de ping van Ynse

Afgelopen vrijdag hebben we afscheid moeten nemen van Ynse, o.a. onze voorzitter van de ondernemingsraad. Vanwege een reorganisatie was hij overbodig geworden, maar hij gaf geen negatief advies over de reorganisatie. Ynse is een reuze attent iemand, die klaar staat voor iedereen en er veel aan doet voor een collegiale sfeer.

Een van zijn bijzondere dingen was zijn ping. Als er iets onwelvoeglijks gezegd werd, bepaalde vooroordelen of discriminerende uitingen werden gedaan, dan gaf hij een ping tegen een beker (ooit uitgereikt voor goed behandelen van de klant). Sommige mensen zeggen wel eens iets over vrouwen, dikke mensen, ouderen, buitenlanders, sexuele geaardheid etc dat eigenlijk niet door de beugel kan. Dat leidde nog al eens tot een discussie of dit wel een ping verdiend had, of dat het misschien wel twee pings verdiend had. Ynse had altijd zijn verhaal klaar. De ping van Ynse heeft voor heel wat opvoeding gezorgd bij ons.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Een beetje van hetzelfde als de vorige week: het economisch nieuws was goed, maar het gebakkelei van de politiek in de VS was voldoende voor een iets gedrukte stemming op de beurzen (dat kon het getwitter van Rohani niet repareren). de kans is groot dat men er niet helemaal op tijd uitkomt en de Amerikaanse overheid enige dagen voor een deel dicht moet. Als dat langer duurt, dan kan dit de groei met 1,4% drukken zo becijfert men. De strijd rond Obamacare is nog niet helemaal gestreden. Een en ander bracht een deukje toe aan het consumentenvertrouwen.

Persoonlijk inkomen steeg met 0,4% vroige maand en beschikbaar inkomen met een nette 0,5%, terwijl consumptieve uitgaven met 0,3% daar iets bij achter bleven. De huizenmarkt leverde goed nieuws: hogere prijzen en meer verkopen nieuwe huizen.
Het definitieve cijfer voor de groei van het BNP in het tweede kwartaal blijft 2,5%, iets tegenvallend. Niuewe orders en shipments verbeterden.
De Chicago FED Activity index (samenvatting van 85 surveys) draaide in de plus, dat wijst op minstens trendgroei.

De voorlopige PM's wijzen op verbetering in China en de VS en lichte achteruitgang in Europa. De voorlopige PMI's van de dienstensector waren mooi omhoog in Europa.

In Japan trok de inflatie aan door hogere olieprijzen en geen kernenergie. Abenomics werkt aan meer hervormingen en zei wat over womenomics met als doel 5% hogere participatiegraad in 2020.

goed nieuws van de afgelopen week: industriële groei trekt aan in VS en wereld, diensten in Europa en womenomics in Japan

http://www.calculatedriskblog.com/2013/09/chemical-activity-barometer-for.html Calculated Risk (Mc Bride) heeft een nieuwe leading indicator ontleend aan American  Chemistry Council. De industriële productie lijkt aan te gaan trkken. Niet verbazend, want de ISM belooft dit ook.
Volgens AGMR (Benderly) kan overigens de ISM nog enkele kwartalen rond de 55 blijven hangen. Dat betekent normaal gesproken een degelijke economische groei in de VS  .

Nieuwe orders zijn flink aan het aantrekken, maar shipments blijven nog even achter. Eigenlijk wijst alles op een solide groei van de industriële productie in de VS in de komende twee kwartalen. De productie is achtergebleven bij de retail sales en die zullen verbeteren op basis van de gunstige invloed van de sterk dalende trend van initial claims voor werkloosheid. Het verhaal van Minack dat hij verbetering ziet in de export van de VS, de retail sales, energieproductie, investeringen stelt eigenlijk hetzelfde. Het vertrouwen is aan het herstellen, de consumptie van duurzame consumptiegoederen gaat daardoor omhoog (en door het herstel van de huizenmarkt). Het vertrouwen van het bedrijfsleven verbetert daardoor en dat leidt gegeven de hoge aandelenkoersen en stijging van de waarde van onroerend goed tot meer investeringen.

Het flow of funds rapport van de FED gaf overigens aan dat de net wealth van de Amerikanen weer op een nieuw hoogtepunt is gekomen door al die waardestijgingen.

De huizenmarkt lijkt nog geen krimp te geven vanwege de hogere hypotheekrente. Overigens is die rente aan het stabiliseren (niet echt aan het dalen want sinds Bernanke vergat QE te verminderen op ongetwijfeld de voorspraak van vooral Yellen is de inflatieverwachting weer op aan het lopen; dit helpt overigens de vastgoedmarkt).

Het beschikbare inkomen steeg met 0,5% vorige maand (persoonlijk inkomen 0,4%) en dat was meer dan de 0,3% uitgaven.  Die 0,4% is een mooie versnelling. De cijfers voor de verwachte groei in de VS gaan even niet omhoog vanwege alle politieke ellende rond de begroting en de debt ceiling.

In Europa geven de voorlopige PMI's aan dat de industriële productie niet aantrekt maar ook niet echt afzwakt, maar de dienstensector trekt wel behoorlijk aan.

In Japan zagen we meer inflatie (vooral door hogere olieprijzen, nu men niet meer kernenergie produceert). Abe tracht extra groei te genereren met womenomics: de participatiegraad van vrouwen is veel te laag (68%)en bij normalisatie (73% in 2020 is doel) levert dit 2% extra economische groei op volgens Abe. Vrouwen verdienen 30% minder dan mannen en dat moet rechtvaardiger aldus Abe.

In China gaat het ook weer wat beter, de voorlopige HSBC PMI steeg van 50,1 naar 51, 2. In juli nam de winst van de Chinese industrieconcerns nog met 11,6% toe. In de periode van januari tot en met augustus ging de winst van bedrijven in de omvangrijke Chinese industrie met 12,8% omhoog naar 3,48 biljoen yuan en steeg de omzet met bijna 11% tot 64,5 biljoen yuan.

En Rohani lijkt enthousiast te zijn over een betere samenwerking met Obama c.s.
 

.ASR had zoals gewoonlijk opbeurende plaatjes. Het bovenstaand plaatje laat zien dat als je al zo'n mooie beurs gehad hebt in het jaar in Europa en vooral in september, dat dan de kans extra groot lijkt dat dit de rest van het jaar ook zo zal zijn. Oktober/december is meestal toch al positief, maar dan extra.

