GSAI: ISM omlaag maar niet dramatisch

De Goldman Sachs Analyst Index (GSAI) geeft vaak een voorindruk wat er met de ISM gebeurt. De GSAI ging behoorlijk omlaag, maar staat nog niet op recessieniveau. De vraagschok van augustus is goed zichtbaar in de regel sales/shipping.
Nieuwe orders zijn omlaag, maar voorraden nog meer. Orders/voorraden (de meest gebruikte leading indicator uit de ISM) zou daarom nog mee kunnen vallen.
Het lijkt nog goed te gaan met de export (met dank aan de opkomende markten en Japan) en vooral ook met de investeringen. Dat is in lijn met wat Caterpillar en Siemens te melden hadden.
De GSAI is in lijn met de ISM van diverse staten, iets minder dan Chicago en veel beter dan de Phillyfed/Empire State.

politieke onmacht in Europa

De Europese politiek deed een flinke duit in het zakje bij de krach van de afgelopen maand.

cartoons politieke onmacht in Amerika

politieke onmacht hielp consumentenvertrouwen door de grond te zakken. Dan zie je daar veel cartoons over.

plaatjes BCA over goud: de weg omhoog heeft de minste weerstand

BCA had aardige plaatjes over goud, startend begin 2009. De parabolische stijging van de goudprijs loopt prachtig in de pas met de val van de reële rente en de ellende van de bankaandelen in de VS en Europa.
Vóór de kredietcrisis was er niet zo'n duidelijk verband met bankaandelen en de goudprijs maar nu om goede redenen wel. Het bijstorten van reserves van de banken zal wel weer met de nodige quantitatieve easing plaatsvinden en dat betekent weer meer twijfel aan de waarde van papiergeld.
Toch vind ik goud wel erg veel waard. een literblokje van 10 bij 10 bij 10 centimeter is nu bijna € 1 miljoen waard, dat is eigenlijk toch te gek voor woorden.

kredietmarkt ligt er nog moeilijk bij, ECB verkrapt met wel erg veel succes

De aandelenmarkt is redelijk aan het herstellen, maar de kredietmarkten liggen er nog belabberd bij. De illiquiditeit is terug, nog niet zo dramatisch als bij de kredietcrisis, maar de stress op de kredietmarkt is weer behoorlijk groot.
In Europa beginnen bedrijven minder bedrijfsobligaties uit te geven omdat ze dit in hun ogen tegen te hoge rentes moeten doen. Bij high yield ligt de zaak nog wat moeilijker dan bij investment grade zoals het ook hoort bij stress.

De kredietmarkt was niet blij met de moeizame gang van zaken bij de nieuwe Italiaanse staatslening en houdt zijn hart vast met de komende omruil van Griekse staatsleningen in de voorgestelde alternatieven.

Dankzij de renteverhogingen van de ECB is de groei in de Eurozone een precaire zaak geworden. De kans op een recessie is in de Eurozone ineens hoger geworden dan in de VS. De groei van M1 is ingestort. De ECB is dus erg succesvol met het terugdringen van inflatie. Benderly (Valgreen, Björn) had plaatjes dat de groei van M1 nu zo is geduikeld dat het op een recessie wijst (vooral nu het consumentenvertrouwen weer in de recessierange zit). Het bedrijfsleven krijgt nog wel krediet en daar zie je nog wel kredietgroei, maar de consument geeft het op. Zo iets gebeurde vaak vlak voor/ aan het begin van een recessie.

De notulen van de FED waren niet bemoedigend voor het vertrouwen in economisch herstel. Het paniekverhaal vandaag van FED goeverneur Evans ook niet, al hield hij wel het meest overtuigende verhaal dat QE3 er moet komen (hij is de grootste duif in de FED). Al met al lijkt de kans op QE3 nog toe te nemen, in ieder geval die op operatie Twist en misschien iets anders dat financiering van infrastructuurleningen in de VS weer eenvoudiger maakt.

Caterpillar: geen recessie in de VS maar 2,5% groei

Öberhelman van Caterpillar is optimistisch voor de groei in de VS. In de Financial Times stond maandag een interview met hem (Caterpillar’s optimism eats through the gloom). Zijn optimisme (realisme) komt door de gesprekken die hij met zijn klanten voerde dit jaar. “I haven’t found one [client] this year that hasn’t said business is getting better, even if it’s a long way from what it was”.
Veel van de problemen aan het begin van het jaar lijken nu minder bedreigend.
De excessen zijn uitgewrongen nu de groei zo lang laag is geweest.
Banken zijn geherkapitaliseerd. De huizenmarkt is dicht bij de bodem (misschien wel precies erop).
D.w.z we vallen niet van een klif zoals in 2007.
Hij is wel bang voor een self fulfilling prophecy van aangeprate ellende.

Caterpillar breidt daarom de capaciteit uit voor $3 miljard dit jaar. En nam Bucyrus International over voor $7.6 miljard (met extra lening van $4.5 miljard; een en ander leidde wel tot een flinke koersdaling van Caterpillar). Men heeft plannen voor nieuwe fabrieken in Singapore, Thailand, China en Brazilië (=niet VS).
In VS bouwt men nieuw distributiecentrum in de staat Washington.
Men nam afgelopen 20 maanden 29.000 man aan waarvan 13.000 in VS.
2/3 van de omzet van Caterpillar komt van buiten de VS, vooral ook van China. Men is veel te bang voor te veel afzwakking van de groei in China. Overdreven angst, maar de groei gaat daar wel een tikje langzamer. Brazilië is red hot voor Caterpillar.

Consumptie trekt sterk (0,8%) aan in VS in juli

De beren voor de groei in de VS hadden een moeilijke dag vandaag. De consumptieuitgaven (PCE) trokken in reële termen met 0,8% (niet geannulaliseerd) aan in juli en maken een groei van de consumptie in het derde kwartaal van 2,5% aannemelijk, ook als er geen groei meer komt over augustus en september (dat kan best gezien de paniekstemming en nu zaken als de orkaan Irene).
Een en ander betekent dat er weer opwaartse bijstellingen voor de groei in het derde kwartaal komen (1% groei is te weinig), dat is een omslag in de trend.
Het plaatje van Calculated Risk laat zien dat met de julicijfers de stilstand van de afgelopen maanden voorbij lijkt.
Het beschikbaar inkomen groeide maar met 0,3%, maar op jaarbasis is dat niet zo gek als de inflatie gaat dalen zoals aannemelijk is. Gross Domestic Income groeide in 2011 harder dan Gross Domestic Product en dat is een aanwijzing dat de BNP groeicijfers over het eerste half jaar van 2011 iets naar boven zullen worden bijgesteld.
Ook de voorraad huizen niet in foreclosure daalt nu ook gestaag sneller (14% op jaarbasis nu) en dat wijst op verbetering van de huizenmarkt.
Een en ander wijst ook op groei van de industriële productie en dat strookt weer niet met ISM's van beneden de 50 zoals de consensus nu is. Een cijfer beneden de 50 is mogelijk, maarr een stijging daarna lijkt het meest plausibel als er geen nieuwe schok komt.

Benderly: Amerika niet in een recessie, maar te lage groei final sales lijkt er wel op

De recessie watch van Jason Benderly geeft aan dat we in de VS niet in een recessie zitten en dat dit waarschijnlijk niet gaat gebeuren omdat onder aanvoering van het herstel van de auroverkopen en de lagere benzineprijzen de final sales en de econsumptie weer iets gaan aantrekken.

Het probleem van elke recessie watch is dat de leidende indicatoren voor een recessie die uit de monetaire hoek komen meestal niet helemaal betrouwbaar zijn en dat de betrouwbaardere cijfers uit de reële hoek niet leidend zijn. De cijfers geven gewoonlijk pas een recessie aan als je er midden in zit. Het oordeel of je ja/nee in een recessie zit kan ineens veranderen als de cijfers binnenkomen.

De leading indicators voor een recessie geven allemaal aan dat het niet zo erg is. De rentecurve is steil, de credit spreads zijn niet te hoog, de geldgroei accelereert, het Senior Loan Officers Survey gaat de goede kant op. De winsten zijn goed en de winstmarge is hoog en verbeterend. Deze variabelen geven alle aan dat de kans op een recessie klein is, in het verleden is er nog nooit een recessie geweest als bovengenoemde variableen zo goed waren als ze nu zijn. De meeste recessie worden door de FED gemaakt, maar als er nu een komt, kun je krap monetair beleid niet de schuld geven.
De S&P500 is nog niet voldoende gedaald om een recessie aan te geven (maar als de beurzen niet herstellen, is de kans op een recessie behoorlijk; de S&P500 is van de financiële variabelen de enige die bij enige verslechtering op een recessie wijst; een daling van ongeveer 20% over een periode van twee kwartalen leidde vroeger nog al eens tot een recessie).

