2018,2000 of 1973 scenario

 De aandelenbeurzen zijn wat meer gedaald dan de buy the dip beleggers over het algemeen kunnen dragen. FOMO, dat zagen we afgelopen vrijdag op de goede cijfers van Apple en de slechte macrocijfers die doen vermoeden dat de FED spoedig minder krasse taal gaat uitslaan dan de afgelopen weken. 

De verwachte groei voor het eerste kwartaal in de VS is enorm aan het dalen. Men ziet nog maar iets van 2% en 0% kan ook (Atlanta FED). Men zit in de VS in een fiscale klif, de fiscale verruiming wordt enorm teruggedraaid. En de FED gaat daar nog een schepje boven op doen (via o.a. hogere hypotheekrente). De groei in het vierde kwartaal kwam vooral van enorme groei van de voorraden en dat betekent minder groei van de voorraden erna. Het gaat niet goed met de groei van het nominale persoonlijke inkomen en gecorrigeerd voor de hoge inflatie in reële termen belabberd. Het enorme verzuim vanwege omikron drukt de groei ook stevig (maar kort hopelijk). Er zijn erg veel huizen in aanbouw en dat zorgt dan weer wel voor extra groei in de komende kwartalen. Na een aanbodschok verwacht je investeringen om de capaciteit uit te breiden. De consument zit nog steeds op relatief veel cash, vooral de rijkste 10%. D.w.z. men is druk bezig de groeiramingen voor 2022 te verlagen, maar er is maar een kleine kans op recessie. Het gaat nog steeds absurd goed met de credit spreads. De rente stijgt, maar is nog steeds absurd laag in reële termen. 

We hebben zo'n 10% daling van de beurzen gezien en de Nasdaq ongeveer 15%. De statistieken geven aan dat na een correctie van 10% maar in 37% van de gevallen een bear markt (-20%) ontstond voor de S&P500. Nu acht men de kans duidelijk hoger, zo lees ik overal, maar veel meer dan -20% ziet men ook weer niet. Daarvoor zijn nieuwe schokken nodig, zoals een oliecrisis à la 1973 of een recessie met instortende winstverwachtingen voor met name technologie à la 2000 (maar toen ook door boekhoudfraude, wat nu veel minder gaande lijkt). De meesten zetten hun kaarten op iets à la 2018, misschien een tikje meer omdat aandelen nu nog duurder zijn dan toen en je toen president Trump had die de koersen omhoog kon praten. Als het gaat à la eind 2018 dan zouden de koersen nu een tijdje ongeveer moeten stabiliseren en na nog meer oorlogstaal van de FED bij tegenvallende groei en inflatie over enige tijd nog een behoorlijke daling. 

Biden heeft al duidelijk gemaakt dt de FED de inflatie flink moet bestrijden, anders wordt het niets bij de verkiezingen. Als de FED dat inderdaad doet zijn de democraten nog steeds kansloos voor een goed resultaat, omdat dan de groeivooruitzichten waarschijnlijk ernstig in het slob zijn geraakt. De FED was daarom onaardiger dan verwacht, zo bleek vooral op de persconferentie naderhand.

Als er iets komt à la 2018, zou de verdere daling kunnen meevallen. Timing via eerst verkopen wordt dan moeilijk, je mist al snel minder dan 10% daling en je mist al snel meer dan de eerste 10% stijging. (ook bij een totale daling van de beurs met 20-25% van top).

Sommige van de wonderaandelen zijn nu zoveel gedaald dat ze koopwaardig lijken. Zelf had ik het al over ASML dat op 777 en 50* de winst een jaar vooruit wel erg duur was, maar op 555 en ongeveer 30* de winst een jaar vooruit redelijk goedkoop lijkt. De markt kan overdrijven en dan kan het tot 444 dalen. Maar je moet op zeker moment blij zijn met de daling en zo'n aandeel dat je veel te duur vond op zeker moment toch ook maar aanschaffen. Adyen kwam nooit echt onder 80* de winst, kostte ooit zelfs ongeveer 140*. Wie weet is het weer interessant op 80* de winst een jaar vooruit (en minder dan 50* twee jaar vooruit). Ik blijf het nog steeds erg duur vinden, maar wie weet krijg ikover een paar jaar last van FOMO: dat ik Adyen niet gekocht heb op 1600. Je loopt natuurlijk het risico dat de torenhoge verwachtingen niet uitkomen en er een of andere tegenslag komt en dat zit een aandeel als Adyen al snel onder 800. Ik heb wel een glazen bol, maar daar kan ik uiteraard niet in zien wat er met aandelen gebeurt. Doe zelf je eigen research, maar neem op zeker moment genoegen met in jouw ogen een voldoende lage koers. Dat kan nog steeds fout gaan, vooral als er een scenario à la 1973 komt (oliecrisis, hoge inflatie, loonprijsspiraal, winst was vies etc.). Zo'n Chaotisch Neergangscenario lijkt er aan te komen, maar ik denk nu nog niet.

