de week die was: GameStop, daling beurzen en VS coronabesmettingen/mensen in ziekenhuis

 

Iedereen had de mond vol van GameStop onder aanvoering van Roaring Kitty via het Reddit forum Wallstreetbets. Gigantische shorts op Gamestop (nog steeds 120% volgens de cijfers, maar sommigen die aandelen leenden, leenden die weer verder uit tegen nog hogere premie). Gamestonk twitterde Elon Musk en het drama voor de shorters werd compleet. Giga volatiliteit in sommige aandelen waardoor sommige brokers flink extra kapitaal moesten storten bij de clearing houses volgens de wet Dodd Frank. Dat maakte ingrijpen noodzakelijke en bij diverse brokers kon tijdelijk niet/nauwelijks gehandeld worden in de wildste aandelen. hedgefunds zoude $ 70 miljard verloren hebben en het leed lijkt nog niet voorbij. Maar men zet nu flink in op zilver en dat lijkt minder erg (?).

Er is een nieuw fanatisme opgekomen bij kleine beleggers om grote beleggers te straffen. Men blijft daarom denkt men voorlopig behoorlijk long GameStop en enkele andere bedrijven, tenminste zo lang Roaring Kitty long blijft.

Morgan Housel Why It’s Usually Crazier Than You Expect · Collaborative Fund probeert uit te leggen hoe zo’n fenomeen als Gamestop mogelijk is. Hoe er processen, backloops, ontstaan waardoor vraag en/of aanbod exponentieel gaat stijgen in plaats van het verwachte lineaire verband.  Er zijn allerlei processen die elkaar kunnen versterken. Een bedrijf wordt gezien als winnaar en daarom kan dit de beste talenten aantrekken en gaan mensen kopen omdat ze met hun producten gezien kunnen/ willen worden. Daardoor gaat alles veel harder omhoog (of omlaag) dan je zou denken. Zoals zo vaak geeft Morgan Housel aansprekende voorbeelden: de jacht op olifanten die steeds heviger wordt omdat ivoor zo hard in prijs stijgt door het schaarser worden van olifanten en daardoor olifanten plotseling dreigen uit te sterven in een veel sneller dan verwacht tempo. Het probleem van General Motors in 2008: failliet gaan of door overheid overgenomen worden met bail-out. Het probleem was dat veel mensen geen auto wilden kopen van een failliet bedrijf.

Enkele zeer populaire aandelen konden afgelopen week niet bekoren, Tesla en Facebook meer dan 5% achteruit, Apple flauwte etc.

Na een betrekkelijk goede eerste helft van januari is de vaart er nu uit en zijn er kleine verliezen te zien op behoorlijk wat beurzen.

De inflatieverwachtingen liepen al weer op, in drie maanden nu een half procent omhoog in de VS en dat werd voor de helft vertaald in rentestijging 10 jaar leningen.

Economische groei was als verwacht 4% in de VS in het vierde kwartaal. In Duitsland 0,1%, Spanje +0.4%, Frankrijk -1,3%, veel beter dan verwacht. Groei lijkt negatief te blijven in de EU en zwakker te worden in het eerste kwartaal in de VS. Fiscale stimulering moet daarna de groei helpen in de VS. Vaccinaties moeten de groei helpen vooral in de tweede helft van 2021.  

Industriële productie is over het algemeen sterk, maar het gaat niet meer goed met groei werkgelegenheid, inkomens en consumptie (in de VS vooral sinds november). Die zwakte zal naar verwachting tijdelijk zijn, maar de economie is nog erg kwetsbaar voor tegenvallers (meer faillissementen, slechte zombiebedrijven, minder winst door lagere overheidssubsidies etc.)

Gamestop: de naam zegt het al: het beursspel stopt

 

Er wordt ongelooflijk veel geschreven over de enorme koersbewegingen van Gamestop, omdat het slimme geld van hedge funds onwaarschijnlijk veel short was gegaan en beursforum Reddit iedereen met overdonderend  succes aanspoorde om Gamestop te kopen.

Short gaan van aandelen was de laatste tijd al ongekend verliesgevend, maar de toestanden rond Gamestop, dat is toch wel de limit.

Vele shorts worden nu dan toch maar gesloten en daarmee verbrandt de beurs een laatste restje brandstof. Het was al aan 65% van de beleggers duidelijk dat er een bubbel was in bepaalde aandelen en 25% zag wel dat aandelen richting bubbel aan het gaan waren. Maar verkopen? Nu met Gamestop zijn er plotseling heel wat meer mensen er meer van overtuigd dat aandelen ongezond duur zijn geworden.  

En ja, de millennial koopt waarschijnlijk onverdroten voort, maar de mensen met de aandelen in bezit zoals vooral de babyboomers, krabben zich achter de steeds meer bejaarde oren. Cash lonkt. Ander zaken lijken geen bescherming te bieden, nu door de vaccins de economie straks weer open gaat (landen met hoge vaccinatie ouderen zien nu daling aantal mensen in ziekenhuis) en centrale banken minder scheutig gaan worden. Nee, nu nog niet worden ze kuis, nee echt niet, maar huizenprijsstijging van meer dan 10% zoals nu in de VS, nee dat is niet goed voor de inkoop van Mortgage Backed Securities. Obligaties dan niet goed, goud niet goed, bitcoins altijd te eng (Yellen gaat natuurlijk reguleren, want democraten houden van reguleren en centrale banken houden niet van bitcoin) en dan blijft eigenlijk vooral cash over. Misschien grondstoffen dan goed en Bill Gates zoekt het in landbouwgrond. Cash lonkt en dat betekent dreigende deleveraging van allerlei All Weather multi asset fondsen. Slecht voor beurzen als dat zou gebeuren.

 Eigenlijk zie je al dat vele beursindices de laatste weken zo ongeveer stil staan en dat betekent dat tijdswaarde omineus aan het verdampen is bij vele steeds nijverder opties kopende millennials (ex de Gamestop calls). Zelfs met bitcoins wil het ineens af en toe niet lukken in hun opmars naar 80.000 of 8.000 of uiteraard iets anders.