De variabelen in de reële economie zijn wel zorgelijk. De werkloosheid hoeft nauwelijks nog te stijgen of alle economen gaan roepen dat bij een stijging van meer dan 0,5% van de bodem er nog altijd een recessie is geweest. De initial claims voor werkloosheid gaan voorlopig nog in de goede richting, maar een stijging van 50.000 tot ongeveer 475.000 zou een teken zijn dat we in een recessie zijn beland in de VS.

Het meest zorgelijk is de ontwikkeling van de final sales. De consumptie is zwak door hoge inflatie en lage groei werkgelegenheid. Door de incidentele uitval in de autoproductie in het tweede kwartaal en het herstel daarvan in het derde kwartaal zal de consumptie vermoedelijk sterker zijn in het huidige kwartaal.
De overheid werkt ook behoorlijk tegen. De Amerikaan krijgt nu al de rekening gepresenteerd dat de overheidsstimulering minder is dan in vorige jaren. Vooral de individuele staten moeten de tering naar de nering zetten (en ontslaan ongebruikelijk veel ambtenaren).
De plaatjes van Benderly laten zien dat de ontwikkeling van de finale vraag in het eerste half jaar het script volgt dat voorafgaat aan een recessie. Het is dus absoluut nodig dat de vraag (consumptie) herstelt en dat de intial claims niet te veel stijgen.
Dat lijkt overigens wel te gebeuren. De accelerende groei van de geldgroei en stijging leading indicators is overigens wel bemoedigend.

Faro

De eerste plaats die we aandeden in Portugal was Faro, 7 kilometer van het vliegveld. Faro is met z'n 60.000 inwoners de grootste stad van de Algarve. Vakantiegangers mijden de stad, maar er is toch wel een en ander te zien. Het strand is wat ongemakkelijk ver weg verscholen op een eiland voorbij de moerassen die je aan de oostkant van de Algarve voor de kust hebt liggen (zie foto genomen vanaf kathedraal).
Aan de leegstand van winkels kun je zien dat het niet goed gaat in Portugal.
Faro heeft een aardige, gezellige oude stad (die je binnenkomt bij de poort op de foto) met natuurlijk een kathedraal en de kapel gemaakt met menselijke botten (dit is de kleine variant, de grote is in Évora).
Faro was de laatste stad die Alfonso de derde op de Moren veroverde. Hij zorgde ervoor dat de stad ommuurd werd.

Àmerika niet in recessie in juli volgens Phillyfed

De Phillyfed producueert heel wat cijferreeksen. een is een coincident indicator per staat of de groei daar krimpt of niet. Calculated Risk heeft per staat het driemaands gemiddelde getoetst en er een roze kleurtje aan gegeven als de groei naadje pet is. Bij 13 staten is dat het geval, maar dat zijn niet de belangrijkste, in 29 was er groei.
De grafiek laat zien dat het momentum slecht is en als je de boel doortrekt in een recessie zou komen.
Vooralsnog lijkt dit nog niet te gebeuren.

Op naar 9/21: Plan B(ernanke)

De markt begint nog eerder dan ik dacht een hele poppenkast te maken van wat de FED op 21 september gaat doen (men zit daar jaar meer in over 9/21 dan 9/11). En ze gaan iets doen, keurig langzaam uit te lekken via proefballonnetjes in de o.a. de Wall Street Journal via John Hilsenrath.
Bernanke is de baas, maar heeft te maken met drie tegenliggers die eerst voor het blok gezet moeten worden. Fed goeverneur Hoenig heeft al aangegeven niets te zien in een nieuwe operate Twist (verlenging looptijden).

Er beginnen nu complottheorieën te ontstaan waarom Bernane niets zei over nieuw te voeren FED politiek.
De eerste theorie is dat hij de rest van de FED niet voor het hoofd wil stoten nu hij nieuwe ideeën er via de pers nog niet door heeft geramd. het staat bedachtzamer als het na twee dagen wikken en beschikken op de komende FED vergadering wordt besloten.

Een tweede theorie is, dat Bernanke zich in moet houden om de republikeinen niet te veel te treiteren. Veel republikeinen hebben gezegd dat Bernanke zijn biezen moet pakken als hij nog meer gaat verruimen vóór de verkiezingen in 2012. Goeverneur Perry van Texas heeft al gemeld dat hij dan persona non grata is in Texas.
Niet zonder reden meldde Bernanke in Jackson Hole dat hij zich beland voelde in een soort rodeo bij het bepalen van het beleid.

Een derde theorie is dat de FED zich koest moet houden totdat compaan Trichet er een beetje uit is wat hij met Griekenland en andere zondaarzwijntjes moet aanvangen. Griekenland moet nu immers voor elkaar krijgen dat 90% van zijn genoteerde schuld geswapt wordt naar het voorstel met collateral (een zerocouponbond; Griekenland signaleert steeds heftiger dat ze het ophoesten van die zerocouponbond een veel te zware last vindt). Er moeten nog meer plannen komen dan alleen Giekenland in de lucht houden. Misschien dat de FED een handje gaat helpen.

Een andere theorie is dat QE3 niet zo krachtig zal zijn als QE1 en QE2 en er een list verzonnen moet worden om QE3 toch krachtig te maken: QE3 zou wereldwijd tegelijk toegepast moeten worden, misschien niet door de ECB maar wel tegelijk met de VS ook in het VK, Japan, Zwitserland en nog enige inspanning van China en andere landen erbij.

De bovenst fotot is uit de NYT, waar je de tijdgeest kunt zien: monetair beelid wordt niet alleen meer in de VS gemaakt, maar ook Europa is voor de afwisseling eens een keer belangrijk.

Bernanke orakelt in Jackson Hole: hij beloofde niets of toch wel?

Zoals eigenlijk wel verwacht kwam Bernanke bij zijn speech in Jackson Hole, waar de hele financiële wereld al de hele week zijn adem voor inhield, niet op de proppen met concrete maatregelen, cadeautjes voor de kapitaalmarkt.
Men had hier zo zijn hoop op gesteld dat de beurs in eerste instantie naar beneden viel.

Maar bij nadere bestudering begon men van alle kanten van alles te lezen uit de speech van Bernanke. Net zoals met de woorden van Greenspan gegoocheld werd tot er iets begrijpelijks uitkwam en het niet bestreden werd vanuit het FED kamp, zo is men vandaag ook aan de slag gegaan.
Ik verwacht dat men de komende weken met nog heel wat analyses gaat komen van wat hij gezegd heeft en wat het zou kunnen betekenen.

Het belangrijkste neiuws was dat de FED eind september niet een maar twee dagen gaat veranderen om alle mogelijkheden voor een ruimer monetair beleid door te nemen.
Een dag is kennelijk niet genoeg om de neuzen weer op een rij te krijgen. Er waren maar liefst drie dissidenten bij de vorige FED vergadering en dat soort Engelse toestanden zijn niet tolerabel in de VS.

Dus er breekt nu een periode van speculatie aan wat men eind september zou kunnen gaan doen. Als men in de pers tot een soort consensus komt, dan is de kans groot dat de FED hier gehoor aan geeft. Die consensus is er nu al op een punt: operatie twist 2 komt er (verlenging van de looptijden in de FED portefeuille). De markt zal vast nog wel meer gaan eisen en daardoor denken het ook te krijgen in de komende FED vergadering.

Zoals verwacht riep Bernanke dat de groei in de VS zou herstellen en dat de groei op lange termijn niet was aangetast door wat er afgelopen kwartalen gebeurd is. Al is monetair beleid geen wondermiddel, Bernanke suggereert wel degelijk dat monetair beleid ertoe doet en kan helpen.

Bernanke was meer dan verwacht negatief op de politiek en het circus rond de verhoging van het schuldenplafond. Als republikein pleitte hij tot mijn verbazing tot een niet al te restrictief fiscaal beleid dat vol in moest zetten op groei van de werkgelegenheid en de groei niet te veel moest remmen. Bernanke hamerde erg op de broosheid van het herstel (en gaf daarmee aan dat het monetair beleid extreem ruim moet zijn).

ASR recessiewatch in VS

De mening van ASR (Absolute Strategy Research): hoe te beoordelen of we in een groeipauze zitten zoals in 1966,1978/9,1995, rond 2003 en 2006 of in een recessie zoals 2008, 2001, 1990, 1980/2.
Alleen de VIX wijst volgens hen op een recessie. De indicatoren geven een doorgaand herstel of een groeipauze aan. Vooralsnog ben ik het met ASR eens.