wwjd: rente verhogen, balans FED substantieel terugbrengen

 Tja, voor het eerst weer naar de kroeg. Onderweg werden we nog toegezwaaid dat alles weer goed was. In onze stamkroeg was men er ook weer, volle bak en dat op woensdag. Al spoedig was er een eind van de avond stemming met de nodige mensen duidelijk boven hun theewater. Naar huis en ,opvallend, geen boa's die toezagen of men wel op tijd dicht zou gaan op het Thorbeckeplein in Amsterdam. 

wwjd. What would Jezus do. Dat vraagt zich altijd half Amerika af in de afweging of men goed bezig is. Tegenwoordig staat in de VS Jay Powell voor Jezus. Hij is natuurlijk een prutser vergeleken met Jezus, maar toch, markten sidderen als een rietje voor Jay. Men was het deze ochtend er over eens geworden dat Jay niets bijzonders zou doen, geen rare uitlatingen over extreem verhogen van de rente en snode plannen om de balans an de FED te reduceren.  

En wat doet die prutser: hij zegt dat het redelijk lijkt om de rente te gaan verhogen bij de volgende vergadering. OK, geen enorme verhoging. Maar help, hij zei ook dat de balans van de FED substantieel verkleind moet worden, Nee, toch, mafketel, en omhoog ging de rente en omlaag de beurzen.  Nee, de beurzen stonden nog steeds te hoog en de werkloosheid is weer zo laag dat je vooral naar de te hoge inflatie moet kijken. Wat een gezwatel zou heer Bommel zeggen. Tom Poes, verzin een list. 

Jay liet duidelijk open dat hij op zijn schreden zou terugkeren als het minder goed zou gaan met de arbeidsmarkt, de inflatie toch behoorlijk zou dalen en als de Nasdaq heel erg door het putje gaat, zo erg dat zelfs aandelen Tesla niet meer twee keer te duur zijn.

2018 revisited en we zijn pas in oktober, roepen de goeroes in koor die de huidige afstraffing verrassend precies hebben voorspeld. Sommigen beginnen nu wel te roepen dat je te erg afgestrafte aandelen moet kopen. Maar de meerderheid zegt dat je nog even extra daling moet zien voor je kunt toe4slaan. Geen 1987, wel 2018 en als Jay en Poetin en Xi te erg te keer gaat, iets als 2000-2003

ach, de wereld vergaat nog niet

 Weer een dag met flinke dalingen op de beurzen. Zoals verwacht draaide men in de VS later op de dag wat bij. Bitcoins toch niet verder omlaag. Heel verhaal over bitcoin op twitter Dylan LeClair 🟠 op Twitter: "$BTC at 35k How did we get here and what possibly comes next? A thread on macro, bitcoin on-chain and derivatives 👇👇" / Twitter . Interessant. Daling tot $24.000 mogelijk, maar dan net als zo bijna elk jaar een generational buy opportunnity. Onder $24.000 zou de gemiddelde speculant in bitcoin op break even staan. Echt erger werd het tot nog toe nooit. Ik zag een vergelijking van de koers van bitcoin met de inflatie van Weimar republiek. Zo bedoelede men het niet, maar toch, het lijkt er wel op.

Nayib Bukele heeft weer toegeslagen en voor El Salvdor 410 extra bitcoins gekocht. Buy the dip preekte hij tot de bitcoin ongelovigen en gelovigen.

Ach de wereld is nog niet zo slecht. Mannen met chirurgisch mondkapje worden door vrouwen als aantrekkelijker beoordeeld dan zonde mondkapje volgens onderzoek. Een goed geklede man is nog steeds extra aantrekkelijk. Idem voor vrouwen.

De rente is weer flink gedaald, men is bang voor verdere instorting van beurzen en de macro cijfers zoals flash PMI zijn flink verslechterd. China verruimt steeds overtuigender, want ze willen 5,5% groei en daar is heel wat voor nodig.

De dalingen vandaag leken al behoorlijk op gedeeltelijke capitulatie.  Tesla nog steeds niet goedkoop. FANG onder druk.

Men doet net alsof Oekraïne al onder de voet is gelopen door de soldaatjes van Poetin en de gaskraan naar Duitsland voor altijd is dicht gedraaid. Het is nog niet zo ver. En het zou me niet verbazen als Poetin hooguit een muizenstapje in de Oekraïne gaat zetten. Hij heeft militair gezien zijn hand reeds overspeeld.

Me roept veel te blij dat men iets als 1987 ziet en dan fanatiek gaat kopen. Nee, geen 1987. Wel iets als 2018 kennelijk.

always buy, never sell; het is oversold maar geen capitulatie

 In de jaren tachtig was always buy, never sell de hoogste beleggingswijsheid van de Japanners. Wacht niet op de dip, want dan heb je al weer te veel stijging gemist. Toen kwam 1989 en het fantastische beursverhaal van 1950-1989 spatte uit elkaar. 