Het is wel mooi geweest die rally na de verkiezing van Biden, er is broodnodig rust in de vorm van een niet te wilde correctie nodig. Zo’n rustige correctie is bepaald niet standaard als iedereen plotseling tot de conclusie komt dat aandelen een bubbel zijn en millennials ontdekken dat men ook puts kan kopen, iets waar ze nog weinig weet van schijnen te hebben. Kunnen ze misschien straks gaan afkijken van babyboomers.

Het begint nu toch wel heel erg bol te staan van indicatoren dat het sentiment overspannen positief is, zeer overspannen zelfs. Bijvoorbeeld    US Stock Market: Signs Of Bubbles - Christophe Barraud (christophe-barraud.com).

Bubbels kunnen altijd verder groeien, maar diverse mensen zien Gamestop als de naald die in de bubbel wordt geprikt.

Ach ik weet het ook niet. Ik ben maar een moderne bear (je verkoopt maar een beetje, niet alles met veel tam tam) die et vaak mis heeft gehad. Het bovenstaande is dan ook geen advies om uit het raam te springen of anderzijds in paniek te raken. Misschien komt alles goed, zoals we gewend zijn, want de FED is meestal to the rescue als de dalingen te groot worden. The only way is up, als je maar voldoende geduld hebt (soms zijn daar vele jaren voor nodig, zie Japan).

  

de FATMAN G sings en dus is de bull markt nog niet helemaal ten einde, de afgelopen week

 De Amerikaanse beurs is nog steeds in de greep van tech aandelen. FATMAN-G. Eerst was het FANG, maar nu zijn ook Apple, Microsoft en Tesla toegelaten. Hosanna voor Netflix, treurnis voor vergane glorie als IBM en Intel vorige week. De AEX breekt uit na 666,66 als high te hebben gezet via de wondere wereld van ASML en Prosus (tencent). Door het extreme gewicht van tech in de AEX doet de AEX het relatief goed.

Komt de oude industrie terug? Chipgebrek bij autofabrikanten. Stellantis, de stralende ster, is de nieuwe naam van fusie autogigant van Peugeot (Citroen), Fiat (Alfa Rome), Opel (Vauxhall), Chryser. Samen hoopt men zo’n $6 miljard aan kosten uit te kunnen sparen, om dat uit te kunnen geven om nieuwe elektrieke automobielen te maken.

De beursindices zijn het jaar rustig begonnen. Rustige stijging, ondersteund door hoop op licht in de COVID-tunnel via vaccinaties, zeer meevallende winstcijfers over het vierde kwartaal en meer rust vanuit het Witte Huis met meer stimulering, wel flink afgeremd door republikeinen die ineens ontdekt hebben dat een begrotingstekort ongelooflijk slecht is als dit niet veroorzaakt wordt door een republikeinse president. Ze willen zelfs een flinke rem op alle inspanningen van Biden c.s. om de COVID-crisis niet al te veel verder uit de hand te laten lopen.

Nederland is in een strengere lockdown gegaan dan in maart vanwege angst voor de Britse variant  B117. Die schijnt nog goedaardig te zijn vergeleken met de Braziliaanse variant  484K en de Zuid-Afrikaanse variant.

Nederland krijgt het voorlopig niet voor elkaar om de bevolking in snel tempo in te enten, na Bulgarije is Nederland het traagste in Europa. Astra Zeneca gaat voorlopig 60% minder vaccins leveren dan beloofd. Jansen moet redding brengen. Maar is er voldoende redding tegen de nieuwe varianten? Ik denk dat de vaccins iets bijgesteld moeten worden. D.w.z. we blijven aan het inenten in de komende jaren en er blijft voorlopig grote oversterfte. Onze [virus] wappies demonstreerden vandaag gewelddadig tegen de waanzin van de avondklok als onbetamelijke preventie in hun ogen tegen dat onnozele coronagriepje, dat we moeten zwichten voor tiran Rutte (ik zag het bij het oorlogsmonument op het Weteringcircuit in Amsterdam, daar verstopten ze doorgang voor mij richting hulpbehoevende vriend) en genoeg reden in hun ogen voor verbazend flinke vernielingen, ziekenhuis in Enschede werd gemolesteerd, teststraat tegen corona op Urk werd platgebrand, grote vernielingen in Eindhoven. Verbazend, een extreme minderheid neemt het niet meer, de avondklok wordt met alle middelen bestreden [het is natuurlijk nog onvergelijkbaar minder ernstig dan de VS zag op 6 januari].

 

Zit dat nakende nieuwe coronaleed voldoende in de koersen? Alleen als de VS op wonderbaarlijke manier gespaard blijft voor die nieuwe varianten en die varianten als door een wonder daar niet dominant worden. Ik ben vooral bang voor de Braziliaanse variant die zo erg huishoudt in Manaus, een miljoenenstad waar door vorige uitbraken groepsimmuniteit zou horen te zijn ontstaan (75% zou al besmet zijn). Maar nee dus, men raakt en masse opnieuw besmet met ergere vormen dan de eerste keer (tot op heden was een tweede besmetting meestal minder erg dan de eerste).

De gripping hand van Mauldin (zoals hij beschrijft in zijn visie voor 2021: in een science fiction verhaal zijn er aliens met drie armen, twee gewone en een onhandige, maar bijzonder sterke: de gripping hand)  kan dan opnieuw sterker zijn dan gedacht. Het virus muteert voortdurend anders dan gedacht en dat vraagt voortdurend om nieuwe aanvullende acties. Dat gaat wel lukken, maar de verwachting was dat we na de zomer in de westerse wereld van alles verlost zouden zijn. Dat zal dus wel niet zo zijn, er komt alleen iets waar wel mee te leven valt als je niet te oud en niet te arm bent. En voldoende afgevallen bent. En?...