Fins onderpand veroorzaak credit event voor Griekse leningen?!

op het blog FT Alphaville wordt druk gediscussieerd of het verlenen van onderpand voor Griekse leningen aan Finland een credit event is: een gebeurtenis waarbij de CDS verzekeringen in werking gezet worden.
In sommige leningcontracten staat dat geen enkele crediteur voor mag gaan op o.a. enkele in het VK genoteerde Griekse staatsleningen. Ook Finland dus niet. Daarom heeft Duitsland ingegrepen dat de Finse deal van de baan moet zijn (vooraal ook omdat elk land dan zo iets wil, niet alleen Nederland en Oostenrijk).
IMF leningen gaan ook voor,dus men kan zich afvragen of er nu al zonder het Finse akkefietje er al een credit event is voor Griekse leningen.

Dat verklaart voor een goed deel waarom de rente op Griekse leningen de laatste dagen opnieuw veel aan het oplopen is, vooral ook de korte looptijden.

BCA positief op Chinese A aandelen

BCA: voor de vierde keer in 15 jaar zijn Chinese aandelen 2 sigma goedkoop versus trend.

Men is niet zo positief voor de B aandelen, men is ook bang voor exporttegenvallers.

Men is ook positief op A aandelen omdat de correlatie met andere aandelen in de wereld en de bèta laag is (=Chinese aandelen kunnen op eigen kracht stijgen, daar heeft men niet, zoals in Europa, Amerika voor nodig)

credit spreads zeggen dat aandelenbeurs het nog moeilijk krijgt

Het plaatje van Bianco laat zien dat de credit spreads te veel gestegen zijn om nu al te kunnen hopen op een echt herstel van de aandelenkoersen. Gezien de val van de koersen en dat er geen recessie in de VS komt (geen garantie) en dat er uiteindelijk wel een politieke oplossing komt voor de eurobonds (geen garantie dat dit erg snel gebeurt) horen de koersen overigens wel op te krabbelen.
De credit spreads waren net als bij de kredietcrisis leidend voor het lot van aandelen. De stijging van de credit spreads is (voor goede redenen) nu niet zo ernstig als in 2010, maar het is een van de belangrijkste redenen voor mij om nog niet meteen heel bullish te zijn op aandelen.
Ik denk overigens wel dat het risico van aandelen nu asymmetrisch de goede kant op is: veel minder downside dan upside.

paniek 2011 lijkt op 1998 (2)

Het neerwaartse koersmomentum is nu in 2011 vergelijkbaar met dat in 1998. Daarom is nu een relief rally mogelijk. Een nieuwe beperkte koersval is nog steeds mogelijk nu de politici zo hun best doen de koersen omlaag te krijgen.
In de grafiek staan de standen van de S&P500 in 2011 en 1998 en het koersmomentum. Voor het koersmomentum heb ik de stand van de S&P gedeeld door het tienweeks gemiddelde genomen. Het komt niet vaak voor dat de koersen 8% onder het tienweeks gemiddelde komen en 15% is helemaal veel, al kan het nog erger zoals we in de kredietcrisis zagen.

update vierjaarscyclus

De grote val van de koersen in de afgelopen maand schopt het normale patroon van de vierjaarscyclus wat door elkaar.
De banden waarbinnen de koersen in de FG fase bewegen horen niet zo groot te zijn. Maar omdat de Great Moderation voorbij is en de economische cycli nu volatieler zijn is het niet zo merkwaardig dat de banden ruimer zijn dan rond 2006. De banden van 1995-2003 waren ook bijzonder ruim, ongeveer even ruim als in de grafiek ingetekend. Het voelt niet als normaal wat er nu gebeurde, maar de terugval in 2006 vanwege de beëindiging en terugdraaiing van kwantitatieve verruiming in Japan voelde ook slecht aan. Maar als de daling doorzet in september dan kan ik niet meer volhouden dat we van de bovenkant van de range in februari naar de onderkant zijn gegaan. Dan is er iets ergers aan de hand (een recessie in de VS).
Vooralsnog wil ik nog even aanzien of de banden houden, al houd ik het goed voor mogelijk dat na de huidige relief rally een nieuwe terugval naar de band plaats vindt. Politici doen hiervoor hun best (zie de eisen van Finland en de hersenloze bezuinigingen in de VS) maar de economie trekt gewoon weer wat aan in de VS onder aanvoering van de autoverkopen/transportorders. Net zoals men de gevolgen van de krimp van 3% van de economie in Japan in de eerste helft van 2011 onderschatte,zo onderschat men nu de positieve gevolgen van een herstel van de groei in Japan richting 6% in dit kwartaal (1,5% niet geannualiseerd).

Dividendrendement veel hoger dan rente: Europese aandelen +10% in komend half jaar

Bovenstaand plaatje laat het verschil zien van het dividend op Europese aandelen en de tienjaars rente in Duitsland. Sinds de kredietcrisis loopt dit 6 maanden vooruit op de stijging van FT Europe. Nu zou dat een stijging van ruim 10% in het komend half jaar betekenen (het dividendrendement is ongeveer 4,4% en de rente 2,1%).
Aandelen zijn gewoon te goedkoop geworden.
Als je de nog niet naar beneden aangepaste winstschattingen voor de BRIC's gelooft, koop je ze op 7,4 keer de verwachte winst van 2012. BRIC's zijn daarmee nog goedkoper dan Europese aandelen.
Het plaatje laat ook zien dat de stijging misschien pas over een maand begint, in plaats van nu, vooruitlopend op de peptalk van Bernanke over drie dagen.

goud ETF nu het grootste, groter dan SPDR

Door de waardestijging van goud en de daling van de S&P is de Spider niet langer de grootste ETF maar GLD, goud.
Dat is een teken dat goud een bubbelwaardering aan het krijgen is.
het plaatje is van Bianco.

Marc Andreessen: software slokt de wereld op

De foto hierboven is van een triomfantelijk kijkende Marc Andreessen (40 jaar en al een hele ondernemerscarrière achter de rug). En waarom ook niet. Hij heeft een topbaan bij HP en zijn venture capital fonds staat bol van de winnaars. Hij is denk ik miljardair (ik kon zijn vermogen nu niet vinden, maar in 2004 was het al $250 miljoen). Hij werd rijk als baas van Netscape, een van de spectaculairste beursgangen ooit. Zijn huidige venture capital fonds heeft/had belangen in o.a. Facebook, Linkedin,Zynga, Groupon,Skype, Twitter.

Volgens Andreessen is er nu helemaal geen techbubbel, zoals de waarderingen van Facebook en de andere van zijn beleggingen lijken aan te geven. Tech aandelen zijn bijna nooit zo goedkoop geweest en de winsten groeien stevig. Apple heeft een PE van slechts 15 en dat bij zo'n hoge winstmarge en groeiende omzetten (maar Apple is nu wel het aandeel met de hoogste marktkapitalisatie in de VS, wat meestaal een voorteken was van komende underperformance. De laatste dagen kreeg het bericht dat Apple meer waard was dan alle banken in de Europese index veel publiciteit).

Tech aandelen bieden veel kansen. De bedrijfsstrategie is wel erg aan het veranderen. Daardoor is hij optimistisch voor de economische groei in de VS in de komende jaren. Er komen/zijn veel tech bedrijven met hoge marge, hoge groei en marktaandelen die goed te verdedigen zijn. Op software gebaseerde ondernemingen zullen een heel groot deel van de economie gaan beslaan. Dat is een proces met veel creatieve vernietiging à la Schumpeter. We zitten pas midden in de [ICT]revolutie. Nu zijn er 2 miljard internetgebruikers in de wereld tegen 50 miljoen toen hij bij Netscape werkte (een dikke tien jaar geleden). Men kan nu on line wereldwijd diensten en producten leveren met totaal andere businessmodellen.
Zijn partner Horowitz richtte Loudcloud op toen een cloud internet dienst nog $150.000 per maand kostte, terwijl Amazon zo iets nu voor $1500 kan doen.
De nieuwe software ondernemingen slokken zo hun oude concurrenten in een oogwenk op . Amazon is nu een softwarebedrijf dat de boekenmarkt beheerst, Apple heeft de muziekmarkt veroverd etc. Videogames heersen op de speelgoedmarkt (Zynga). Disney moest Pixar kopen om nog mee te tellen. De fotomarkt is veroverd door mobieltjes en bedrijven als Flickr. Skype verovert de telecommunicatiemarkt. Auto kapot, dat betekent straks dat de juiste softwareleveraar aan de slag moet. Linkedin wordt de grootste personeelsbemiddelingsorganisatie. Overal zie je revoluties in bedrijfstakken, zoals in de financiële sector met Paypal, Square (betalen via mobieltje). Defensie is ook al helemaal een software business. Gezondheidszorg en onderwijs zullen spoedig volgen.

