samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Het macronieuws was zo goed dat de beurzen konden stijgen ondanks alle uitlatingen van de FED inclusief Yellen dat ze de rente spoedig willen verhogen. In de commitment of futures trading analyse blijven de large speculators lange leningen bijkopen, op deze rente ziet men ineens wel kansen op koersstijging. Maar de rente stijgt op de macrocijfers en de uitlatingen van de FED.
De olieprijs liep nog iets verder op. De productie van Nigeria, Canada en Libië is sterk teruggelopen en vooral de lagere voorraden in de VS hielpen de olieprijs.

In de VS werd de groei over het eerste kwartaal bijgesteld van 0,5 naar 0,8%. Er waren goede cijfers over de huizenmarkt. Meer verkopen en vooral ook 5,1% hogere pending home sales geven aan dat men weer meer ziet in een eigen huis, nu de rente nog laag is en de huurstijging behoorlijk hoger dan de rest van de inflatie. Het Michigan consumentenvertrouwen verbeterde sterk (wel iets naar beneden herzien).
Initial claims voor werkloosheid daalden en waren met 268.000 wederom extreem laag.
De industriële productie is omhoog, de shipments non defense orders ex aircraft draaiden van een daling naar een stijging (de trend is pril). Nieuwe orders duurzame goederen stegen. Bij doorzetten van deze trend en de huidige olieprijzen  worden de winstverwachtingen ook iets beter.


In Europa kwam men tot een akkoord met Griekenland. De kansen op brexit lijken flink te zijn afgenomen.
De PMI's van de industrie en diensten modderen door,misschien iets lager wordend. Het consumentenvertrouwen nam toe in Frankrijk (voor de stakingen gemeten). In Duitsland was de IFO zeer sterk, inclusief de verwachtingen. De ZEW was ook hoger.

In de VS blijft Trump voor zijn ontbijt minstens zes onmogelijke beloftes verzinnen, in de stat Noord Dakota beloofde hij het klimaatverdrag te torpederen en fossiele brandstoffen maximaal te gaan steunen, inclusief het openen van meer kolenmijnen en de nutsbedrijven meer kolen laten gebruiken. Noord Dakota en West Virginia en nog enige andere mijnbouwstaten zijn nu solide in handen van Trump. 

Deflatie duurt voort in Japan. Toch houdt men vast aan verhoging van de BTW volgend jaar. Dit gelooft de markt  overigens niet tenzij er heel veel fiscale stimulering komt om de pijn te verzachten (in het kwartaal na de verhoging kromp de Japanse economie meestal met ongeveer 5%)

In China verzwakt de yuan ietsje, maar de markt heeft meer vertrouwen gekregen dat de yuan onder controle is en slechts weinig zal depreciëren tegen de sterke dollar.

schuld is vies

https://realinvestmentadvice.com/rosengren-likely-mistaken-about-hiking-rates/

bovenstaand plaatje geeft ongeveer de problemen van de huidige tijd aan. Na 1990 is de reële loonstijging veel minder geworden (dat is al lang aan de gang, niet ineens op komen zetten na 2008). De consumptie kon op peil gehouden worden door meer op de pof te gaan leven. De schulden zijn nu veel te groot geworden. Het trucje van meer schulden maken werkt niet meer.  

Dit plaatje van groei reëel loon loopt in de pas met het percentage millennials dat getrouwd is/samenwoont

Consumentenkrediet is het cyclische deel van de schulden van de particulieren. De hypotheekschulden zijn veel groter. De studieschuld is ook groot aan het worden.

De lage rente heeft het consumentenkrediet vleugels gegeven. Daardoor is consumptie toch op peil gebleven. Overigens is een en ander nog niet zo’n ramp als het plaatje suggereert. De spaarquote is na 2008 gestegen en de schuldenlast is door de lage rente goed draagbaar. Bij wat meer inflatie daalt de reële waarde van de schulden, maar de rente wordt dan veel hoger waardoor de schuldenlast dan ondraagbaar wordt. Centrale banken weten dit en dat betekent dat ze de rente nauwelijks kunnen verhogen, ook al zien ze inflatiegevaar.

Millennials zijn sinds kort de grootste generatie, groter dan de babyboomers in de VS. . Millennials zijn een minder homogene groep dan vorige generaties. Veel meer Hispanics bijvoorbeeld en de blanken zijn veel minder dominant.

Ze zijn niet zo veel anders dan andere generaties, maar toch, de tijdgeest is dat zij minder schuld willen/ moeten hebben, iets minder religieus zijn, meer tolerant naar minderheden (een logisch gevolg van de grotere omvang van allerlei minderheden samen). Hun vergelijkingskader is anders: ze zien geen toename van inkomen, rijkdom, ze zien geen steeds hogere inflatie, snel stijgende bevolking. Ze zien steeds meer ouderen, minder kinderen.

Ze hebben niet het litteken van de jaren dertig, maar wel dat van de kredietcrisis/ great recession. Schuld is vies..  

goldman sachs financial conditions index

Goldman Sachs had een heel verhaal over hun Financial Conditions Index.

De FED kijkt er steeds meer naar. De FED is een beetje een soort inteelt van voormalige werknemers van Goldman Sachs. Toen Dudley (nu de FED baas van New York, bijna de belangrijkste post bij de FED) bij GS de baas was van het economische bureau ontwikkelde hij de Financial Conditions Index (FCI) want hij vond het een gemis bij de analyse van de FED. De FCI is een belangrijke leading indicator voor de economische groei in het komende jaar.

De FED kijkt het afgelopen jaar zo zwaar naar de financial conditions dat het opgevoerd werd als de belangrijkste reden waarom men de rente niet verhoogd had in september 2015 en waarom men in februari 2016 ineens ging vertellen dat ze de rente echt veel minder zouden gaan verhogen dan wat er in vorige cycli gebeurde.

De FCI bloeide eindelijk flink op na een straffe daling in het jaar ervoor. Daarmee is overigens de groeiterugval in de VS in het vierde kwartaal van 2015 en het eerste kwartaal van 2016 goed te verklaren. Het had zelfs nog erger kunnen zijn. Het huidige herstel van de FCI geeft aan dat de groei in de VS hoger zal worden, iets zal gaan meevallen. Idem overigens voor de groei in de Emerging Markets.

Nieuw in 2015 werd de invloed van China op de FCI. Afzwakkende groei in China veroorzaakte verzwakking van de FCI, of misschien werkt het wel andersom. Ineens moest de FED rekening houden met China. Of dat goed is, daarover verschilt men van mening.

Als de FED de rente in juni/juli gaat verhogen en daar lijkt het wel op als er geen tegenslagen komen, dan gaat het weer bergaf met de FCI. De FED moet oppassen met renteverhogingen, de wereldeconomie kan het niet dragen. De dollar zal er veel te sterk door worden en dat wil de FED niet.  Dat zal Yellen nog wel verder gaan uitleggen.