 

 

de nieuwe kaart van het Midden Oosten volgens Robin Wright

http://www.nytimes.com/interactive/2013/09/29/sunday-review/how-5-countries-could-become-14.html?ref=sunday
In de New York Times (Imagining a remapped Middle East http://www.nytimes.com/2013/09/29/opinion/sunday/imagining-a-remapped-middle-east.html?src=rechp&_r=0) is er een discussie hoe je de problemen in het Midden Oosten zou kunnen verminderen door de nodige landen op te splitsen.
Als postzegelverzamelaar kom je dan vertrouwde namen tegen: Libië splitst men dan in Tripolitania, Fezzan (de woestijn) en Cyrenaica (deze drie hebben vroeger postzegels uitgegeven). Misurata mag een stadstaat worden .
Syrië wordt verdeeld in Alaouitistan (de thuisbasis van Assad, dit gaf vroeger ooit postzegels uit), Koerdistan (inclusief delen van Irak) en Sunnistan (samen met het grootste deel van Irak)
Irak mag ook in drieën: Shiitistan, Kurdistan en Sunnistan met Bagdad als en soort stadstaat à la Jeruzalem en Berlijn en Brussel. Jemen wordt weer in de twee oude delen opgesplitst, Noord Jemen en Hadramout (zuid Jemen), net als in de Engelse tijd (beide gaven postzegels uit).
Saoedi Arabië wil men helemaal in veel stukken verdelen. Als het huidige koningshuis valt, dan kan dat kennelijk veel rotzooi gaan geven. Hedjaz en Nejd waren de vroegere postzegelnamen, maar men heeft nog veel meer nieuwe landen in voorraad: Wahhabistan (met Riyadh), Zuid Arabië, West Arabië (met Mecca en Djeddah), Oost Arabië (met veel olie) en Noord Arabië.

Een utopie, maar misschien dat enkele splitsingen werkelijkheid gaan worden (het meeste kans geef ik aan opsplitsing Libië en Syrië)

Brazilië: broken BRIC?

The Economist had een special "Grounded" over Brazilië. Na een herstel onder Cardoso en hoge groei onder Lula die doorging ook na de kredietcrisis en waarbij onder Lula 25 miljoen Brazilianen van de armoegroep naar de middenklasse opsteeg zitten we ineens in een periode zonder groei, politieke onrust, inflatie, overinvesteringen, problemen.
Has Brazil blown it, is zelfs het meest populaire artikel van The Economist

Men haalt nostalgische herinneringen op aan de voorkant van vier jaar geleden toen Brazilië nog geweldig was: 7,5% groei in 2010, 2,7% in 2011 en 0,9% in 2012. De eerste twee kwartalen van 2013 waren beter (tweede kwartaal 6%), maar de tweede helft van dit jaar zal wederom niet geweldig zijn.

Inflatie en een overgewaardeerde munt bij groei die ineens weg is: stagflatie.
Tombini, baas van de centrale bank vindt dat inflatie het grote probleem is, met die economische groei komt het wel goed, vooral als de inflatie lager wordt. Dat betekent dus dat hij in de stemming is de rente nog enkele keren te verhogen.

Minack positief op groei Amerika

Is me dat even van de stoel vallen: De immer pessimistische George Minack is positief op de groei in de VS: het gaat beter dan je zou denken. Altijd waarschuwde hij dat de tegenvallers op de loer lagen, de winstgroei was niet houdbaar, schulden waren al helemaal niet houdbaar etc. En dat allemaal onderbouwd met overtuigende plaatjes. Nu valt dus alles mee:

De verbetering van de retail sales wordt niet ongedaan gemaakt via hogere import, investeringen gaan aantrekken vanwege het betere sentiment van het bedrijfsleven, de export door de hogere ISM export die vier maanden voor loopt.

(N.B. de achterblijvende importen worden niet veroorzaakt door fracking, de niet-olie importgroei was ongeveer even hoog als de totale groei van de import in de afgelopen jaren).

Aantrekken van de huizenmarkt veroorzaakt volgens Minack alleen een verschuiving in het uitgavenpatroon richting meer duurzame consumptiegoederen. Dat is toch gunstig voor aandelen omdat dit soort bedrijven meer genoteerd staan dan de dienstensector. Benderly ziet een en ander positiever, het leidt wel tot extra groei en dat geloof ik ook. In ieder geval zorgt die extra groei in duurzame consumptiegoederen wel voor een hogere ISM dan de groei van het BNP aangeeft.

Uiteraard dekt Minack zich in dat alles niet zo goed gaat in de VS, met name de inkomensgroei baart hem zorgen. Maar gelukkig leidt consumptie inkomensgroei.

na 34 jaar weer contact presidenten VS Iran

Gelukkig dat er nog telefoons zijn met vaste lijnen, want staatshoofden schijnen van hun paleis in Washington of Downing Street nog niet met een mobieltje te kunnen bellen (zo leerde NSA/ Snowden natuurlijk). Via zo'n ouderwets middel als een gewone telefoon kon Obama zo waar spreken met Rouhani. Die twitterde lustig terug dat hij het gesprek op prijs had gesteld (en dat terwijl Twitter verboden is in Iran, maar dit verbod is eenvoudig te omzeilen).

(israelmatzev.blogspot). Men houdt uiteraard zijn hart vast in Israël, maar Rouhani lijkt echt zijn leven te willen beteren met Israël en de VS.

Er zijn niet alleen negatieve ontwikkelingen op het politieke front vanwege debt ceilings, sabotageacties om tot een begroting te komen. Er is toenadering tot Iran. Rusland en de VS zijn eendrachtig bezig Syrië van zijn chemische wapens te verlossen. Duitsland gaat zijn vurig gewenste grote coalitie krijgen.

miljoenen mensen in de VS extra in de WAO en op de voedselbonnen

Bianco stelt (in lijn met wat ik gisteren blogde) dat de participatiegraad onder andere zo laag is door het enorme aantal Amerikanen dat de laatste jaren in de WAO terecht is gekomen.Het is een plaatje dat laat zien waarom zo veel Amerikanen nog steeds vinden dat ze in een recessie zitten. 50 miljoen Amerikanen moeten voedselbonnen krijgen om nog enigszins redelijk te kunnen leven. Overigens gaat men hier stevig op bezuinigen.