Kortom, al dat pessimisme dat er geen innovaties meer komen die de productiviteitsstijging kunnen opkrikken vanwege de nasleep van de kredietcrisis lijken meer dan een tikje te pessimistisch.

bron: Why Software Is Eating The World in de Wall Street Journal

Redding vanuit Jackson Hole of nieuwe golf van wantrouwen

Over vier dagen begint de Jackson Hole conferentie van centrale bankiers in Jackson Hole. Dit was vorig jaar het sein voor hervatting van de bull markt (zoals ik toen aangaf in een post) en ook twee jaar geleden bracht het de markten flink in beweging.
Nu wordt meer dan ooit de hoop op een goed werkende peptalk van Bernanke in Jackson Hole gesteld.
Steeds meer mensen worden nu benauwd dat de markt zeer teleurgesteld zal zijn, zoals het altijd pessimistische zerohedge blog (http://www.zerohedge.com/news/bofa-warns-upcoming-desperate-measures-authorities-will-result-another-2008-market-collapse) dat Bank of America's en Citibank's angsten nog ens wat aandikt. Er is volgens BofA $500 miljard aan QE3 ingeprijsd. Men zal zo'n daad van de FED uitleggen als een wanhoopsdaad en daarom moet er een val van de aandelenkoersen komen als in 2008.Er komt volgens Ethan Harris een nieuwe golf van paniekverkopen van gesecuritiseerde beleggingen. Er komt een nieuwe ronde "twist"aankopen in de markt (=omruil van korte obligaties door lange obligaties), iets dat bij QE2 ook niet werkte. QE3 gaat niet werken omdat niemand de extra liquiditeit wil gebruiken, zie de dalen hypotheekherfinancieringen terwijl de hypotheekrente record laag is, zo stelt BofA.

Zulke angsten zijn overigens nu wel nodig om uit te kunnen leggen waarom de aandelenbeurs nog veel verder moet vallen, nu een kleine recessie al is ingeprijsd (en men in de VS kennelijk niet zó wakker ligt van de problemen in Europa).

Meer logisch lijkt de gedachte dat de markt deze keer niet zo onder de indruk zal zijn van de speech van Bernanke, omdat men niet gelooft dat ja/nee QE3 veel goeds of kwaads gaat betekenen voor aandelen.(Barron’s – A New QE? Markets Might Yawn
).

Ondertussen zeggen spreekbuizen van de FED als Hilsenrath in de Wall Street Journal dat Bernanke flink aan het zweten is wat hij moet gaan zeggen om de markten te kalmeren.
Ik denk dat de beurswijsheid "never fight the Fed" nog steeds opgaat: een nieuwe koper van beleggingen tegen elke prijs is bullish voor aandelenbeurzen. Operatie Twist wordt vermoedelijk aangekondigd. Voorlopig blijft de FED de meest winstgevende onderneming in de wereld. QE3 is gebeurd tegen veel lagere obligatiekoersen en de rente die men vangt is veel hoger dan de korte rente waarmee men de aankopen financiert. Als de FED beursgenoteerd was, dan was de koers dit jaar wellicht meer gestegen dan QE2. De te hoge schuld van de Amerikaanse overheid is hierdoor beter houdbaar.

De paniek van 2011 (2)

Na me twee weken onttrokken te hebben aan de paniek op de beurzen is het weer tijd om met een frisse blik tegen de paniek van 2011 aan te kijken.
De paniek is wat groter geworden dan ik dacht. In de ontwerpfase van de verliescyclus voor Europese staatsleningencrisis (zie post hierover)is de volatiliteit enorm en krijg je meestal aan het eind van de fase de bodem in de markt. In het zomerreces kun je niet verwachten dat men in de gunstige vijfde fase, de implementatiefase, terechtkomt zoals al eerder gesteld.
De noodzaak voor Sarkozy om een Europees uitgifteluik in het zomerreces er door te drukken is minder geworden doordat Frankrijk AAA mag blijven zonder vooruitzicht op snelle downgrade door S&P (de complottheorie stelt dat aan de mensen van S&P is duidelijk gemaakt dat een downgrade een soort ongelukje kan uitlokken net als bij de Rainbow Warrior in Nieuw Zeeland waarbij Frankrijk de GreenPeace opstandelingen hardhandig een lesje leerde dat je niet zo maar ongestraft maar met dodelijke gevolgen te veel tegen de belangen van Frankrijk in kunt gaan).

De paniek kun je goed zien aan de explosie van de volatiliteit zoals de VIX aangeeft en de enorme stijging van de goudprijs in combinatie met een voor de dekkingsgraad van vele pensioenfondsen herstelplan ruïnerende ineenzijging van de rente. Vooral ook de sinds juli ongelooflijke stijging van M1 en M2 in o.a. de VS is een teken van paniekerende mensen die zo veel mogelijk deposito's bij de banken aan het plaatsen zijn (daarmee wel hun grote fundingproblemen oplossend). Het Amerikaanse publiek is plotseling op behoorlijke schaal beleggingsfondsen in aandelen aan het verkopen, maar het aantal bulls is nog steeds erg hoog voor een echte paniek zoals die van 2011.

De FED beloofde zowaar de rente de komende twee jaar niet te verhogen en volgende week zal Bernanke op het congres van de centrale bankiers in Jackson Hole net als vorig jaar proberen de magische bezweringen uit te spreken om de aandelenmarkt weer op te pompen. Deze keer zal hij QE3 met nieuwe toverkracht moeten aanvullen, bijvoorbeeld door net als de Bank of Japan te beloven gewoon een beetje aandelen te gaan kopen, vooral die met een vrij zeker hoog dividendrendement.

Het economische nieuws was per saldo nogal tegenvallend, vooral de groei in Europa in het tweede kwartaal viel tegen en ook de Phillyfed geeft aan dat de ISM onder 48 komt. De huizenmarkt in de VS valt nog steeds tegen, al gaat nu de record lage hypotheekrente helpen, herfinanciering tegen deze rente leidt tot een onverwachte semi permanente meevaller voor veel gezinnen. De inflatie was te hoog in de VS, maar dat hield de daling van de impliciete inflatieverwachtingen natuurlijk niet tegen.

Men is bang voor stagflatie (maar dan ben je wel een sukkel als je obligaties koopt), grootscheepse verkoop van Chinezen van hun obligaties en vooral van een nieuwe bankencrisis in Europa (die ineens bijna weg is als er Europese staatsleningen worden uitgegeven). Het sombere verhaal van Morgan Stanley over de groei in de VS ging erin als koek.

De groeiverwachtingen in Europa en de VS zijn de afgelopen twee weken spectaculair gedaald (optimisme voor Duitsland en Frankrijk verdampte)en dit gaat de winstverwachtingen nu de komende weken ook flink raken (bij de huidige groeiverwachtingen hoort geen winststijging meer in 2012, bij een recessie zijn de winstschattingen voor 2012 20-40% te hoog).
Als deze groeiverwachtingen uitkomen kan elke republikein, zelfs Donald Duck de presidentsverkiezing winnen in 2012.

Is er nog hoop voor Obama? Hij zou nu grote infrastructuurinvesteringen door moeten drukken in plaats van extra bezuinigingen. Dat gaat niet lukken, maar als hij dit de inzet maakt van de verkiezingen, dan heeft hij een kans. De economische groei kan na de enorme bijstellingen van de groei vanwege de plotseling aanzwellende groei van de besparingen vrij snel weer herstellen. De consumptiekracht neemt toe door de fors dalende grondstoffenprijzen en de komende daling van de besparingen na de schok, die niet lang hoeft te duren. Bedrijven hoeven niet veel mensen te ontslaan, dat hebben ze al gedaan en ze hebben te voorzichtig mensen aangenomen. Ze hebben een overvloed aan cash en bij de huidige lage rente is er weinig reden het reeds veel te voorzichtige investeringstempo naar beneden te schroeven. De winstmarges zijn hoog en men weet dat je door moet investeren in recessies als je dat kunt (vooral als de concurrentie het niet kan/durft). De huizenmarkt kan niet veel omlaag en koop van een huis is aantrekkelijk bij de behoorlijke, versnellende huurstijgingen en lage hypotheekrente. Het moet dan wel snel duidelijk worden dat het bedrijfsleven maar weinig mensen hoeft te ontslaan. De American dream is niet helemaal een nachtmerrie geworden, men wil echt nog steeds in een auto rijden en de te lage autoverkopen van het tweede kwartaal kunnen moeilijk veel lager worden (de autoverkopen gaan flink stijgen, vooral als aankoop nog een of twee kwartalen wordt uitgesteld). D.w.z. verdere groeiterugval is wel mogelijk, maar kan moeilijk groot en langdurig worden zo lang de Tea Party het nog niet voor het zeggen heeft.