De macrocijfers laten zien dat economische groei in de VS veel beter overeind blijft dan in Europa (flash PMI’s niet goed, de Duitse IFO zakte verder weg dan verwacht, de economie van Europa krimpt), maar toch afbrokkelt. Het gaat nog goed in de industrie maar de huizenmarkt in de VS lijkt op het toppunt van optimisme te staan (NAHBMI kan haast niet hoger, vooral niet bij een stijgende rente). De rente stijgt in de VS vanwege optimisme over corona en stimulering door de regering Biden, al hebben de republikeinen zich weer flink ingegraven. Ha, ha geen 1900 miljard stimulering, no way, zie je de republikeinse senatoren roepen. Maar er komt extra stimulering en dat houdt de hoop er in.

Bas Jacobs in Vrij Nederland 01 2021: Aan de haal met de geldpers, de verlokkingen en gevaren van Moderne Monetaire Theorie (MMT). Ik: waarom niet de oude gulden regel van begroting invoeren: overheidstekorten mogen groeien met rendabele investeringen (zoals voor klimaat)?

 

In 2020 hebben we eigenlijk Moderne Monetaire Theorie (MMT) op volle kracht in werking gezien: overheden gingen op ongekende schaal stimuleren en die bijbehorende enorme stijging van de overheidstekorten werden door de centrale banken ruimschoots gefinancierd.

Enorme geldgroei en toch geen inflatie. Dat is wat MMT voorspelde. Hoe groter de monetaire financiering van het overheidstekort, des te lager de rente. Een groter overheidstekort zorgt dus voor een lagere rente aldus MMT. Dat hebben we in het verleden overigens vaak gezien, zelfs zonder extreem monetair beleid als QE, omdat stijging van overheidstekorten meestal gebeurt in slechte economische tijden waarin mensen meer willen sparen en minder investeren.

Bas Jacobs laat enigszins (het artikel is daar uiteraard te kort voor) zien dat dit in lijn is met de Keynesiaans theorie die standaard is geworden in de economische theorie en fiscaal beleid. Volgens het bij economen zeer populaire ISLM model moet de overheid als de vraag te ver achter blijft bij het aanbod flink geld gaan uitgeven en dat gaat niet leiden tot meer inflatie en hogere rente. Daarom was Bas Jacobs (en met hem vele andere gerenommeerde economen) het vorige decennium ook tegen de enorme bezuinigingsdrang van overheden na de Kredietcrisis van 2007-2009.  

MMT is nog steeds niet geaccepteerd door bijna alle belangrijke economen. Te veel geldgroei leidt tot te veel inflatie en de schulden worden door de dan hogere rente een ondraagbare last.

In de huidige tijd van een rente die ongeveer 0 is of zelfs negatief voor overheden is de lokroep van MMT haast niet te weerstaan door politici, vooral niet door linkse politici die een oneindige lijst van verlangens hebben om uit te delen aan de minder bedeelden en aan betere overheidsvoorzieningen (waarom rechtse politici MMT niet willen inzetten voor lagere belastingen is me een raadsel).

Het zwakke punt van MMT is dus dat overheden in problemen komen als door te veel geldgroei de inflatie te ver oploopt en de rente te veel stijgt. Nu is de rente zo laag dat schulden geen pijn doen, maar dat wordt onhoudbaar zegt Bas Jacobs (ik ben het uiteraard met hem eens), als de rente te veel stijgt en dat gaat natuurlijk gebeuren als je MMT te lang inzet. MMT stelt dat als de inflatie oploopt de overheid de belastingen moet gaan verhogen om zo de te hoge vraag te verminderen. Er moet een Copernicaanse omkering komen van het overheidsbeleid: het draait om het monetaire beleid dat gecorrigeerd moet worden met overheidsbeleid. Ik dacht altijd dat hogere belastingen tot hogere inflatie moeten leiden, maar MMT denkt daar anders over.

[PV: dat is eigenlijk zoals het de afgelopen jaren is gegaan: het economische stimuleringsbeleid lag helemaal bij centrale banken en overheden zaten maar te bezuinigen totdat ze voldoende geld toegestopt kregen van centrale banken. Eigenlijk zouden we de presidenten van centrale banken moeten kiezen en niet politici voor een regering, als we geloven in MMT.]

 Het sterke punt van MMT is dat de rente lang erg laag moet blijven omdat anders de schuldproblemen te groot worden en dat centrale banken dus gedwongen worden om de rente laag te houden. Men kan dan nog heel wat jaren met geld strooien voordat het mis gaat.

MMT meldt ook dat hogere overheidsschulden haast niet verkeerd kunnen gaan zo lang de economie harder groeit dan de rentelasten. Belastinginkomsten stijgen dan vanzelf harder dan de schuldenlasten, tenminste las de centrale banken de rente voldoende laag weten te houden [en daarom wilde Trump dus Powell ontslaan, omdat hij in 2018 faalde om de overheidsschulden meer draagbaar te maken via de toen stijgende rente].

Ik zelf sta verbaasd hoe klakkeloos iedereen maar slikt dat de rente laag zal blijven omdat het anders zo slecht is voor degenen die te veel schuld hebben. Nee, als er te veel schuld is, dan is de tucht van de markt vreselijk: de markt zet dan hogere rentes neer net zo lang totdat er genoeg beleggers zijn die schulden willen kopen. Als centrale banken dit te lang saboteren ontstaat op zeker moment torenhoge inflatie (en een vlucht in cryptomunten, goud etc.) die de waarde van de schulden in reële termen weer terugbrengt tot niveaus waar de kapitaalmarkt mee kan leven gezien de vergoeding in de vorm van rente.

 

Waar ik nog meer over verbaasd ben is waarom men de gulden financieringsregel voor het overheidsbeleid bij de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog niet weer van stal haalt: het overheidstekort mag stijgen met de omvang van de (extra) overheidsinvesteringen (die toen zo extra nodig waren voor nieuwe scholen, zwembaden, woningen, wegen en ga zo maar door).

 Als overheden investeren zullen bij de huidige rente maar ook bij enige stijging van de rente de inkomsten uit die investeringen voldoende zijn om de extra schulden houdbaar te houden. Investeren in infrastructuur is bijna een free lunch, zo lang je kunt aantonen dat het voldoende rendeert gezien de rente.