N.B. Een stijging van de FCI betekent verkrapping, als die aanhoudt levert 1% stijging een rem op de economische groei op van ongeveer 0,75%.
De FCI bestaat nu uit: 5,5% FED rente + 36,5% 10 jaar rente staat + 29,5% corprorate credit spread met lange staat + 15,8% TED spread + 4,7% Shiller PE +7,9% handelgewogen dollar

McClellan parallellen

via www.stocktrader.com dagelijkse analyse
Het koersherstel sinds februari lijkt behoorlijk op dat na oktober. Het herstel sinds februari is in elke fase wat krachtiger, beter geweest.

Een herhaling van zetten 1 tot en met 6, met de tweede reeks vanaf februari 2016 sterker dan de reeks vanaf oktober 2015

Doortrekken zou een korte hausse (o.a. Apple sterkte) betekenen met nog een keer een daling (brexitangst met de door IS beloofde Ramadanterreur, misschien een te vroege renteverhoging van de FED in juni) en dan een flinke periode met nieuwe stijging.

Te ver doorgetrokken. Behavioral Finance leert dat mensen te snel een trend zien. Dat dreigt nu ook.

overigens is een en ander in lijn met wat velen als fasen tellen, hierboven Goldman Sachs, die nu 'zeker' weet dat we naar 2162 gaan

nu al hogere koersen?

De plotselinge stijging van de beurzen is een reactie op meer rust bij de Chinese yuan dan gedacht, zo schrijven de brokers. Daardoor moest er wat short covering gedaan worden.

Gisteren speelde denk ik de toch wel fors dalende kans op Brexit in Europa. Vandaag hebben we een nieuwe bevestiging dat een en ander niet zo slecht gaat als gevreesd. Een prima IFO.

Cijfers over de huizenmarkt in de VS waren goed. De dure bouwer zette 30% meer om (het gemiddelde huis dat ze bouwden verkochten ze het afgelopen kwartaal voor ruim $800.000, niet gering, maar het loopt kennelijk weer storm om een aardig optrekje te laten bouwen bij de ‘protected’).

De wedkantoren hadden tot voor kort ongeveer 30% kans ingeprijsd op Brexit. Dit is sinds Obama de Engelsen inprentte dat ze niet goed bij hun hoofd zijn als ze voor Brexit stemmen, dat dit echt geen schouderklopje van Amerika gaat opleveren, maar eerder moeilijkheden gedaald richting 20%.

Elke dag komen er nieuwe berekeningen dat Brexit niet goed is. Berichten hoe erg Poetin in zijn nopjes zou zijn bij Brexit zetten twijfelaars aan het denken, genoeg reden om toch maar voor blijven te stemmen. If it ain’t broken, don’t brexit. Maar toch lijkt de angst voor Brexit weer wat toe te kunnen gaan nemen. Er zijn niet genoeg hoog opgeleide jongeren in het VK om zo zeker van in de EU blijven te kunnen zijn.

 Zowaar een overeenkomst met Griekenland. Hogere olieprijzen door lagere voorraden. Betere guidance hoe het gaat van bedrijven. Het goede nieuws kan ineens niet meer op.

Maar die economische groei, die gaat niet goed bij hogere olieprijzen. De consumptie krijgt dan klappen. Lagere olieprijzen hielpen de groei niet, maar hogere olieprijzen drukken de groei toch. De beren hebben nog genoeg stof om zerohedge blog vol te schrijven.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Er was weinig economisch nieuws en de koersen veranderden nauwelijks. Alleen in Japan duidelijk omhoog.
De notulen van de FED zorgden voor de meeste opschudding. De FED was wel degelijk aan het denken aan een renteverhoging in juni. Dat hadden diverse FED-gouverneurs eigenlijk al laten uitlekken, maar men geloofde het niet. De ingeprijsde kans op renteverhoging in juni ging van 2 naar 30%. In juni is een renteverhoging nog steeds weinig waarschijnlijk, maar in juli zou toch wel eens kunnen. De markt prijst nu een beetje een rentestijging in september in, voor de notulen was dit pas in 2017. 
De inflatie in de VS steeg 0,4% en de kerninflatie 0,2%. Door de gestegen olieprijzen zal de inflatie snel boven 3% uitkomen op jaarbasis. De kerninflatie telt alleen maar voor de FED en deze stabiliseert net iets boven 2%, eigenlijk stijgen alleen de huren harder.
De huizenmarkt herstelde een beetje verder met hogere verkopen bestaande huizen en housing starts.
De industriële productie steeg 0,7% in april, een breuk in de trend (-0,6% in maart). De vooruitblikkende surveys over de industrie, Phillyfed en Empire survey, waren negatief. Niet over de hele linie overigens, de vooruitzichten voor investeringen verbeterden sterk in de Phillyfed.
Initial claims stegen weer iets na de flinke daling van de vorige week, maar bleven laag. Er zijn veel vacatures. D.w.z. weinig zorgen over de arbeidsmarkt (ook niet bij de FED).
Leading indicators een goede +0,6%
Per saldo was het economische nieuws goed in de VS en kennelijk was dit genoeg tegenwicht tegen de domper van de notulen van de FED.
De korte rente steeg op die notulen, maar de lange rente nauwelijks (vervlakking van de rentecurve dus, een hogere loonstijging voorspellend, nog lang niet een recessie).

In Japan viel de groei van het BNP mee, stegen de orders en de industriële productie.
China had iets afnemend groeimomentum, maar ruim 10% groei detailhandelsverkopen en 6% groei industriële productie is prima.
In het VK gingen de peilingen iets meer in de richting van geen grexit. De Engelse beurs lijkt niet erg te reageren op de brexitangsten. Dat kan veranderen, maar misschien is het lagere pond en dan monetaire stimulering genoeg tegengif. Brexit en Trump en de FED zorgden voor een  slecht sentiment op de beurzen maar de VIX bleef laag.

John Mauldin en de tijdgeest versus Deirdre McCloskey

John Mauldin (Protected vs. Unprotected

Middle Class Shame
Permanent Damage

Inflation Lives)
ging vorige week (ook) uitgebreid in op het verhaal van Peggie Noonan over de "unprotected" in de Amerikaanse samenleving. 