Is er nog hoop voor de beurs? Aandelen zijn goedkoop en het dividendrendement van kwaliteitsfondsen is veel hoger geworden dan de rente. Men kan vooruit gaan lopen op de komst van een Europees uitgiftesysteem voor staatsleningen. Men kan verrast worden door meevallende groeicijfers, nu de verwachtingen zijn afgekomen (maar dan moet de paniek wel minderen). De winstcijfers kunnen meevallen, omdat winstmarges hoog zijn en te voorzichtig is geïnvesteerd en de groei in de opkomende markten gewoon doorzet (misschien maar 5% groei in plaats van 6%).

Terug uit Portugal

Na een last minute booking op Faro ben ik weer terug in Nederland.
De chartervlucht was van decennia geleden: er werd geklapt bij het veilig opstijgen. We kwamen met nogal een klap op de grond aan in Faro, maar het klapvee was in opperbeste vakantiestemming en na een klein geroezemoes volgde toch weer het opgeluchte geklap uit dankbaarheid voor het veilig aan de grond zetten van het toestel, dat is tenslotte niet elke piloot daar gelukt. Op de grond werd het charterpubliek kundig in drommen naar de bussen gedreven die de meute naar hun kampementen bracht, terwijl wij de bus naar Faro namen.
Bij de terugvlucht konden we constateren dat het hoofddoel bij de meesten was gelukt: de taktiek van de verschroeide aarde op de stranden had dankzij elke dag volledige medewerking van de koperen ploert het gewenste bruinresultaat opgeleverd. Bijna elke dag ongeveer 35 graden in Zuid Portugal (in Porto was het maar 20-25 graden), wel een totaal andere ervaring dan de Nederlandse kwakkelzomer.
De Portugezen nemen hun economische verlies met berusting en veel geduld, maar ze hebben zich niet hun vakantie laten ontnemen: bijna overal was het stampvol, ook op typisch Portugese vakantieoorden zoals Vila Real de Saõ Antonio en de stranden van Faro.
De horecaprijzen zijn nog vergelijkbaar met de prijzen in Nederland uit de goede oude tijd toen de euro nog niet was ingevoerd. Dat hield de consumptie van de vinho verde en de lekkere vissen/ schelpdieren niet tegen.

Matejka: aandelen goedkoop en winstmarge stijgt als BNP VS > 1% groeit

Matejka van JP Morgan maakte redelijk overtuigend de case dat aandelen erg goedkoop zijn. In Europa staat bij de sterk verlaagde groeivoorspellingen de verwachte koerswinstverhouding op 8,5.
Je hebt helemaal niet veel BNP groei nodig om redelijke winstgroei te krijgen, als de arbeidskosten per eenheid product maar minder dan 2% per jaar stijgen. Dat is nu het geval en dat zal nog wel even zo blijven.
De tabel gaat over de macro winsten in de VS, terwijl de buitenlandse winstgroei nog beter is.
Kortom, de beurzen prijzen nu een groei van minder dan 1% in en dat is te laag. Aandelen zijn te goedkoop geworden, want er komt voorlopig nog geen recessie (niet in 2011 en 2012 zo denk ik). Men verkijkt zich erop dat de winstgroei zo veel beter is dan de economische en politieke malaise in het Westen aangeven.

Ik ga nu naar Portugal en blijf nog anderhalve week weg (=geen of weinig nieuwe blogposten).

BCA rente en schuld/BNP niet erg met elkaar gecorreleerd

BCA vindt dat men zich te bezorgd maakt over de staatsschulden. Het bovenstaande plaatje laat zien dat het verband tussen schuld/BNP en rente verrassend zwak is. Soms is dat omdat de netto schuld veel lager is (negatief bij Singapore bijvoorbeeld).
In de landen die meer sparen is de rente meestal lager en als je een overschot op de lopende rekening hebt dan is je rente ook veel lager.
BCA is daarom een fan van België, dat tegenwoordig dezelfde rating heeft als de VS.

Madmen theory: Amerikanen willen nu een Nixon, geen Obama

Obama heeft een bewijs van onvermogen afgeleverd in de onderhandelingen over de verhoging van het schuldenplafond (debt ceiling) in de VS.
Geen moment stuurde hij de discussie in de goede richting. Bill Clinton hielp hem met te zeggen dat hij volgens het 14de amendment het schuldenplafond zelf voor een behoorlijke tijd kon verhogen. Als Obama hier achter was gaan staan en had gezegd: als er geen goed compromis uitkomt om het schuldenplafond te verhogen veto ik alles en ondertussen verhoog ik zelf het schuldenplafond. Dan hadden de republikeinen van zelf moeten inbinden met hun onzinnige eis dat de belastingen nergens verhoogd mochten worden.

Obama was zo stom om te melden dat zijn advocaten hadden uitgezocht dat hij niet zo zeker op dat 14de amendment kon rekenen en dat hij er dus geen gebruik van ging maken.
Weg was zijn onderhandelingspositie en Böhner wist dat hij zou winnen als hij een voorstel door het congres kon krijgen. De Tea Party dreigde dat te blokkeren, maar op het laatste moment kreeg hij net voldoende mensen van de Tea Party achter zijn voorstel. Amerika zit nu vast aan eindeloze reeksen van bezuinigingen zonder de belastingen te verhogen.

Dat is niet de juiste politiek voor de VS. Er moet bezuinigd worden, maar tegelijk ook zwaar meer geïnvesteerd worden in infrastructuur in plaats van minder. Er is geen andere, betere mogelijkheid om veel laag opgeleide werklozen weer aan het werk te krijgen. Deze investeringen moeten gefinancierd worden met het tijdelijk belasting kwijt schelden op buitenlandse investeringen als die gerepatrieerde gelden in infrastructuur/ Amerikaanse investeringen herbelegd worden. En vooral ook moet belasting verhoogd worden op benzine om alternatieve energie/ zuiniger energieverbruik een betere kans te geven. Het belangrijkste is natuurlijk financiering uit het af laten lopen van de belastingverlagingen voor de rijken van Bush. Dat is een no brainer als je overheidstekort zo hoog is gelopen en de ongelijkheid van inkomens zo uit de hand is gelopen.

Maar nee, Obama hield als schoothondje van de republikeinen zijn poot niet stijf en nu gaat hij de geschiedenis en verkiezingen in als een slecht onderhandelaar en vooral als de president die de kredietwaardigheid van de VS verspeelde.

Obama heeft gezondigd tegen de Madmen Theory volgens Kurt Andersen in de New York Times (http://www.nytimes.com/2011/08/06/opinion/the-madman-theory.html?src=me&ref=general). Je moet je tegenstanders er van overtuigen dat je als een idioot achter bepaalde doelen staat en daarvoor zelfs de extreemste middelen wil inzetten. Dat konden Roosevelt, Clinton en vooral Nixon als geen ander.
Nixon was de meest liberale president van Amerika, onder zijn regering stegen de uitgaven voor allerlei hobbies van de linkse kerk extreem. Hij bereikte met zijn Madmen Theory (als het moet begin ik een nucleaire oorlog) van alles in China. De kunst is natuurlijk wel om op het juiste moment die idiote dingen niet te doen als je de onderhandelingsbuit binnen hebt. Dat is iets waar de republikeinen nu tegen dreigen te zondigen (ze voeren de Madmen Theorie uit en verhogen de belastingen voor de rijken etc. niet).
Het onmogelijke lijkt te gebeuren: men wil een boef als president om de economie in een goed vaarwater te krijgen, een republikein die stiekem linkser is dan de democraten (jammer voor Wilders dat hij niet in Amerika is geboren).

N.B. Obama wordt nu gezien als de meest rechtse president ooit en Nixon als links. Dat komt door de tijdgeest die nu rechts is en in de tijd van Nixon links

Oorvijg S&P aan politiek, Bush tax cuts moeten weg

De S&P heeft even tijd genomen om zijn oorvijg aan de politiek te geven. Slordig, die foute berekeningen, maar die waren niet van invloed op het oordeel: de poltiek maakt er een zooitje van en kan het nergens over eens worden.
De tekorten zijn te groot en de netto staatsschuld/BNP gaat daarom stijgen. S&P heeft de moed opgegeven dat de Bush tax cuts voor de rijken wordt opgeheven na de verkiezingen in 2012 en dat geeft het laatste zetje voor de dwongrade.
Ze geloven niet dat er voor $2400 miljard bezuinigd gaat worden en dat bedrag is al niet groot genoeg voor schuldstabilisatie ,uitgaande van lage economische groei en inflatie. De laatste herziening van de BNP groei was ook een dolkstoot in de rug van de debiteurenkwaliteit van de VS aldus S&P.