Dat zet de deuren wijd open voor investeringen tegen de klimaatcrisis. Alternatieve energie wordt steeds goedkoper en daardoor meer rendabel. Via MMT kun je betogen dat er geen rem nodig is op investeringen voor bestrijding van de klimaatcrisis, zo lang het geld ook maar enigszins nuttig wordt besteed (d.w.z. geen subsidie voor Tesla-auto’s van veel meer dan € 100.000 bijvoorbeeld, maar wel voor zonne-energie, windparken op zee en isolatie etc.).

Investeringen voor bestrijding van de klimaatcrisis lijken nu minstens zo nodig als de investeringen voor de wederopbouw toen. En het geld hiervoor kan gemakkelijk geleend worden zelfs zonder dat centrale banken de rente onder nul houden. Financiering voor infrastructuur is altijd een populaire belegging geweest. Zie bijvoorbeeld het enorme economische succes van China dankzij vooral opbouw van de infrastructuur.

  

wat lijkt het toch op 1999-2000

 

Met verbazing zitten vele mensen te kijken naar de koersen. Ze stijgen maar en stijgen maar en dat eigenlijk zonder belangrijk extra goed nieuws. FOMO, fear of missing out. TINA, there is no alternative voor aandelen (ex crypto natuurlijk en waarschijnlijk ook een rijtje grondstoffen). Ja, de rente is onnatuurlijk laag en dat blijft zo en er is enorme geldgroei, maar die groei gaat terugvallen. Vooral onduidelijk is wat China gaat doen met de kredietimpuls aan de groei in de wereld. Ja, we zitten in een tijd met enorme technologische vooruitgang en er zijn veel jonge bedrijven op die de wereld gaan veroveren en een enorme stijging van de omzetten laten zien die de nodige jaren kan aanhouden.

De koersontwikkelingen van vooral technologie-aandelen zijn een lust voor het oog. Onbegrijpelijk hard voor de doorgewinterde belegger, maar precies kat in het bakje voor de nieuwbakken beursexpert.  Net als toen:

‘The only way is up’, zo hoorde ik een collega naast mij op mijn werk voortdurend neuriën van 1997 tot 2000 en daarmee had hij het een stuk beter bij het rechte eind dan die knorrende oude brombeer naast hem. Want wat weten die oude sokken nou eenmaal van beleggen? Allemaal dingen die niet waar zijn (fake). En hij had meer gelijk dan ik aanvankelijk dacht. Ik had onvoldoende studies bijgehouden die aangaven dat contrair beleggen meestal niet goed werkt: als het sentiment positief is, zeer positief is, dan is dat meestal geen goede reden om pessimistisch te worden. Beurzen gaan dan gewoonlijk ongeveer even veel omhoog als in tijden dat men minder positief is en vaak zelfs meer dan gemiddeld. Dit jaar zie je dat weer: kopen op een all time high is gemiddeld iets meer winstgevend dan op andere tijden, dus laat je niet daardoor afschrikken. Al die charttechnische commentaren, die leveren niets extra op. Ze geven wel vaak iets zinvols aan voor het risico, maar extra geld verdienen door een of andere simpele methode van lijntjes trekken, dat levert niet aantoonbaar door onderzoek gesteund geld op (alleen voor de superkorte termijn natuurlijk wel, dan winnen de snelste goede algoritmes). Niet dat het geen geld oplevert, want ‘the only way is up’ en op zeer lange termijn is dat ook zo. Kopen op momentum van stijgende koersen is gemiddeld heel vaak een prima strategie geweest.  

Waarderingen waren vanaf 1994 (na de rentekrach van 1994, ja, zoiets kan gebeuren, zo maar een rentestijging van enkele procenten op AAA-staatsleningen) gestegen tot niet eerder vertoonde hoogtes. Greenspan hield in december 1995 al zijn beruchte speech over ‘irrational exuberance’. Toen al waren de waarderingen van aandelen gezien de historie zeer hoog, onveilig hoog. Ik kon me niet voorstellen waarom gewone aandelen van goede kwaliteit zoals toen bijvoorbeeld Randstad en Aegon 30* de winst moesten staan of nog hoger, ook al was er een prima verhaal bij. En dat verhaal bleef maar mooi en zo gingen de waarderingen van mooie aandelen van 30 naar 40 keer de winst en soms zelfs 50 keer. Vooral bij technologiebedrijven die over een langere periode (5+ jaar) ongekend mooie winststijgingen hadden laten zien (van 20% per jaar of nog iets beter, ongekend, want voor die tijd zag je geen zeer grote bedrijven die meer dan 10-15% winstgroei hadden laten zien over een periode van meer dan vijf jaar) schoten de waarderingen omhoog.

Daarnaast waren er de internetaandelen. Ze ware spiksplinternieuw in de jaren 90 en daar zat de ultieme fantasie in. Die hadden de toekomst en alles met telecommunicatie was ineens een fantastisch verhaal (KPN was een fraai groeiaandeel in de ogen van de beurs toen en afsplitsing KPN Quest een wonder, nu failliet). Winst maken was niet nodig, als je maar fenomenale omzetgroei liet zien. Dat kon bijna altijd, want je gaf zaken gewoon zo ongeveer weg en dan zijn er griffe kopers natuurlijk.  Je kon dit soort aandelen natuurlijk niet goed waarderen en er stond een Price-to-dream ratio zoals ik dat noemde. Als de droom maar groter wordt, dan kan de prijs (koers) omhoog.

Dat zien we nu ook. Er is een record aantal bedrijven met grote beurswaarde die helemaal geen winst maken. Ze hebben de toekomst zo denkt men en zo niet, dan verkopen we het op tijd en kopen we een andere droom. En aan dromen geen gebrek deze dagen. Wat weet men ook nu weer een enorm aantal bedrijven op te hoesten dat vaandeldrager van een of andere nieuwe technologie is!

Net als toen ziet men de gevaren wel, zelfs meer dan toen vermoed ik, maar men denkt, nog meer dan toen, op tijd te verkopen.

