzaken voor MSTR die al die wonderbaarlijke premie van MSTR bovenop de waarde van de assets doen verdampen. En mocht de markt de vermetele moed hebben bitcoin 50% lager te zetten, dan vrees ik het ergste voor MSTR. Donald Jezus Trump zal dan ongetwijfeld zijn volgelingen oproepen te bidden voor hogere prijzen van bitcoin, maar of dat op tijd helpt, valt te bezien. D.w.z. bitcoin kan in 2033 best wel eens veel meer dan 10 keer zo veel als nu staan en toch kan MSTR dan ter ziele zijn. Op korte termijn kan men er schatrijk mee worden, maar het is toch te gevaarlijk in mijn ogen als lange-termijnbelegging. Ik heb me er bij neergelegd en blijf dan maar betrekkelijk arm in de ogen van succesvolle bitcoinbeleggers die wel op tijd het licht zagen dat zo spectaculair uit hun ogen schijnt.

D.w.z. MSTR is volgens dit soort voorspellingen inderdaad een ongelooflijk koopje dat de genialiteit van Saylor volstrekt miskent.

Er zijn natuurlijk wat pessimisten die veel winstnemingen zien rond $100.000, maar dat is slechts tijdelijk. Een bijna chart king als Peter Brandr zegt dat je tegen de conventionele wijsheid in moet gaan dat de koers van bitcoin stopt met stijgen bij $100.000 

Trumpflatie valt misschien mee, Poetin zorgt voor hogere gasprijzen in Europa

 Markten proberen te geloven dat Trump en zijn aanhangers wonderbaarlijke krachten weten te ontketenen die de groei naar 3% brengt (minstens) en begrotingstekort onder 3%, aldus Bessent, de door Trump voorgedragen kundige nieuwe minister van Financiën. Zijn voordrachten beginnen meer normaal te worden, maar het zijn toch vooral mensen die de boel eens flink door elkaar willen schudden. Ze willen meer groei en een zwakkere dollar, heel moeilijk want de dollar moet dan omlaag tegen landen met een zwakkere economie zoals Europa.

Die importheffingen zouden net als in de periode 1915-1930 niet veel inflatie hoeven te veroorzaken en een flinke berg geld kunnen opleveren, zo lees ik. Ik geloof er niets van, maar misschien valt de inflatie hierdoor mee. Trump stuurt op een hogere S&P500 en dan denkt Wall Street dat Trump de meest schadelijke maatregelen wel zal inslikken. Wie weet. De inflatieverwachtingen lopen (even?) niet meer op en de lange rente ook niet.

De aardgasprijzen vliegen in Europa weer omhoog en zijn nu vijf keer zo hoog als in de VS. Poetin straft zo Europa dat te veel geld en wapens aan Oekraïne geeft in zijn ogen. Eerst even duidelijk maken dat Poetin boos maken ernstige gevolgen heft, want Europa en de VS geloven dat niet meer zo erg. De markt sidderde meer voor de cijfers van Nvidia dan de hogere kans op de Derde Wereldoorlog volgens Poetin. Hij gaat de gaskraan verder dicht draaien, zo ziet o.a. de markt.

Duitsland zakt steeds verder weg in het moeras van bezuinigen, hoge energiekosten, tegenvallende export naar o.a. China. Na de verkiezingen misschien wat meer hoop op meer stimulering van de economie (van de consumptie, niet export anders wordt Donald Jezus Trump boos)

In Azië gaat het weer wat beter. China moet nog meer stimuleren, maar met wat ze nu gedaan hebben kan weer leiden tot 5% groei voorlopig, zo lijkt het. Zuid=Korea exporteert flink meer chips en ships en dat wijst op betere economische tijden volgens jaar. India lijkt iets minder goed te gaan, maar blijft de wereldeconomie behoorlijk trekken.

aandelen duur, economie VS goed en Trump zoals verwacht

 De rally van beleggingen die winnen bij Trump hebben wel erg veel gewonnen. Aandelen zijn duur, het gaat niet meer zo goed met de winstverwachtingen (die is eigenlijk alleen maar goed voor bedrijven met veel omzet buten de VS, d.w.z. de sterke dollar doet pijn) en de FED lijkt minder aardig te worden (al zit dit nu wel al flink in de rente verdisconteerd) . De inflatie loopt weer iets op, al komt dat eigenlijk vooral door base effecten (een jaar geleden was er maand op maand al geen inflatie meer van betekenis, dus inflatie daalt even niet meer bij een normale inflatie maand op maand). Dit komt natuurlijk niet onverwacht voor de FED, maar toch lijkt men bij de FED de verwachtingen voor economische groei en inflatie wat te gaan verhogen, nog los van wat Trump gaat doen.  Zijn merkwaardige benoemingen in sommige gevallen doen toch weer chaos veroorzaken. Waarom toch niet gewoon direct die zeer capabele Bessent benoemen als minister van financiën en niet luisteren naar Musk. Kennelijk moet dit bij populistische regeringen die van plan zijn heel veel overhoop te halen. Dat hoeft niet, zoals we in Nederland meemaken. Het kabinet doet eigenlijk helemaal niets, roept alleen maar steeds dat ze het strengste asielbeleid  ooit gaan voeren en dat ze niet racistisch zijn. De niet door en door witte staatssecretaris Achahbar kon het niet meer verdragen, al die uitspraken binnen de ministerraad die volgens haar te moeilijk te verdragen waren. Niets aan de hand zegt de ministerpresident Schoof, het is niet racistisch (38 keer herhaald) (kennelijk is Achahbar helemaal gek en is het maar goed dat ze opstapt, als we Schoof mogen geloven).

Eigenlijk zijn het allemaal luxeproblemen in de VS en Nederland. De economie draait goed, de inflatie daalt wat te weinig, maar lijkt nog steeds wat verder te kunnen dalen. Veel minder problematisch dan in Duitsland, waar er geen goedkoop gas uit Rusland meer komt, de export naar China tegenvalt en de defensie niet meer door de VS betaald wordt.. De swap spreads zijn negatief en dat doet ernstige problemen vermoeden.

In China gaat het overigens duidelijk weer wat beter, maar de markt bedelt (niet onterecht) om meer stimulering. En echt goed gaat het niet met al die afhankelijkheid van export en de huizenmarkt. Xi is niet in paniek over de extra importheffingen van Trump. De Chinese industrie produceert heel goedkoop. Xi heeft gezien aan Zuid-Korea dat je door moet gaan met de industrie te stimuleren, wil je niet het lot van Japan treffen. Maar China is te groot om zich uit de problemen te exporteren, dat roept heel veel verzet op, nu al overduidelijk zichtbaar..

Al te veel somberheid lijkt nog niet nodig volgens de credit spreads. Die zijn laag en banken hebben nog steeds weldadig veel reserves. Dat is volgens Scot Grannis de hoofdreden waarom het sterk verkrappende beleid van de FED met flink hogere rentes niet heeft geleid tot een recessie. Men overschatte de schade die de verkrapping zou toebrengen aan de economie. Daarom zijn er geluiden bij de FED dat de huidige korte rente dicht bij de natuurlijke rente ligt en het beleid van de FED niet zo moorddadig krap is, d.w.z. schrijf die enorme rentedalingen maar op je buik.

Trump krijgt meer bijval

 We worden overladen met verhalen waarom Trump won en langzaam ook meer verhalen waarom het goed zou zijn dat Trump heeft gewonnen. Het grote vleien gaat beginnen.

Wat zagen we tot nog toe? Poetin die betere kansen ziet Oekraïne in te lijven. Xi die meer stimulering belooft in China, zij het iets minder dan gedacht en ook zonder Trump zou er wel meer stimulering komen. Opkomst van extreem rechts in de peilingen in diverse landen, zij het niet veel. . Markten die profiteren van Trump zoals Tesla, banken (versoepeling reserve eisen o.a.), vooral bitcoin en andere crypto. Enthousiaste beurzen in de VS, vooral small en mid cap, achterblijvende/ dalende beurzen buiten de VS.

Er wordt ook plotseling positiever geschreven over importtarieven. Ja het is inflatoir en kan de productiviteit en concurrentiepositie negatief beïnvloeden. Michael Pettis schreef een interessante analyse dat het helemaal niet zo duidelijk negatief hoeft te zijn voor de VS. Hogere importtarieven betekent een verschuiving van gelden van de consument naar de producent. Dat betekent normaalgesproken ook hogere besparingen. Als dat leidt tot meer investeringen, kan dit gunstig uitpakken. Landen met een hoog handelstekort sparen meestal te weinig, zoals de VS en meer sparen kan dan goed zijn. Maar essentieel is dat dit leidt tot meer investeringen. De Wall Street Journal had ook een artikel dat hogere importtarieven soms gunstig kunnen zijn. Ik ben als econoom opgevoed dat hogere importtarieven bijna altijd schadelijk zijn, want hogere inflatie, slechtere concurrentiepositie en tegenmaatregelen van het buitenland. De jaren dertig waren afschrikwekkend voorbeeld en bijvoorbeeld meer recentelijk het neerhalen van de importmuur door India was zeer gunstig voor meer groei in India. Alleen bij oneerlijke concurrentie (te veel subsidies overheid, diefstal intellectueel eigendom), als landen het kapitalistische spel oneerlijk spelen, dan moet je tarieven verhogen (zoals bij China in de nodige gevallen).