Wat gaan de markten hierop doen? Het creëert onrust, maar die is al zo groot, dat dit niet hoeft op te vallen. De markt is al flink vooruitgelopen op een downgrade van S&P. Op de geldmarkt zijn de korte beleggingen nog wel van de hoogste kwaliteit aldus S&P (A1+). De verstoring hoeft niet zo heel groot te zijn, vooral ook omdat de FED paraat staat met nieuwe liquiditeit. De onzekerheid is uit de markt, daarom zou een en ander nog mee kunnen vallen (zo lang politici geen domme dingen zeggen over/in de PIGS en men zich niet te veel zorgen gaat maken over de rating van Frankrijk, nu het de rentespreads heeft die voorheen België had). Maandag komt S&P met een enorme portie verse downgrades en dat zal niet zo bevorderlijk zijn voor het sentiment. Maar de financials zijn al heel erg veel gedaald en al te goedkoop geworden, zo veel hoort er nu ook weer niet af te gaan, misschien gaan de sterke jongens als JP Morgan wel omhoog.
Sommigen zien de Tadawul index van Saoedi-Arabië als de leidende beurs. Deze is 5,5% omlaag vandaag (maar dit is vooral een graadmeter voor de olieprijsvooruitzichten en revoluties in het Midden Oosten).

Paniek 2011 lijkt meest op die van 1998

De dalingen op de beurs lijken op die van vorig jaar, maar de paniek is ineens groter. De risk appetite indicator van Credit Suisse staat nu op -4,5 een niveau dat alleen nog lager was in 1982 en op het hoogtepunt van de kredietcrisis.
De risk appetite is nu dus lager dan bij een normale recessie, alleen in de twee monsterrecessies was de risk appetite nog lager. Dat lijkt op overdreven paniek.

In 1998 zagen we ook zo iets. In Azië waren er al een jaar grote problemen, de groei liep totaal in de soep daar, de schuldproblemen waren gigantisch en tot overmaat van rmp ging het grootste hedge fund LTCM failliet en moest met grote sommen gelds gered worden door de FED.
Bijna iedereen dacht dat de goede groei in het Westen, vooral die in de VS, besmet zou worden door de Aziëcrisis. In de zomer van 1998 doken de koersen ineens naar beneden, omdat iedereen plotseling overtuigd was van de komende recessie in de VS. Al snel werd duidelijk dat die recessie er niet in zat en dat de liquiidteitsinjectie van de FED werkte. De koersen vlogen omhoog en na een paar maanden was de irrational exuberance van Greenspan weer helemaal terug.

Nu is er een crisis in de Europeriferie. Het is daar al ruim een jaar helemaal mis qua groei en schulden. Tot overmaat van ramp is men in de VS zich een faillissement van de overheid aan aan het praten en wil men zo veel gaan bezuinigen dat Obama zeker niet herkozen wordt. Dat gaat bij nader inzien niet zo eenvoudig, omdat steeds meer bezuinigingen tot na de verkiezingen worden verschoven en de negatieve druk op de groei van het BNP (!,7% volgens JP Morgan van de week) ineens tot enkele tientallen miljarden in 2012 verschrompelen, niet de duizenden miljarden waar men bij de verhoging van het schuldenplafond over sprak.
De economische indicatoren lijken toch te herstellen zoals enkele weken terug nog gedacht werd, ook al is ons uit het hoofd gepraat dat de economie in het eerste half jaar vanwege voorraadproblemen in de VS niet groeide (en men gelooft het nu ook niet meer voor Europa en dat is onterecht). De detailhandelverkopen gaan verbeteren, de daling van de autoverkopen was extreem en de inflatie daalt nu door o.a. lagere olieprijzen en niet langer exploderende autoprijzen (nieuw en oud). De werkgelegenheidsgroei blijft positief, de lonen stijgen een beetje en dat betekent dat de consumptie kan aantrekken. De investeringen groeien door en de groei van het BNP blijft positief tenzij men elkaar blijft aanpraten dat de wereld vergaat en er dus een vraagschok optreedt.

In 1998 ging de daling in twee stappen en dat kan nu weer gebeuren: een relief rally op korte termijn en een nieuwe daling als er te ferme politieke taal in de kern van Europa wordt uitgeslagen dat de PIGS hun eigen boontjes moeten doppen en niet ongelimiteerd tegen de Duitse rente mogen lenen in Europees verband. Pas als Jan Kees c.s. gekapituleerd is en geld voor een groot EFSF ter beschikking stelt kan de beurs echt fors omhoog.

QE3 als inflatieverwachting weer < 2% (=S&P 1150)

Bianco vergelijkt de laatste tijd de impliciete inflatieverwachting met de S&P500. De correlatie hiertussen is sinds augustus vorig jaar (aankondiging QE2 op FED synmposium in Jackson Hole) 94%.
Die correlatie zal niet altijd zo hoog kunnen blijven, maar voorlopig is het verband sterk.
De S&P is nu harder gezakt dan de impliciete inflatieverwachting aangeeft, maar duidelijk is dat de krach op de beurzen de inflatieverwachting in een neerwaartse spiraal aan het duwen is.
Tot voor kort was het hoofdargument dat er geen nieuwe ronde van kwantitatieve monetaire verruiming, QE3, kon komen omdat de inflatie en inflatieverwachtingen te hoog zijn. Vorig jaar was de inflatieverwachting 1,6% en dat was erg laag. Tot voor kort zat de inflatieverwachting rond 2,5% en vlak daarvoor tijdens de oliehausse leek zelfs een multi year high gezet te gaan worden: QE2 zou immers leiden tot hyperinflatie en exploderende grondstoffenprijzen.
Ondertussen is de hausse geëxplodeerd en valt de impliciete inflatieverwachting als een baksteen op de rauwe maag van Bernanke c.s.
Bianco zelf denkt dat een S&P van 1100-1150 genoeg is om QE3 uit te lokken (uitgaand van bijbehorende inflatieverwachtingen van 2% of lager).
Dat zou Bernanke best wel eens kunnen gaan roepen dit jaar in Jackson Hole.
Dat zou verder daling van de beurzen moeten stoppen. Veel mensen denken dat men genoeg geleerd heeft van QE2 en de koersen nu niet zullen stijgen. This time is different. Niet erg waarschijnlijk, als er een nieuwe partij tegen elke prijs op de kapitaalmarkt gaat kopen, dan stijgen de koersen. Ook deze keer gaat dat waarschiinlijk gebeuren bij een nieuwe ronde QE. De Bernanke put is even veel waard als de Greenspan put, al wist deze zijn put beter te verkopen. Helikopter Ben weet overigens echt wel uit te leggen dat er niets depressiever is dan deflatie en geloof in deflatie als je een schuldenprobleem hebt.

paniek slaat verder toe

De daling vandaag van de Amerikaanse beurzen doet de herinneringen aan de Lehman Brothersdagen boven komen. Vooral ook de grenzeloze paniek van gisteren van Graham Secker leek erg op de paniek in 2008. Op het moment dat de paniek in 2008 uitbrak was de beurs al veel omlaag, maar het echte bloedbad moest nog komen. Ik voelde me daarom heel onprettig bij de conference call gisteren met hem. Wat hij daar vertelde was absoluut nog niet de huisvisie van Morgan Stanley en daarom nog niet in de prijzen verdisconteerd. Het is vind ik onzin, maar als iedereen in paniek raakt net als in 2008, dan is het geen onzin. Nu denk ik nog dat de werkgelegenheidsgroeicijfers morgen in de VS gaan meevallen, omdat vorige maand de seizoenscorrectie te negatief was (scheelt 100.000 en een deel hiervan komt deze maand in de cijfers).
Maar de daling van vandaag lijkt ook op de daling van de vrijdag voor de krach in 1987. In 1987 moest ineens het verhaal veranderd worden, toen was het verhaal van de waardering fout (ook al was het verhaal van geweldige winstgroei goed) en nu misschien het verhaal van een normale waardering (ook al is de winstgroei goed) en normale groei van de economie.
Het zomerreces van de politici maakt een rente van 7%+ in Italië en Spanje onvermijdelijk. Dat zien de hedge funds ook en dat helpt de beurzen niet bepaald. ook de AAA rating van Frankrijk is natuurlijk volstrekte onzin, nog veel meer dan de AAA rating van de VS.

Er is zo veel fantasie over de huidige krach dat men de kluts natuurlijk kwijt raakt. Wat mij het meest aanspreekt en ook veel aangehaald wordt is dat het 1998 is: een korte krach met vreselijke consequenties in de schuldenlanden (de PIIGS nu,Azië toen) en weinig in de rest van de wereld. De beurs kan na een flinke inzinking daarna fors herstellen. De daling duurt dan kort (een, twee maanden).