De meeste mensen zien echt wel dat Tesla en bitcoin tomeloos omlaag kunnen (maar ook verdubbelen)

Alle banken weten dat de groei van de monetaire stimulering in elkaar gaat zakken. Stel dat het economisch herstel sterk wordt door extra geld uitgeven aan o.a. beleven na succesvolle vaccinaties (niet zeker, de Braziliaanse variant 484K veroorzaakt grote problemen), dan gaan centrale banken QE verminderen. ‘Tapering’ van QE, zo luidt dat en dat is de angstdroom van met name veel grote beleggers.

We weten wel dat aandelen nu veel te duur zijn, maar we komen niet in actie om aandelen te verkopen. Je ziet immers de koersen stijgen, je lijkt dus te kunnen wachten. TINA. En het was zo verkeerd om te vroeg te verkopen. Je krijgt toch dividend dat hoger is dan de rente op een spaarrekening of op degelijke obligaties. En je hebt toch al extra gespaard in 2020 omdat je het niet uitgaf aan beleven. Net als eind jaren 90 was het voor de professionele belegger gevaarlijk geworden om al te negatief te handelen. Uitgebreide optiestrategieën om het risico te verminderen bleek toen in de nodige gevallen ruim genoeg reden om je te ontdoen van de directeur beleggingen of de portfoliomanager die dit soort achterlijke strategieën had toegelaten. Ze waren niet bij de tijd en hadden niet gezien dat er een ‘new era’ ging aanbreken van ongekende technologische vooruitgang waarin bepaalde bedrijven toch minstens ver in de hemel konden doorgroeien. Verkopen op waardering van aandelen, je weet toch, dat dit meestal verkeerd uitpakt. Hoe kun je zo dom zijn!

Een deel van die beleggers die niet geloofden in permanent hoge waarderingen had gezien hoe slecht het was afgelopen na 1990 met Japanse aandelen. Dat waren toch wonderaandelen. Toch echt wel gemiddeld 65* de winst waard, want ze hadden ‘hidden assets’ (zoals grond in Tokyo) of waren marktleider aan het worden in de wereld met hun ongekende kwaliteit of ze hadden grote deelnemingen in succesvolle bedrijven (bijvoorbeeld het gezien de naam totaal niet aansprekende Toyoda Automatic Loom dat lang geleden een autofabriekje oprichtte (Toyota)) of ze zaten als klein bedrijf toch in de Nikkei 225.  Alle dromen dat het geen probleem was dat een bedrijf meer dan 100 keer de winst waard was spatten uiteen. De waarde van grond stortte in (uiteindelijk ging 80% van de waarde van grond af in de nodige steden).

En dat deel had meestal ook gezien hoe in 1987 de beurs ineens alles idioot veel te duur vond en er ineens geen kopers waren op veel lagere koersen. Waardering was belangrijk voor de lange termijn, wisten zij. Als koersen hele lange tijd maar op bleven lopen zonder voldoende echt nieuw goed nieuws, dan wordt het link. Nou dat was totaal verkeerd gedacht, niet een beetje dom zou koningin Maxima toen hebben kunnen zeggen, maar reden voor ontslag eind jaren 90.

Zelf ging ik in 1998 om. De Azië-crisis had toen voor een flinke deuk in de koersen gezorgd. En dat was niet terecht voor Amerika en Europa. Ik ging mee met de terecht optimistische macroverhalen van toen collega Linda Teer. Ik werd spijtkoper en was maar al te blij dat ik een reden had om me aan te sluiten bij de optimisten dat de waarderingen voortaan structureel hoger moesten zijn vanwege structurele hoge winstgroei van bepaalde bedrijven en ruimer monetair beleid. Dat ging even goed, maar vanaf 2000 moest ik zien hoe de waarde van mijn aandelenportefeuille klap na klap kreeg (uiteindelijk ongeveer de helft weg). Ik schaamde me dat ik niet op tijd verkocht had, terwijl ik toch zo gewaarschuwd was. Vooral door Gerhard ter Veer natuurlijk, die heeft me talrijke malen flink gewaarschuwd. Maar ik had ook mee kunnen gaan met nieuwe baas Arnab Banerji, die zei dat technologie een ‘basket case was’, een typisch gevalletje van gewoon in de vuilnisbak stoppen van voorspelbare neergang. Of met het verhaal van Noordman [niet Jitzes] dat de boekhoudcrisis echt vernietigend slecht was voor vele aandelen, vooral onterechte wonderaandelen.

Eind jaren 90 had ik aan o.a. collega’s grafieken van aandelenindices op zeer lange termijn laten zien dat je heel lange periodes van meer dan tien jaar kunt hebben dat aandelenkoersen niet stijgen of dalen in reële termen. En dat dit gebeurde vooral als de waarderingen te hoog waren geworden en er een structureel probleem opdook (zoals inflatie/ stagflatie na 1965). Ik kon me in de jaren 80 niet voorstellen dat de waarderingen van aandelen in de jaren 60 zo hoog waren en bleven (gezien de oplopende inflatie en socialisering van de maatschappij). Reden voor voorzichtigheid dus. Ik werd uiteraard weggehoond en de stijgende koersen op de Nasdaq toonden elke dag meer overtuigend mijn ongelijk, mijn gevaarlijke domheid aan. Totdat ik zelf ook een grote domoor bleek.

Rond 2000 waren er ook veel bedrijven die tot anno 2021 een goede belegging bleken. Zoals Amazon. Dat is een te veel aangehaald voorbeeld. Of voor mezelf ASML en DSM. Veel bedrijven waren in 2000 niet meegegaan met de gekte van technologie en relatief te goedkoop. Maar veel van die echt goede bedrijven waren na 2000 voor een periode van ongeveer tien jaar dood geld, zoals Microsoft.

De grote waarschuwer van het moment is dezelfde die waarschuwde eind jaren 90: Jeremy Grantham (de G van GMO)). Recentelijk met zijn verhaal ‘the last dance’. Zoals altijd helder geschreven (Nothing is so irritating as to see your neighbour getting rich. There is no free lunch etc.)