(om maar eens het stuk aan te halen dat Mauldin aanhaalde, omdat het denk ik zo belangrijk is en Peggy daarmee inderdaad de opkomst van Trump verklaart:
"Peggy Noonan says the current unrest is the logical progression of trends that began long ago. The upper stratum of society is increasingly “protected” from sharing, and often even from seeing, the travails of daily life as most people experience them. Here is how she describes our situation (the boldface emphasis is mine):
There are the protected and the unprotected. The protected make public policy. The unprotected live in it. The unprotected are starting to push back, powerfully.
The protected are the accomplished, the secure, the successful – those who have power or access to it. They are protected from much of the roughness of the world. More to the point, they are protected from the world they have created. Again, they make public policy and have for some time.
I want to call them the elite to load the rhetorical dice, but let’s stick with the protected.
They are figures in government, politics and media. They live in nice neighborhoods, safe ones. Their families function, their kids go to good schools, they’ve got some money. All of these things tend to isolate them, or provide buffers. Some of them – in Washington it is important officials in the executive branch or on the Hill; in Brussels, significant figures in the European Union – literally have their own security details.
Because they are protected they feel they can do pretty much anything, impose any reality. They’re insulated from many of the effects of their own decisions.
This insulation is now so common we don’t even notice it – and not just in government. Business executives meet in a nice office, tweak a few numbers, and somewhere down the line people lose their jobs. Those folks are thousands of miles away, and the decision-makers never even see them. This is what it means to be “protected.”
Peggy goes on to explain why immigration is such a watershed issue.
Many Americans suffered from illegal immigration – its impact on labor markets, financial costs, crime, the sense that the rule of law was collapsing. But the protected did fine – more workers at lower wages. No effect of illegal immigration was likely to hurt them personally.
It was good for the protected. But the unprotected watched and saw. They realized the protected were not looking out for them, and they inferred that they were not looking out for the country, either.

The unprotected came to think they owed the establishment – another word for the protected – nothing, no particular loyalty, no old allegiance.")


Het vreemde is dat men denkt dat rechtse populisten deze onbeschermde zwakkeren beter zouden beschermen dan de democraten. Hillary is immers het boegbeeld van de gevestigde orde (nu Jeb Bush is uitgebannen van het verkiezingstoneel) en zou daarom het slecht voor hebben met de "unprotected" en Trump zou door het probleem te benoemen al de helft van de oplossing gebracht hebben.  De conservatieven moeten voor de verandering zorgen, net zoals Reagan deed. Een goede president creëert hoop (maar toch vinden republikeinen dat Obama de slechtste president aller tijden is natuurlijk). 

Mauldin schat dat ongeveer 70%, misschien iets meer,  van de Amerikanen "unprotected" zijn door de gevestigde belangen. 
De helft van de Amerikanen kan geen $400 ophoesten voor een noodgeval zonder te lenen. De 47% van Romney die geen belasting betaalt/ de hand ophoudt bij de overheid is een veeg teken.
Ongeveer slechts de helft van de volwassenen heeft een baan van meer dan 30 uur per week. Het mediane gezinsinkomen staat al decennia onder druk. Het thema van Piketty natuurlijk, dat het BNP per hoofd groeit, maar het mediane inkomen niet.

http://www.advisorperspectives.com/dshort/updates/Employment-Wages-and-Hours-since-1964

de wall of worry is hoog en daar zijn uiteraard redenen te over voor

De grote brokers zijn een offensief begonnen om hun klanten uit aandelen te praten. Er komt allerlei ellende op ons af. Brexit is maar heel beperkt ingeprijsd denkt men. Je kunt er de klok op gelijk zetten dat er straks brexitvrees gaat komen en dat gaat je opbreken. Al dat gedoe met Trump is ook niet goed voor de nachtrust, vooral niet als hij de onzin die hij uitkraamt ook echt zou gaan uitvoeren.

Het economische nieuws is zwaar tegenvallend en de S&P heeft hier nog niet op gereageerd.

(Matejka, JP morgan)

De FED is meer aan het denken over verhogen dan goed is voor de beurs.

Inflatie komt terug. 3% plus dit jaar nog als de olieprijzen niet dalen. Een en ander zal een grote klap voor de reële detailhandelsverkopen inhouden.   D.w.z. de daling van de olieprijzen bracht geen groei en de nieuwe stijging van de olieprijzen brengt ook een daling.

De Engelse beurs lijkt te willen stijgen, terwijl brexit de koersen toch naar 0 zou moeten brengen. De VIX loopt maar niet op.

 En de S&P, die volgt meestal de economic surprises helemaal niet zo goed

bovendien zit er een seizoenpatroon in de economic surprises die nogal ingaat tegen "sell in May and go away, but remember come back in September" (overigens is dat wel een periode met gemiddeld negatieve verrassingen)

en dit jaar is overigens niet zo gemiddeld.

Ja, brexit moet nog een keer opvlammen, maar de beurs doet net alsof dit niet zo erg is. Wie weet.

aandelenvisie via schaduwrente FED en de winstgroei

Vanaf 2009 hebben we een enorme stijging van de (reële) S&P gezien, vrijwel volgens de rechte lijn die Ter Veer en ik intekenden in 2009.

Eind 2014 begon de (reële) S&P af te wijken van dat pad. In essentie kwam er een horizontale beweging.

Dat was een tegenvaller, maar eigenlijk nog een goed resultaat gezien de negatieve factoren: de breuk in de winstgroei en de breuk in de gevoelsrente van de FED.

De breuk in de winstgroei kwam vooral door de olieprijs, maar niet alleen hierdoor. Er was enige afzwakking van de groei, vooral in Japan en vele Emerging Markets. De groei in de VS is na het derde kwartaal 2015 nog magerder geweest dan de zo vergeleken met het verleden lage trendgroei van ongeveer 2% sinds 2010. Daardoor was de nominale groei van het wereld-BNP zeer laag, genoeg voor een winstrecessie.

Die lage groei is niet alleen ontstaan door de vraagterugval van de olieproducerende landen en bedrijven, maar ook door de verkrapping van het monetaire beleid door de FED. De verhoging van de rente met 0,25% leek een niemendalletje, maar veroorzaakte een verhoging van de gevoelsrente met ongeveer 3%. Via QE had de FED een monetaire verruiming bereikt die veel groter was dan alleen de renteverlaging aangaf. Zo had men het probleem opgelost dat de rente in de VS haast niet onder 0 kon zakken en er toch een lagere rente nodig was. Er ontstond een schaduwrente die aanzienlijk onder nul lag. Door de rente te verhogen naar 0,25-0,5% verdween heel die extra stimulering volgens de schaduwrente van Wu-Xia (Atlanta FED). Een grote verslechtering van de financial conditions en daardoor is het helemaal niet raar geweest dat de consument meer ging sparen (de oliewinst niet helemaal uitgaf) en het bedrijfsleven wat voorzichtiger werd (en dus de business sales tegenvielen er een (buiten de oliesector beperkt) voorraadprobleem ontstond).

Zo bezien valt de koersbeweging van aandelen eigenlijk best wel mee (we hebben in de VS twee 10% correcties gehad, in Europa twee keer bija 20% eraf, maar toch, er was herstel).

Hoe gaat het verder. Is het de pauze die verfrist?