Voorlopig hoeft overigens het verhaal van de vierjaarscyclus niet aangepast te worden: er is een stijgende range van de S&P500, maar die range is behoorlijk breed en de huidige koersen passen voorlopig nog in de range van FG. De breedte van de range is nu wel iets breder dan ik dacht, maar als de S&P boven 1150 blijft kan het verhaal van FG nog net gehandhaafd worden. De tijd van de Great Moderation is voorbij en bij de hogere macro volatiliteit daarna hoort ook een bredere range van de koersen.

De risk appetite van CSFB was gisteren duidelijk in de paniekzone en vandaag is men echt ver in de paniekzone geraakt. Dat lijkt ook op een kansrijk herstel (maar dan moeten de initial claims voor werkloosheid in de VS goed gaan, de huisenmarkt niet verslechteren).
Het is het donkerste vlak voor de dageraad. Die is nakend als er geen recessie in de VS komt in 2011.

Waarom er nog geen recessie komt in de VS

Er zijn ook goede redenen waarom er geen recessie in de VS op korte termijn hoort te komen:

1. De rentecurve is steil, de liquiditeit van centrale banken is explosief, de creditrente is laag. Recessies worden altijd voorafgegaan door monetaire verkrapping en er is altijd een signaal vanuit een omgekeerde rentestructuur (korte rente hoger dan lange). De banken van centrale banken nemen dit als belangrijkste variabele om een recessie te voorspellen. Die modellen geven een kans van bijna 0% op een recessie.
2. De winstmarge van het bedrijfsleven is hoog en stijgend. Recessies beginnen pas geruime tijd nadat de winstmarges gepiekt hebben. Eerst pieken de winstmarges en daarvoor moet eerst de output gap dicht zijn. Het bedrijfsleven gaat in de huidige situatie niet ineens sterk minder geld uitgeven, zoals moet om een recessie te krijgen.
3. De huizenmarkt is nu zo slecht en de bouwactiviteiten zo laag, dat dit geen terugval van betekenis kan veroorzaken.
4. De consumptie is aan het herstellen van de terugval in de autoverkopen. Een recessie wordt nooit veroorzaakt door lagere consumptie alleen (er is hulp nodig van voorraden en vaste investeringen).

Misschien wel de belangrijkste reden om de plotselinge recessievoorspellingen niet te geloven is er een vanuit Behavioral Finance: men was te optimistisch met de voorspellingen voor 2011 en past nu de voorspellingen overdreven erg naar beneden bij. Economen wordt toch altijd al verweten dat ze recessies niet zien aankomen en een deel van de economen wil dit niet nog een keer laten gebeuren, vooral ook niet omdat ze vol achter het verhaal van Reinhart Rogoff staan dat deleveraging een permanente staat van semi of hele recessie veroorzaakt. D.w.z. als het ook maar een beetje kan wil men een recessie voorspellen.

De belangrijkste reden om wel in een recessie te geloven is de vraagschok. Als die er niet is dan is er geen recessie, als die er wel is kan een recessie onmiddellijk optreden.

Waarom er een recessie kan zijn gekomen in de VS

De belangrijkste redenen waarom er ineens veel meer economen voor de VS een recessie voorspellen:

1. Als de jaar op jaar groei in de VS is afgezwakt naar 1,5% (zoals nu), dan volgde er na de Tweede wereldoorlog altijd een recessie
2. Als de werkloosheid meer dan 0,3-0,4% is gestegen van het dieptepunt (zoals nu) kwam er altijd een recessie. GS heeft bovenstaande tabel voor de verandering van de werkloosheid over drie maanden. Eén slechte set werkgelegenheidscijfers kan Goldman Sachs al verleiden tot het uitroepen van een recessie in de VS die nu gestart is.
3. Er is een vraagschok opgetreden die versterkt is door de discussies rond de verhoging van het schuldenplafond. Amerika is failliet zo weet nu menigeen en het is daarom raadzamer wat minder uit te geven.
4. Het neerwaarts momentum van de ISM is zo sterk geworden dat in het verleden dan meestal een recessie volgde.
5. Europa stort in onder de schuldencrisis van Berlusconi cum suibus en Amerika wordt hierdoor ook besmet.
6. Overheidbezuinigingen geven het laatste zetje
7. De komende downgrade van de VS zal een credit crunch veroorzaken, waardoor de kredietgroei een klap krijgt en de investeringen ineenschrompelen.

The onion: dronken Bernanke geeft het op

The Onion geeft zoals gewoonlijk weer hoe overdreven men over problemen denkt: Drunken Ben Bernanke Tells Everyone At Neighborhood Bar How Screwed U.S. Economy Really Is (plaatje http://www.theonion.com/articles/drunken-ben-bernanke-tells-everyone-at-neighborhoo,21059/#enlarge)
The Onion meldt:
"Bernanke was helemaal dronken in the Elwood's Corner Tavern en liet zich helemaal gaan over hoe fucked de Amerikaanse economie was.
"Look, they don't want anyone except for the Washington, D.C. bigwigs to know how bad shit really is," said Bernanke, slurring his words as he spoke. "Mounting debt exacerbated—and not relieved—by unchecked consumption, spiraling interest rates, and the grim realities of an inevitable worldwide energy crisis are projected to leave our entire economy in the shitter for, like, a generation, man, I'm telling you."
And hell, as long as we're being honest, I might as well tell you that a truer estimate of the U.S. unemployment rate is actually up around 16 percent, with a 0.7 percent annual rate of economic growth if we're lucky—if we're lucky," continued Bernanke, nearly knocking a full beer over while gesturing with his hands. "Of course, if everybody knew that, it would likely cripple financial markets across the entire fucking globe, even in various emerging economies with self- sustaining growth."

"You think that's going to create long-term economic growth, let alone promote job creation?" Bernanke said. "We're way beyond that, my friend. There are no jobs, okay? There's nothing. I think that calls for another drink, don't you?"

While using beer bottles and pretzel sticks in an attempt to explain to the bartender the importance of infusing $650 billion into the bond market, the inebriated Fed chairman nearly fell off his stool and had to be held up by the patron sitting next to him.

Another bargoer confirmed Bernanke stood about 2 inches from her face and sprayed her with saliva, claiming inflation was going to "totally screw" consumer confidence and then asking if he could bum a smoke.

"Sure, we could hold down long-term interest rates and pursue a program of quantitative easing, but c'mon, we all know that's not going to make the slightest bit of difference when it comes to output, demand, or employment," Bernanke said before being told to "try to keep [his] voice down" by the bartender. "And trust me, with the value of the U.S. dollar in the toilet, import costs going through the roof, and numerous world governments unprepared for their own substantial debt burdens, shit's not looking too good for us abroad, either."

"God, I'm so wasted," added Bernanke, resting his head on the bar.

En zo werd een en ander nog verder geparodieerd.

paniek en vlucht naar real assets

Diverse strategen gooiden de handdoek in de ring. Het gaat volgens hen niet meer goed komen. Vooral in Europa gaat het helemaal mis. Bijna nog nooit vielen de kwartaalwinsten zó tegen. De eurostaatsleningencrisis kan alleen maar erger worden. De besmetting van de groei van Duitsland en andere kernlanden van de EU is nabij. Frankrijk zet alle middelen in om een downgrade te voorkomen, maar valt samen met de rating van de VS. Het Europese EFSF heeft een Mickey Mouse omvang en kan de aanvallen op Spanje en Italië niet afweren. Hoe meer Berlusconi aan het zeggen is dat het allemaal zo geweldig gaat, des te meer is men overtuigd van het faillissement van Italië.
Als de groei eenmaal 1,5% is in de VS op jaarbasis dan volgt immers altijd een recessie. De winstschattingen gaan dan als een baksteen vallen. Graham Secker van Morgan Stanley zag een normale groei van 3% in de VS als onwaarschijnlijk en een recessie als het meest waarschijnlijke scenario en dan moeten de koersen nog zo'n 30% omlaag. QE3 is bijna een zekerheid en Bernanke wordt de toegang tot Jackson Hole ontzegd als hij daar niet iets anders gaat verkondigen. QE3 gaat overigens niet werken want het verhoogt de inflatie alleen maar via hogere grondstoffenprijzen en de reële inkomens ploffen zo nog verder in elkaar. Waar moet de groei in de VS nog vandaan komen? Hij vindt verder dat er veel te weinig pessimisten zijn en capitulation is nog ver weg (alleen bij hem goed zichtbaar).

Andere strategen zoals Trennert zeggen nu ook dat de kans op een recessie in de VS meer dan 50% is in 2012 en in 2011 een dikke 35%. Hoe kon Obama toch zo dom zijn en deze werkloosheidbevorderende bezuinigingen accepteren.