Dan is er nog de grote invloed van Musk die naar Argentinië heeft gekeken hoe de chainsaw methode van Milei kan helpen om hele departementen van de overheid af te breken (in de VS). Dat kan uiteraard de overheidsuitgaven verlagen, maar chaos is meer voor de hand liggend.

Marieke Stellinga legde in de NRC uit dat niet de inflatie van het afgelopen jaar zo'n probleem was voor de Kiezer/Harris, maar het sticker shock effect: de kiezer is er nog steeds niet aan gewend dat bijna alles wat hij koopt 20% of nog erger duurder is geworden, ook al was het afgelopen jaar de inflatie niet hoog. Daardoor ontstond een koopkrachtprobleem dat geleidelijk opgelost wordt in de VS. Er ontstond zo ook een ongekend verschil met hoe de kiezer vond dat het economisch ging en de economische groei van de afgelopen jaren. Ja, economische groei was veel beter in de VS dan in Europa, maar dat maakt weinig indruk op Amerikanen, die maar weinig buiten Amerika komen. Ze hebben maling aan wat er buiten Amerika gebeurt (vooral zo lang het de gang van zaken in Amerika niet erg beïnvloedt). 

Ondertussen lijkt het economisch gesternte Trump goedgezind: de economische groei zit op een mooi pad dat nauwelijks beter hoeft te worden. Alleen al meer optimisme van midden- en kleinbedrijf (vrijwel zeker omdat ze overwegend republikein zijn), niet onmogelijk bij soepelere kredietverlening door banken, zorgt voor betere groei en stemming in Amerika. De consument went langzaam aan die sticker shock, elk jaar wordt het minder en over enkele jaren zal het zo goed als weg zijn, geen probleem voor Vance. Zo min mogelijk veranderen, voorzichtig met tarieven en het economische pad staat niet in de weg voor verkiezingswinst republikeinen (andere zaken wel). 

Trump wint door grote ontevredenheid kiezers, angst over inflatie en sentiment ondernemers omhoog

 Trump wint overtuigend op basis van het systeem van kiesmannen, ontworpen door de founding fathers die de macht van de grote steden wilden inperken via kiesmannen per staat i.p.v. op basis van de popular vote. Dat levert meer aandacht op voor de kleinere staten en het platteland. De popular vote is niet zo overtuigend voor Trump (mannen 54% voor Trump, vrouwen 54% voor Harris betekent niet zo'n landslide als Trump gaat melden).

Ik hoop en verwacht dat het allemaal wel zal meevallen voor Europa. Trump zal inzien dat je voorzichtig moet zijn met verhogen importtarieven en illegale immigranten blijven nodig voor goedkope voedselprijzen. J D Vance meldt zelfs dat legale immigranten super welkom blijven. Minder illegale immigranten blijft goed te verdedigen. Samen optrekken tegen oneerlijke concurrentie met Europa blijft voor de hand liggend, evenals meer wapens verkopen door Amerika aan Europa. Misschien weet Trump wel iets te brengen dat lijkt op vrede in Oekraïne en Midden-Oosten (op basis van hekel aan Iran). Het Midden- en kleinbedrijf al net als acht jaar geleden flink positiever worden, wat we gaan zien in NFIB en wat we zagen in meer dan 5% stijging van mid cap aandelen in de VS als reactie op de winst van Trump. De gevreesde ongeregeldheden bij een verlies van Trump blijven nu uit. 

Een behoorlijke meerderheid van de Amerikanen vond dat Amerika op de verkeerde weg zat qua economie en conservatieve waarden. Dan stem je niet op de huidige regering maar de oppositie. Ontevredenheid zorgt voor zondebokken en dat is overal woke en immigranten. Dat gaf samen met de economie de doorslag voor de winst van Trump. Verbazend veel mensen (alhoewel eigenlijk logisch bij zo veel ongelijkheid, de onderkant van de samenleving is veel slechter af in de VS dan in de EU)) vinden dat het systeem tegen ze werkt en allen een bruut als Trump kan dat veranderen. Trump voelt dit beter aan dan de democraten, die te gemakkelijk aannemen dat hun politiek beter is voor de zwakkeren. Nee, de laag opgeleiden stemden en masse voor Trump, bijna 80%. Overigens is dat ook het probleem voor socialisten in Europa, die veronderstellen dat hun beleid goed is voor de zwakkeren maar laten immigranten die concurreren tegen lage inkomens massaal binnen. Er verandert al zo veel dat je vanzelf conservatiever wordt, dat is altijd zo geweest bij veel veranderingen en dus moet je niet al te woke overkomen. Juist de toenemende ongelijkheid zorgt voor meer ontevredenheid die kiezers in handen drijft van populisten en uit handen van socialisten.

 De slechte economische ontwikkelingen in Duitsland leiden ook tot meer politieke onstabiliteit. De AfD komt natuurlijk niet met de oplossing, maar de politiek zal toch wat moeten doen om de ontevredenheid niet over te laten koken.

De winst van Trump en de neergang van Duitsland leidden tot opwaartse voorspellingen voor de eindrente van de FED (economen hopen niet langer op 2,5% maar 3,25%+ ), gedragen door een 0,2% stijging op één dag van de inflatieverwachtingen en neerwaartse verwachtingen voor de ECB (geen 2% maar 1,5%).  Toch blijf ik erbij dat de 10 jaar rente in de VS te hoog is geworden en onder 4,2% hoort, zij het niet veel..  

Verkiezingsrace in de VS erg spannend, men blijft met geld smijten

 De opmars van Trump in de polls lijkt gekeerd. Het is weer volkomen onduidelijk wie gaat winnen. Puerto Rico als vuilnisvat is kennelijk dodelijk voor Trump (vanwege verlies van de hispanic stem, die ook al niet zo blij was met de beweringen dat mensen uit Haïti de katten en honden van de buren oppeuzelen) en zijn image als dictator is er niet beter op geworden met zijn uitlatingen over die rebelse Liz Cheney. Zijn op papier bondgenoten zijn vaak meer vijand dan de officiële vijanden zoals Poetin, weet Trump te melden. Zijn inflatieverhaal is totale onzin. Abortus is weer een probleem sinds Michele Obama weer hierover vuur spuwde). Maar Harris is niet overtuigend in haar economische verhaal, terwijl Biden het zo veel beter deed dan de rest van de wereld. Te veel regulering blijft een zwak punt. Kortom het blijft erg spannend. De uiteindelijke uitslag kan overigens misschien wel heel duidelijk in het voordeel van Trump of Harris zijn. De polls zijn minder dan gebruikelijk betrouwbaar. Veel mensen (naar het schijnt een kwart ongeveer) zeggen te liegen over wat hun stem is bij polls. Vooral jongeren. Durven ze als "echte man" te stemmen op een vrouw? Durven ze dat te vertellen aan hun vrienden? Durven conservatieve vrouwen aan manlief te vertellen dat ze niet op een dictator willen stemmen die abortus gaat verbieden? Is er te veel gecorrigeerd in de richting dat mensen niet durven te zeggen op Trump te stemmen? Of juist te weinig? Die onzekerheden kunnen de uitslag totaal anders maken dan de polls zeggen. Maar het lijkt erop dat er langdurig geteld moet worden om er zeker van te zijn wat de uitslag wordt en dat die problematisch wordt als Harris lijkt te gaan winnen. 

Er wordt in de VS enorm met overheidsgeld gesmeten. De inkomsten van de overheid als % van het BNP is nog enigszins constant, maar de uitgaven stijgen maar door, ook als er geen recessie is. 

De meest populaire post van dit blog dit jaar is https://beleggenopdegolven.blogspot.com/2012/05/is-bezuinigen-rampzalig.html . We zien een groot verschil tussen Europa en de VS. Duitsland en in mindere mate ook Nederland bezuinigen tot ze erbij neervallen. Het is helemaal niet nodig, maar men vindt dat het moet, hoe slecht het ook gaat in Duitsland. Boeken en kranten duurder in Nederland is goed om de kiezer dom te houden, gunstig voor de regeringspartijen veronderstelt men. In Zuid/Europa gaat het wat beter, maar het verbleekt met de VS. 