Na een periode van geweldig stijgende koersen zijn er steeds meer mensen die weer geloven in buy and hold. Hodlers genoemd in de VS. Hun geduld wordt danig op de proef gesteld bij aandelen technologie en nu ook weer eens crypto. 

Bij technologie verguist men de oppergodin Cathie Wood (van top innovatieve bedrijven die super duur waren)  en bij crypto lacht men deze week besmuikt om wat Saylor van Microstrategy allemaal uitkraamt. Volgens zijn volgelingen knapper dan einstein, want hij heeft een unieke strategie uitgestippeld om met zo veel mogelijk vreemd geld en aandelenemissies zo veel mogelijk bitcoins te kopen. Het was helemaal niet het bedrijfsmodel, dat is gewoon technologie busieness, maar Saylor zag ineens het licht: met high yield obligaties kocht hij bijna 100.000 bitcoins en de waarde van MSTR steeg explosief, tot ver boven de waarde van de bitcoins. Daarna is de koers wat gaan dalen. Nu is het bedrijf op de vingers getikt door de opperboekhouders in de VS. Ook de kosten van volatiliteit meenemen in de GAAP-cijfers. Nee, even geen nieuw hoogtepunt in de koers van MSTR.

Er is de odige paniek op de beurzen ontstaan afgelopen week. Door de enorme optie-expiratie werden de uitslagen groter. Veel is nu oversold, overtuigend maar nog niet zo extreem dat er duidelijk sprake was van capitulatie. De Nasdaq zou de komende dagen best wel eens wat kunnen herstellen, nu even te veel is verkocht. Maar als de paniek verder toeslaat, dan daalt het gewoon verder tot een punt waar wel duidelijk sprake is van paniek. Voorlopig volgt men het 2018 scenario en hopen de beren op 1987 om dan eens lekker toe te slaan (waardoor dit scenario niet erg kansrijk is zonder extreme schok).

Die paniek was er ook op de obligatiemarkt, maar die paniek ebt weg door de dalingen op de aandelenbeurzen. Men ging steeds extremere verhalen over de FED vertellen: in maart zouden ze beginnen met een stijging van 1% en dan bij elke vergadering de rente nogmaals met 0,25% verhogen, net zo lang totdat Biden en Harris met pek en veren uit het Witte Huis verwijderd zijn.

In China is men overduidelijk weer op de toer van flink monetair verruimen gegaan en ook de lokale overheden mogen weer meer geld gaan verspillen via nieuwe leningen die banken met veel vaderlandsliefde moeten gaan verstrekken.

Het monetaire verhaal is dus wat minder slecht. Yellen, vroeger de beste voorspeller van de FED, roept dat de inflatie eind 2022 een heel eind richting 2% zal gaan. Zo hard zal het niet gaan denk ik, maar daling, dat lijkt plausibel. De winstcijfers over het vierde kwartaal 2021 zijn weer heel goed, al eist men steeds meer: goede stijging van omzetten, hogere marges. Dat kunnen zelfs FANG-aandelen niet allemaal leveren: Netflix -25% en Amazon vrijdag meer dan -5% in koers.

Wordt het tijd voor buy the dip?  Daar zijn stalen zenuwen voor nodig. Maar als men koersdoelen heeft uitgezet op basis van fundamentals en die doelen worden bereikt, waarom zou men dan niet eens voorzichtig kopen. Helaas zijn veel aandelen in mijn ogen nog steeds te duur, maar lang niet allemaal.+ 

waarom zijn aandelen zo duur en kunnen ze zo duur blijven?

 Al jaren roept men dat aandelen veel te duur zijn. De koerswinstverhoudingen zijn absurd hoog en gecorrigeerd voor de cyclus, de Shiller PE, zijn ze vooral in de VS idioot hoog.

Waarom is dat zo? Koerswinstverhoudingen correleren heel sterk met de winstmarges en sterk met de rente (maar lang niet altijd sterk). Hoe hoger de winstmarge, hoe hoger de koerswinstverhouding bijna altijd. En een lage rente zorgt voor een hoge verdisconteerde waarde van winsten en dividenden in de toekomst. 

Al jaren zijn de winstmarges vooral in de VS uitzonderlijk hoog en de rentes staan uitzonderlijk laag. De vooruitzichten zin helaas dat de winstmarges wat zullen gaan dalen en dat de lange rente wat zal oplopen. Als dat allemaal geleidelijk gaat, dan kunnen beurzen nog gewoon doorstijgen, zij het wat minder hard dan we sinds 2009 gezien hebben.