En wat roepen al die strategen in koor: koop real assets als goud, geen obligaties of aandelen. Dan moet je je toch achter de oren krabben en denken dat aandelen van veilige multi nationals toch de veiligste real assets zijn.

inkomen zonder overheidshulp nog lang niet terug op niveau voor recessie in de VS

Het plaatje van Calculated Risk laat zien dat het persoonlijk inkomen zonder overheidssteun nog ver onder top van eind 2007 staat. De herziening van de cijfers vorige week laten ineens zien dat The Great Recession inderdaad great was en dat het inkomen nog lang niet hersteld is, al groeit het wel in redelijk tempo. Het inkomen voelt in Amerika nog steeds als in recessie. De teruggaang die nu nog resteert is nog steeds groter dan na het dieptepunt van bijna alle vorige recessies.

Amerikaanse autoverkopen 6,2% omhoog in juli

De opnieuw weer cruciale autoverkopen stegen 6,2% in juli (op jaarbasis ongeveer *12 is veel) (zie plaatje van Calculated Risk) naar 12,23 miljoen op jaarbasis (consensus was 11,9 miljoen). Dat betekent met hoge kans dat de retail sales in juli mooi gaan stijgen.

de schrikbarende stijging van de kans op recessie in de VS

Na alle ellende met de eurocrisis en de verhoging van het Amerikaanse schuldenplafond is men nu moeiteloos op een ander thema overgegaan: de komende recessie in de VS.
Tegenvallers met de ISM en inkomen en consumptie in juni zijn daarvoor een goede voedingsbodem.
Brokers struikelen nu over elkaar heen met het omlaag brengen van hun groeivoorspellingen voor 2011. JP Morgan bijvoorbeeld ging van 2,7% voor 2012 naar 1% vandaag vanwege de prachtige verhoging van het schuldenplafond en de bijbehorende inspnning van de overheid om de groei te verlagen.
Als de republikeinen Donald Duck afvaardigen als kandidaat dan hakt die Obama in dat scenario vernietigend in de pan (bij 1% groei stijgt de werkloosheid).

Goldman Sachs heeft al aangegeven dat een stijging van de werkgelegenheid met 35.000 of minder vrijdag voor hun het signaal is dat er een hoge kans is dat er een recessie komt in de VS of reeds is begonnen.De werkloosheid is 0,4% van het dieptepunt en de driemaandsstijging dreigt boven de 0,3% te komen.
Men begint bang te worden dat de ISM verder daalt en al bij 46 het teken geeft dat er een recessie is (in plaats van de 43 van vroeger; bij een ISM van 61 begin dit jaar was de groei maar 0,4%, dus bij een ISM van 50,9 kan een recessie best wel).

Men is er van overtuigd dat deleveraging nu eindelijk serieus gaat beginnen, zelfs de overheid heeft nu de smaak te pakken, vooral de staten zorgen voor negatieve groei. Bedrijven willen niet meer investeren, ook al levert de record hoeveelheid cash haast geen rente op. Banken kunnen door de komende downgrade van de VS en de eurocrisis haast geen krediet meer verstrekken, omdat ze nu ineens veel extra kapitaal moeten aanhouden en de illiquiditeit van de kredietcrisis terug is.
De groeiverwachtingen voor de VS worden ineens enorm naar beneden bijgesteld. Hoe hadden we kunnen denken dat de VS meer dan 3% groei kunnen krijgen? Hoe kon men begin 2011 zo gek zijn, zo hoort men nu.
Ondertussen is het vertrouwen zo diep weg aan het zakken dat er een self fulfilling prophecy dreigt te ontstaan van de wet van toenemende ellende.

Een groei van 1,5% is nooit stabiel geweest in de VS, het gaat altijd snel omhoog naar 3%+ of omlaag naar -1%-. Als de werkloosheid stijgt kan de weg omhoog niet gevonden worden.

De logica zegt wel dat de retail sales moeten herstellen maar als het vertrouwen zo diep zinkt gebeurt dat niet. Dan rijdt men maar geen nieuwe auto en blijft men maar een paar jaar langer bij pappie en mammie wonen (=stijging van aantal huishoudens stokt).
Dit zou dan de eerste recessie worden die niet veroorzaakt wordt door de FED met krap monetair beleid. De rentecurve is heel steil en heeft geen waarschuwing gegeven. Daar klampen de optimisten zich aan vast.

N.B. deze post is uiteraard niet goedgekeurd door de club van optimisten. Het hierboven beschreven verhaal heeft niet meer dan 25% kans volgens hen.

De verhoging van de Debt Ceiling neemt de zorgen voor een downgrade van de rating van de VS niet weg

De beurzen waren vanmorgen blij met de waarschijnlijk geworden snelle verhoging van het schuldenplafond voor de Amerikaanse overheid. De tegenvallende ISM zorgde voor een domper: er moest bijna ineens 2% van de koersen af. daarna krabbelde het weer ietsje bij, maar iedereen kijkt nog steeds zorgelijk. Zo veel is niet van de koersen af, maar het voelt alsof we door de grond zijn gegaan in de afgelopen maanden.

Net als bij de hulp aan Grikenland zoals bedisseld in Europa is wat nu is verzonnen voor de verhoging van het schuldenplafond in hoge mate niet bekend bij de politici die een en ander moeten goedkeuren. Ze hebben echt niet de 74 bladzijdens van het compromisvorstel goed doorgelezen. Veel moet ook nog aangevuld worden (dan wordt het 1200 bladzijden hopen de optimisten) om te komen tot een eindbedrag dat voldoende is voor Moody's.
S&P is voor boeman aan het spelen dat $4000 miljard bezuinigingen nodig zijn en geen cent minder om de AAA rating te behouden. De meeste commentatoren denken dat S&P zich nu heeft opgezweept tot een verlaging richting AA of lager als de politici nog meer beginnen te foetelen met de bedragen.

De republikeinen worden als winnaar van het steekspel gezien, omdat er geen belastingen verhoogd worden, vooral niet voor miljardairs en dat er een soort zich zelf vernietigend mechanisme is afgesproken dat bezuinigingen vanzelf via de kaasschaafmethode ingaan zonder overeenstemming in congres en senaat, hetgeen tot fraaie toneelstukken van de Tea Party zal leiden. De democraten hebben er wel uitgesleept dat het schuldenplafond pas na 2012 verhoogd hoeft te worden als ze braaf aan de lijnband van de republikeine flink gaan bezuinigen op alles en zelfs op defensie mag voor een grijpstuiver bezuinigd worden. De democraten komen op de pijnbank bij alle komende bezuinigingen op gezondheidszorg en uitkeringen etc. Die eerste $1000 miljard is gemakkelijk, de $1500 miljard daarna wordt een ellende. Het speicale committee die die $1500 miljard moet invullen moet op 23 november al klaar zijn. Na de presidentsverkiezingen gaat volgens de democraten dan eindelijk de bijl in de lage belastingtarieven voor de veelverdieners ($250.000+) en de belastingverlagingen van Bush gedeeltelijk teruggedraaid om zo het tekort verder te laten krimpen.

ISM valt tegen, hoop op betere retail sales gesteld

Ik vergelijk het pad van de ISM, het survey dat de belangrijkste barometer is van het Amerikaanse bedrijfsleven, de laatste twee jaar elke maand met het gemiddelde van na afloop van een serieuze recessie in de VS. Vorige maand hoopte en dacht ik nog dat de ISM boven hte gemiddelde pad kon blijven, maar dat gebeurde niet. Gaandeweg de maand dacht ik al aan 52, maar de daling is iets groter geworden. De Phillyfed gaf hoop op een ISM van 54.

Nieuwe orders kwamen onder 50. Verrassend was dat het cijfer voor voorraden daalde (dat steeg veel bij bijvoorbeeld GSAI).

De daling/stijging van de ISM is gewoonlijk in lijn met de ontwikkeling van de retail sales (zie eerste plaatje). In het begin van 2011 was de ISM te veel gestegen vergelken met de retail sales en nu is hij te veel gedaald.
De retail sales moeten nu gaan stijgen en dat zal wel gebeuren (autoverkopen gaan omhoog),maar als er geen herstel komt en de initial claims voor werkloosheid weer stijgen, dan komt de dubbele dip.

N.B. de woeste beweging in 2005 werd veroorzaakt door de orkaan Katrina die tijdelijk de retail sales erg drukten, maar daarna werd dit weer ingehaald
De economische logica zegt dat de retail sales nu te ver onder trend zijn en zullen herstellen als er geen schok komt (zoals Italië toch failliet, debt ceiling valt naar beneden, opstand in Saoedi-Arabië, Al Qaida vergiftigt het drinkwater, een nog grotere aardbeving in Japan etc)