Tot voor kort was het een soort dogma dat hogere groei dan de veronderstelde normale groei vanwege extra overheidsuitgaven- belastingverlagingen zou moeten leiden tot flink hogere inflatie. Dat gebeurde dus niet in de afgelopen jaren. Inflatie kwam door aanbodproblemen en zeer hoge geldgroei (voor langere tijd flink afwijkend van de normale 6 tot 7%. Nu zit de geldgroei overigens weer op die normale trend, na een enorme overshooting). Die hoge geldgroei was eerst nodig om de economie overeind te houden vanwege een enorme toename van de hoeveelheid geld die men wilde aanhouden. Na enige tijd werd het sentiment beter en wilde  men minder geld aanhouden, maar het onheil was al geschied: er was veel te veel geld geschapen en er werd dus heel veel geld uitgegeven en dat terwijl er aanbodproblemen waren. Inflatie kwam kennelijk niet door te hoge economische groei sec. De Phillipscurve die aangeeft dat er meer inflatie moet komen als de werkloosheid erg laag is, is rijp voor de vuilnisbak. Inflatie reageert al decennia nauwelijks op veranderingen van de werkloosheid. De FED kan het nog steeds niet geloven, want het is toch zoiets als vraag en aanbod (vraag omhoog en aanbod omlaag als werkloosheid daalt), maar neemt tegenwoordig de Phillipscurve niet langer als zaligmakend evangelie. Ja, de Sahm-rule (te veel toename werkloosheid signaleert een recessie) regeert nog, maar ook daar maakt men de nodige kanttekeningen. Door alle immigranten is er een verstoord beeld van de krapte op de arbeidsmarkt. Afname van immigranten zou schaarste bij de boeren betekenen, die zwaar leunen op goedkope arbeid van immigranten, d.w.z. meer voedselinflatie bij minder immigranten. De waarschuwing van de Sahm rule wordt al weer bijna ingetrokken, omdat de werkloosheid stabiliseert in plaats van explodeert zoals normaal was na 0,5% stijging. Voorlopig is dat nog geen reden voor de FED om te stoppen met renteverlagingen, maar het gaat nu wel in een rustiger tempo, mede door enkele nu nog kleine vuiltjes in het inflatieverhaal (dat een vuilnisvat dreigt te worden als Trump wint).

it is the economy stupid

 De voorspellingen gaan nog steeds voornamelijk in de richting van Trump. De kiezer geeft Harris de schuld van de hoge inflatie en de daarbij behorende erosie van de koopkracht. Die hoge inflatie kwam door problemen met het aanbod door de pandemie, terwijl er maximaal gestimuleerd werd, mondiaal. Als er niet zo veel gestimuleerd zou zijn was er volgens mij een depressie à la de jaren dertig ontstaan. Nu kwam er dus een inflatie-explosie. Niet leuk, maar verre te verkiezen boven een deflatoire crisis. De kiezer geeft Biden/Harris toch de schuld van hoge inflatie en is helemaal niet onder de indruk van de doorgaande groei van de Amerikaanse economie, veel beter dan in de rest van de wereld. Harris zou trots moeten zijn op de hoge groei, weliswaar gekocht met een veel te groot overheidstekort, maar toch. Het maakt kennelijk nul indruk op de Amerikaanse kiezer. Wat staat Amerika er toch veel beter voor dan Duitsland, Frankrijk en China.. Dat de inflatie onder Trump hoger zal zijn dan onder Harris wordt niet erg geloofd. Dat zeggen linkse economen en die hebben er de laatste jaren ongelooflijk naast gezeten aldus Trump, terwijl hij wel altijd alle economische problemen juist ziet. Oude economische waarheden zijn fake geworden. Het is beter geen geld weg te gooien aan de klimaatcrisis. Protectionisme is patriottisch. Immigranten zijn akelige aliens, ook al geloven die linkse economen dat ze geld in het laadje brengen en de inflatie lager houden. De kiezer vindt dat het onder Trump veel beter ging en dat lijkt beslissend: it is the economy stupid. Bill Clinton leerde al dat je daarmee de verkiezingen kon winnen (vindt u dat u het beter hebt dan vier jaar geleden? Nee? Stem dan op mij). Economie en inflatie zijn veel belangrijkere thema's dan abortus. De kiezer knijpt de neus dicht en stemt toch maar op Trump, al stinkt zijn persoonlijk verhaal nog zo veel. Deregulering moet weer terug en het klimaatbeleid mag niets kosten en immigranten moeten weg. 

Een en ander heeft geleid tot flink hogere rente in de markten, want hogere groei en inflatie. Er is nu wel erg veel gespeculeerd op een hogere lange rente. De eindrente van de FED wordt nu door de markt gezet op 3,5 à 3,75%. Dat is iets te hoog denk ik, ik zie meer 3,25 à 3,5%. Bij dalende olieprijzen, toch echt verwacht door de hedge funds nu ze de productie ex OPEC zo op zien lopen en de vraag tegenvallen.

In Europa zijn de groeivooruitzichten van Duitsland en Frankrijk om te huilen. Italië doet het zelfs beter. Er is daarom toenemende druk op de ECB om de rente betrekkelijk snel te verlagen tot onder neutraal niveau, terwijl we nu nog boven neutraal zitten. Dus ook in Europa is er nu ruimte voor enige rentedaling. Veel zou het niet moeten worden, omdat inflatie een probleem blijft, vooral als Trump zijn protectionistische plannen doorzet (wat in iets afgezwakte mate waarschijnlijk lijkt).

geloof in Trump maakt dollar sterker en houdt rente hoog

 De opmars van Trump in de peilingen sinds Harris relatief minder in de publiciteit komt en er oorlogswolken boven haar samenpakken blijkt te zorgen voor een sterke dollar. De euro is zwak en de yen is ook weer zwak. Meer protectionisme is nog slechter voor Europa dan voor Azië en de VS. De zwakke economie in vooral Duitsland lijdt zeer zwaar onder protectionisme en zwakte in China. De trots van Europese bedrijven kreeg een flinke klap via een duikeling van de koersen van ASML en LVMH.

De groei in de VS is nog steeds sterker dan was voorspeld, zelfs hoger dan trend. Dat is niet ongebruikelijk in een verkiezingsjaar. Er is fiscale en monetaire hulp en enorm sterke investeringen in AI (in derde kwartaal investeerden allen al Microsoft, Google, Amazon en Meta voor $ 60 miljard hierin, een groei van meer dan 50% op jaarbasis). De stijging van de vermogens leidt tot iets extra consumptie (die trickle down theorie kan niet helemaal in de prullenmand). 

De olieprijs is weer zwak, nu Israël volgens de olie bulls volstrekt onvoldoende bombardeert op Iran, zelfs beloofd heeft de olieproductie niet te raken. De OPEC en Rusland hebben meer geld nodig, terwijl Amerika en andere Amerikaanse landen meer olie produceren. De zwakte van China, Europa, Australië, Canada en Japan werkt door in tegenvallend lage vraag. WTI onder $66 maakt de chartisten bang (zo ver is het nog niet, 66 kan de bodem zijn voorlopig).

De lange rente in de VS lijkt te stabiliseren. Doorgaande groei brengt de FED-rente niet onder 3% en de termijnpremie de risicopremie voor het aangaan van duratie is nog steeds te laag volgens Bianco en rechtvaardigt een 10 jaar rente van 4,6% in de VS. De plannetjes van Trump met verhoging importtarieven en uitzetten goedkope arbeidskrachten en lagere belastingen is een cocktail die smaakt naar hogere inflatie. Zonder recessie lijkt de FED de rente iets minder te gaan verlagen dan nu is in geprijsd. Een olieprijs WTI onder $66 kan overigens wel voor enige rentedaling zorgen. Overheid en banken kunnen een lagere lange rente goed gebruiken en de FED voelt die druk als een aansporing de rente te verlagen.. De reële rente volgens TIPS is ook wat aan de hoge kant, maar was toch vroeger (na 1995) gemiddeld vaak toch ook zo hoog.

De goudprijs en bitcoin stijgen kennelijk ook op Trump (en vraag India, China, Rusland).

De beurzen lijken iets te veel gestegen, extreme greed. De omvang van de gemiddelde portefeuille van de particulier is wel heel hard gestegen in het afgelopen jaar. En dat bij een treurig consumentenvertrouwen en oplopende angst of men wel alle schulden kan betalen.

weer terug na korte vakantie op Mallorca

 12 dagen Mallorca met verbazingwekkend mooi weer voor oktober, maar tegenwoordig redelijk normaal en gezien de voor mij onverwacht hoge prijzen voor hotels in de eerste week geheel volgens de huidige verwachting van populaire bestemmingen met mooie late nazomer. Mallorca is beter voor het oefenen van Duits dan mijn gebrekkige Spaans. Leuke stadjes gezien zoals Soller, Pollensa, Valldemossa en drukke  badplaatsen zoals Cala Ratjada. Uiteraard de kathedraal van Palma en het ernaast gelegen paleis.  

