Bas Jacobs in Vrij Nederland 01 2021: Aan de haal met de geldpers, de verlokkingen en gevaren van Moderne Monetaire Theorie (MMT). Ik: waarom niet de oude gulden regel van begroting invoeren: overheidstekorten mogen groeien met rendabele investeringen (zoals voor klimaat)?

 

In 2020 hebben we eigenlijk Moderne Monetaire Theorie (MMT) op volle kracht in werking gezien: overheden gingen op ongekende schaal stimuleren en die bijbehorende enorme stijging van de overheidstekorten werden door de centrale banken ruimschoots gefinancierd.

Enorme geldgroei en toch geen inflatie. Dat is wat MMT voorspelde. Hoe groter de monetaire financiering van het overheidstekort, des te lager de rente. Een groter overheidstekort zorgt dus voor een lagere rente aldus MMT. Dat hebben we in het verleden overigens vaak gezien, zelfs zonder extreem monetair beleid als QE, omdat stijging van overheidstekorten meestal gebeurt in slechte economische tijden waarin mensen meer willen sparen en minder investeren.

Bas Jacobs laat enigszins (het artikel is daar uiteraard te kort voor) zien dat dit in lijn is met de Keynesiaans theorie die standaard is geworden in de economische theorie en fiscaal beleid. Volgens het bij economen zeer populaire ISLM model moet de overheid als de vraag te ver achter blijft bij het aanbod flink geld gaan uitgeven en dat gaat niet leiden tot meer inflatie en hogere rente. Daarom was Bas Jacobs (en met hem vele andere gerenommeerde economen) het vorige decennium ook tegen de enorme bezuinigingsdrang van overheden na de Kredietcrisis van 2007-2009.  

MMT is nog steeds niet geaccepteerd door bijna alle belangrijke economen. Te veel geldgroei leidt tot te veel inflatie en de schulden worden door de dan hogere rente een ondraagbare last.

In de huidige tijd van een rente die ongeveer 0 is of zelfs negatief voor overheden is de lokroep van MMT haast niet te weerstaan door politici, vooral niet door linkse politici die een oneindige lijst van verlangens hebben om uit te delen aan de minder bedeelden en aan betere overheidsvoorzieningen (waarom rechtse politici MMT niet willen inzetten voor lagere belastingen is me een raadsel).

Het zwakke punt van MMT is dus dat overheden in problemen komen als door te veel geldgroei de inflatie te ver oploopt en de rente te veel stijgt. Nu is de rente zo laag dat schulden geen pijn doen, maar dat wordt onhoudbaar zegt Bas Jacobs (ik ben het uiteraard met hem eens), als de rente te veel stijgt en dat gaat natuurlijk gebeuren als je MMT te lang inzet. MMT stelt dat als de inflatie oploopt de overheid de belastingen moet gaan verhogen om zo de te hoge vraag te verminderen. Er moet een Copernicaanse omkering komen van het overheidsbeleid: het draait om het monetaire beleid dat gecorrigeerd moet worden met overheidsbeleid. Ik dacht altijd dat hogere belastingen tot hogere inflatie moeten leiden, maar MMT denkt daar anders over.

[PV: dat is eigenlijk zoals het de afgelopen jaren is gegaan: het economische stimuleringsbeleid lag helemaal bij centrale banken en overheden zaten maar te bezuinigen totdat ze voldoende geld toegestopt kregen van centrale banken. Eigenlijk zouden we de presidenten van centrale banken moeten kiezen en niet politici voor een regering, als we geloven in MMT.]

 Het sterke punt van MMT is dat de rente lang erg laag moet blijven omdat anders de schuldproblemen te groot worden en dat centrale banken dus gedwongen worden om de rente laag te houden. Men kan dan nog heel wat jaren met geld strooien voordat het mis gaat.

MMT meldt ook dat hogere overheidsschulden haast niet verkeerd kunnen gaan zo lang de economie harder groeit dan de rentelasten. Belastinginkomsten stijgen dan vanzelf harder dan de schuldenlasten, tenminste las de centrale banken de rente voldoende laag weten te houden [en daarom wilde Trump dus Powell ontslaan, omdat hij in 2018 faalde om de overheidsschulden meer draagbaar te maken via de toen stijgende rente].

Ik zelf sta verbaasd hoe klakkeloos iedereen maar slikt dat de rente laag zal blijven omdat het anders zo slecht is voor degenen die te veel schuld hebben. Nee, als er te veel schuld is, dan is de tucht van de markt vreselijk: de markt zet dan hogere rentes neer net zo lang totdat er genoeg beleggers zijn die schulden willen kopen. Als centrale banken dit te lang saboteren ontstaat op zeker moment torenhoge inflatie (en een vlucht in cryptomunten, goud etc.) die de waarde van de schulden in reële termen weer terugbrengt tot niveaus waar de kapitaalmarkt mee kan leven gezien de vergoeding in de vorm van rente.

 

Waar ik nog meer over verbaasd ben is waarom men de gulden financieringsregel voor het overheidsbeleid bij de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog niet weer van stal haalt: het overheidstekort mag stijgen met de omvang van de (extra) overheidsinvesteringen (die toen zo extra nodig waren voor nieuwe scholen, zwembaden, woningen, wegen en ga zo maar door).

 Als overheden investeren zullen bij de huidige rente maar ook bij enige stijging van de rente de inkomsten uit die investeringen voldoende zijn om de extra schulden houdbaar te houden. Investeren in infrastructuur is bijna een free lunch, zo lang je kunt aantonen dat het voldoende rendeert gezien de rente.

Dat zet de deuren wijd open voor investeringen tegen de klimaatcrisis. Alternatieve energie wordt steeds goedkoper en daardoor meer rendabel. Via MMT kun je betogen dat er geen rem nodig is op investeringen voor bestrijding van de klimaatcrisis, zo lang het geld ook maar enigszins nuttig wordt besteed (d.w.z. geen subsidie voor Tesla-auto’s van veel meer dan € 100.000 bijvoorbeeld, maar wel voor zonne-energie, windparken op zee en isolatie etc.).

Investeringen voor bestrijding van de klimaatcrisis lijken nu minstens zo nodig als de investeringen voor de wederopbouw toen. En het geld hiervoor kan gemakkelijk geleend worden zelfs zonder dat centrale banken de rente onder nul houden. Financiering voor infrastructuur is altijd een populaire belegging geweest. Zie bijvoorbeeld het enorme economische succes van China dankzij vooral opbouw van de infrastructuur.