NRC: kerstvertelling Waarom ze allemaal thuis komen met kerst. Komt de goede oude tijd terug? een broodje ontevredenheid

Er wordt een fictieve familie ten tonele gevoerd die er warmpjes bijzit. Tenminste de 62+ leden van de familie. De rest heeft het maar wat moeilijk. Geen vaste baan, een onderwaterhypotheek, geen of wegkwijnend vermogen. De pater familias die langzaam met pensioen aan het gaan is, springt gelukkig bij, mede via het aardige inkomen van zijn nog steeds doorwerkende vrouw. Maar wie betaalt, bepaalt en daar is de oudste zoon nogal bedrukt over. Daar komen ze weer logeren in de logeerkamer die zijn appartement rijk is door die hup van 80.000 euro van pa en ma. De dochter kijkt daarom moeilijk tegen de gouden handdruk van pa en ma aan bij aankoop van een huis. De jongste zoon is na omzwervingen na vijf jaar weer terug. Zo gaat dat tegenwoordig met 25,5% van de jongeren (was 15,9% in 1995).  In 2000 kon nog bijna de helft van de 25- nog rondkomen van hun inkomen, nu is dit nog maar 25%. En ook bij 25-30 jaar ging dat omlaag, minder maar toch: van 75% naar 65%.

Het NRC geeft dan ook een grafiek van hypotheekschuld en (over)waarde huis. Een groot probleem tot 40 jaar en weelde bij 60+. Overigens horen schulden minimaal te zijn als je ophoudt met werken en je human capital richting nul gaat. Onder 40 mag je veel schuld hebben tegenover je dan nog grote human capital. Dat mensen maximaal rijk zijn bij hun pensionering en vlak daarna is dus rationeel en daar is niets mis mee.

Maar na 2007, de kredietcrisis, is er iets grondig mis gegaan met die rijkdom. 

Deze bleef constant voor 65+ maar daalde fors bij 45-65. Onder 45 zit er weinig vermogen gemiddeld, maar dat daalde ook.  Die verarming van 45-65 is zeer bijzonder. Die gaat denk ik wel herstellen, nu de waarde van huizen weer goed stijgt. Maar die daling van vermogens van mensen vlak voor hun pensioen staat in schril contrast met het sterk gestegen benodigde vermogen voor een lijfrente van een bepaalde vaste som. Het stelsel van gegarandeerde uitkeringen (defined benefit) is men in veel landen (waaronder VS, VK, maar het begint nu ook in Nederland) in aan het ruilen voor lijfrentes uit een toevallig op pensioendatum vergaard kapitaal (defined contribution). Bij de huidge rente levert dit defined contributionsysteem veel lagere pensioenen op (ik schat ongeveer 30% lager, misschien wel 50%).  Dankzij Trump, de hogere zorgkosten en de tijdgeest gaat er meer inflatie komen en dat kan de pijn van lage lijfrente door lage rente verzachten. Maar meer inflatie dan. Dat raakt 45-65 opnieuw hard, maar ook 65+. Een goed pensioen, dat wordt steeds moeilijker bereikbaar volgens deze redenatie (de toekomst kan anders zijn). Langer doorwerken helpt heel veel, maar is niet voor iedereen weggelegd/ anderzijds onwenselijk.

Zo beredeneerd allemaal is het niet zo vreemd dat de ontevreden kiezers in de meerderheid zijn.

Ontevreden wordt je als het slechter gaat dan verwacht.

De voormalige industriearbeider is een ontevreden 50+ stemmer geworden

Vroeger kon je rekenen op een gegarandeerd geïndexeerd pensioen. Zorg was zeker, ging het niet meer dan kon je naar het bejaardentehuis. Met 65 of eerder met pensioen.

Nu zitten we korting op de pensioenen en de zorg. En met jongeren die niet oneindig willen meebetalen aan het wel van de ouderen en dus zitten de ouderen met wee.

Veel minder goed dan ze verwacht hadden. Maar wel veel beter dan hun ouders. Er is een grote groep ouderen die het wel heel goed heeft. Dat hadden ze overigens ook verwacht. Niet veel dankbaarheid dus. De eerste bejaarden die van Drees trokken, hadden dit niet verwacht, het was een onverwachte meevaller. Die waren wel dankbaar, in hun mindset zaten de slechte tijden van de Tweede Wereldoorlog en de depressiejaren 30. Alles was ineens beter, beter dan verwacht, veel beter zelfs.

De silent generation die nu aan het uitsterven is, die is nog steeds dankbaar. Maar de babyboomers die alles in de schoot geworpen kregen, het land niet opbouwden die zijn ontevreden aan het worden. Zij willen het land afbouwen.

De verloren generatie. Dat is de komende generatie aan klagers. Zij hebben al veel minder vooruitgang gezien en daarom zullen ze minder klagen dan de babyboomers
De millennials die nu 20-35 zijn? Dat is nog te vroeg voor een oordeel. Zij zien net als de silent generation dat vooruitgang onzeker is. Dat zou best wel eens mee kunnen vallen voor hen.