China heeft nog niet de all-in fiscale stimulering beloofd waarop vele beleggers hadden gehoopt, maar dat deed toch weinig pijn voor Prosus. Wel flink pijn deed de afstraffing van ASML, dat last had van grote klanten die niet bestelden. Intel kan niet meer zo goed grote investeringen betalen en Samsung gaat even ook niet helemaal jofel en TSMC houdt nog even het kruit droog na al die dure investeringen elders. Vooral TSMC deed niet haar best, (de rest van) China kocht onverdroten door. Gezien de grote omzetstijging van TSMC lijkt er nu toch wel een bodem te komen onder de daling van ASML. Chartisten gooien totaal de doek in de ring als het nog wat verder daalt, dus een rustig bezit is ASML nog steeds niet (zoals ik al uitgebreid in een vorige post meldde). 

Tot mijn verbazing is Trump flink uit aan het lopen op Harris in alle swing states, ondanks zijn mentaal zorgelijke optredens van de laatste dagen. Harris wordt in de ban gedaan door kiezers die een fermer standpunt tegen Israël willen en overlopen naar de groene Jill Stein, die naar het nu uitziet met succes Trump gekozen laat worden, terwijl haar kiezers daar toch weer niet zo overmatig blij mee zijn. Harris lijkt gestraft te worden voor te veel steun aan Oekraïne en gedoe in het Midden-Oosten, ze wordt te veel als oorlogszuchtige war president gezien, terwijl men denkt dat Trump zich minder oorlogszuchtig lijkt op te stellen (hij zal Rusland een flink deel van Oekraïne geven en China mag Taiwan inpikken). Kiezers krabben zich achter de oren en vinden dat het nu slechter gaat dan eind 2019 na de belastingverlagingen van Trump, vlak voor de pandemie. Dat komt door de inflatie, maar die zal onder Trump hoger zijn dan onder Harris volgens bijna alle economen. Maar de kiezer is, net als overal in de wereld, boos en wil iets anders. Trump/ Vance is iets anders.  De kiezer realiseert zich niet dat van de rijke landen alleen de VS terug is op het oude groeipad voor corona, een geweldig succes van Biden, wel tegen een veel te hoog begrotingstekort (dat Trump nog flink hoger gaat maken als hij ongeveer doet wat hij beloofd heeft)..

In Nederland ploetert en ruziet het zeer rechtse kabinet voort met onzalig beleid voor een noodwet, die het parlement deels buiten werking moet stellen, niet haalbaar in de Eerste Kamer en ook niet in de Tweede Kamer als NSC voor haar principes voor beter overheidsbeleid blijft staan. Wilders is een trouwe volgeling van Orban. Vooralsnog bereikt het nieuwe kabinet niets van haar beloftes. Boeren moeten inbinden ondanks de BBB in de regering. Er is nog niets echt veranderd aan het asielbeleid, al zullen binnenkort wel meer asielzoekers moeten gaan zwerven.  De spreidingswet is nog niet ingetrokken, zodat onhoudbaarheid van het huidige asielbeleid met te weinig opvangplekken nog niet voldoende uit de hand loopt om nieuwe asielzoekers af te schrikken. Boeken, cultuur. sporten wordt flink duurder en er wordt bezuinigd op onderwijs en ontwikkelingshulp. Daling van de zorgkosten komt pas in 2027 als het kabinet dan nog niet is gevallen. Maar goed, de PVV staat voor stoer beleid (=wie tegen PVV is moet dat straks electoraal bekopen met een afslachting) zo vernamen we van minister Agema en minder Marokkanen, ook al is dat nog steeds geen officieel kabinetsbeleid. Woke is nog steeds niet strafbaar. Al die mooie recyclingbedrijven zoals het door nu minister Mona Keijzer enkele jaren geleden nog  als meest innovatieve nieuwe bedrijf bekroond Ioniqa zijn failliet (of bijna) tenzij de PVV minister hiervoor maatregelen gaat nemen (dat gebeurt niet, want zorgt niet voor minder Marokkanen en asielzoekers). De PvdA is weer in een nieuwe crisis omdat men buiten de grote steden de kiezer met laag inkomen aan het verliezen is aan de SP en vooral PVV. Niet dat de PVV en NSC iets doen aan bestaanszekerheid zoals ze echt hebben beloofd, want dat kost geld dat een rechts kabinet uiteraard er niet voor over heeft. 

  

gen z doet het niet goed, vooral de jongens niet

 De Wall Street Journal had een extreem veel gelezen artikel dat het niet goed gaat met de jong volwassenen in de VS (18-34 jaar). De meisjes doen het nog vrij goed, hun arbeidsparticipatie is de afgelopen 10 jaar met 6% gestegen, maar bij jongens zie je een tegenovergestelde trend. Als hoofdschuldige wijzen ze het voortijdig stoppen van hun opleiding bij jongens, veel minder een probleem bij meisjes. Jongens wonen wel erg vaak langer bij hun ouders. Trouwen ho maar, meisjes trappen er niet in, ze willen hun man niet onderhouden plus het huishouden doen. Dit levert uiteraard ontevreden kiezers op, waar vooral Trump/Vance garen bij spinnen. De echte man die niets kan stemt Trump.

.Yahoo had een soortgelijk uiterst populair verhaal. Bazen ontslaan gen z bij de vleet, want ze zijn niet genoeg gemotiveerd, slecht in communicatie, werken gewoon niet hard genoeg, zijn niet positief genoeg. Ouders krijgen de schuld, maar vooral ook (en ik ben terecht) het overvloedig gebruik van smartphones, waardoor veel communicatievaardigheden naar de maan gaan/ niet ontwikkeld worden. Ook corona is volgens mij een grote boosdoener waarom zo veel studenten voortijdig stopten/ motivatie voor hun studie verloren. Voor de verandering kregen de immigranten niet de schuld.

In China is het ook slecht gesteld met generatie Z, de hoge werkloosheid spreekt boekdelen. Huizen zijn in China helemaal onbetaalbaar voor gen Z. Dat komt niet goed in de komende jaren, ook niet bij de huidige bazooka monetaire stimulus. Om echt meer groei te krijgen moet er ook flink fiscaal gestimuleerd worden. Voorlopig is het geld ervoor wel te maken, want de PBoC doet nog niet aan QE en zou dit toch ook kunnen gaan doen, gewoon eindeloos staatsschuld kopen en met al dat extra geld kan men wel stimuleren, een goed zorgsysteem opbouwen, investeren in climate change zou ik aanraden. Als China haar zaken niet op orde krijgt, ontstaat een groeiende schare extreem ontevreden goed opgeleide massa jongeren, die met geweld alles anders willen (zie theorie Turchin bijvoorbeeld).

In Europa gaat men bij de pakken neer zitten en geeft de immigranten maar de schuld. De plannen van Draghi zijn een no-brainer, maar men doet het niet, want het zuinige Duitsland, Nederland etc. wil hier geen geld voor vrij maken, men bezuinigt liever (waarom toch?). In Nederland moet dat via een noodwet die alleen in bijzondere crisissituaties gebruikt hoort te worden. Die crisis is er niet, maar die kan wel zo ervaren worden als de politiek ons dat maar lang genoeg voorhoudt (en dat gebeurt, want de populistische PVV wint hierdoor nog meer stemmen). De nieuwe minister tegen immigratie en omvolking (je mag dat aan nazi's ontleende gedachtegoed niet zeggen namens de regering, maar de privépersoon staat achter deze denkbeelden, minder Marokkanen etc.), mevrouw Faber is zo een heldin aan het worden met een snel groeiende schare fans ondanks haar weliswaar heldere, maar niet zo frisse denkbeelden. 

Alles bij elkaar een zorgelijk verhaal voor de komende jaren. Dat gaat nog niet onmiddellijk erg ontsporen, maar ik ben het met John Mauldin eens dat de nodige goede denkers over cycli allemaal een crisis voorspellen voor 2030. Dat deden Ter Veer en ik ook met het Chaotisch Neergangscenario dat vóór 2030 zou moeten optreden. 

plunge protection teams temmen daling koersen in september

 Voorlopig valt die daling van de beurzen die we zo vaak zagen in de tweede helft van september erg mee, sterker nog, vele koersen stijgen. Vorige week begon Powell met een rentedaling van 50 basispunten en niet 25. De Bank of Japan kwam vlak daarna met het verhaal dat ze de rente toch niet zo veel gaan verhogen, omdat het toch niet zo goed gaat in Japan en er voldoende deflatoire winden komen overwaaien uit China. Deze week kwam de Peoples Bank of China door de bocht met behoorlijk wat monetaire verruiming met als gevolg enthousiaste reacties op de Chinese beurzen.