Overigens deed Europa het beter dan de VS qua participatiegraad en daling werkloosheid, vooral Duitsland natuurlijk (plaatje Economist).

potentiële groei gaat aantrekken in VS

Via George Minack kwam het bovenstaand plaatje over de potentiële groei in de VS van de afgelopen decennia volgens Lauback en Williams

Zat er de afgelopen jaren echt maar zo weinig economische groei in, zoals het plaatje suggereert? Gegeven de balansrecessie die ook in de VS toesloeg lijkt het erop dat de afgelopen jaren de groei niet zo heel veel hoger had kunnen zijn. De groei werd echt geremd door de schuldenafbouw, waardoor uitgaven minder hard moesten groeien dan de lage inkomensgroei. De overheid remt de groei met 1% sinds 2010; de schuldenafbouw en pensionerende babyboomers lijken het verschil te zijn tussen de groene lijn nu van 1,1% en met het was in 2007, namelijk 2,4%

De oranjerode lijn geeft overigens aan dat de groei wel wat te laag is geweest vergeleken met de potentiële groei. Dus zelfs als je die lage trendgroei gelooft is er wel degelijk 3%+ groei in de VS mogelijk in de komende twee jaar.  

Een deel van de daling van de potentiële groei komt door lagere productiviteitsgroei die de inkomensgroei, maar een ander deel uit de lagere participatiegraad van de beroepsbevolking door babyboomers die met pensioen gaan. 

Sinds 2009 zie je in het plaatje van Minack een enorm negatief verschil ontstaan tussen groei van de potentiële beroepsbevolking en de groei van de werkgelegenheid. De participatiegraad is geduikeld. Voor een deel komt dit doordat de oudste babyboomers, met hun grote topjaren 1945-1946 65 werden, daarom is de val in 2010 enorm.

In 2012 zie je een nieuwe daling, nu worden de mensen in de wao gestopt, terwijl nog steeds grote jaargangen met pensioen gaan.

Hoe gaat het verder? Ik denk dat het verschil tussen de blauwe lijn en de oranjerode lijn weggewerkt gaat worden via meer werken van vrouwen en langer doorwerken. De deleveraging van particulieren is af aan het nemen, vraagt beslist niet om hogere spaarquotes zo lang huizenprijzen en aandelenkoersen in de lift zitten. Het bedrijfsleven is al langer klaar met schuldenafbouw, maar vraagt nog maar weinig nieuw krediet. Het overheidstekort begint op orde te raken en daardoor verdwijnt die negatieve 1% van de overheid op de groei. Ervan uitgaand dat daarom de balansrecessie in de VS voorbij is kan de potentiële groei sterk gaan stijgen in de komende jaren. Ik denk tot boven het niveau van 2005-2007

 

Wall Street blij met hoge werkloosheid

En zo is het maar net. Hoge, maar dalende werkloosheid is nog beter

NIDI meisjes nu geboren worden gemddeld 100= jongeren bestelen ouderen

NIDI heeft becijferd op onduidelijke gronden dat van de meisjes die nu geboren worden 50% 100 jaar of ouder wordt. Jongens komen mediaan niet verder dan 96, maar 1/3 haalt de 100. Pensioenfondsen hebben dat bij lange na niet verwerkt in hun verplichtingen. De man wordt 79 en de vrouw 82 en dan heb je nog LAM, het levensverwachtingsaanpassingsmechanisme waarbij na elke 15 jaar men verwacht dat men een extra levensjaar erbij krijgt in plaats van de 1 op 7 die we sinds de Industriële Revolutie zien (en we hebben dat in ons boek als vuistregel aangegeven in 2009).

De ouderen worden volgens dit soort berekeningen niet zo veel ouder, maar de jongeren wel. De actuarissen hebben voor de jongeren dus veel te weinig berekend aan lasten voor het pensioenfonds. De jongeren betalen dus veel te weinig pensioenpremie gezien hun levensverwachting. Dat moet straks opgebracht worden door de ouderen die om dit recht te zetten met minder pensioen genoegen zullen moeten nemen. Dit soort extra hoge levensverwachtingen  geeft aan dat de verwachte pensioenuitkeringen vanwege de langere levensduur voor de jongeren veel meer naar boven bijgesteld moeten worden dan die voor de ouderen. Daar is niet voor betaald. dit gaat recht gezet worden over de rug van de ouderen.
Die krijgen er veel minder extra berekende levensjaren bij van de actuarissen straks dan de jongeren.

Zijn de voorspellingen van de NIDI te pessimistisch voor de verplichtingen van de pensioenfondsen en zullen de meisjes die nu geboren worden niet de 100 halen? Ik denk het niet, want doortrekken van de trend sinds de Industriële Revolutie voorspelt dit al en de komende medische revolutie waarbij kanker vrijwel wordt uitgebannen en veel aan preventie zal worden gedaan maakt zelfs een versnelling plausibel van de stijging van de verwachte levensduur. De waarde van de verplichtingen van de jongeren stijgt veel harder dan die van de ouderen, omdat de bijstelling van de levensverwachtingen voor jongere deelnemers veel en veel groter is dan die van oude deelnemers/ gepensioneerden.
Een en ander wordt in het FTK getemperd door LAM (levensverwachtingaanpassingmechanisme). Maar duidelijk is dat je over niet al te lange tijd niet meer dezelfde pensioenleeftijd kunt aanbieden. In de premies moet gaan zitten dat 25-jarigen later met pensioen kunnen dan de huidige 50-jarigen.
Dan (over korte tijd al) moet echter ook de gemiddelde doorsneepremie aangepast worden. Ouderen (55-65) betalen nu minder dan ze aan rechte opbouwen en 55- betaalt te veel. In de toekomst zal het onvermijdelijk worden dat ouderen hogere premies zullen moeten gaan betalen, zelfs als je ze eerder met pensioen laat gaan dan jongeren. Overigens zal de pijn van later met pensioen kunnen gaan minder worden als de reële rente flink stijgt. Dan kan men veel meer (reëel) pensioenkapitaal genereren in het werkzame leven.

investeringen in Europa gaan hard groeien volgens Mislav Matejka

Mislav Matejka van JP Morgan heeft vaak overtuigende verhalen waarom je bepaalde Europese aandelen moet kopen. Nu weet hij overtuigende plaatjes te geven dat de investeringen in Europa flink gaan aantrekken. toch heeft hij moeite met het aanbevelen van aandelen die kapitaalgoederen maken.
Boven het plaatje van investeringen en cashflow. Eerst moet de cashflow er zijn, voor men kan gaan investeren. Cashflow leidt investeringen. Sinds 2009 is er een ongewone situatie: cashflow blijft maar veel hoger dan de investeringen. er is een chronisch gebrek aan vertrouwen ondanks torenhoge winstmarges. Men zet liever de overtollige cash weg op 0% rente dan dat men gaat investeren met een rendement van 10%+. Er zijn de laatste jaren vrijwel geen analisten te vinden die dit zo erg vinden dat ze een verkoopadvies geven aan de ondernemingen die liever eigen aandelen inkopen dan investeren. Toch kan het niet uitblijven dat men meer van de cashflow gaat investeren.
Matejka denkt dat dit in ieder geval in Europa gaat gebeuren. Daar gaan de winsten fors aantrekken en daarmee zul je zien dat de investeringen de lucht in zullen schieten.