. Hij gaat gelijk krijgen, maar wanneer. Hij is al iets te lang negatief om volkomen geloofwaardig te zijn, net als eind jaren 90. De klanten liepen toen massaal weg bij GMO (maar kwamen uiteraard wel weer terug na 2003). Ook nu is hij enige jaren te vroeg negatief geworden. De verwachte opbrengsten van GMO trekken vaak grote aandacht. Op basis van waarderingen zijn die al enige jaren extreem laag. Nu verstrekt de te lage rente die neergang in de verwachte opbrengsten. Een enigszins op historische ervaring gebaseerde verwachting via negatieve rentes en torenhoge waarderingen komt nu gewoon uit op negatieve verwachte opbrengsten voor aandelen in de komende vijf tot zeven jaar, aldus GMO (GMO is een óutlier’ met dit soort negatieve rendementen. Bijvoorbeeld Robeco is veel positiever en kreeg ongelooflijk veel complimentjes voor hun excellent verwoordde goed onderzochte mooie verwachte rendementen voor de komende paar jaar).

 

Ik heb geleerd van die periode na 2000. Ik had veel meer cash in 2009 gemaakt om leuke aandelen te kopen zoals Unilever, Randstad (eindelijk niet meer te duur, maar toch niet indrukwekkend goede belegging) en Wolters Kluwer (naast rampen zoals BAM). Nu heb ik ook veel cash, maar dat komt vooral door mijn leeftijd. Als het echt goedkoop wordt, dan ga ik weer kopen (zoals ik achteraf veel te bescheiden deed o.a. eind maart 2020).  Al die cash bijt me niet, ook al krijg je geen rente. Tenminste, zo lang inflatie laag blijft.

Wat ik zag, was dat verwachtingspatronen heel langzaam gevormd kunnen worden. Heel langzaam word je meegetrokken in het denken dat waarderingen altijd hoog zullen blijven. Buy the dip. Aandelen kunnen heel lang te duur blijven, zie 1995-2000. Monetair beleid kan heel lang ruimer blijven dan je ooit voor mogelijk had gehouden. Negatieve rentes kunnen heel lang aanhouden. Maar iets kopen dat veel te duur is, dat is meestal geen goede beleggingsstrategie, dat kan nog vele jaren na de koop zonde berouw veroorzaken.   

Wat ik na 2000 ook geleerd had, is hoe goed het was om ruim voor 2000 al voorzichtig te worden. Het stak niet op een jaar. En zo denk ik nu ook. Het lijkt me onwaarschijnlijk dat er een langere aandelenbubbel is aangebroken na maart 2020 dan die bubbel die startte in 1995. Ook al stijgen de koersen nu nog een of twee jaar door, dan is, als we ook maar enigszins iets krijgen als wat na 2000 gebeurde, het nog steeds de moeite waard om voorzichtig te zijn, cash achter de hand te hebben.

In mijn scenariodenken is cash maken eigenlijk alleen noodzakelijk voor iedereen als er iets als een Chaotisch Neergangscenario aankomt (à la de eerste oliecrisis van 1973-1974) , zoals beschreven in ons boek Beleggen op de golven, dat wel eens rond 2024-2026 (helaas niet precies aan te geven) zou kunnen plaatsvinden.

Leeftijd is belangrijk, wie jong is, kan waarschijnlijk beter maar elke maand een beetje gespreid stoïcijns door beleggen, maar voor bijvoorbeeld de babyboomer is voorzichtigheid denk ik op zijn plaats. Ik kan het natuurlijk fout hebben, vooral niet op tijd zijn, want op tijd gelijk hebben lukt maar zelden. 

En wie weet, this time is different en is er inderdaad een free lunch met kopen van aandelen en bitcoins. Maar meestal is die free lunch er ineens niet meer, op.  

overpeinzingen over de week die was

 Het winstseizoen over het vierde kwartaal is begonnen. En de cijfers vallen net als in de voorgaande twee kwartalen enorm, veel meer dan normaal, mee. Het lijkt erop dat de winst in het vierde kwartaal in de VS S&P500 maar 6,8% lager is dan in 2019. De guidance is tot op heden behoorlijk positief. Dat doet vermoeden dat de winstverwachtingen voor 2021 gehaald kunnen worden of overtroffen.

Of dat genoeg is voor een goed beursjaar valt te bezien. Men prijst een strak hemelblauwe lucht in voor altijd na vaccinatie. Rente die laag blijft en veel QE ondanks sterk oplopende inflatie. Men mompelt steeds meer dat al die fiscale stimulering leidt tot te veel schuld die via hogere belastingen, bezuinigingen en hogere rentes enigszins terugbetaald moet worden. De stimulering is te veel via overdrachten, niet via productieve investeringen (al kan dat alsnog gebeuren in de krakende infrastructuur in de VS).

Enorme omzetgroei bij JusteatTakeaway leidde niet tot hogere koersen, maar lagere vanwege de verhalen dat de marge niet in orde is door al die concurrentie. Dat soort zorgen over bedrijven die hard groeien maar met naar men ineens vindt bedenkelijke winstmarge in de toekomst is een gevaar voor de wonderaandelen. Men volgt Cathie Wood van ARK Investments bijna blindelings, maar dat is nog steeds geen garantie voor succes in de toekomst (afgelopen jaar was dit natuurlijk wel heel goed). ARKK -2,3% afgelopen vrijdag bij gigantische instroom.

Het inflatieverhaal in de VS begint toch wel zorgelijk slecht te worden. Hogere inflatie dan verwacht is overigens wel een consensus verwachting (!). Grondstoffenprijzen stijgen nu toch wel heel voortvarend, niet alleen benzine, maar ook metalen en agrarische producten. Er zijn verrassend grote aanbodproblemen zoals chips voor auto’s. Er komt prijsherstel in sectoren waar gedumpt moest worden in de coronatijden zoals bij hotels, vakantiereizen etc. Al die extra voorzorgsmaatregelen voor corona dreigen doorberekend te worden. Biden wil het minimumloon naar $15 van $7,25 (met bijbehorend uitstraaleffect naar alle lonen).

technisch

Er is structurele instroom van geld van millennials (=flow is goed), terwijl de babyboomers nog nauwelijks winst nemen (=stock nu nog intact, maar de stock is veel groter dan de flow en als de stock echt in beweging komt, dan winnen de babyboomers met overmacht van de millennials). 