Ondertussen groeit wereldwijd de liquiditeit weer op diverse manieren gemeten. M2 groei ziet er langzaam weer wat beter uit. In China daalt M1 desastreus. Een en ander wijst op een verdere stijging van de goudprijs, gedragen door lagere korte rente en grote vraag door centrale banken en particulieren uit India en China.

Al deze hulp aan de markten is nog geen garantie voor succes. De vorige recente stimulering van China was beslist geen succes en dat terwijl China de afgelopen decennia zo succesvol was. Het lijkt erg op Japan na 1990, terwijl Japan in de decennia daarvoor haast moeiteloos fantastisch groeide. De Chinese yuan is overigens wel sterk tegenover de dollar. De Japanse yen lijkt niet echt sterker te worden tegenover de dollar (we waren ons in aan het stellen dat de yen naar 130 tegen dollar zou gaan). De euro heeft moeite om door de 1,12 te breken tegen de dollar.

Er is een redelijke kans dat Amerika de recessie nog een tijd weet uit te stellen. Bijvoorbeeld Luke Gromen acht een recessie in de VS uiterst onwaarschijnlijk. Na de vorige eerste renteverlagingen door de FED na een periode van renteverhogingen kwam er vijf van de zeven keer geen recessie en ging de beurs omhoog in het jaar erna. De lange rente steeg overigens dan ook vijf van de zeven keer, zij het weinig. Dat lijkt nu ook te gebeuren: met goede kans geen recessie en lichte stijging van de lange rente en een tamelijk normale stijging van de beurs. Na schokken wordt uiteraard alles anders. Maar je kunt heel lange periodes zonder recessie hebben: Nederland en Australië hadden periodes van meer dan 25 jaar zonder recessie. De laatste jaren wordt er veel te vaak voorspeld dat er een recessie moet komen in de VS. .

het is weer de periode van het jaar dat verwachte opbrengsten worden geproduceerd

 ChartStorm - Perspectives Pack - by Callum Thomas 

Dit is een aardige toelichting over hoe je kunt denken over verwachte opbrengsten. 

Columbia Threadneedle Nederland heeft een degelijk verhaal afgeleverd (mijn ex collega Jitzes Noorman). En Robeco heeft zich te buiten gegaan aan hun jaarlijkse publicatie van 125 bladzijden voor de komende vijf jaar.

Hieronder ga ik in op het verhaal van Callum Thomas

Mijn take is dat de straf voor te hoge waardering van aandelen in de VS te hoog is en dat de groeiverwachtingen te hoog zijn, vooral voor Europa. 

Voor Emerging Markets is het moeilijk iets verstandigs te zeggen zo lang China zo belangrijk is en het zo moeilijk maakt om goede winsten te boeken, nog afgezien van een inpikken van Taiwan dat niet goed zal zijn voor aandelen aldaar. Lage waarderingen kunnen lang aanhouden en zelfs dan nog te hoog blijken, zie Rusland in 2022. Misschien dat landen als India en Indonesië het goed blijven doen, met mogelijkerwijs relatief lagere rente voor bedrijven. 

dit is de grote positieve verrassing: de enorme winstgevendheid van technologie bij een enorme groei

Twee belangrijke redenen waarom aandelen het de afgelopen jaren gemiddeld zo goed deden: de dalende rente en vooral de dalende belastingtarieven. Beide gaan niet meer zo gunstig worden. De rente, vooral de reële rente, geeft aan dat je Europa niet hoeft af te schrijven. Belastingen, dat zou wel eens heel vervelend kunnen gaan worden voor vooral de VS.

Aandelen zijn duur in de VS versus het verleden, in de rest van de wereld niet zo. Maar zelfs voor de VS lijkt het niet zo heel erg slecht als je corrigeert voor het veel hogere gewicht van technologie dan normaal. Het lijkt erop dat technologie nog wel even groot kan blijven en dan bereken je hoge waarderingen voor aandelen uit het hoge rendement op eigen vermogen. 

De Shiller PE wordt vaak gebruikt voor verwachte opbrengsten voor een periode van 10 jaar. Dat heeft heel lang goed voorspeld, maar na 1995 (toen het inflatieprobleem weg was, technologie opkwam door de kennisexplosie via internet en waarderingen structureel hoog bleven) niet meer. Voor kortere periodes werkt het ook niet. Je moet meer in beschouwing nemen om te kunnen beoordelen of verwachte opbrengsten neerwaarts moeten worden aangepast voor de VS. Ja zeggen rente, lagere nominale economische groei en niet meer dalende belastingen en te hoge overheidsuitgaven en meer reële loonstijging. Nee zeggen technologische vooruitgang en hoge rendementen op eigen vermogen die door inkoop eigen aandelen lang kunnen aanhouden. D.w.z. zelfs de verwachte opbrengsten op langere termijn blijven onzeker, het is onduidelijk wat de waardering van aandelen moet zijn, hoe hoog de rente, de winstgroei en inflatie zal zijn. Er blijft een risicopremie op aandelen nodig. 

het grootste probleem heb ik nog niet behandeld: de veel te grote kans op een chaotisch neergangscenario vanwege schokken en verschuivende machten.

yes we can 50

 De FED verlaagde de rente met 50 basispunten en niet 25. Voor het eerst in ruim 30 jaar was de uitkomst van de FED meeting spannend, want 25 basispunten was ook zeer wel mogelijk. Powell is kennelijk toch wat banger geworden voor een afzwakking van de arbeidsmarkt. Dus volgde hij het advies van Dudley, de voormalige baas van de New York FED, dat flinke renteverlagingen nodig waren om het risico van oplopende werkloosheid enigszins te bestrijden. Maar 50 zou door de markt uitgelegd kunen worden als een paniekreactie op ietwat slechtere cijfers over de arbeidsmarkt. 

Zoals Timiraos vorige week al schreef, werd Powell een beetje gedwongen door de dots van de FED-leden die voor de rest van 2024 behoorlijk wat rentedaling in prijsden. Met 25 verlagen zou dan problematisch worden. 50 kon verdedigd worden met de economische prognoses van de FED die iets lagere inflatie en groei lieten zien.

Powell probeert een soft landing voor elkaar te krijgen, iets wat meestal mislukt. Maar misschien this time is different, yes we can. Om de kans op een soft landing groter te maken moet de FED de rente snel meer richting neutraal gaan brengen. Daarom houdt de markt ineens meer rekening met verlagingen van 50 basispunten.

Powell gaf overigens wel aan dat de veronderstelde neutrale rente duidelijk hoger is dan voor de coronacrisis, iets hoger dan voorheen was aangegeven. 2,9% en niet 2,8% volgens de officiële cijfers van de voorspellingen, maar Powell suggereert eigenlijk 3 à 3,5%. 

De markt vindt dat de lange rente nu duidelijk hoger moet zijn, 3,75%+ voor 10 jaar.

Kennelijk gelooft men het sprookje van de soft landing na die 50 basispunten verlaging met nog meer onderweg beter dan een week geleden.   Als er een recessie komt, dan gaat de korte rente richting 1% en et een soft landing naar ongeveer 3,25-3,5% volgens de scenario's van Goldman Sachs die mij plausibel lijken.

Er is wat politiek gekrakeel ontstaan door die verlaging. Veel te laat roept Elisabeth Warren. Veel te vroeg roepen de republikeinen. De FED mag de rente niet verlagen in een presidentsverkiezingsjaar. En dan ook nog zo veel. Trump heeft het ontslagbriefjeklaar liggen voor die dekselse vlegel van een Powell

onduidelijkheid FED zeldzaam, zwakte China en Duitsland ook, Trump president

 Vorige week leek het erop dat Timiraos, het doorgeefluikje van de FED voor de Wall Street Journal, zei dat de FED ging voor een verlaging van de rente met 0,25%. Maar donderdag herriep hij dit en zette de deur wagenwijd open voor 0,5%. De markt weet het nu even niet en zet 50% in op 0,25% en 50% op 0,5%. Dit is nog nooit gebeurd sinds 1990 aldus Jim Bianco (mijn favoriete goeroe voor de rente) , die daardoor een beetje in de war lijkt te raken. Dit is in strijd met de zorgvuldige guidance die de FED zo koestert de afgelopen decennia. Zoals Timiraos al zei vorige week moest er een FED lid zijn dat openlijk voor 50 basispunten ging, liefst ondersteund door andere gezaghebbende lieden en voorspellingen die in de richting wezen voor 50 basispunten. En toen was er ineens mevrouw George, een havik, die zei dat 50 basispunten best kon, daar goede argumenten voor waren. Voormalige FED New York baas Dudley zei dat 50 basispunten toch echt moest als het risico van inflatie en werkloosheid even groot was, want de reële rente is nu te hoog voor zo'n evenwicht. En Timiraos voerde nog aan dat sommige FED leden wel eens flinke rentedaling voor 2024 zou kunnen aangeven met hun dots. En dat zou tot moeilijke vragen gaan leiden als je nu maar 25 deed en dan moest zeggen dat je hierna ook aan 50 denkt. Powell heeft wel heel duidelijk gezegd dat 25 en 50 op tafel liggen. Als hij niets had laten doorschemeren, zou 25 met 100% nu in geprijsd zijn. Het lijkt erop dat Powell nu met 100% 50 basispunten in geprijsd wil hebben om zo eensgezind met 12 stemmen 50 erdoor te krijgen. Eensgezind 25 schijnt niet meer te kunnen lukken. Powell ligt wakker als de FED niet eensgezind besluit volgens Bianco.