Gaat dit echt gebeuren? Ik denk van wel. winsten gaan fors stijgen in Europa na de dalingen in de recessie. Bezettingsgraden gaan nu omhoog en dat gaat altijd samen met aantrekken van de investeringen.

fracking met Bakken omhoog

Goldman Sachs had een aardige studie over fracking, vooral in het Bakken-veld. De velden in Texas kunnen overigens veel meer produceren en het Marcellusveld is ook niet mis. De mogelijke velden in Californië zijn niet aangegeven op het kaartje, ook al zouden daar de voorraden veel groter zijn, maar zijn de kansen op winning bijna nul (drillen op een aardbevingsbreuklijn klinkt gevaarlijker dan wat de mensen in Boxtel of Slochteren aan angsten kunnen naar voren brengen).

Goldman Sachs is heel positief over hoe veel olie- en gas er via fracking kan worden gewonnen in Noord Dakota. Door nieuwe technologie komt de top van de productie niet in 2016-2017 maar rond 2022.

Duitsland kiest Merkel, SPD blijft nodig

CDU/CSU had bijna de meerderheid omdat er ongekend vel stemmen verloren gingen (die van de FDP, de eurosceptici, de piraten en no 4% andere stemmers, in totaal meer dan 15%). Daardoor kwam Merkel met 42% bijna aan de absolute meerderheid. Daar had ze niet zo veel aan, omdat ze in de eerste kamer een minderheid heeft (ook met FDP) en daarom toch al compromissen moet sluiten, net als Rutte in Nederland. Maar van tevoren had men al geroepen dat de grote coalitie CDU/CSU/SDP het beste zou zijn voor Duitsland. Dat is met de huidige verkiezingsuitslag bereikt.

Nigeria groeit harder dan China, maar blijft arm

Plaatje uit FT
Nigeria boezemt vooral ontzag in door de voorspelling van de bevolkingsgroei. Nu 170 miljoen, 440 miljoen in 2050 en 1 miljard in 2100.

sinds taper vertrouwt men Emerging Markets voor geen meter

Rajan gelooft niet dat de FED de taper van de QE afstelt, het is slechts uitstel, dus deed hij de rente omhoog. Dat gedoe over QE is een probleem voor Emerging Markets met te hoge inflatie en grote tekorten op de lopende rekening.

http://www.researchaffiliates.com/Our%20Ideas/Insights/Fundamentals/Pages/C_2013_9_The-Impact-of-Tapering.aspx
Sinds bernanke begon te filosoferen over het afbouwen van QE, is er heel wat de koersen van Emerging markets af gegaan. Is dat niet wat overdreevn/ Niet volgens heel wat fundamentele verhalen en de angstgieren van 1998 toen Emerging Markets heel wat meer door de grond gingen. Wel volgens http://www.blackrockblog.com/2013/09/20/4-reasons-em-exposure/ want ze zijn goedkoop (zie ook plaatje) en ze staan er beter voor dan in 1998, ze groeien nog steeds beter dan Developed Markets en de valuta's staan vaak nog laag, als toerist heb je niets te klagen in Indonesië, Zuid-Afrika, India etc.

Misschien dat Afrika het goed gaat doen, al is het wel heel eg afhankelijk van grondstoffen.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De FED was opnieuw superroyaal door QE nog niet te verminderen en een forward guidance af te geven van 1,8% rente eind 2016, lager dan de ingeprijsde circa 2,5%. Summers gaf de strijd op om voorzitter van de FED te worden, omdat hij geen goed kan doen bij de financiële pers en democraten die meer economische groei willen hebben.  Dit gaf de beurzen van de fragile five (India, Zuid-Afrika, Indonesië, Brazilië en Turkije) even vleugels, maar in India verhoogde men de rente toch.

Op de andere dagen van de week was de beurs niet in zo'n beste stemming. Aan het eind verwierp het congres de financiering van Obamacare en dat leidt tot allerlei complicaties waardoor er niet op tijd een begroting lijkt te kunnen komen en ook geen uitspraak over verhoging van het schuldenplafond. Een sluiting van de niet essentiële overheid na 1 oktober dreigt http://capitalgainsandgames.com/blog/stan-collender/2765/october-shutdown-will-last-least-week. Obamacare is steeds onpopulairder aan het worden in de VS (ongeveer 53% is tegen en 40% voor), men vindt het te duur en een bedreiging voor de werkgelegenheidsgroei.

Het economische nieuws in de VS was overwegend positief. De industriële productie groeide 0,4%, de Phillyfed schoot omhoog, initial claims voor werkloosheid bleven veel lager dan verwacht, de inflatie was met 0,1% stijging in augustus zeer laag. Het sentiment (NAHBMI) bleef goed, verkoop bestand huizen trok goed aan, maar vergunningen niet. De ontspanning in Syrië en de weer groeiende olieproductie in Libië zet de benzineprijs onder druk.

In Europa waren de meeste cijfers bemoedigend. De ZEW steeg flink, het overschot op de lopende rekening van Italië ook. In het VK waren de cijfers minder goed: steeg de inflatie met 0,4% veel, de detailhandelsverkopen daalden 1%. De Bank of England koopt nog door, maar meldde wel dat extra stimulering van de economie niet meer nodig is. In Nederland openbaarde Prinsjesdag een forse belastingverhoging voor de middeninkomens en alle hoop is nu op het CDA gericht om dit te voorkomen.

In Japan stegen de leading indicators langzaam verder.
In China was er weinig economisch nieuws, de onroerend goed markt is weer heel sterk. Foreign Direct Investments groeiden nauwelijks (+0,6% tegen + 24,1% op jaarbasis vorige maand). Bo Xi Lai werd tot levenslang veroordeeld en dat zal corrupte politici niet vrolijk stemmen.

goed nieuws afgelopen week: geen 1937, groei industriële productie gaat omhoog in VS, chips markt booming

De FED verbaasde iedereen met har gulheid. Bernanke wilde geen nieuw 1937 creëren (toen de FED voortijdig verkrapte en deel twee van de grote depressie zich daarna voltrok) met de complimentjes van aartspessimist Ambrose-Pritchard http://www.businessinsider.com/bernanke-avoids-1937-style-mistake-2013-9. De dames Yellen en Lagarde hebben kennelijk genoeg druk gezet om de FED door te laten gaan met extreem ruim monetair beleid. Nog geen QE terugnemen zo lang je geen 3%+ groei ziet en de rente volgens de huidige voorspellingen veel minder dan normaal verhogen eind 2016 (maar tot 1,8%; caveat: hogere groei dan ze voorspeld hebben en inflatieschokken). Summers wilde geen strijd aan met al die duiven en trok zich terug, de duiven weer wind in de rug gevend.

