NRC Eelco Runia: wij weldenkenden zien niet dat de revolutie al begonnen is; het ancien régime zag de revolutie ook niet aankomen

Zo ging het in 2016: men zag brexit niet komen en Trump ook niet.

De gevestigde orde is verbijsterd en zoekt nog steeds naar verklaringen hoe dit kon gebeuren. Is dit iets dat eigenlijk heel logisch is en waar je bij neer moet leggen of is het slechts een toevallige loop van omstandigheden.

Runia gooit het op entitlement, voordelen die bepaalde mensen komen aanwaaien, zonder dat je het realiseert. In de 18^de eeuw in het ancien régime waren het adellijke privileges. Nu o. a. het white privilege.

Runia: “Entitleden kunnen uit de voeten met de regels van het spel, kunnen netwerken, geloven in vooruitgang, voelen zich op hun gemak in een geglobaliseerde cultuur en geloven dat populistisch verzet een achterhoedegevecht is”.

Dat is in andere verhalen door anderen ook vaak genoemd: het zijn de kosmopolieten versus de andere mensen, de dorpelingen die achteropraken. In onze machtsanalyse van de maatschappij in de Kondratieffgolf zijn het de individuen versus de employees.

Enigszins nieuw voor mij althans is de analyse van Runia dat ‘het kenmerkende van de periode waarin we sinds een paar jaar leven is dat entitlement steeds meer gepaard gaat met schaamte over de onoverbrugbare kloof met minder bedeelden’. 

Die schaamte was er ook aan de vooravond van de Franse Revolutie [waarin de adel schaamteloos extra middelen naar zich toetrok in tijden van misoogsten, waardoor de gewone man het extra slecht kreeg]. Lodewijk XVI maakte de bevoorrechten weerloos tegen de populisten van toen.

Runia trekt vergelijkingen van Trump nu met de tijd rond 1500 in Italië, waarin brute, schaamteloze schavuiten opkwamen zoals de Borgia’s. Hoe wreed, corrupt en on consciëntieus ook, ze waren succesvol en zelfs populair. Hierdoor ontstonden de theorieën van Machiavelli.

Hoe kijk ik er tegenaan

Die opkomst van entitleden, individuen is iets dat al vaker is voorgekomen in de geschiedenis. Overigens is die laatste opkomst tamelijk recent. Voor 2000, misschien preciezer 1998, had bijna niemand het hierover    

Het afzetten tegen te snelle verandering is van alle tijden. Als daarbij ook nog eens gerede twijfel over vooruitgang komt, dan kan dat paradoxaal misschien leiden tot omwenteling, revolutie, de wanhoop dat er iets moet veranderen. Alles beter dan voortgaan op het huidige pad zonder uitzicht op betere tijden. Juist de extreme omarming van het secular stagnation scenario deed vele kiezers besluiten tot opstand.

Links is in problemen, want men wil solidair zijn met alle zwakkeren, niet alleen de bevoorrechte witte zwakkeren maar ook de zwakke Marokkaan, Turk, gekleurde medemens.

Teruggrijpen op de kerk in nijpende omstandigheden. Nu gebeurt dit maar heel beperkt in West Europa. Het is wel bezig aan een kleine comeback.

Dan is er de vergrijzing, iets dat nooit eerder in deze omvang is vertoond. We staan pas aan het begin. Vergrijzing roept om conservatisme, behoud van wat je nog hebt, bescherming tegen achteruitgang, zorg. Het zijn de ouderen die en masse voor de grote omwentelingen van brexit en Trump stemden.

Ter Veer en ik dachten dat individuen de meerderheid zouden worden of bijna de meerderheid. Iedereen met een eigen huis zo ongeveer, iedereen die op Facebook zit, twittert, LinkedIn. Dat was te ruim gedacht, zeker het bezit van een eigen huis is niet genoeg om entitled te zijn in de termen van Runia. Individuen zijn wel vele malen uitgebreider dan de 1% van Wall Street, de Piketty zondaars.

Dan employees. Die komen niet helemaal overeen met de boze witte stemmers, maar de oudere employees stemden en masse voor brexit en Trump. Zij zijn bang voor de toekomst, zien verslechtering en niet zonder reden, denk aan hoe de lage rente de pensioenen aan het vernietigen is (was hoop ik). Jongeren zijn optimistischer over de toekomst, maar vroeger dachten veel meer jongeren dat ze het t.z.t. beter zouden krijgen dan hun ouders. Babyboomers hebben bijna alleen maar grote vooruitgang gezien en ineens zit men in een periode met achteruitgang.

Ouderen zijn in 2016 een grote electorale macht geworden. De solidariteit van de autochtone oude middenklasse waarvan de welvaart op de tocht staat met de nodige zwakke minderheden is tanende. De (tijdelijke?) explosie van migranten zorgt voor ellende, ingrijpen. Alleen de populisten durven schaamteloos die andere zwakke minderheden in de kou te zetten, de schuld te geven van zo ongeveer alles dat fout gaat.  Dat is overdreven, het is voor zo ver we weten niet de oorzaak van de kredietcrisis, voor de teruggang in de productiviteitsgroei, de vergrijzing, de te grote overheidstekorten. Meer groei is de enige uitweg, daarmee is meer solidariteit eenvoudig. Piketty zei het al: g>r; economische groei hoger dan reëel rendement voor de rentmeester is de motor voor meer gelijkheid.