Dit is allemaal interpretatie en giswerk sinds Greenspan dit tot een soort kunst verhief. Dingen zijn dan soms niet zo duidelijk als ze lijken. Er komt ineens een heel andere interpretatie, draai aan de woorden van de FED,  en die wordt dan ineens consensus. Dat lijkt nu bijvoorbeeld het geval bij de Amerikaanse verkiezingen. Harris heeft Trump een mokerslag uitgedeeld. Niemand was dat voor haar gelukt en nu blijkt ze net zo'n hard monster te zijn voor oude mensen als Trump. Volgens Nate Silver, van 538, een toonaangevende site voor de analyse van de verkiezingen, wordt de kans dat Trump wint toch steeds groter. De 'popular vote''  is overduidelijk voor Harris, maar de kiesmannen zullen volgens de modellen van Silver in meerderheid voor Trump zijn met een dikke 60% kans vanwege zijn nu volgens zijn peilingen duidelijk betere kansen in Pennsylvania en Michigan. Na het debat zijn die trends sterker geworden. Volgens de New York Post helpt de steun van Taylor Swift averechts. Van de zwevende kiezers denkt nu 8% meer aan stemmen op Harris, maar 20% aan eerder stemmen op Trump. Allemaal niet zoals ik dacht.

Ondertussen zakt China steeds verder weg in de problemen. De groei van de industriële productie valt naar Chinese begrippen ongekend tegen en de consumptie in mindere mate ook. Geen herstel uiteraard op de huizenmarkt. Steeds meer hangt af van de export. Dat stuit op steeds meer verzet. China creëert overproductie in de industrie. Duitsland heeft hier enorme last van. De auto-industrie lijdt, met tegenwoordig Volkswagen voorop. Overproductie, dure energie, hinderlijke regulering, tegenvallende export (naar China etc.). Er deugt ineens niets meer van het Duitse Wirtschaftswunder.

FED -25bp of toch -50

 Het is nog steeds niet duidelijk of de FED de rente gaat verlagen met 0,25% of 0,50%. Dat is ongebruikelijk zo dicht op de datum waarop over de rente beslist wordt. Het banenrapport van afgelopen vrijdag gaf geen overtuigend antwoord. Alhoewel het slechter was dan de consensus had gedacht, werd 0,5% toch flink uit geprijsd. De markt gaat nu voor 0,25%, mede ook door uitlatingen van Timiraos, die bij de WSJ als uithangluikje dient voor de FED om door te laten sijpelen wat de FED van plan is, vooral als het in prijzen niet de gewenste kant op gaat. 

Je hoort vaak dat 0,5% als een soort paniekreactie van de FED bestempeld moet worden en daarom 0,25% moet om de markten kam te houden. Maar de eerste renteverlaging van de FED na een periode van verhogingen plus pauze was meestal 0,5%. 0,5% is niets bijzonders dus voor een eerste renteverlaging, niet per se paniek.

Timiraos c.s. zouden  liever horen dat tenminste één FED -lid voor 0,5% gaat, maar dat is nog niet zo. Wel zijn er drie haviken die niet zo graag de rente veel willen verlagen en misschien tegen zouden stemmen, iets wat Powell heel vervelend vindt. De FED heeft opvallend duidelijk wel de mogelijkheid open gehouden voor 0,5%.  Timiraos zegt dat vooral aangepaste verwachtingen voor groei en inflatie de deur wijd open zouden zetten voor grotere rentedalingen. FED-lid Waller zegt dat de VS toe is aan een reeks van rentedalingen. De markt prijst ook zo'n 2% aan rentedalingen in voorde komende ongeveer 1,5 jaar.. Het is duidelijk dat de arbeidsmarkt aan het afzwakken is en dat inflatie nog in een dalende trend zit. De basiseffecten werken de rest van 2024 flink tegen, maar de nieuwe dalingen van grondstoffenprijzen maken verdere daling van goederenprijzen, benzine, voeding (ex sinaasappelsap en koffie) mogelijk. Door de zwakke groei in China en Europa is er flinke druk op exportprijzen en grondstoffenprijzen.

Yellen zegt dat er weinig mis is met de Amerikaanse economie. Men is nog steeds op weg naar een soft landing, er dreigen (nog) geen grote ontslaggolven en de reële rente gaat omlaag, er is nog groei van de reële lonen. In peilingen op X wordt dit verhaal door ruim 70% van de respondenten (vooral republikeinen) volstrekt niet geloofd. Dat is eigenlijk al twee jaar aan de gang. Yellen is een boven gemiddeld goede voorspeller geweest van vooral de arbeidsmarkt en verdient toch wel de "benefit of the doubt"..  

Torsten Slok onderbouwt degelijk dat Yellen gelijk hoort te krijgen, hij ziet ook een soft landing. Niets wijst nog op een overduidelijk verlaten van het structurele pad van 2 1/4% groei. Er worden zeer weinig mensen ontslagen, continuing claims dalen weer. De retail sales trekken ietsje aan volgens bepaalde indicatoren. Het gaat best goed met de reële lonen. Een overtuigende analyse in mijn ogen. Zonder grote schok voorlopig nog geen recessie. Pas als die schok er is of de nieuwe regering in de VS heel snode plannen verzint om het begrotingstekort te verminderen of om immigranten met miljoenen terug te sturen zoals Trump belooft , wie weet wel gedwongen door republikeinen in het congres wordt het snel anders. 

Een en ander betekent dat heel wat economische analyse op het ogenblik zegt dat 0,5% daling het beste zou zijn, de vorige vergadering had de rente met 0,25% verlaagd moeten worden bij nader inzien van kennis achteraf van economische cijfers. Als echter 0,25% overtuigend is ingeprijsd door de markt, wordt het heel moeilijk voor de FED om de rente met 0,5% te verlagen. Andersom ook, als de markt in 0,5% gelooft, is de FED bijna gedwongen om de rente met 0,5% te verlagen. De FED doet altijd wat de markt heeft in geprijsd, tenzij in zeer slechte economische omstandigheden die er nog niet zijn.

Er dreigt nog wel enige kans op een flink doorzakken van de aandelenmarkten op grond van oplopende volatiliteit (de markt zit in een situatie van negatieve gamma). Dan worden allerlei belangrijke chart technische steunniveaus doorbroken, vooral bij de magnificent seven die nog steeds duur is, zij het minder dan twee maanden geleden. Chips zijn nog steeds niet cheaps. Ik zei al in een vorige post dat ik niet verbaasd zou zijn als ASML naar 660 zou dalen. Dat is nu bijna gebeurd, sneller dan ik dacht. Verdere daling wijst op problemen die de markt nu nog niet in prijst (zoals geen herstel van de chip markt volgend jaar). Dat kan, maar het verhaal van soft landing in de VS en meer stimulering van de economie in Europa, China en Japan lijkt toch waarschijnlijker. 

AI immigratie

 De Wall Street Journal had een uitgebreid artikel (How Immigration Remade the U.S. Labor Force)

over immigratie die erg hoog is geweest in de afgelopen jaren.