Maar men is er van overtuigd dat de centrale banken vanwege de enorme schuldenberg en de noodzaak van financiering van investeringen tegen de klimaatcrisis de reële rente nog vele jaren laag moeten houden. Voorlopig lijkt dat geloof nog enigszins terecht, maar over enkele jaren kan het ineens gedaan zijn met die lage rentes en nemen de bond vigilantes het over. Dit zou een zeer ernstige recessie kunnen veroorzaken (het door mij zo gevreesde Chaotische Neergangscenario). De redenen voor zo'n plotselinge stijging zijn nog niet zo duidelijk, maar te hoog blijvende inflatie, te hoge schulden, minder spaarzin in o.a. China, meer faillissementen, verdampende vertrouwen in centrale banken, wetgeving dat overheidsschulden niet helemaal hoeven te worden terugbetaald lijken mogelijke redenen.

Hoge winstmarges zorgen meestal voor een hoge verwachte winstgroei. Die verwachte winstgroei hoeft er niet te komen, zo leert bijvoorbeeld de val van tech na 2000. Maar we zijn gewend aandelen met hoge stabiele winstmarges zeer hoog te waarderen en daar heeft men in de nodige gevallen goede ervaringen mee. Dat zal nog wel even doorgaan.

De laatste recessies in de VS leidden tot tijdelijke enorme neergang van de winstmarges en die val leek zelfs steeds erger te worden. Maar zo ging het niet in 2020. Het bleef bij een gematigde val en er was een sterk herstel in 2021. Voor 2022 is het verhaal wat moeilijker, omdat een flink deel van de bedrijven de hoge kosteninflatie niet voldoende kan doorberekenen. Zo lang er geen recessie komt zal dit overigens gemiddeld mee kunnen vallen. Het lijkt erop dat de winstmarges nog een tijd hoog zullen blijven, gemiddeld althans.

Er zijn de nodige redenen waarom de winstmarges gemiddeld zo zijn gestegen na 1980. De belangrijkste drie zijn: de loonstijging hield de productiviteitsstijging niet bij, de lagere rente zorgde voor lagere kosten en heel belangrijk ook: lagere belastingen voor het bedrijfsleven. Alom verwacht men hogere loonstijging, hogere rente en men vindt dat bedrijven meer belasting moeten gaan betalen om de klimaatkosten mede op te hoesten. Of het allemaal veel zal zijn , dat verwacht ik nog niet zo snel. Grote rentestijging is zo'n enorme ramp dat deze voorlopig beteugeld wordt. Landen met lage belastingen voor bedrijven zoals Ierland doen het erg goed. Men wil de kip die de gouden eieren legt nog niet slachten.

Winstmarges konden door de dalende inflatie, disinflatie, extra stijgen omdat er meevallers waren bij afschrijvingen. Vervanging van machines etc. was minder duur dan berekend (in tegenstelling tot de periode 1965-1980) . Investeringsgoederenprijzen  stegen veel en veel minder hard dan de hele inflatie. 

Verder was er de opkomst van EVA, economic value added. Vroeger verzamelde een bedrijf zo veel mogelijk assets en die hielden ze aan, ook al genereerden ze niet zo veel winst. Maar na 1980 ging men die assets verkopen aan bedrijven die er beter mee om konden gaan. Men ging dingen kopen bij bedrijven als die daar veel goedkoper waren en stopte met duur zelf produceren van die dingen. Hierdoor ging men meer importeren en kon men meer exporteren. Globalisatie. Dat was goed voor de winstmarges, maar slecht voor de lonen (die moesten concurreren met lagelonenlanden).Bedrijven gingen eisen stellen aan het rendement op investeren. Onvoldoende rendement, dan kocht men liever eigen aandelen in. Dat was vroeger helemaal niet zo populair. In de VS overigens meer dan elders en dat wordt als belangrijke reden gezien waarom in de VS de winstgroei per aandeel zo goed is geweest. Door al die acties werd de winstmarge hoger en daarmee de aandelenkoers. En dat was zeer gunstig voor de CEO's die steeds vaker schatrijk werden van aandelenopties. Die hadden daarmee extra prikkels om de winstmarges verder op te voeren, om alleen dingen te gaan doen die hoge winstmarges opleverden.

Men ging ook minder voorraden aanhouden, iets dat in de inflatoire jaren 70 juist goed was geweest. Japanners lieten het zien: just in time delivery, daar werd je rijk en groot mee. 

Dat ging in 2020 en 2021 flink fout. Aanbodschokken van ongekende omvang die maar moeilijk lijken weg te ebben. Dat zet deglobalisering in gang, versterkt door de tijdgeest dat de lage lonen te laag zijn en de winstmarges wel lager mogen. Het is niet goed zo afhankelijk te zijn van het buitenland.

Die nieuwe trend dat de minimumlonen hoger moeten en dat de factor arbeid meer terug moet zien van de productiviteitsstijging lijkt door te gaan zetten, maar voorlopig niet zo hard.