De FED zal de rente verder verhogen, maar de schaduwrente zal voorlopig veel minder hard stijgen dan de afgelopen een-twee jaar. De FED kan de rente niet snel verhogen op straffe van een recessie. Die recessie is niet nodig, er is geen bestrijding van een te hoge inflatie nodig, de arbeidsmarkt is niet oververhit. Het is daarom onlogisch dat de FED dat wil. Het kan natuurlijk wel, als de FED de gevolgen van renteverhoging onderschat en de kracht van de economie overschat. De markt is bang voor zo’n beleidsfout, maar de FED geeft uitgebreid aan de gevaren te zien. Voortzetting van het ingeslagen beleid kan al heel snel een te sterke dollar veroorzaken. De financial conditions verslechteren dan in een te rap tempo. Dan dwingt de markt dat de FED weer op het monetaire gaspedaal drukt. Een en ander betekent dat de FED de rente niet zo veel kan verhogen als ze zelf via hun voorspellingen (de ‘dots’) hebben aangegeven. De FED kan niet erg tegen de markt ingaan, omdat dan de kans op een beleidsfout groot is. Bianco denkt dat als de FED de rente in juni verhoogt en de markt dit niet voor 60-80%+ heeft ingeprijsd, de Amerikaanse economie binnen het jaar in recessie zal komen. Overigens heeft de FED de afgelopen 22 jaar nooit de rente verhoogd zonder dat dit was ingeprijsd.

Er is wel een snellere renteverhoging mogelijk dan nu door de markt is ingeprijsd. Dan moet het beter gaan met de economie dan nu gedacht (door de markt). De consensus ziet een (zeer) beperkte versnelling van de groei in de VS en andere landen. Men lijkt de 0,6% bijdrage van de plotselinge fiscale stimulering in de VS vanaf het tweede kwartaal niet te willen zien. Er lijkt iets meer loonstijging te komen, zoals ongeveer is ingeprijsd in de rentecurve (niet meer). De extra vraag uit China en India vanwege hun 6,5%+ groei komt als verrassing. Daardoor en door de hogere olieprijs groeit de wereldhandel weer. Per saldo genoeg voor een beperkte groeimeevaller. Dat vertaalt zich in een beperkte meevaller voor de winstgroei. Niet dat deze harder gaat dan de huidige bottom up consensus, maar de markt houdt er 100% rekening mee dat de winsten fors blijven tegenvallen tegenover de bijna altijd veel te optimistische consensus. De afslag ten opzichte van de winsten is niet 10-15% maar eerder iets als 3-7% op jaarbasis. Dat is genoeg voor een meevaller en een stijging van de consensuswinsten één jaar vooruit. 

Op het ogenblik is de ontwikkeling hiervan teleurstellend, er is nog geen echte versnelling te zien, maar dat zou zo maar kunnen gaan gebeuren. Recentelijk is er een herstel in de ratio van opwaartse versus neerwaartse winstherzieningen. In de VS helpt de lagere dollar, in het VK het lagere pond, in de rest van de wereld de gestegen grondstoffenprijzen.

Alles bij elkaar nemend denk ik dat de horizontale trend van de beurzen verlaten wordt en we weer een stijgende trend krijgen, maar niet zo sterk als we in de VS van 2009 tot 2014 zagen. 

Gaat de tijdgeest van globalisatie, individualisering, helpen van bedrijfsleven naar protectionisme en schuld is vies?

Sinds 1981, het akkoord van Wassenaar, het ingrijpen van Volcker met torenhoge rente, is er een lange periode gekomen waarbij kapitaal een steeds groter deel van de koek kreeg. (westerse) Wereldwijd ging men de lonen matigen. Die waren sinds de loonexplosie begin jaren zestig te lang harder gestegen dan de productiviteit, waardoor de winstmarges zo laag werden dat er grote werkloosheid moest ontstaan.  Er kwam door Volcker (decennia lang) disinflatie, heel gunstig voor de waarde van kapitaal zoals aandelen en onroerend goed.  Uiteindelijk leidde dit tot analyses à la Piketty dat kapitaal een altijd stijgend deel van het BNP dreigt te krijgen omdat het rendement op kapitaal hoger zou zijn dan de nu zo schamele groei van het (nominale) BNP. Netto valt dit overigens te betwijfelen (zoals Philip Menco (VBA journaal voorjaar 2015) aantoonde). Piketty vindt de trend van steeds grotere inkomensongelijkheid onhoudbaar en schadelijk.

De tijdgeest gaat hem waarschijnlijk gelijk geven en de trend keert dan voor de factor kapitaal en daarmee ook voor de beurzen. Een en ander moet dan wel eerst hoog op de politieke agenda komen en zo ver is het nog niet. De politieke agenda is wel fors aan het veranderen. We vangen dit onder de noemer populisme. Dat laat ook (voorlopig) enig kop in het zand steken zien voor de verandering van de tijdgeest. De populisten zijn niet dom, hebben reële zaken waar ze zich druk over maken. Ze zondigen wel vaak zwaar tegen compassie, gaan soms veel te ver om hun doelen te bereiken.

Curieus is dat ze vaak zeer rechts beginnen en al snel om hun kiezers te blijven binden veel te veel overheidsgeld uitgeven: Peronisme is dat, genoemd naar de dictator, die vooral door zijn betoverende vrouw zeer populair werd  (totdat het land geruïneerd was).

De opkomst van Trump laat zien dat de politiek aan het veranderen is. Men keert zich af van de gevestigde belangen en gaat voor de populist die kan duiden waar de in het nauw gebrachte middenklasse werkelijk mee zit: een stagnerend inkomen of nog erger, onvoldoende pensioen en onveiligheid. Wie is daarvan de schuld? De politici die het decennia voor het zeggen hebben gehad, maar de neergang van de middenklasse niet aan zagen komen, laat staan dat ze er effectief tegengif aan gaven. Verder de migranten, terreur (ten onrechte) in naam van de islam en misschien wel het meeste de graaiers, de 1% die zich tegen algemene verarming in steeds hogere beloningen toedelen. Hoge bonussen. Dijsselbloem heeft overigens die bonussen flink gekortwiekt, waardoor Amsterdam niet veel zal kunnen profiteren van een eventuele brexit.

Peggy Noonan legde in de Wall Street Journal de opkomst van Trump uit. Volgens haar (en ze zit niet ver mis denk ik)  voelt 80% zich misdeeld, niet beschermd door de gevestigde orde. Misschien nog wel erger, het lijkt steeds moeilijker te worden in o.a. de VS om door te dringen tot de goede 20% (Brookings http://www.brookings.edu/blogs/social-mobility-memos/posts/2016/05/11-glass-barrier-to-upper-middle-class-hardening-reeves? )

Jaap van Duijn legt goed uit wat er allemaal scheef gegroeid is in de afgelopen decennia met zijn boek: “Uit balans”. De lonen in de financiële sector zijn bijvoorbeeld 70% harder gestegen dan gemiddeld. Het winstmodel van de banken zorgt voor peperdure financiering van de kleine ondernemer, zelfs bij negatieve rentes op staatsleningen. Niet alles krijgt aandacht in zijn boek, er is te veel uit balans geraakt.