Bovenstaande cijfers zijn minder dan normaal betrouwbaar voor Amerikaanse cijfers, omdat immigratie vaak onder de radar blijft. Republikeinen zeggen met succes dat Biden en Harris immigratie de spuitgaten uit hebben laten lopen. Twee maal zo hoog als de jaren voor Biden. Dit is ook gebeurd in West-Europa. In de VS zijn het vooral de Hispanics die Venezuela, Honduras zijn ontvlucht naast immigranten uit andere Latijns Amerikaanse landen zoals vooral Mexico (80% van het totaal). In Europa zijn het vooral mensen die werk zoeken uit EU-landen van Midden-Europa en vluchtelingen uit Syrië, Oekraïne en Afghanistan.
Het verhaal over immigranten is in Amerika eigenlijk niet zo veel anders dan in Europa. 
het zijn er gewoon veel te veel en krijgen overal de schuld van. Ze zijn minder goed opgeleid en daarom zou je er niets aan hebben. Verrassend is wel dat ze in de VS even vaal universitair opgeleid zijn als de autochtone bevolking

Het zijn vooral mannen in de leeftijd dat ze normaalgesproken kunnen werken. De participatiegraad is daarom iets hoger dan van de totale bevolking.  Die hoge participatiegraad en vrij veel hoog opgeleiden (brain drain voor rest van de wereld) zorgen wel voor extra economische groei. Voor de autochtone bevolking zou je de economische groei met zo'n 1 à 1,2% moeten corrigeren en dan kom je uit op groei die in Europa normaal is (beter in Oost-Europa, minder goed in Italië en tegenwoordig Duitsland). Geen wonder dat de Amerikaanse kiezer niet zo enthousiast is over het economische beleid van Biden ondanks de relatief hoge groei van Amerika en de nu nog lage werkloosheid. 

Ik kan nog steeds niet goed verklaren waarom in 2021 het bedrijfsleven en de zorgeconomie plotseling zo zat te schreeuwen om mensen. Niet alleen in de VS, ook in Europa trouwens. COVID en het op leeftijd raken van de geboortegolf van de babyboomers (1946) zorgden voor een flinke toename van de vraag naar zorgwerkers, de ontstellende obesitas in de VS eveneens. De vraag naar mensen in de tech  sectoren nam ook plotseling toe. Ineens kon men vrij goedkoop tech uitbreiden en al die opgespaarde kennis via social media en internet omzetten in te implementeren innovaties. Maar waarom zo plotseling. COVID zorgde ook voor een tijdelijke verschuiving uit de horeca en retail naar zorg. Daar kwam na COVID uiteraard schaarste. 

Veel van de immigranten werken in de bouw. Door de hoge rente ligt dat even moeilijk, maar door al die extra immigratie is de vraag naar huizen groot. D.w.z. nu even extra werkloosheid in de VS, maar dat zal niet lang duren. In de technologiesectoren is men tamelijk plotseling ook veel voorzichtiger geworden met het aannemen van mensen.. AI zorgt voor disruptie. Hoe dat gaat aflopen is nog onduidelijk. Bedrijven die succesvol bezig zijn met AI hebben natuurlijk wel meer mensen nodig. Maar het werk dat ze vervangen leidt natuurlijk wel even tot werkloosheid. Het is spannend hoe een bedrijf als Google overeind blijft tegen al dat zoeken via chat GPT en copilot. Misschien niet zo best of misschien wel, want ze investeren enorm veel in AI. Idem voor Facebook. 

Uiteindelijk zal AI wel extra werk opleveren door alle nieuwe mogelijkheden. Ondertussen blijft het spannend. Op korte termijn lijken de bomen van de magnificent seven even niet tot de hemel te groeien. En de yen carry trade krijgt even een nieuwe beuk (had ik niet verwacht) door nieuwe ferme taal van de Bank of Japan die de nu te hoge reële loongroei in de grond wil boren met hogere rente en daarmee een hogere rente (het Japanscenario duurt nog even voort in Japan).

Nvidia doomsday overleefd, nu nog tweede helft september

 Buy the dip was weer winnend. Plotseling maakte iedereen zich zorgen dat Nvidia zou teleurstellen, 10% zou dalen en de hele tech sector mee in de afgrond zou sleuren. Die -10% kwam (dag ervoor plus cijfers nabeurs). De cijfers waren goed, maar de beat was teleurstellend en de vooruitzichten ook. Maar geen Armageddon de dag erna. Tech ligt er sinds begin augustus niet zo goed bij, maar nee, het gaat nog niet de afgrond in. En andere aandelen vond men te goedkoop, waardoor de beurzen zelfs konden stijgen in augustus. Op het dieptepunt kopen is per definitie goed en de buy the dip kopers zijn weer helemaal gesterkt in die aanname. De FED gaat verlagen, men koopt zich lam aan staatsleningen en alles ziet er weer goed uit. Het consumentenvertrouwen verbetert in de VS. Dat is wellicht bedrieglijk, nog steeds een uitvloeisel van minder angst voor een Trump regiem dat tegenstanders de grond in boort als miserable cat ladies etc. Trump kan best winnen, maar de democraten worden niet in de pan gehakt. 

Herstel van consumentenvertrouwen bij de democratische kiezers en dat zijn er traditioneel veel. 2% meer dan republikeinen volgens de polls, d.w.z. nog niet voldoende meer om Trump van een overwinning af te houden. Het consumentenvertrouwen liet toch wel wat zwakke plekken zien voor de arbeidsmarkt (meer angst om baan te verliezen en banen zijn minder plentiful) en nog steeds record weinig mensen vinden het een goede tijd om een huis te kopen (zwakte op de huizenmarkt ondanks lagere hypotheekrente). En traditioneel gaat men zich van ongeveer half september tot november druk maken dat de verkeerde de verkiezingen wint.  Daarna is er weer opluchting dat er een president is gekozen. En dat de snode plannen die Kamala Harris heeft om de belastingen flink te gaan verhogen afgezwakt worden door de republikeinen en bij Trump gaat het ook niet lukken om al zijn snode plannen er doorheen te drukken (zorgen blijven over NAVO, climate change en protectionisme).

De tweede helft van september is traditioneel de slechtste periode van het jaar voor beurzen en dat kan gemakkelijk opnieuw voor enige daling op de beurzen zorgen. Maar na de verkiezingen gaat het meestal even weer wat beter tenzij er een grote onverwachte schok optreedt (gebeurt niet vaak). Het inflatienieuws dreigt wel iets te verslechteren, men ziet bij nader inzien wat kleine vuiltjes in de laatste cijfers en de basiseffecten, de vergelijking met vorig jaar, wordt ongunstig (met negatieve inflatie over oktober-december).

Men sombert misschien iets te veel over de groei in Europa. Een deel komt door minder verbruik van energie (meer het geval in Europa dan in VS). Dat is gunstig, want daardoor houdt iedereen, inclusief bedrijven,, wat meer geld over. Het lagere energieverbruik vertekent de groei.

waarom was de groei in Duitsland na 2017 zo slecht: China

 

De tegenpost waarom de VS het zo goed doet is natuurlijk waarom de oude vaandeldrager van de groei in Europa, Duitsland, het ineens zo slecht doet.

Michael Arouet geeft de schuld aan de groenen en socialisten (zoals altijd bij hem). De op het ogenblik uiterst ongelukkige combinatie van stoppen met kernenergie, in plaats hiervan meer import van aardgas uit Rusland tot het niet meer kon en inzetten op import en export met China verklaart veel. Overigens was de elektriciteitsproductie via kernenergie sinds 2018 al niet meer zo belangrijk (minder dan 10% van elektriciteit in Duitsland toen, na een top van 25% veel eerder) . Dat is het niet. Wel de hogere energiekosten door Ruslands inval in Oekraïne. Maar ook dat lijkt me niet zo belangrijk. Wegstemmen van de Groenen zal ook niet helpen. Forse opbouw van alternatieve energie is tegenwoordig niet meer zo onrendabel nu de kosten van batterijen met 90% zijn gedaald en zonne-energie elk jaar ongeveer 12% goedkoper wordt. De slechte groei van Duitsland begon al voordat Rusland Oekraïne aanviel, voor corona.

China is volgens mij de grote boosdoener en ook wel enigszins het te veel bezuinigen op overheidsuitgaven wat helemaal niet zo nodig is. Duitsland profiteerde aanvankelijk behoorlijk van goedkope import van onderdelen voor auto's uit China en dure export van mooie auto's naar China. En zo ging het ook in andere sectoren. Duitsland kon goedkoop exporteren via goedkope import, ook dankzij lage productiekosten van Oost-Europa vanwege de lagere lonen (dat werkt ook niet meer zo goed).. Dat was een mooi evenwicht toen, maar nu is dat verdwenen. China verdringt Duitsland van de exportmarkt met auto's (en andere zaken, maar auto's is het duidelijkste voorbeeld)..

