Bas Jacobs en de balansrecessie met Pruttenomics

Als gastpresentator naast van den Brink kon Maarten van Rossum het niet laten eens flink af te geven op het economische beleid van Nederland (ik noem het Pruttenomics) via Bas Jacobs.

Bas Jacobs zei dat Nederland in een balansrecessie zat (op veel plekken veel te veel schuld die afgebouwd moet worden wat decennia kan duren) en dat dan het deel van de economie met relatief weinig schuld, de overheid, dan niet voorop mag lopen met afbouwen van schulden.  Gezinnen met veel te hoge hypotheekschulden en banken met een veel te grote balans zouden voor moeten gaan. Als de overheid voorrang neemt, het ideaal van pruttenomics, kan die schuldenafbouw bij gezinnen en banken niet plaats hebben (dat is per definitie niet mogelijk volgens de economische wetten, even aannemend dat het enorme overschot op de lopende rekening van Nederland niet nog veel groter zal worden).  Daardoor valt het overheidstekort steeds tegen, waardoor pruttenomics met een brede lach steeds meer bezuinigt, waardoor de overheidstekorten steeds erger tegenvallen.

Er is geen speld tussen de analyse van Bas Jacobs te krijgen. Waarom zien Rutte en Samson dit niet? De politiek heeft zich klem gepraat door te zeggen dat ieder land in de eurozone zich eerst kapot moet bezuinigen voor het Zeeuwse meisje samen met frau merkel met centjes ove de brug komt. Dan ga je toch wel flink af, als je zelf niet bezuinigt.

Is de analyse van Jacobs waterdicht en moet de overheid inderdaad niet bezuinigen? Amerika laat zien dat niet bezuinigen beter uitpakte. Het kapitaal van de banken herstellen hielp in de VS. De huizenmarkt is gesaneerd en nu hoeven de gezinnen hun schulden niet meer af te bouwen en nu pas is het de beurt aan de Amerikaanse overheid om schulden af te bouwen. Dat lijkt inderdaad de juiste volgorde. Het Amerikaanse overheidstekort slinkt ongelooflijk snel op het ogenblik (mede door het peace dividend, de hogere waarde van huizen en aandelen, waardoor de capital gains tax meevalt, alles ongeveer zoals het onder Clinton ging). Bij deze lage rente zou Amerika eigenlijk nog wat meer moeten investeren in infrastructuur. Maar per saldo lijkt Amerika de crisis heel wat beter te hebben aangepakt dan Europa.

In Nederland hebben we onze banken genationaliseerd. Concurrentie op de hypotheekmarkt werd verboden, hetgeen zorgde voor hypotheekrentes die konden concurreren met die in Spanje, waardoor de huizencrisis verergerde.
Zo lang de huizenmarkt er heel slecht bij ligt, is het vermoedelijk vreselijk slecht voor de economie als de overheid bezuinigt. Hypotheekschuld blijft dan veel te hoog vergeleken met de waarde van de huizen. Banken kunnen dan haast geen krediet geven.

Wat kan de overheid doen? Meer investeren. In onderwijs/ kenniscentra, in huurhuizen met een huur van € 600-1000 per maand via de pensioenfondsen zodat huurders kunnen doorstromen, in subsidies voor aanpassing woningen van woningcorporaties aan de wensen van ouderen zodat ze langer op zichzelf kunnen wonen. Er zijn mogelijkheden genoeg voor investeringen die meer opbrengen dan de rente waartegen de overheid leent.
En de vermogenspositie van de banken? Tja, daar moet geld bijgestopt worden. In Nederland valt het mee, met de ijzersterke Rabobank en ING is ook bepaald niet onbemiddeld meer (verkoop de verzekeraar en stop het geld grotendeels in de bank en ze zijn nog rijker dan de Rabobank) en de rest zit helemaal onder de vleugels van de staat. Door de kunstmatig lage korte rente krijgen de banken een flinke subsidie van de ECB van vele miljarden per jaar (in de VS berekende men dit op $ 45 miljard per jaar, in Europa is het misschien nog meer). Dat helpt, maar daarmee alleen is het probleem van te weinig kapitaal van banken de komende tien jaar niet opgelost in Europa.

Verder is de overheid bezig met een nieuw systeem voor de pensioenfondsen. men wil een systeem met reële verplichtingen erdoor drukken. Op de huidige Nederlandse maatstaven zijn de pensioenfondsen daar meestal veel te arm voor, ook al begunstig je een en ander via een hogere rekenrente en lage inflatieverwachting. De sfeer is verziekt door alle aandacht die gaat naar de ouderen die de jongeren zo erg bestelen dat er niets overblijft voor de jongeren als je de waarde van de verplichtingen berekent op de huidige rente. yHet nieuwe systeem voor reële verplichtingen wordt royaler, men houdt er rekening mee dat je een nog hoger rendement op je beleggingen kunt behalen dan dat van staatsleningen. Jongeren zeggen dat dit naïef is, de historie leert dat de afgelopen dertig jaar dertig jaar staatsleningen het meeste opleverden.  Ik hoor bij de ouderen die denken dat je op lange termijn 4% extra rendement op aandelen kunt behalen (het nieuwe reële systeem veronderstelt 3%) en dan ben je uit de brand. Dan zijn er nog maar weinig fondsen met tekorten, alleen zou dan niet elk fonds kunnen indexeren voor inflatie. In slechte tijden worden de problemen naar achteren geschoven op die manier, maar lang niet zo veel als de rekenrentes van buitenlandse pensioenfondsen impliceren of een omslagbeleid zoals in Frankrijk. Belangrijk is dat we optimistisch worden over ons pensioen op basis van historische opbrengsten in plaats van de ultralage rente van het moment.