MorganStanley: het einde van de dalende rente, globalisering, toenemende ongelijkheid van inkomens

Morgan Stanley ziet het einde van drie trends die decennia geduurd hebben –zoals Ter Veer en ik het zien de opgaande fase van de Kondratieffgolf gezien door de bril van het bedrijfsleven.

Zij bespreken dit in:  Could Demographics Reverse Three Multi-Decade Trends?

De drie trends zijn:

1.     De dalende trend van de (reële) rente

2.     De dalende trend van de arbeidsinkomensquote

3.     Toenemende ongelijkheid van inkomens

Dit zou dan vooral samenhangen met demografie en globalisering.

Sinds 2008 is er een eind gekomen aan het demografische dividend. De enorme groei van de beroepsbevolking is omgeslagen in krimp, vergrijzing. Dat veroorzaakt inflatie (hogere zorgkosten) bij een dalende spaarquote (vergelijk Japan). De toenemende omvang van de besparingen in China heeft wereldwijd inclusief Japan gezorgd voor dalende reële rentes. Dat is aan het keren.

De dalende trend van de arbeidsinkomensquote is veroorzaakt door de groei van de beroepsbevolking in het Westen gecombineerd met een veel hogere groei van het aantal arbeiders in Emerging Markets. Dat keert en daarmee ook de inkomensongelijkheid.

.Sinds 2008 groeit de wereldhandel nauwelijks sneller dan het BNP en in 2015 zelfs langzamer. Dat wijst op afname van globalisering (en tegenvallende economische groei versus verwachtingen).

Globalisering heeft ervoor gezorgd dat de daling van de arbeidsinkomensquote in het Westen niet gerepareerd kon worden. Er was een wedloop naar lagere vennootschapsbelasting in de wereld.

Dit plaatje is niet in lijn met de data dat men na 55 minder consumeert aan goederen. Pas na 70-80 gaan de kosten voor gezondheidszorg steeds sneller omhoog tot zorgelijke hoeveelheden (overigens, dan bijna helemaal betaald door de overheid, vooral in Nederland).

Verder zien we een keer in hoe men QE denkt in te zetten: niet alleen om banken en rijken te helpen, maar ook om overheden meer te laten investeren in infrastructuur en potverteren in uitkeringen etc. QE heeft vooral de rijken geholpen via het oppompen van de waarde van assets. De asset economy had de economische groei moeten helpen volgens de motivatie van de FED (Bernanke). Dat is nauwelijks gebeurd. Er was ook in de VS geen inkomensstijging voor de modale werknemer en de modale werknemer heeft geen of weinig aandelen. De huizenprijs is nog steeds niet op een all time high, al helemaal niet in reële termen.

Tot op heden is consumptie uit toegenomen bezit teleurstellend laag geweest. Ten dele is dit, omdat men niet gelooft dat de waardestijging permanent is, het is opgeklopt via QE en dat is tijdelijk. De laatste tijd komen er echter signalen dat men begint te geloven dat assets permanent meer waard zullen blijven http://www.bankrate.com/finance/consumer-index/financial-security-charts-0915.aspx?

Je ziet overigens enige ontwikkelingen dat millenials optimistischer worden over hun baanzekerheid en financiële omstandigheden. Bij 50+ is er door de lage rente meer angst dat men onvoldoende heeft gespaard.

De groeiende tijd die men met pensioen is, kan niet al te veel verder groeien, anders wordt de financiering hiervan onhoudbaar. Dan wordt er te veel ontspaard en gaat de rente omhoog.

de rijkdom is toegenomen (plaatje doug Short), maar dat heeft niet tot grote stijging van inkomens geleid, wat de bedoeling was van QE

Sinds de opkomst van Corbyn begint men anders te denken over QE. Het monetaire beleid moet niet de banken en de rijken helpen, maar de overheid. Centrale banken moeten overheden financieren die dat geld gebruiken voor infrastructuur en andere zaken zoals hogere uitkeringen, meer zorg, meer defensie, meer en meer in ieder geval.

Het wordt nu geopperd door anderen. Bij de Citibank vinden ze in ieder geval dat een nieuw ronde QE dit tot gevolg zal hebben.

Een en ander geldt met name voor de millennials. Dus loonstijging. Dit is de afgelopen jaren vooral geremd door lagere aanvangssalarissen voor millennials (en geen loonstijging voor ouderen). Deze te lage aanvangssalarissen worden nu dus weggewerkt. Loonstijging gaat de komende jaren aan de hoge kant verrassen (ik noem het niet positief, want het is niet goed voor beurzen, maar het zou de FED wel eens op andere gedachten kunnen brengen en de rente meer verhogen).