Ondertussen lijkt de industrie inderdaad aan te trekken in de VS zoals hoort bij een ISM van 55. de Phillyfed bevestigt de sprong in de orders, shipments, industriële activiteit

(plaatjes van Bespoke). De  Phillyfed is de belangrijkste voorloper van de ISM en heeft voorspelkracht. De initial claims voor werkloosheid bleven veel lager dan verwacht en dat is ook een teken dat die ISM 55 geen aberratie is, maar wijst op aantrekken van de economische groei (en werkgelegenheid en ISM en retail sales).

Ondanks de gestegen rente verbetert de huizenmarkt nog steeds, verkopen bestaande huizen stijgen, het havenverkeer sea containers in de VS) wijst http://econintersect.com/wordpress/?p=41343 op groeiende (wereld)handel (vooral import).

Ik heb wat plaatjes laten zien hoe de consumptie in Europa achterblijft bij de toch al lage groei van het BNP. de laatste tijd stelt men wel dat het met de BRIC's niet meer zo goed gaat. Maar wat deden ze het goed qua consumptie van 2008/2012 http://english.caixin.com/2013-09-20/100584374.html?utm_source=The+Sinocism+China+Newsletter&utm_campaign=de27fb6ca6-Sinocism09_21_13&utm_medium=email&utm_term=0_171f237867-de27fb6ca6-29590113 China had gemiddeld 9% groei van de reële consumptie, India 7% en Brazilië 5%. Zo slecht gaat het niet met de groei van de consumptie in China (consumptie wordt in de officiële cijfers ondergerapporteerd in China).

Met de wereldwijde chips verkopen gaat het ineens ook weer prima. Het gaat niet zo slecht met technologie (plaatje ASR).

In Europa lijkt het herstel door te gaan getuige de stijging van de ZEW en het handelsoverschot van Italië.

David Bowers ASR en 5 jaar Lehman

Bowers verbaast zich erover dat na vijf jaar Lehman zo weinig veranderd is.

Er is eigenlijk weinig veranderd aan de schuldenposities. Alleen het monetaire beleid is anders en het fiscale beleid zal anders blijven. 

Er zijn wel allerlei ongewone zaken. Aandelen zijn 100% omhoog, geleid door de defensieve sectoren. Na vier jaar is de rentecurve enorm steil, helemaal niet aan het vlakker worden zoals hoort volgens de normale cyclus. Wel is de tijd voorbij van de return free obligaties in plaats van de risk free returns van staatsobligaties. Aandelen correleerden negatief met de dollar en grondstoffen correleerden ongekend sterk met aandelen.

Het bedrijfsleven is sterker uit de crisis gekomen terwijl de groei beneden trend was met marges boven trend. Echt flabbergasted is dat de beleggers in kredieten na de kredietcrisis zo weinig verloren hebben en die torenhoge spreads bijna risicoloos hebben kunnen incasseren. Toch kunnen crediteuren vrijwel nooit ontsnappen aan herstructurering van de schulden die ze bezitten. Duitse banken recycleden het Duitse overschot op de lopende rekening naar de tekortlanden in Zuid Europa. Daar hoort na een tijd de rekening bij: je kunt je geld niet terug krijgen, want de debiteuren kunnen het geld niet meer hiervoor hebben.

Het bedrijfsleven is de grote spaarder geworden, niet de particulieren. De overheid is de slok op. Deze is eigenlijk ook de baas over de monetaire politiek. Dan voel je het al aankomen: die moet zodanig zijn dat de overheid er garen bij spint en de rest moet dat slikken. Op het ogenblik slikt het bedrijfsleven de gifpil nog niet, maar dat gaat komen.

5 jaar Lehman 13 jaar ICT bubbel

De afgelopen week waren er de nodige beschouwende artikelen over hoe het gegaan is sinds het faillissement van Lehman Brothers. Ze waren too big to fail en dat is gebleken. De economie kreeg een optater zoals zelden eerder vertoond, erger dan de eerste oliecrisis of 9/11.
Er waren heel wat economen die terecht het moeizame herstel zagen van de Lehman kredietcrisis, maar er zijn vrijwel geen economen die zowel het tegenvallende economische herstel als de goede beurzen na 2009 zagen. Mijn uitgever in zijn samenvatting van ons boek kwam zo ongeveer het dichtste bij. Ons boek voorspelde mooie aandelenopbrengsten bij een minder overtuigend verhaal voor de economie, vooral de westerse economie.

Het faillissement van Lehman na een hele periode van ellende op de kredietmarkt (o.a. rommelhypotheken en onduidelijke financiële derivaten) was een breuk. Too big to fail bleek onzin te zijn. De staat stond toe dat er onmetelijke verliezen op derivaten geleden konden worden met enorme gevolgen voor de financiële positie van bijna alle banken en verzekeraars.

Lehman was een breuk in de trend dat je steeds meer schulden kon aanhouden vergeleken met je inkomen. Dat was het Minsky moment waarbij men inzag dat iedereen te veel schuld had

Sinds de kredietcrisis kon de groei niet meer terugkomen op de oude trend. Men moest schulden afbouwen en daardoor kon het BNP niet harder groeien dan het inkomen.

Maar een en ander ging al eerder minder goed. Sinds de puinhopen van paars zijn verdwenen groeit de consumptie al minder hard dan het BNP. Alle groei zit in de zorguitgaven van de overheid.
Dat geldt voor België iets minder dan voor Nederland, maar bijvoorbeeld voor Engeland gebeurde hetzelfde.

In 2000 barstte de ICT-bubbel, maar door de opkomst van China en andere BRIC's plus een huizenmarktbubbel ging de groei in de wereld na 2003 tot 2007 fors omhoog. Een en ander maakt de beoordeling van de situatie in de wereld meer gecompliceerd. Het gaat niet zo best in het Westen door die deleveraging, maar in de Opkomende Landen gaat het beter en daar wonen veel meer mensen. In enkele landen is er daar nu ook een terugslag, maar per saldo gaat het daar nog steeds best goed. Als de groei in de VS nu eindelijk eens aantrekt, dan gaat het de komende jaren weer beter inde wereld met de economie.