Misschien wel de meest populaire uitleg waarom aandelen veel duurder moeten zijn dan vroeger is dat het gewicht van technologieaandelen nu veel hoger is dan vroeger. Dat lijkt blijvend door de enorme groei van data die verwekt moet worden met innovaties etc. Technologiebedrijven kunnen veel meer winstgroei laten zien dan andere bedrijven. Een topbedrijf van voor 1995 (met normale winst, niet tijdelijk door tegenvallers geteisterd)kon hooguit 10-15% winstgroei laten zien over meer dan een decennium. Meer was niet mogelijk over een lange periode. Diverse (niet zeer veel) technologiebedrijven lieten na 1995 zien dat 15-20% winstgroei over lange periodes mogelijk was (denk aan de FANGMAN aandelen en ASML). Bij dat soort technologie zie je vaak dat kosten maar weinig meegroeien met de omzet.. Hetzelfde recept kan veel toegepast worden zonder extra kosten van betekenis. Dan geldt overigens nog steeds dat winstmarges bedreigd worden door andere technologiebedrijven die hetzelfde gaan kunnen. Maar dat er grote bedrijven zijn die lang buitensporige winstgroei kunnen laten zien, dat is nieuw. Dat lijkt te blijven, al zullen de meeste bedrijven die hoge winstgroei net als vroeger gewoon was, uiteindelijk niet kunnen volhouden. Maar het rechtvaardigt wel hoge koerswinstverhoudingen voor technologiebedrijven waarvan men verwacht dat deze die enorme winstgroei op lange termijn kunnen leveren. Niet oneindig hoge koerswinstverhoudingen. Zoals ik al in een vorige post schreef is 50* de winst vor ASML kennelijk te duur, maar 30* lijkt een koopje (als dat gaat gebeuren). 

N.B. Van de nifty fifty van de jaren 70 lukt het maar één bedrijf om die 10% groei daadwerkelijk te realiseren over meerdere decennia. Dat was Philip Morris. Terug berekend rechtvaardigde dit een koerswinstverhouding van ongeveer 90 heb ik ooit gelezen, veel hoger dan je ooit voor dit vieze aandeel moest betalen.  

overpeinzingen: toch niet zo veel rentegeweld, bitcoin rustig en beurs ex tech zo slecht nog niet

 De markten beginnen er meer vertrouwen in te krijgen dat we nu de hoogste inflatie gezien hebben in o.a. de VS. De daling van de inflatie kan wat langzamer worden dan gewenst (vanwege huurstijging en in de VS OER, owners equialent rent, de huur die men denkt dat huiseigenaren zouden moeten betalen voor hun huis). De rente stijgt daarom minder voortvarend dan de plotseling zeer havikachtige FED. Men ziet een loonprijsspiraal ontstaan, vooral bij de lagere lonen. Dat moet hardvochtig de kop ingedrukt worden aldus de FED (wie dacht dat de FED voor de gemiddelde Amerikaan werkt, is weer met de neus op de feiten gedrukt. Het aat om meer consumptie van de rijken. Daarom moet er verkapt worden (QT, Quantitative Tightening, tenzij de beurzen te erg van de kook raken aldus FED-gouvernante Mester). Het nare nieuws is bekend. Straks elk kwartaal een renteverhoging van 1/4 % tot de markt te hard tegenstribbelt, wat bij 2% zou zijn. Dus de 10-jaars rente niet in sneltreintempo naar 2% en dat betekende kennelijk ook een onverwacht wat zwakkere dollar.

Olieprijzen stijgen maar door en de ECB waarschuwde dat olie erg duur kan blijven of nog veel duurder kan worden, omdat dat moet ter bestrijding van de klimaatcrisis.

Bitcoin heeft volgens Timmer van Fidelity nu net zo'n soort bodem op $ 40.000 nu als vorig jaar op $30.000. Bitcoin is de laatste tijd wat minder volatiel en als bitcoin boven $40.000 kan blijven, dan zou het ook mee kunnen vallen met de correctie op de beurs. Het slechte narratief is de -20% van 2018. Het horrorscenario 2000-2003. Mijn horrorscenario is overigens het Chaotische Neergangscenario, gepland rond 2024-2026 in ons boek. Dit jaar zie ik het nog niet gebeuren, maar met een beetje veel pech is het wel mogelijk (pandemie, faillissement China, klimaatrampen, misoogsten, inflatie-explosie met dramatisch ingrijpen centrale banken).