Vooral de wat oudere blanke mannen komen nu massaal electoraal in verzet. De jongeren, millennials, zien dat ze niet de loongroei, niet de vaste banen, krijgen die de babyboomers op hun leeftijd kregen en dat deze in problemen raakten door te veel schulden. Schuld is vies weten zij en aandelen vinden ze te gevaarlijk (ze krijgen waarschijnlijk gelijk, maar lange leningen zijn misschien nog gevaarlijker voor hen).

Populisten springen in het gat en zijn ineens geduchte politieke machten. Denk aan de onverwachte opkomst van Trump met zijn muur om Mexico, anti globalisatie, islamfobie en anti establishment retoriek. Of aan opstormende nationalistische politieke partijen in Duitsland, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk. In het VK is het campagne voor de brexit.

Aan de linkerkant (kansrijk bij millennials, mensen die geboren zijn tussen 1980 en 1995) is het Sanders en bijvoorbeeld Jesse Klaver. Zij strijden op nieuwe wijze (zonder alleen de belangen van de wat ouderen te behartigen) voor minder ongelijkheid, betere (onbetaalbare) gezondheidszorg.

Dit kan en zal uiteindelijk grote gevolgen hebben voor de economie en beurzen. Anti globalisatie veroorzaakt protectionisme en zo minder groei van de wereldhandel en economie, hogere importprijzen en daarmee hogere inflatie. Er dreigt minder solidariteit met zwakkere landen (niet alleen minder ontwikkelingshulp maar ook gevaar voor de europeriferie). Het verzet tegen graaien zet de hoge winstmarges op de politieke agenda en daarmee hogere belastingen voor het bedrijfsleven (alleen op te lossen met globaal ingrijpen). In de globalisatiewedloop zijn de effectieve belastingtarieven voor het multinationale bedrijfsleven onvoorstelbaar veel gekelderd. Dat is te ver gegaan. De lange trend van winstgroei boven nominale groei sinds 1981 dreigt dan om te slaan.

Populisme moet de kiezer maximaal geven wat deze wil en hoeft zich niet te houden aan de ratio van de gevestigde orde (Trump en Wilders hoeven alleen maar misstanden te duiden en komen weg met onmogelijke voorstellen daar iets aan te doen. Spontane reacties mogen de dag erna recht gezet worden). Peron met zijn betoverende vrouw zag dit in en gaf met bakken overheidsgeld uit, ongeveer zoals Krugman nu voorstaat. Totdat Argentinië failliet was en Peron werd weggestuurd.

Trump meldde al dat je bij de huidige rente zo veel mogelijk schuld moet maken en Trump kan schuld maken als geen ander. De Tea Party kan hem niet afremmen, daar hij de belasting zal verlagen. Via investeren in infrastructuur kan hij de groei zelfs een degelijke basis geven. Dit kan een hele tijd goed gaan, maar de prijs zal uiteindelijk  een hoge inflatie zijn en overheidsschulden die niet terug te betalen zijn. Populisten kunnen heel linkse ideeën uitvoeren, denk aan Fleur Agema van de PVV met haar gedachten over een uiterst luxueus zorgstelsel. En Hillary? Die moet als een gematigde Sanders gaan voor meer infrastructuur, betere gezondheidszorg, minder inkomensongelijkheid, minder globalisatie. Dat kost ook veel geld.

Het veranderen van de tijdgeest gaat langzaam, duurt vele jaren. Het gaat nu wel ineens sneller, maar komend jaar is er nog geen omkeer in de macht van het bedrijfsleven (daarvoor is er te veel werkloosheid, is de macht van vakbonden nog steeds tanende (dat hoeft niet lang meer te duren)), nog geen hoge inflatie, maar wie weet is er 6% inflatie en 7% rente in 2024.

brexit: gebeurt volgens de polls, niet volgens de wedkantoren

Ik denk dat brexit niet zo erg is voor Engeland, maar het pond kan er in eerste instantie wel flink door duikelen. Het pond volgt de kans op brexit tamelijk nauwkeurig. Brexit zou het pond 25% kunnen doen duikelen als dit zo blijft.
Brexit heeft niet zo veel zin, het VK zal nog steeds willen handelen met de EU en dat betekent dat het VK moet blijven meebetalen aan allerlei Europese hobby's en dat ze tamelijk machteloos zullen zijn de immigranten te laten verdrinken.
Gaat het veel groei kosten? Ik denk dat de berekeningen van bedenkelijke kwaliteit zijn, er is geen goed empirisch vergelijkingsmateriaal. De negatieve invloed wordt denk ik overdreven. Het pond gaat zo veel onderuit dat het VK een flink hogere export zal krijgen. Het draait om Londen als financieel centrum. Dat blijft wel bestaan. Op het continent heeft men het zeer slecht voor met de financiële sector via lagere bonussen (Nederland in de hoofdrol, dat profiteert echt niet van brexit) en invoering van de Tobin taks.
Populisten zijn aan de winnende hand en net als bij de analyse van de kansen van Trump: de boze oudere witte man gaat stemmen en wel voor brexit. de jeugd moet beslissen en heeft weinig zin om te gaan stemmen. referenda zijn er om nee te stemmen, niet ja. De wedkantoren gaan zwaar tegen de polls in door maar vor 30% te geloven in brexit. Het is een nek aan nek race, veel meer dan bij de scexit, daar was het verlaat het VK kamp voortdurend steeds in de minderheid (het was wel een grote minderheid). De polls zaten zwaar mis met de verkiezingen in het VK, de conservatieven scooren veel beter dan verwact en daarom lijkt men nu stellig te geloven dat brexit niet gaat gebeuren. Het is rationeel, conservatief, om niet voor brexit te gaan. Maar men stemt niet rationeel, men wil af van Europa, de immigranten, die losers, die subsidianten van Griekenland en spaghetti-eters.Niet meedoen met de euro zou slecht zijn, dat dacht men eerst, nu niet meer. men gaat voor Boris, niet Cameron.
.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Beperkte daling van de beurzen en niet overal. Het sentiment verslechterde, het economisch nieuws was tot vrijdag opnieuw niet overtuigend. Vooral de flink gestegen initial claims voor werkloosheid in de VS deden de macro men schrikken, maar prima detailhandelsverkopen en een flinke stijging van het consumentenvertrouwen maakten groeiherstel weer het basisscenario. Het vertrouwen van midden- en kleinbedrijf (NFIB) herstelde ook.