Met het bedrijfsleven ging het goed als enige van de machten (bedrijfsleven, employees, government, individuen) en daardoor deden winsten en aandelen het goed.
vanwege het ontbreken van inflatiedreigingen en te hoge kredietgroei konden centrale banken ongelooflijk veel stimuleren. Zij zijn nu oppermachtig. Dat had ik in 2009 niet voorzien, maar dit veroorzaakte mede dat de asset economy weer de goede kant op gaat: net wealth is zo verbeterd dat het de groei weer aanwakkert. Die groei is onevenwichtig verdeeld, alleen bij de rijkste ongeveer 7% gaat alles uitstekend, maar het veroorzaakt uiteindelijk wel een groeiherstel. Na 2018-2020 wordt die onevenwichtige inkomensverdeling volgen Ter Veer en mij weer recht gezet.

Rajan heeft nog steeds de wind mee, maar ongeloof over herstel India blijft

Het afgelopen jaar ging zo ongeveer alles fout in India. De groei is enorm afgezwakt, de inflatie een groot probleem. De rupeeh is zo ongeveer de zwakste valuta in de wereld. India is excessief afhankelijk van de rest van de wereld voor fianciering van investeringen. De geïmporteerde olie is bijzonder duur (zelfs al koopt men deels met een korting van Iran). Men blijft zich maar blauw kopen aan goud, wat niet zo vreemd is als de valuta onderuit gaat.

Rajan is begonnen met wat bureaucratie te schrappen en de rente omhoog om de val van de rupee te stuiten. Dat lijkt te lukken, met ongetwijfeld enorme dankbaarheid aan Bernanke dat hij vergeten is QE nu al terug te brengen. Mevrouw Lagarde heeft kennelijk de FED voldoende ernstig toegesproken dat men vermindering van QE de Opkomende Landen en dan vooral de fragile five niet kan aandoen.

Rajan kon gisteren de rente zelfs wat verlagen. Maar de bekende beleggers zoals Dalio, Gundlach geloven niet dat Rajan kan slagen. Hij kan de overheid niet zo ver krijgen dat ze slagvaardig worden, ze zakken langzaam af naar de goede oude tijd van de sociale politiek van Nehru waarbij echt niets kon veranderen door verstikkende bureaucratie.

herindustrialisatie Amerika

De herindustrialisatie van Amerika is een groot thema aan het worden. Iets in de VS maken is niet meer zo veel duurder dan dit in Azië doen. Door grootscheepse automatisering en minder transportkosten zijn er zelfs weer mogelijkheden voor de textielindustrie in de VS, zie plaatje uit New york Times. De dollar is de laatste jaren voldoende gedaald.  http://www.nytimes.com/2013/09/20/business/us-textile-factories-return.html?hp&pagewanted=all&_r=0

Sinds 1990 zijn bepaalde delen van de industrie zo ongeveer weggevaagd.

Met de werkgelegenheid zal het niet zo bar goed gaan. Vooral robots bedreigen nu het eenvoudige werk. Er zijn nu restaurantketens die je laten bestellen via tablets en dat verkoopt nog beter ook, vooral toetjes. dat bedreigt de McDonaldsbanen zelfs tegen de lage minimumlonen van de VS.

In onze beleggingsnota 2014 verhalen we over de robot Baxter van iRobot die tegen $ 4 per uur als hij 24 uur per dag werkt aan de slag gaat. Dat maakt herindustrialisatie van de VS mogelijk, vooral zo lang de FED met succes de dolar weet te ontwaarden bij zeer lage rentes.

QE or not to QE

Nog wat naoverpeinzingen over de verrassende beslissing van de FED om QE niet te verlagen. Het is een overduidelijk teken volgens de commentatoren dat de economische groei in de VS weer het ravijn in gaat. De Amerikaanse economie heeft absoluut veel meer QE nodig en niet minder. Emerging Markets al helemaal veel meer en de FED heeft geluisterd naar de verwensingen van mevrouw Lagarde over minder QE.
George Minack trekt iets andere conclusies. Het is nu duidelijk geworden dat de lijn Yellen heeft gewonnen. De FED gaat gewoon veel te lang door met QE, ook al schreeuwt de Amerikaanse economie om hogere rentes om ongebreidelde kredietgroei en inflatie tegen te gaan. Oplopen van de inflatie vanwege een te ruim monetair beleid van de FED is nu op termijn een bijna zekerheid.

Is dat nu allemaal belangrijk? In Nederland kwam gisteravond de verrassende beslissing van de FED helemaal niet aan bod, alles werd overschaduwd door de dood van Johannes van Dam. dat is een grote slag, nu weten we niet meer waar we lekker kunnen gaan eten en blijven we voor altijd verstoken van nieuwe recepten en raadgevingen hoe we ons lekker rond kunnen gaan eten. Dat is toch veel belangrijker dan geneuzel over een tijdelijk uitstel van vermindering van QE.

ESG seminar VBA: Zembla efficiënt beleggen

Vanmiddag ben ik naar het ESG (environment, social responsible, good governance) -seminar van de VBA geweest. Onder de de sprekers was Berrie Verweij, befaamd vanwege de Bossche bollen http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2013/09/de-bossche-bollen-van-berrie-ten.html. Zijn verhaal kwam er op neer dat je netjes je investment beliefs moet afwerken en daarin je principes voor ESG moet verwerken. Dat kan actief en passief. Dat kan heel strikt, met beperkte uitsluitingslijstjes, met een extra laag van social responsible engagement (REO) (uiteraard liefst bij F&C), met impact investment etc.
Sinds de Zembla-uitzending van 2007 waarin men terecht stelde dat het vreemd was dat pensioenfondsen ook in makers van clusterbommen belegden, is bijna iedereen ervan overtuigd geraakt dat bepaalde (niet al te veel, want anders wijk je te veel van de kudde af en dat leidt tot governance problemen bij DNB) bedrijven maar beter uitgesloten kunnen worden voor belegging van pensioen- en verzekeringsgelden. De verzekeraars maken er de laatste tijd steeds meer serieus werk van, maar fondsen als PGGM en Abp overigens ook.

In Amerika is men niet gediend van een uitsluitingsbeleid van bijvoorbeeld clusterbommen. Dan perk je je universum in en kun je niet profiteren van de hoge winstmarges van o.a. clusterbommenmakers. Daarvoor zou je levenslang opgesloten moeten worden, voor dat verzaken van je fiduciaire plicht en verstoken moeten blijven voor altijd van Bossche bollen en daarna moet je eeuwig branden in de hel. Dat soort wetgeving bevordert het sociaal verantwoord beleggen niet erg.