Insiders verkopen veel meer dan gebruikelijk, maar dat laatste was geen goed bruikbaar teken voor een correctie op zeer korte termijn.

Volgens Goldman Sachs zijn de quantfondsen bijna uitgekocht.

Pensioenfondsen en andere institutionele beleggers zijn toe aan een grote rebalancing van de nodige honderden miljarden dollars vanwege de stijging van de aandelenkoersen en daling obligatiekoersen.

Het beleggingssentiment is extreem positief geworden (, maar het kan gemakkelijk nog extremer).

De VIX is wat op aan het lopen, terwijl de S&P500 nauwelijks of niet daalde en de gerealiseerde volatiliteit zeer laag was. Misschien door QAnon- onrust, onzekerheid over Biden en de mogelijk niet positieve invloed van  mogelijke enorme fiscale stimulering, het virus (Britse variant en andere varianten, maar besmettingen en ziekenhuisopnames lijken iets terug te lopen in de VS), enkele zeer slechte economische cijfers (retail sales onverwachts duidelijk dalend voor tweede maand, plotselinge stijging initial claims voor werkeloosheid, dalend consumentenvertrouwen, flink dalend vertrouwen midden- en kleinbedrijf, dreigende top voor optimisme over huizenmarkt) (maar solide industriële productie in lijn met ISM>60).

Waarderingen zijn op een niveau gekomen dat volgens de meest gehanteerde modellen de verwachte opbrengst voor de komende 5-10 jaar ongeveer 0 of zelfs licht negatief zijn geworden

Er worden idioot veel calls gekocht (afgelopen week 31 miljoen tegen 4-5 miljoen ongeveer normaal in de pré corona tijden en 8-16 miljoen in de post corona tijden) en toch is de beurs afgelopen week niet omhoog. Waar halen de milennials het geld vandaan om nog meer te kopen?

De beurs heeft absoluut een lagere dollar nodig. Maar de dollar zit op een steunniveau. Eerst herstel, dan weer verder omlaag lijkt de boodschap. Er zijn gelukkig heel krachtige trends die wijzen op veel meer groei in de wereld. Met meer inflatie. D.w.z. dollar kan nu naar beneden doorbreken, al denk ik dat de dollar wel eens even wat sterker kan worden versus de euro en de Chinezen even afwachten met Biden voordat ze de yuan nog sterker maken (al lijkt dat uiteindelijk onvermijdelijk bij zo’n groot handelsoverschot en iets minder royaal wordend monetair beleid)

achter de regenboog, sneeuw die alweer verdwenen is

 

Een mooie regenboog voor mijn huis, een paar dagen geleden.

En de regenboog van David Larew. S&P500 structureel 2875 als fundamenteel niveau (vergelijk 575 AEX, het Joost-niveau).

En gisteren lag er voor het eerst deze winter een beetje sneeuw. Alweer verdwenen. Zoals het sinds april ook steeds snel gaat metnegatief sentiment.

correctie op beurzen dreigt: alleen als stijgingstrend structureel versnelt nog veel positiefs mogelijk

 

Nee, Tostradamus TA: Wordt 1000 punten nu haalbaar? | IEX.nl, een AEX van 1000 zit er voorlopig nog niet in. Ooit zal het wel gaan gebeuren natuurlijk, maar er is wel erg veel euforie nodig om dit in 2021-2022 te laten gebeuren.

Sinds 2009 is de trend van de AEX net als die van zo veel beursindices mooi omhoog.

Het probleem is dat we nu de bovenkant van het stijgkanaal van die mooie trend bereikt lijken te hebben. (660)

 

(via Derekjan van Veen Public ChartLists | StockCharts.com)

(stijgende trend van blauwe pijl is die van 2009-2020, horizontale trend van blauwe pijl is niveau Joost)

Nog hogere koersen zou betekenen dat er een nieuw, nog sterker stijgend kanaal is ontstaan en dat lijkt me kras. De rente kan niet veel lager, laat staan dat de rente even veel kan dalen als in de vorige decennia. Zelfs de ECB fronst steeds meer de wenkbrauwen of negatieve rente wel goed is voor de economie. De winstmarges stonden vlak voor corona toesloeg wereldwijd op record hoogte. Dat kwam via financial engeneering, inkoop eigen aandelen vooral en verkoop van onderdelen die de winstmarge omlaag deden kukelen. In de VS is dat allemaal veel extremer gebeurd. Winsten zijn veel harder gestegen dan de omzetten. Er zijn in de VS veel meer aandelen teruggekocht. De belastingen zijn in de VS nog meer verlaagd dan in Europa. Dat zijn trends die ongeveer afgelopen zijn. Het zou al erg mooi zijn als de winstmarges weer in de buurt zouden komen van wat we net voor corona zagen.

En dit geldt niet alleen voor de AEX, maar voor veel meer indexen. Voor duidelijk meer stijging dan een zeer tijdelijke blow off moet er een nieuwe sterker stijgende trend zijn. En dat is moeilijk voor te stellen in tijden van stijgende rentes en dalende winstmarges. Al die stimulering van Biden maakt lagere vennootschapsbelasting onwaarschijnlijk. Al die stimulering moet uiteindelijk via hogere belastingen terugbetaald worden, voor een gedeelte althans. 

Niets is zeker en als de geldgroei om duistere redenen zo hoog blijft als deze nu is, dan kunnen koersen natuurlijk verder exploderen.

En China moet dan natuurlijk mee blijven werken

En de dollar dreigt sterker te worden, ook ongunstig voor beurzen

Pas op dus: China gaat yuan verzwakken. Er is weer meer buitenlandse belangstelling voor lange Amerikaanse obligaties (zoals eigenlijk bijna onvermijdelijk is als handelstekort VS oploopt (zoals nu) en dit via de kapitaalbalans moet worden betaald).

de week die was: veel slecht nieuws en hogere beurzen en rentes

 Er is nu afzwakking te zien in banengroei, autoverkopen, vervoer per spoor ex kolen en graan. Slecht is verder dat er 4 miljoen mensen uit de arbeidsmarkt zijn gegaan en dat het herstel van mei/juni al zes maanden stil ligt, er komen nog geen netto mensen terug naar de arbeidsmarkt sinds zes maanden.