GDP now van de Atlanta FED ziet nu 3,7% groei consumptie in het tweede kwartaal door de mooie retail cijfers
Het begrotingstekort is weer op aan het lopen.

Er is weer deflatie in de eurozone, vooral in Frankrijk, Italië. De industriële productie daalde in Duitsland (-1,3%) en enige andere landen

producentenprijzen China -3,4% op jaarbasis, enige maanden terug was dit nog -5,4%. Dat is vooruitgang, kan winstherstel veroorzaken. CPI bleef +2,3%.

De winstherzieningen zijn aan het herstellen in vele landen, maar niet in Japan. 
De olieprijzen daalden aanvankelijk, maar zetten toch vandaag weer een hoogtepunt van het jaar door productieuitval in Canada en Nigeria, terwijl de vraag uit China en India aantrekt.

overpeinzingen

Het lijkt een beetje te gaan zoals aangegeven in een normaal verkiezingsjaar. In mei wat omlaag met de S&P, daarna omhoog. Nog even door keutelen en dan kunnen de effectenhandelaren weer bruin bakken op de stranden (de Hamptons), nu hebben ze nog te weinig verdiend (dat kon alleen maar door goed te speculeren op nog negatievere rentes en dat deed de rationele handelaar niet, dan maar liever bleekjes blijven).

Sinds Trump het evangelie van Krugman heeft omarmd (belasting omlaag, uitkeringen niet omlaag, flink investeren in infrastructuur), hoeft Trump niet zo'n drama meer te worden voor de beurs.

Het gaat er nogal bedaard aan toe. Kleine koersbewegingen, de olieprijs lijkt zich te handhaven (dat kan snel voorbij zijn, maar het dieptepunt lijkt gezet) en de opmars van de goudprijs en de obligatiekoersen lijkt te zijn gestopt. De FED zou de rente niet meer verhogen in 2016 volgens de futures. Al is misschien te weinig, renteverhoging in december moet de FED toch aanstaan. Dan kloppen hun verhalen beter. De rente een beetje omhoog, maar weinig genoeg om de toorn van de aandelenmarkt te weerstaan. Dat is meer dan is ingeprijsd. Rentestijging is niet gegarandeerd, het is wel degelijk mogelijk dat de FED overgaat tot een negatieve rente als men de economie ziet wegglijden, maar (nog) niet mijn basisscenario (meer iets voor 2018).

Weinig groei in de komende tijd in de VS, maar toch wel groei en ik denk iets meer dan de schamele 2- 2,5% die de economen ons willen doen laten geloven. De retail sales vielen reuze mee over april, waarschijnlijk dankzij internetverkopen. Het consumentenvertrouwen schoot omhoog, vooral de verwachtingen (over inkomens vooral). Initial claims schoten ook omhoog en dat gooide weer roet in het eten van optimistische verhalen. Minder groei van de werkgelegenheid. 

De Labor Market Conditions index geeft dit ook aan, die is vaak wat leidend (sinds 2010 een slechte leider voor de groei van de werkgelegenheid, d.w.z. niet altijd zo’n geweldige indicator, hoe belangrijk Yellen die ook vindt).

 Scott Grannis en diverse andere economen signaleren dat de zwakte in de industriële productie voorbij zou zijn, al ziet men natuurlijk) geen sterke groei. Daarvoor zijn de voorraden versus verkopen nog te hoog (enigszins vertekend door de extreem hoge olievoorraden).

De huizenmarkt is sterk (misschien met uitzonderingen van het onbetaalbare onroerend goed in o.a. Manhattan en Londen). De komende week komen daar weer de nodige nieuwe cijfers over.

De lonen zijn aan het stijgen, maar niet hard. Ik denk dat de rentecurve gelijk heeft. Net geen 3% is ingeprijsd en dat hoeft de FED (dus) voorlopig nog niet tot extra actie te dwingen. Pas als er snel meer dan 3% loongroei komt, dan moet de FED de rente ietsje eerder dan december te verhogen.

De beren hebben als amunitie:

Er is wel erg veel politieke onzekerheid: brexit, het ongeleide projectiel Trump, stoute migranten, zuid Europa, Midden Oosten

Het risico is asymmetrisch.

Men is te optimistisch over de FED

Centrale banken lijken ineens machteloos om de markten omhoog te stimuleren, gezien de dramatische reacties op negatieve rentes in Japan

Economische groei blijft prut

 Winstkwaliteit is slecht, verwachtingen zijn net als altijd te optimistisch

Liquiditeitsproblemen, niet alleen bij credits.

De spaardeugd is neergedaald over Amerika. Jongeren zijn niet zo spilziek als hun ouders.

Recessie dus zoals dalende industriële productie, dalende winsten, wegzakkende groei werkgelegenheid .

De bulls

De winstrecessie lijkt te zijn geëindigd

Waarderingen zijn niet al te hoog

Verwachtingen zijn laag

Bulls zijn met een kaarsje te zoeken, het stikt van de neutralen.

Guidance is sterk aan het verbeteren

De FED houdt zich koest, De BOJ gaat meer aandelen kopen en de ECB lijkt minder afkerig te worden om aandelen te gaan kopen.

De olieprijs lijkt zijn bodem gevonden te hebben

Men reageert niet meer panisch op China

Schumer, de invloedrijke democratische senator, is voor belastingcadeautjes en dat lijkt mogelijk

Amerikaanse detailhandelsverkopen omhoog, maar death by Amazon

http://www.advisorperspectives.com/dshort/updates/Retail-Sales-in-Review
Het plaatje van Doug Short laat zien dat de retail sales weer uit de recessiezone lijken te zijn gekomen.
1,3% erbij in een maand, dat is goed, met daarbij ook een minuscule opwaartse herziening van de maand ervoor.

plaatje JP Morgan. De trend ziet er ineens een stuk beter uit

Of het cijfer echt zo goed is wordt door sommigen betwijfeld, zoals Bianco. De internetverkopen moeten dan heel erg goed zijn geweest en dat is maar 10% van de totale retail sales.
De winstcijfers van de warenhuizen à la JC Penney publiceerden drmatisch slechte cijfers. Zo slecht zelfs dat de winkel REITS uit mededogen ook daalden (terwijl eigenlijk alleen nutsbedrijven, REITS en consumer staples nu populaire sectoren zijn).

$AMZNpic.twitter.com/STUgU3jKl3
death by Amazon heet dat volgens het blog Bespoke
Dit verpest de winstmarges voor de winkels en daarmee uiteindelijk ook de huren

Trump rukt op

https://twitter.com/bespokeinvest/status/731221003599261696/photo/1?ref_src=twsrc%5Etfw
Trump rukt op na zijn beloftes met geld te gaan smijten tegen 0% rente, neemt weer de nodige rare uitspreken terug en een steeds groter deel van het electoraat begint te wennen aan Trump als de man die het establishment wel even mores zal leren.

toch stortte de beurs niet in. Met geld gooien, dat is niet erg. rotectionisme wel, maar dat slikt Trump wel weer grotendeels in.