Isis kocht F&C enige jaren geleden en bij ISIS was sociaal verantwoord beleggen al sinds de oprichting al een hoeksteen van het beleid. Men belegde voor baptisten en die waren absoluut niet gediend van alcohol, tabak en casino's etc. Vandaar dat er een heel bataljon zat op het analyseren van het sociaal verantwoord beleggen (engagement, fondsen als Stewardship). F&C vindt daarom ESG heel belangrijk en vindt gelukkig steeds meer medestanders onder de institutionele beleggers in Nederland.

Het valt niet mee om aan te tonen dat ESG beleggen geld oplevert of kost. Er zijn aanwijzingen dat het het risico reduceert. Mercer gaf het voorbeeld van carbon efficient beleggen en die index had de afgelopen 3 jaar 18,1% per jaar opgebracht tegen 17,7% voor de S&P. Men heeft ongeveer dezelfde beleggingsopbrengst met 50% minder carbon uitstoot. Dat is een te verdedigen verhaal.

Er is enige hoop dat men nog niet goede regels heeft gevonden om tot outperformance te komen. Er zijn zachte aanwijzingen bij obligaties, vooral die van Opkomende Landen. Maar Michiel de Bruin van F&C liet al eens eerder zien dat een goede ESG score samenging met lage renteverschillen ten opzichte van Duitsland. Landen die een hoog renteverschil hadden ten opzichte van hun ESG score waren vaak beleggingswaardig.

Syntrus probeerde het nog door uit te leggen hoe ESG scores bij hun verwerkt werden in actief beleid. Na het obligate verhaal dat men ondergewaardeerde bedrijven koopt (je leest nooit dat je overgewaardeerde bedrijven moet kopen en daar zit het gat in de markt: je moet bedrijven kopen die enorm overgewaardeerd raken, anders beleg je nooit in aandelen als Tesla) en dan de modelveronderstellingen aanpast al naar gelang het uitkomt vanwege ESG scores of eigen ESG inzichten.

Dit kan denk ik uiteraard werken, het is onvoldoende uitgezocht, dus er liggen wel kansen.
Je moet proberen als belegger de risico's te vermijden die niemand ziet en dat kunnen risico's zijn die verscholen zijn in slechte ESG scores. Maar beleg je in bedrijven met hoge ESG scores dan moet je je realiseren dat je overdadig in large caps belegt met een quality tilt. Dat is vaak goed geweest, maar lang niet altijd.

Indonesië: inflatie, protectionisme en exportmalaise

Ineens is het sprookje van de groei in Indonesië uit. De saaie maar o zo degelijke president is toch niet aan het zorgen voor een goed overheidsbeleid de laatste tijd. Wie hem gaat opvolgen is onduidelijk en weinig hoopvol.
Vanwege de naderende verkiezingen worden er protectionistische maatregelen getroffen. Buitenlandse investeringen in banken en grondstoffen worden geweerd, dat is niet populair bij de kiezers.
De rupiah is zwak en Indonesië figureert prominent in de fragile five.

Het is geen 1998 Aziëcrisis waarbij de rupiah 85% van zijn waarde verloor,maar het is allemaal niet fraai. Stijgende inflatie en verschrompelende exportinkomsten, dat is niet wat we het afgelopen decennium zagen.

taper tantrum: waiting for Godot: geen korting QE, diepe buiging voor inzichten Jim Bianco

De FED verbaasde vriend en vijand door niet een verlaging van QE nu te starten. De financial conditions waren door al die rentestijgingen te veel verslechterd en daar hoefde kennelijk geen schepje bovenop. De participatiegraad is te laag om QE terug te brengen. Dow Jones 20.000 zo lees je nu her en der.

Dat niet nu taperen had Jim Bianco allemaal al beredeneerd. Het bewijs voor goede groei in de VS is niet geleverd, de inflatie is te laag. Hij stelde dat de FED wel guidance gaat geven hoe men in de toekomst QE gaat verminderen. Dat is op dit moment nog niet gebeurd. Dat zal de toorn van Jim oproepen.
Jim Bianco had ook al tijden heel stellig verkondigd dat Summers Bernanke niet op kon volgen, omdat hij geen medestanders buiten het Witte Huis voor zijn zaak kon winnen.  Dat kwam uit. En nu ook de voorspelling van Bianco dat QE nog niet wordt teruggenomen.
Er waren al voortekenen door Hilsenrath verspreid dat de FED er nog niet uit was wat men zou gaan doen. Bianco had al gemeld dat dit heel ongebruikelijk was, normaal weet je dit soort zaken al 99% zeker, maar nu was er onduidelijkheid.
Ik was er ook van overtuigd dat reductie van QE zou starten met ongeveer $10 miljard.

Naast een uitspraak over QE was er ook de angst van hoge rentevoorspellingen door de FED. Die was eveneens ongegrond. De FED verlaagde de schattingen voor economische groei, ook die voor de groei op lange termijn (niet zo best voor aandelen). Men was bang dat men aan het eind van 2016 een FED rente van 2,5% of hoger zou voorspellen, maar dat werd maar 1,81%.
Een en ander leidde tot een instorting van de rentes in de VS vandaag.

De dollar ligt er als een vaatdoek bij en de rekening voor het roekeloze beleid van de FED om onverminderd met QE door te gaan ,terwijl zo veel indicatoren wijzen op hogere economische groei en straks ook inflatie in de VS, moet nu door Europa en Japan betaald worden. Misschien dat de fragile five Emerging Markets enig garen spinnen bij de acties van de FED. Ik ben er niet van overtuigd dat het uitstellen van de afbouw van QE de aandelenbeurzen en rente zo veel gaat helpen na de euforie van vandaag en wellicht morgen). De FED heeft zijn communicatieprobleem groter gemaakt. Het helpt wel de goudprijs en de huizenmarkt (het was hallelujah voor de home builders vandaag).

de Bossche bollen van Berrie ten kantore van F&C Nederland

Het duurde een paar dagen, maar daar waren ze: de Bossche bollen van Berrie ter ere van zijn 50ste verjaardag. Deze tractatie die inderdaad echt uit Den Bosch komt heeft een steeds grotere faam gekregen. Na elke keer dat Berrie er op tracteert (of men met inschakeling van Berrie dit doet) wordt de honger en het verlangen ernaar groter. Deze keer duurde het een paar dagen en dat maakte het verlangen alleen maar groter.
Ze smaken inderdaad beter dan de doorsnee gewone chocoladebol. De chocolade is beter, de slagroom stijver en het deeg alsof het door mijn vader was gemaakt (hij maakte de lekkerste slagroomsoezen die ik ooit gegeten heb).

overheidstekort: let op daling werkloosheid, niet korten van uitgaven

voor de VS is het duidelijk: bezuinigen heeft geen zin, je moet je werpen op verlaging van de werkloosheid, dan komt het vanzelf goed met je overheidstekort

Lombard Street schrijft de onverwachte opstanding van de Britse economie voor een belangrijk deel toe aan de toename van de overheidsuitgaven in 2013, naast natuurlijk het herstel van de huizenmarkt, ook al zijn de huizen in Londen al tig procent te duur. De leading indicators wijzen op nog meer van die 3%-achtige groei, maar Lombard Street gelooft er niet in gezien de bezuinigingswoede in het VK en vooral de afhankelijkheid van Europa voor de export. Het is toch wel opvallend dat de omkeer in de overheidsuitgaven in 2013 onmiddellijk leidde tot fors hogere economische groei

bankwinsten in China hoog, maar zijn de banken solvabel?