China concurreert alle andere industrielanden weg. De laatste paar jaar groeide de export van China met 10% en in de rest van de wereld 1,5%.  Dat gebeurt met de zegen van Xi.. Die probeert de groei van China op peil te houden met sterke groei van de industriële productie, nu de bouw totaal in de versukkeling zit. De grote kredietgroei richting vastgoedmarkt is verdwenen en redelijk vervangen door investeringen in de industriële sector. De industriële productie in China groeit daardoor ongeveer 8% per jaar.  Er is een enorme overproductie in de industrie ontstaan en die moet China kwijt in de rest van de wereld. China geeft volop subsidies aan bedrijven in sectoren die Xi belangrijk vindt (zoals elektrische auto's, zonnepanelen). China produceert ook nog steeds lustig er op los in sectoren met laagwaardigere producten. Dit tot grote ellende van de nodige Opkomende Landen. Xi vindt dat China alles moet kunnen maken, nu het Westen steeds vijandiger wordt en misschien gaat zorgen van een boycot van al die producten, zowel simpele laagwaardige producten als de hoogwaardige machines van ASML. 

Rond 2020 was er in China consensus dat de groei in de toekomst vooral zou moeten komen uit meer consumeren. Inzetten op meer zorg en goedkoop onderwijs. Maar Xi is van dat pad afgeraakt na 2017. Hij vindt dat consumerisme à la Amerika maar niets., het maakt de mensen maar slap en lui. Hij zet weer in op meer produceren. Op het ogenblik is er nog volop geld om consumptie te stimuleren, beter zorg is echt nodig. Maar inkomstenbelasting maakt maar 8% uit van de belastinginkomsten en BTW-achtige belastingen bijna 40%. 

Maar zoals Wuttke al zegt: everybody makes stuff in China, but nobody makes money. Door het produceren op zeer grote schaal en veel subsidies en vaak flinterdunne marges is de concurrentie in het buitenland in een onmogelijk slechte positie geraakt.

China is bezig met een onhoudbare politiek van veel goedkoop produceren en de rest van de wereld moet die spullen maar kopen. Geen wonder dat steeds meer landen hoge importheffingen aan het aen zijn, zowel rijke landen als arme zoals Indonesië. Omdat China zo veel produceert, zo'n grote economie heeft, heeft iedereen er nu last van en landen die zwaar leunen op industrie zoals Duitsland in het bijzonder.. 

Is Dutsland verloren? Nee, natuurlijk niet. Al die extra uitgaven aan defensie doen wonderen voor Rheinmetall. De Europese industrie gaat beschermd worden en dan koopt men Duitse kwaliteit weer. Toch liever dromen van BMW dan BYD.

waarom was de Amerikaanse beurs na 2009 zo veel beter dan de rest van de wereld

 

Michel Arouet plaatst veel van dit soort afbeeldingen. Er waren bijzonder veel commentaren op deze post in X (twitter).  Velen zeiden dat het kwam door het socialisme in Europa, maar dat is niet iets dat pas sinds 2009 gaande is. Ook zeer populair was het bezuinigen door overheden (austerity) in het kader van o.a. de regels van de EU (Maastricht). Dat is iets dat zeker meegespeeld heeft, maar wel wat indruist tegen de opmerkingen dat het door het socialisme komt, dat de overheid door socialisme altijd te veel geld zou uitgeven.. Te veel regulering/ bureaucratie is overigens wel erg slecht voor beurskoersen.

Het is duidelijk dat het zwakke bankensysteem in Europa versus de VS Europa heeft gehinderd. Amerika redde met dure kapitaalinjecties met meer succes de banken dan Europa. Banken in de VS hadden en hebben nog steeds (zij het in mindere mate) veel meer eigen vermogen tegenover hun verplichtingen.

Ook de sterkte van de dollar hielp flink (deze was zeer zwak daarvoor, 1 euro was even zelfs bijna 1,6 dollar)

De factor die Arouet noemt, het verdwijnen/ langzaam wegkwijnen van concurrerende grote ondernemingen in Europa is terecht. Het wordt onderbelicht. Het is een van de grote redenen waarom de groei in Italië zo slecht was (naast te weinig investeren in infrastructuur door corruptie/maffia en de erg lage participatiegraad van vrouwen). Zeer grote ondernemingen zijn vaak veel innovatiever. Ze trekken veel talent aan. Het is duidelijk dat Amerika veel meer kennismigranten weet te strikken dan Europa. De topuniversiteiten zijn prestigieuzer geworden dan die van Europa, maar dat verklaart het niet. De kwaliteit van onderwijs is in de VS nog dramatischer gedaald dan in Europa. 

De winstontwikkeling in de VS is veel beter dan in Europa. De Granolas (de Europese grote beurslievelingen, de variant van FA(A)NG) doen het redelijk, maar toch lang niet zo goed as de magnificent seven. Unilever bleef achter bij Colgate en Shell/Total bij Exxom c.s., Daimler/BMW zijn niets meer waard vergeleken met Tesla en zo kan men nog een heleboel andere voorbeelden geven.

De hoofdreden dat de beurs van de VS het zo veel beter gedaan heeft, is het enorme gewicht van technologie, dat vooral vanaf 2009 enorm is gestegen. Dat is vooral zichtbaar in de magnificent seven. het is ook de hoofdreden waarom de AEX het de afgelopen jaren relatief goed heeft gedaan (dankzij vooral ASML).

Maar waarom waren die Amerikaanse technologiereuzen ineens zo succesvol? Dat is ook voor mij niet zo duidelijk. Het ondernemingsklimaat van Silicon Valley was het beste in de wereld. Het was prettig toeven in Californië voor de kennisimmigranten. Toegang tot kapitaal was relatief gemakkelijk. Dat hielp ook steden als Amsterdam, Eindhoven en Utrecht in Nederland. In China zag je dat de speciale zones waar alles mocht ineens moesten inbinden van Xi, vooral Hongkong lijdt hieronder. 

Een deel is gewoon toeval en hing in de lucht door de kennisexplosie op internet, na de gedwongen pauze sinds 2000. Het is de opkomst van de smart phone, instagram, elektrische auto's die per toeval (?) ineens optraden. 

it is time to cut rates

 Een verbazend snel herstel op de beurzen na de tech dreun begin augustus kreeg volop voedsel door de speech van Jerome Powell in Jackson Hole. Hij legde veel meer de nadruk op het risico van stijgende werkloosheid dan ik dacht. Dit is de gewenste "pivot" van de FED, de draai van inflatie is het probleem naar werkloosheid is het probleem. De deur naar renteverhoging of een stabiele FED-rente is dicht gedaan. Powell onthield zich van woorden die wijzen op een stelselmatige verlaging van de rente van de FED van 0,25%. Hij hield de deur open naar grotere dalingen van de rente, als dat nodig geacht zou worden. Dat betekent meer renteverlaging dan ik gedacht had.

Het wijst ook op meer angst van de FED voor recessie door te veel werkloosheid. Dat zou dan weer negatief zijn. Maar bij nadere bestudering van de werkgelegenheidscijfers lees je toch ook wel bemoedigende verhalen naast al die bijzondere (betrekkelijk nieuwe) indicatoren die op verslechtering wijzen. De groei van de werkgelegenheid is afgelopen jaar met 818.000 afgenomen, maar was dus nog steeds wel iets meer dan 2 miljoen, helemaal niet slecht. Wel onrustbarend zijn grafieken die suggereren dat het birth death model de groei van de werkgelegenheid tamelijk plotseling met ongeveer 250.000 per jaar aan het overschatten is (niet 525.000 maar 275.000 nieuwe banen door het verschil aan menden die werken in nieuwe bedrijven versus failliete berdrijven) . Positief blijft het lage aantal initial claims voor werkloosheid en het dalende aantal continuing claims. Jim Bianco en John Mauldin  o.a. wijzen op de vele meetproblemen bij het bepalen van de groei van de werkgelegenheid en werkloosheid. Door de hoge immigratie in de VS zijn er veel banen ontstaan die onder de radar blijven. Die zijn er wel, maar hoe goed te meten dus bijvoorbeeld. Dat het niet slecht gesteld staat met de arbeidsmarkt leid ik vooral af uit de hoge (en zelfs stijgende) participatiegraad van de kerngroep werkenden, die tussen 25 en 55. Het lijkt erop dat de werkloosheid echt laag is.

Ryan Detrick is uiteraard nog steeds hopeloos bullish over e beurzen. Zo'n snel herstel, met act dagen op rij hogere beurzen, dat komt niet vaak voor en vrijwel altijd zit je dan in een mooie bull markt. Er waren ook de nodige mooie economische cijfers (die toch wel behoorlijk in tegenstelling zijn met de snel afbrokkelende index van macro verrassingen, waar beurzen vaak negatief op reageren). Meevallende continuing claims, retail sales, veel minder extreem hoge inflatieverwachtingen van particulieren, meevallend vertrouwen midden- en kleibedrijf (NFIB), goede inflatiecijfers, zowel producentenprijzen, importprijzen als consumptieprijzen. Geen wonder dat small- en mid caps het goed deden op Powells speech.