Trump kan verkiezingen winnen met Modern Monetary Trump Theory

Vol afgrijzen zit de gevestigde orde de opkomst van Trump te bekijken  en in mindere mate ook de opkomst van het denken à la Sanders.
Amerika beleeft zijn Fortuinrevolutie. Amerikanen hebben de kans om hun Peron te kiezen met bijna vergelijkbaar mooie vrouw.

Trump heeft enkele zeer belangrijke troeven: 
* de grote boosheid van het electoraat dat niet meedeelt in de rijkdom van het individualisme, de 1% uitgebreid met d circa 20% die de wind mee hebben, profiteren van globalisatie, individualisme, de kansen die de kenniseconomie biedt met zijn krachtige netwerken.
Trump won 27 van de 29 staten waar er inkomensdaling was door teloorgang van de industrie. 19 daarvan stemden voor Obama vorige keer. Hillary kan enkele van deze staten verliezen.
d.w.z. het afzetten tegen de gevestigde orde dat alleen zichzelf verrijkt. Men wil het alfamannetje dat goed ligt bij een deel van het vrouwelijke electoraat. Hillary moet het dan doen met de bètamannetjes en voldoende beledigde minderheden die niet sadomasochistisch willen stemmen.
Hillary is onbetrouwbaar à la Nixon of nog erger, omgekocht door werkelijk alle gevestigde belangen. Trump is schatrijk en niet omgekocht (hij koopt liever zelf om)
Van Gaal zou zeggen: bent u zo dom, of ben ik de enige die ziet dat Trump de stem van de gewone man krijgt. Een en ander is al in februari goed uitgelegd door  Peggy Noonan http://www.wsj.com/articles/trump-and-the-rise-of-the-unprotected-1456448550
De gevestigde orde heeft zich goed beschermd tegen de negatieve invloeden van globalisatie, migranten, werkloosheid, lagere lonen. Er is een enorme groep van onbeschermden ontstaan en die zijn natuurlijk voor Trump. Waarom zien we dit niet kristalhelder?
* hij is new kid in town en verwoordt wat de doorsnee witte mannelijke kiezer vindt, ook al durft hij dat zelf niet zo hard te zeggen. Het geeft niet dat hij vaak terug moet komen op te wilde beweringen, iets bijgesteld staat een grote groep er weer achter. Na wat extra uitleg vinden hele volksstammen het zelfs een prachtig mooi nieuw idee.

Een goed voorbeeld van een onbesuisde domme uitlating die na bijschaving fantastisch uitwerkt is de opmerking van Trump dat de Amerikaanse overheid flink moet gaan lenen en dan niet alles moet terugbetalen.  Je moet natuurlijk niet gaan tornen aan Amerikaanse staatsleningen als de veiligste belegging in de wereld. Dat is al eerder gebeurd, maar dat is niet goed. Trump kwam de dag erna ook met herstel van zijn idee. Natuurlijk gaat de Amerikaanse overheid nooit failliet, zal men altijd alles terugbetalen, want in geval van nood zet men de geldpers aan (niemand die daar aan twijfelt bij Trump).
Er kwam ook een heel andere aap uit de mouw: Trump gelooft Cheney die van Reagan leerde dat begrotingstekorten er niet toe doen. Je moet dus als president met geld gaan strooien. Lagere belastingen, hogere uitkeringen. Zo werd Peron ook immens populair (totdat de rekening betaald moest worden en Argentinië verder verarmde).
Paul Krugman verkondigt hetzelfde. De economische onderbouwing is dat zo lang er een output gap is, de werkloosheid te hoog, dat de overheid geld uit moet geven en geen geld moet weghalen bij de consument via bezuinigingen.  
Dat heet Modern Monetary Policy (en president Trump zal daar gaarne ook zijn nam aan willen verbinden) https://newrepublic.com/article/133431/donald-trump-right-deficits-dont-matter

Sanders gelooft dit een beetje, Hillary nog minder en de Tea Party springt uit haar vel bij zo veel onkuis denken over de doctrine van minder geld uitgeven door de overheid, het nageslacht niet opzadelen met te veel schuld.
Een democratische president kan daardoor veel minder met geld smijten dan een republikeinse die wel de mond van de Tea Party kan dichtspijkeren (laat dat maar aan Trump over). Via lagere belastingen mag een republikeinse president het begrotingstekort uit de hand laten lopen. Trump is handig genoeg om wat uitgaven van de overheid aan te moedigen die electoraal goed van pas komen. 
Vanuit zijn levenservaring weet hij dat het goed is om veel schulden te maken, vooral als er iets mee gebouwd wordt. Zakken met geld voor infrastructuur dus. 

Psychologisch ijzersterk onderbouwd vanuit het ongerijmde via Dilbert zou Trump met een landslide moet winnen van die heks (zo denkt het merendeel van de witte mannen) Hillary  https://www.washingtonpost.com/news/comic-riffs/wp/2016/03/21/donald-trump-will-win-in-a-landslide-the-mind-behind-dilbert-explains-why/?tid=hybrid_experimentrandom_3_na

(Jim Bianco, het verband met Trump is nog niet zo duidelijk, alle andere kandidaten ex Hillary en Kasich werden gezien als een ramp, vooral Sanders en Trump, maar ook Cruz)
Voor de beurs zou Hillary geweldig zijn ( de gevestigde orde kan op dezelfde manier de zakken kunnen blijven vullen) en Trump een ramp (protectionisme; overigens de rente zou flink stijgen bij Trump, dus onze pensioenfondsen zouden krachtig campagne moeten gaan voeren voor Trump).

Gelukkig is Trump een meester in het beledigen van zo ongeveer iedereen. Hij vindt daarbij onwaarschijnlijke verhalen (zoals de connectie van pa Cruz met de moordenaars van Kennedy). Als hij niet aantoont dat Hillary echt een heks is, dan heeft ze nog steeds de beste papieren: de beledigden (waaronder vrouwen, Hispanics, blacks etc etc etc) plus de gevestigde orde lijkt nog steeds de meerderheid van het Amerikaanse electoraat te zijn.

winstgroei nodig voor een hogere beurs

De S&P blijft goed overeind tegenover het tegenvallende economische nieuws

de winstdaling was flink, ongewoon groot buiten een recessie. Na overmatig waarschuwen valt het altijd wel weer een beetje mee, maar deze keer niet meer dan gebruikelijk

business as usual met de winstverwachtingen

het gaat gelukkig weer wat beter met de winstherzieningen, o.a. door de zwakke dollar

Volgens de waarderingsmodellen zijn aandelen een sigma overgewaardeerd. Twee jaar gelden dacht ik dat de overwaardering in een rechte lijn ongeveer naar twee sigma zou gaan in 2018, maar er is een pauze op een sigma. Als dat zo blijft, moeten aandelen het van winststijging hebben. Een soort 1987-manie is mogelijk, maar het omgekeerde ook.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De winstcijfers konden niet bekoren, de PMI's ook niet en de groei van de werkgelegenheid in de VS al helemaal niet. De beurzen kwamen daarom de afgelopen week niet vooruit, met uitzondering van de eerste dag van de maand die altijd iets meer dan gemiddelde kansen op koersstijging biedt.