56% van de winsten in China nemen de banken voor hun rekening op de beurs http://qz.com/121600/chinas-banks-are-hogging-the-countrys-market-earnings-and-that-spells-trouble/#121600/chinas-banks-are-hogging-the-countrys-market-earnings-and-that-spells-trouble/

Zijn daardoor die banken solide? Geen idee dus hoe sterk de Chinese banken zijn, want hoe veel slechte schulden ze hebben is volstrekt onduidelijk. Ze hebben kennelijk niet genoeg kapitaal volgens de toezichthouder, de Peoples Bank of China: 12 van genoteerde 17 banken willen voor $ 70 miljard nieuw kapitaal aan achtergestelde schuld ophalen op de beurs.
Toch lijkt de echte pijn te zitten in het schaduwbanksysteem. Daar gaan de klappen vallen als er iets mis is met de lokale overheden en staatsbedrijven.
In oktober moeten de lokale overheden laten zien hoe veel schulden ze hebben. Dat is buitengewoon variabel: de meeste provincies/ steden hebben schulden ter waarde van 20-40% van hun BNP, maar circa 10 provinciesteden hebben 80-120% schuld ten opzichte van hun BNP zo vermoedt men. Die moeten gaan deleveragen, maar daar hebben ze geen zin in en er zijn genoeg middelen om regelgeving op slinkse wijze te omzeilen, totdat er plotseling nieuwe hervormingen komen natuurlijk.

goed nieuws van de afgelopen week

Het nieuws over Syrië was de grootste meevaller. De flapuit van Kerry over wat zijn wens was voor Syrië leidde onverwachts tot een kansrijk voorstel Syrië te ontdoen van chemische wapens, in ieder geval zou dat een hele opluchting moeten zijn voor de Koerden en Israël. De strijdbijl tussen Amerika en Rusland lijkt eveneens daardoor weer begraven. Geen moeizame inval van Amerika in Syrië ook al werd al beloofd dat de ingreep maar mini zou zijn.

Op de tweede plaats de koudstelling van Summers. Hij hield de eer aan zichzelf door zich terug te trekken als kandidaat voor de opvolging van Bernanke. Het lukte hem maar niet om steun te krijgen, integendeel het verzet tegen hem werd steeds groter. De berekeningen hoe veel groei het zou kosten als Summers werd benoemd in plaats van Yellen van minstens een half procent, de extra rentestijging van iets als 0,2 tot 0,5% en vooral ook de veronderstelde politisering van het ambt werden Summers kennelijk noodlottig.

Op de derde plaats de daling van de initial claims voor werkloosheid in de VS naar 281.000 het laagste cijfer in vele  jaren. Dat is een sterke aanwijzing voor een versnelling van de groei van de werkgelegenheid en voor betere groei van de consumptie, het op peil blijven van de hoge stand van de ISM.

Het nieuws uit China was eveneens alom positief. Meer groei van de industriële productie, ook staal, elektriciteit, spoorvervoer, meer kredietgroei en geldgroei en versnelling groei industriële productie. Daarbij daalde de inflatie. Kortom Goldilocks. 

De hogere PMI's/ ISM zullen zorgen voor een betere trend van de winstherzieningen. Volgens Credit Suisse Garthwaite begint dat inderdaad te gebeuren. China loopt nu voorop, enige weken terug was dit nog Japan. Zuid Korea lijkt ook te verbeteren.

Danucci van Morgan Stanley had een optimistisch verhaal over het nieuwe Spanje, dat begint te lijken op Duitsland, maar dan met mooier weer. De banken en onroerend goedmarkt herstellen, de werkloosheid begint te dalen. Spanje wordt een industrieel paradijs, een exportwonder. Het bedrijfsleven begint hoge winsten te zien.
Mislav Matejka was heel bullish vanwege de steile rentecurve. dat wijst op aantrekkende economische groei en betere winsten.

Is de potentiële groei in de VS weer 3-3,5% zoals F&C denkt of veel lager geworden?

Onderstaand verhaal van mij werd uit de Beleggingsnota geschrapt als zijnde te lang en ingewikkeld.
Ik vond het uiteraard zeer relevant als je een verhaal voor de komende vijf tot tien jaar wil vertellen, maar wie ben ik.

Tot voor enige jaren nam iedereen voor zoete koek aan dat de potentiële groei van de VS 3% was, het historisch gemiddelde dat de basis is voor de wet van Okun.

Schoorvoetend zie je dat de marktconsensus en de FED zijn opgeschoven naar ongeveer 2,25-2,5% vanwege de slechtere demografie en de ondertussen langdurig lage groei van de investeringen. De leer van het Nieuwe Normaal met bijbehorende financiële repressie gaat uit van nog lagere potentiële groei.

 Het afgelopen jaar zijn er diverse studies gedaan die wijzen op een lagere potentiële groei in de VS dan wij de afgelopen decennia gezien hebben. Enkele andere studies zijn juist positiever en geven aan dat de economische groei in de VS behoorlijk gestuwd kan worden door diverse gunstige trends en nieuwe technologieën wijzen op een betere potentiële groei.

In de onderstaande tabel staan enige varianten.

Potentiële groei VS	Deflatie/ Stagflatie 2010/2013 Gordon/ Grantham	Business as Usual FED, Feroli, Oliner en Sichel	Historie Okun, Siegel	Voorspoed/ Goldilocks F&C, McKinsey
Groei beroepsbevolking	0,2%	0,5%	1-1,5%	0,7%
Bijdrage productiviteitsgroei	0,5%	1,25-2%	2%	2,5%
Totaal	0,7%	1,75-2,5%	3-3,5%	3,2%

De potentiële groei geeft een sterke indicatie voor het langetermijnscenario. Als de potentiële groei van de VS lager zou zijn dan 1%, dan wordt het erger dan het Japanscenario in de VS of komt er (minder waarschijnlijk) stagflatie als de dollar instort.