Iedereen zit zich te (leed) vermaken met de teloorgang van voormalige beursheldin Cathie Wood en ARKK, de ETF vol me steeds meer verliesmakende technologie. Te veel hier de spot mee drijven is een signaal dat we niet al te ver meer afzitten van de bodem van de meeste wonderaandelen. Sommige krijgen enorme klappen, zoals Adyen op de AEX, maar dat is ook een ongelooflijk duur aandeel. Misschien oppikken als koopje bij een PE (koerswinstverhouding) van 100? Of misschien toch nog even langer wachten. Een PE van 50 was kennelijk te veel voor ASML en nu zitten we al onder 40, niet zo gek voor zo''n wonderaandeel, maar niemand zou verbaasd zijn als de PE naar 30 gaat. Heel wat wonderaandelen van de NASDAQ zijn 50 tot 70% gedaald en ze lijken nog steeds niet goedkoop in mijn ogen. Niet naar de winst an 2022 kijken, maar naar die van 2023 en 2024, dan wordt de blik misschien anders. De markten kijen nu overigens meer naar winst en minder naar omzetgroei. Vorig jaar dacht men dat na omzetgroei winstgroei vanzelf zou komen, maar dit jaar is men daar minder stellig over. Zo viel de omzetgroei van Just Eat Takeaway tegen, maar de belofte van snel dalnede verliesmarges en het niet overhaast zoeken van een oplossing voor de bleeder in de VS was toch goed voor beursherstel.

Momentum is nog steeds king en value heeft nu vaak het mooie momentum. All time highs voor NN (terecht), echt never sell Shell, ING lekker ding etc. Long term losers zoals bouwbedrijf BAM zit ineens in de lift. 

Charlie Munger kocht Alibaba en sindsdien lijkt het wat beter te gaan met de relatief zeer goedkope Chinese tech. De speculatieve bouwfondsen hebben het moeilijk en komen niet meer aan dollarkredieten. Banken kijken zelfs zuinig naar de bouwbedrijven van de lokale overheden. Er is/ wordt kennelijk vee te veel gebouwd in China met zijn krimpende beroepsbevolking. Een goede bouwcrisis duurt de nodige jaren. Sommige analisten zien daarom minder dan 5% groei dit jaar, zelfs nu de centrale bank daar de rente gaat verlagen. 

nare narratieven

In de NRC stond een bespreking van het boek van George Packer: Met als ondertitel "over de wederopstanding van Amerika". Een tot op het bot verdeelde natie. Hij schetst vier groepen mensen en die kun je overal in de wereld ook terugzien.

1. Het libertaire Amerika van Ronald Reagan. Vrij Amerika met het consumentenkapitalisme als sterke motor.

2. Het echte Amerika. Sarah Palin zei het al en Trump ging er mee door. Het narratief is soms in strijd met de werkelijkheid. Maar men houdt vast aan het narraief ("blijf met je regeringspoten af van mijn Medicare).

3. Het slimme Amerika.  De kosmopolieten die met hun netwerken en computers neerkijken op de domme, obese onderklasse ( de deplorables van Clinton).  

4. Het rechtvaardige Amerika van Me Too en Black lives matter. Ze schieten door  in intolerantie voor andere meningen.

 Hoe krijgt de politiek dit allemaal vredelievend op een lijn? Voorlopig lukt dat niet. Het wordt steeds erger, vooral in de VS. Je ziet de rechtse, opportunistische Texaanse senator Cruz zo ongeveer geëxecuteerd worden op FOX News omdat hij de martelaren van de protesten van 6 januari voor ongeveer terroristen had uitgemaakt. Hoe kon hij toch zo iets onbeschofts doen? Deze mensen hadden tenminste actie ondernomen om de big steal van Biden te belemmeren. Natuurlijk heeft in hun metaverse Trump met 80,32% gewonnen, meer nog dan Lukashenko in Belarus. Ted Cruz putte zich uit in excuses om enigszins aan de toorn van republikeinse kiezers, van het echte Amerika, te ontkomen.  

Biden had het op de toer van het rechtvaardige Amerika gegooid met een scherpe veroordeling van de terroristische acties van 6 januari vorig jaar op het Capitool.

De onlogica en strijdigheid van de narratieven springt in het oog. Maar deze narratieven kunnen desondanks lang overeind blijven.

Morgan Housel had hier een aardige post over op zijn blog. Je kunt alles baseren op logica, maar dan toch ondervinden dat je onderuit gehaal wordt door de narratieven (en vaak terecht). Je kunt niet zo maar zeggen dat bepaalde beleggingen te duur zijn en je die dus moet verkopen als je ondertussen het narratief steeds sterker ziet worden. Pas als dat breekt gaat het aandeel, de cryptomunt, de staatslening, onderuit. Dan kan de val diep zijn. Veel van de wonderaandelen staan al 50% lager. De FANG-aandelen wankelen. De Nasdaq heeft belangrijke steunniveaus (50 daags gemiddelde etc.) doorbroken.  Ineens kent iedereen het wonderbaarlijke verhaal van chipmachine maker uit Veldhoven. 777 was voorlopig genoeg, 666 hield niet en nu zijn we kennelijk op weg naar 555 en wie weet 444. Op een gegeven moment wordt het dan tijd voor buy the dip, maar voorlopig moet je toch goed kijken naar het momentum. Dat werkt nog steeds als de reële rente stijgt. Het is nu in het voordeel van energie en financials, maar wie weet komen die ook weer in problemen.

het nieuwe jaar is begonnen met narratieven over vertrouwde angsten met bijbehorende bewegingen

 Maandagochtend werd ik al heel vroeg opgeschrikt door gemorrel aan mijn voordeur. Geen poging tot inbraak maar de bezorging van de NRC. Die is sinds maandag een ochtendkrant geworden. 