Ook al leven we in een dienstenmaatschappij, voor economische groei en vooral winstgroei in de wereld kijkt men toch meer naar de PMI's manufacturing dan die van non manufacturing. Het gaat nog steeds niet goed met de industrie (er is in o.a. de VS nog steeds wel enig herstel zichtbaar) en wel goed met de diensten. De ISM manufacturing in de VS viel iets tegen en non manufacturing iets mee.

Het lijkt even gedaan met de stijging van de olieprijs, maar de stijging van de laatste maanden is dan ook wel erg groot geweest.  De prijzen van ijzer stegen nog meer, de PMI staal in China is fors opgelopen, veel meer dan de gewone PMI (die viel tegen).

De groei van de werkgelegenheid in de VS was 160.000 met kleine (19.000) neerwaartse bijstellingen in vorige maanden en dat viel tegen, ook al was het wel wat uit modellen rolde van ADP groei, ISM employment. De werkloosheid bleef constant, de participatiegraad daalde ites. De werkweek werd iets langer. Er was 0,3% loonstijging gemeten.
De aanvullende analyses maakten duidelijk dat de cijfers goed genoeg waren. Een non event voor de beurzen. Initial claims voor werkloosheid stegen 17.000 vorige week, maar zijn nog steeds laag.

De senior loan officers surveys gaven aan dat de banken voor het derde kwartaal achter elkaar strenger waren met de leningvoorwaarden, maar dat de kredietvraag wel aantrekt. In de eurozone versoepelden de leningvoorwaarden wel.

ISM manufacturing was 50,8 (-1) en ISM non manufacturing 55,7 (+1,2).
PMI in het VK stelde danig teleur op 49,2 (-1,8). Japan 48,2 (+0,2), Duitsland 51,8 (-0,1), Frankrijk 48,0 (-0,3) en China 49,4 (-0,3).
Non manufacturing was beter, maar verslechterde iets. VK 52,3 (-1,7), Japan 49,3 (-0,7), Duitsland 54,5 (-0,1) Frankrijk 50,6 (-0,2) en China 51,8 (-0,4).

Het handelstekort van de VS nam fors af tot -40,6 miljard (was 47 miljard).

In de VS kreeg trump de republikeinse kandidatuur in de schoot geworpen door het opgeven van Cruz en Kasich. De tijdgeest wil minder globalisering, eigen land eerst. Millennials maken minder schuld. In Japan eten de milennials meer sushi en minder tonijn.

Overpeinzingen

Economische groei blijft maar tegenvallen, maar er is geen substantiële recessiedreiging. No way José in de komende zes tot negen maanden in de VS. Joe Sixpack wordt maar niet productiever, al had men nog erger gevreesd. Men begint zich steeds meer neer te leggen bij lage groei van de economie door het verdwijnen van de productiviteitsgroei, gelukkig wel groei van de werkgelegenheid, zeer lage inflatie, zeer ruim maar steeds machtelozer wordend monetair beleid. We steunen excessief op centrale banken voor economische groei in plaats van op fiscale stimulering, meer investeringen in infrastructuur, meer stimulering van onderwijs en R&D.

De animal spirits worden langzaam gedoofd door de lage rente en te lage nominale groei. Dit schrijft men steeds meer toe aan de te lage rente, negatief zelfs in steeds meer gevallen.

Die te lage nominale groei is fnuikend voor winstgroei. Ook de winstgroei van niet grondstoffen producerende sectoren is weg. Je krijgt alleen hulp van een zwakke valuta. Weg is daarom de prachtige winstgroei in Japan en het winstherstel in de eurozone is in de knop gebroken.

Pas als lonen gaan stijgen in de VS omdat de werkloosheid eindelijk normaal is (daar zijn we nog steeds niet), hoort er voldoende druk te ontstaan om meer productiviteit te forceren. Nu moeten alle zombiebedrijven overeind gehouden worden via onnatuurlijk lage rentes, maar dat hoeft dan minder. Creatieve vernietiging gaat dan weer meer uitgebreid toeslaan. Nu hoef je niet zo fiks te investeren, er is geen overbezetting en de bezettingsgraad wil maar niet echt stijgen. Stijgende bezettingsgraad is nodig voor meer conjuncturele investeringen.

Productiviteitsgroei zal dan terugkeren, maar groei van de werkgelegenheid zal lager worden dan nu het geval is: deze is nu ongeveer 200.000 per maand in de VS bij een groei van de beroepsbevolking van dan ongeveer 75.000. Dat gaat dan terug naar die 75.000. Misschien wat meer, omdat zo veel babyboomers straks langer zullen moeten doorwerken. Bij de huidige lage rente en bij uitblijven van winststijgingen komen zelfs in de VS meer kortingen op pensioenen nabij. De babyboomer die met pensioen gaat schrikt van de lage annuïteit die hij kan kopen voor zijn gespaarde centjes (overal in de wereld).

 Ondertussen zie je de markten capituleren voor de FED. De rentecurve wordt steeds minder steil. Men gelooft niet meer in normale rentes. Men prijst nog wel een hogere rente in, maar niet meer dit jaar. Een renteverhoging in juni lijkt uitgesloten, dat hebben diverse leden van de FED nu wel voldoende laten doorschemeren. Internationale zorgen wegen voorlopig flink mee, niks Trumpiaanse gedachten over America First, geen fascistisch verzet tegen de marktkrachten.

Voorlopig leven we in de wereld van Larry Summers van eeuwige stagnatie. 2% groei forever. Op korte termijn geleidelijk minder groei van de werkgelegenheid dat gecompenseerd gaat worden door geleidelijk iets meer productiviteitsstijging.

Op langere (?) termijn gaan de kiezers dwingen tot hogere belastingen voor bedrijven, hogere lonen, minder globalisatie. Dat laatste is overigens sinds 2014 al gaande. Dat is geen goed nieuws voor aandelen, als die kiezers hun zin zouden krijgen. 

De pessimisten zeggen: in geen dertig jaar meer structurele reële stijging van de S&P (al lijkt de horizontale lijn eerder op het huidige niveau te moeten liggen):