De banengroei was -140.000 vorige maand. Werkloosheid bleef hetzelfde, wel waren er opwaartse herieningen van banen in vorige maanden, minder mensen die minder werkten vanwege economische redenen, de kerngroep 25-54-jarigen zag wel banengroei en hogere arbeidsparticipatiegraad. 

Initial claims voor werkloosheid zijn al de nodige weken weer hoger en daardoor was de verdere afzwakking van de banengroei niet helemaal onverwacht. Wel slechter dan de consensus.

november was niet goed en december lijkt ook niet goed. ISM 60,7 is enige hoop.

hoe lang duurt afzwakking? Q4 groei volgens AtlantaFED 8%. Via subsidies toch groei, maar netto export zwak. Huizenmarkt zal wel sterk blijven op stijging hypotheken.

ISM 60,7 geeft aan dat economie te hard groeit, dat afkoeling nabij is. Een voorbeeld van goed nieuws is slecht nieuws.

Beurzen stegen behoorlijk deze week na een terugslag op maandag. Voor beurzen was de bestorming van het Capitool na oproepen door Trump een volstrekte non event. Trump afsluiten van Twitter eveneens, het was wereldnieuws, men opende nieuwsuitzendingen hiermee, want verreweg het belangrijkste nieuws wat er die dag was gebeurd (wie had dat vroeger gedacht). Er werd ook maar weinig gereageerd op de winst van de democraten in Georgia waardoor men via de vicepresident een nipte meerderheid heeft. Ook deze week vond men alles goed nieuws voor de beurs: goed (zoals ISM boven 60), omdat dit winsten helpt en slecht omdat dit moet leiden tot meer stimulering.

Het sfeertje van eind jaren negentig is weer bijna terug. Ervaren beleggers presteren matig en worden net als toen steeds meer als de sufferds gezien door de nieuwbakken Robinhoodspeculanten. Bitcoinontkenners. Er is brede stijging, zowel de techlievelingen als de te veel gedaalde cyclische aandelen (olie en financials) stegen flink. Inkoop van meest gedaalde aandelen over 2020, dat is het normale januari-effect. Tesla steeg onverdroten verder en dit maakt Elon Musk op papier de rijkste man ter wereld. Bezos bijt in het stof omdat Amazon al maanden niet echt stijgt.

 Bitcoin steeg boven $40.000. Dit zorgt voor enorme geldcreatie (Tether!) bovenop wat de FED al doet. Dit is een motor achter beurzen (Robinhood vooral, want die hebben bitcoins). De goudprijs kreeg een flinke klap, nu het zo duidelijk is dat bitcoin harder stijgt en de rente stijgt (al komt dit vooral door hogere inflatieverwachtingen).  Alhoewel, bitcoin zette al twee dagen geen all time high. 

 Lance Roberts denkt dat dit de top is van de inflatieverwachtingen (omdat verwachtingen voor inflatie over twee jaar nu even hoog zijn als voor tien jaar, dan vaak omslag). Er is grote consensus dat inflatie gaat stijgen vanwege de spilzieke democraten en een run op beleven na vaccinatie. Wie weet eerst even nieuwe ellende via het virus en daarmee lagere olieprijzen. China groeit door en dat zie je terug in een ijzersterke yuan. Die brak door 6,50 tegen de dollar. Misschien dat China even pauzeert om te kijken wat er in de VS en Europa gebeurt.

Omslag in inflatieverwachtingen is meestal bearish aandelen, vooral als dit samengaat met een zwakkere yuan.

in onderstaande tabel (via Jeff Miller a dash of insight) valt mij op dat republikeinen "fraudulent "elect Biden meer schuldig achten aan de bestorming van het Capitool etc. dan president Trump.

en daar is 2021, nog niet echt goed

 De S&P500 sloot meer dan 1% lager en er zijn nog verbazingwekkend weinig omroepen om Powell te ontslaan vanwege onvoldoende aankondiging extra steun.

Waar kwam deze onverwachte daling vandaan? Dat is onduidelijk, maar het coronanieuws (de nieuwe vaccins bieden misschien onvoldoende bescherming tegen de Zuid-Afrikaanse variant) krijgt de schuld. Angsten voor de verkiezingen in Georgia hoor ik ook, zowel winst van democraten als republikeinen zou slecht zijn.

Dan is er nog de rebalancing van pensioenfondsen, die zou moeten leiden tot uitstroom gelden aandelen en misschien even bitcoins naar obligaties en cash. De rente steeg.

Ondertussen is duidelijk dat de particulier gewoon door koopt, hij spaart zich te pletter en belegt een deel daarvan (naast aflossing credit card schuld).

Technisch ziet het er even wat minder goed uit (daling van gamma is meestal een slechte zaak voor beurzen). Er zijn veel te weinig bears.

De sterrenwichelaars zien veelal slechts daling na half 2021, al waarschuwen de Gann-aanhangers ook voor de periode half februari-maart.

Ach, waar is die goede glazen bol toch. 

Er is doorgaande exponentiële stijging van bitcoins mogelijk tot ongeveer juli hoopt men (JP Morgan ziet 146.000 en Raoul Pal houdt 1 miljoen als mogelijk, zij het voorlopig nog niet basisscenario en uiteraard zal er wel iets anders gaan gebeuren) op grond van instappen van institutionele beleggers en geleidelijk meer mogelijkheden om ermee te betalen tegen een redelijke prijs en vooral op grond van een wasmand aan fundamentele verhalen dat bitcoins echt de toekomst hebben. Wiesenthal heeft ontdekt dat het een religie is. De ongelovigen gaan niet naar de hel, maar moeten toezien hoe hun nepgeld waardeloos zal worden. Voor de gelovigen is niet de hemel, maar onmetelijke rijkdom in het verschiet.

In Amerika heb je nu klimaatcrisisontkenners, ontkenners van de verkiezingsfraude en ontkenners van de nieuwe wereld van bitcoins/ blockchain.

 Ondertussen brak goud naar boven uit evenals de inflatieverwachtingen