Ik wist dat, ik was verwittigd over deze move van NRC, maar toch.

Zo was het natuurlijk over wat de FED zou gaan doen. Die hadden al rond getoeterd dat ze QE gingen afbouwen en dat daarna de rente verhoogd ging worden. Hogere inflatie was niet tijdelijk, maar ergens gaat die wel dalen in 2022. Maar het is zorgelijk geworden voor de FED. Ze worden weer dapper, beloven noeste maatregelen als de inflatie stoute bewegingen maakt in 2022. De markten schrokken zich lam dat de FED nog meer vervelende dingen gaat doen als de inflatie te hoog blijft. Niet alleen QE afbouwen maar zelf QT, quantitative tightening, terugbrengen van het balanstotaal van de FED. En misschien nog meer renteverhogingen dan ze hadden aangegeven in hun dots van de FED- lieden die over de rente beslissen. Niet het verwachte patroon van renteverhogingen van 0,25% per kwartaal, maar af en toe nog meer. Niet dat ze dit gaan doen, maar ze moeten de markt duidelijk maken dat hoge inflatie niet echt getolereerd wordt.  Natuurlijk gaan ze niet zorgen voor een omgekeerde rentestructuur (behalve wat er nu al is, rente 20 jaar lager dan 30 jaar rente).  Dat leidde altijd tot economische ravage en dat is echt nog niet nodig en dat straalt de FED ook uit.

De 10 jaar rente is uitgebroken boven de 1,7% in de VS en dan is het mis volgens de chartisten. 2% dreigt dus. En dat raakt de superdure aandelen. Die lage er vaak toch al niet goed bij sinds half februari, maar de grote jongens hadden nog weinig last van dat vervelende narratief van de FED. Maar er zijn plotseling vele nieuwe slachtoffers op de aandelenmarkt (o.a. mijn lievelingen ASML en DSM).  2022 is begonnen met winsten voor waarde-aandelen (zoals financials en energie en dividendaandelen)  en verliezen voor groei-aandelen ( de ARK ETF's zinken nog verder).

Of dit allemaal doorzet, is uiteraard volkomen onduidelijk. Vroeger had je scenarioanalyse over wat er kan gebeuren. Nu checkt men de narratieven. Het nieuwe geld belegt volgens narratieven. Dat is slecht Nederlands voor kletsverhalen. Verhaaltjes. Verhalen die plotseling anders worden. Hoe mooier het verhaaltje, hoe meer men er in gelooft. In extreme mate geldt dit nu voor crypto en NFT;s. Daar was het grote geld te verdienen geweest in de afgelopen jaren. Ze zijn schaars en NFT's zijn uniek. Crypto is natuurlijk helemaal niet schaars, de omvang van alle crypto's bij elkaar groeit vele malen harder dan de geldhoeveelheid. Diverse overheden geven al aan dat het absoluut onvergeeflijk zou zijn als hun fiat munt vervangen zou worden door een crypto ding. Die worden dan echt verboden zoals goud in de VS in de jaren 30. Nu zal dat dan wel niet gebeuren, maar die overheden zullen met crypto munten komen waarbij het geen vermogen kost om ze te gebruiken. Bitcoins zijn betaalmiddel in El Salvador, maar in andere landen is het echt ontzettend veel goedkoper om te betalen met ouderwets geld via de bank. Vooral in de EU is dat overduidelijk. Maar blockchain is natuurlijk een geweldige technologie. Niet schaars. Nog niet goedkoop. Ongekend risicovol. Ongekend winstgevend (totdat het voorbij is).

Het narratief voor crypto was dat heel veel nieuwe institutionele beleggers het licht hadden gezien en na 1 januari zich vol zouden gaan laden met crypto. Maar dat is nog niet gebeurd. Het kan nog komen natuurlijk, maar het alternatieve narratief is dat hogere rente een heel slecht narratief is voor crypto. De aangegeven grens voor bitcoin van 42000 door Elon Musk is bereikt, net zoals de neergang begon vanaf de aangegeven 69.000 van Musk. Een heel vervelend narratief ineens als de bitcoin duidelijk onder 42 000 komt. 

overpeinzingen: aandelen in 2022

 Er zijn natuurlijk tal van zorgen, de wall of worry is net als bijna elk jaar hoog.

Inflatie staat op de eerste plaats van zorgen. Maar daar maakt de aandelenbeurs zich i mijn ogen te druk over. Als de inflatie inderdaad daalt zoals waarschijnlijk is en enigszins gaat stabiliseren, is dat geen probleem voor de aandelenbeurs. Voor de rente ligt dat anders, het niveau waarop de inflatie lijkt te gaan stabiliseren lijkt iets te hoog en de olie- en voedselprijzen lijken te hoog te blijven om het huidige idioot ruime monetaire beleid voort te zetten. Maar het monetaire beleid moet ruim blijven op straffe van een onbetaalbare klimaatcrisis.

Het terugbrengen van QE is juist vaak te veel een zorg bij de rente en te weinig bij de aandelenbeurs geweest. Dit kan wel degelijk een 15-20% correctie op de beurs veroorzaken in 2022, maar hoeft de rente niet boen 0 te brengen in Duitsland.

Geopolitieke zorgen zijn er altijd en als er niets erg egrs gebeurt, hoeft dat niet erg de koersen te beïnvloeden. Iets is meestal niet zo erg als de economie niet in recessie komt. Dan wil men er wel doorheen kijken. 

Een recessie is onwaarschijnlijk in het Westen in 2022 en ook niet erg waarschijnlijk in 2023. De voorraden moeten aangevuld worden en de surplusbesparingen zij nog lang niet uitgegeven. Vooral niet als de winst op cryptomunten wordt meegteld.

Dat houdt ook in dat de winsten in 2022 mee kunnen vallen, ook al is de producentenprijsinflatie erg hoog (dat is een serieuze aanslag op de winstmarge voor veel bedrijven). In de VS wordt 8,6% stijging van de winsten (een jaar vooruit) verwacht en dat is minder dan de ruim 11 die we na 2020 gewend waren. Het is een soort automatische reactie van analisten op hoge winststijging in het jaar ervoor, die uiteraard niet herhaald kan worden. Maar er was gemiddeld geen reden om beneden gemiddelde winstgroei te verwachten als er geen recessie komt. De correlatie met te hoge winstgroei was er vrijwel niet. 

Er wordt in min ogen in o.a. de VS niet te overdreven positief gehoopt op hoge winstgroei. Die winstgroei is meestal lager dan de analisten roepen. Als dat niet zo is, dan is dat een meevaller voor de markt. 

Door het hoge gewicht van technologie en nieuwe bedrijven is er voor marktkapitalisatie gewogen een mooie winstgroei mogelijk in vergelijking met de nominale groei van het BNP.

Of aandelen het goed gaan doen in 2022 hangt vooral ervan af of men positief wordt over 2023 en 2024. Nu denkt men daar betrekkelijk neutraal over. De fiscale impuls en monetaire impuls kan tegenvallen bij een erg royale overwinning van de republikeinen. Vanuit China kan er allerlei onheil komen. Een vastgoedcrisis zorgt bijna altijd voor zwaar tegenvallende economische groei. Maar in China denkt men de economische groei nog steeds tamelijk eenvoudig te kunnen sturen richting 5,5-6%. En dat komt al decennia helemaal volgens plan uit. 

De mogelijke meevaller zit in hoger dan verwachte groei van de productiviteit., zoals logisch is bij zo veel nieuwe technologie. Nieuwe investeringen lijken goedkoop bij de huidige rente, zelfs als die 1% hoger wordt. Er gaat meer geïnvesteerd worden in de komende jaren om alle knelpunten in het aanbod weg te werken. Meestal is dat goed voor winstgroei.

De gevaarlijkste tegenvaller zit denk ik in tegenvallende verwachtingen voor de aller waardevolste bedrijven, zoals de FANG-aandelen en Tesla, Nvidia, ASML. Die trekken de nu de hele beurs omhoog, maar omgekeerd kan ook. Sinds half februari zijn steeds meer aandelen in de versukkeling geraakt. De meeste niet erg, maar toch een behoorlijk aantal wel erg. Dat snode lot kan ook de grote jongens trefen. De verwachtingen zijn daar torenhoog en hoe kunnen zulke grote bedrijven nog harder groeien, daar is een grotere wereld voor nodig. 

Het metaverse moet die grote jongens redden en wie weet kan dat ook. Men heeft hoge verwachtingen voor Apple en natuurlijk ook Meta Facebook. Het is dus wel degelijk mogelijk dat het weer crescendo gaat met de FABG-aandelen, maar het begint wel riskant te worden.

Tja, alles bij elkaar een saaie 5-10% stijging van de beurs verwacht, met wel een coorrectie van 10%+ tussentijds. De koerswinstverhoudingen horen te dalen in deze fase van de cyclus, maar de winsten hren te stijgen. Geen explosieve stijging van de beurs (wat vaker voorkomt dan 5-10% stijging) en geen grote daling van de beurs (wat helaas ook vaker voorkomt dan 5-10% stijging)