liberation day voorlopig hoogtepunt Trump wanorde: 1987 test dreigt

 Misschien ben ik als zielige klaploper Europeaan die niets doet om zijn pensioen op te strijken en zijn huis -zoals ze dat in Amerika zeggen- voor 7 raspberries gekocht heeft niet objectief over Trump. Je riskeert dan verbanning naar Groenland. Dat is overigens bijna niemand denk ik. Zijn beleid is ongeveer 2/3 Project 2025 en 1/3 Musk/DOGE. Dat is volgens de gangbare economische theorie wanbeleid, want leidt tot minder groei, meer onzekerheid en grotere ongelijkheid en ook nog eens meer inflatie. We zullen zien of Trump de gangbare economische theorie in haar hemd zet. 

Voorlopig leiden de schokken van Trump tot minder economische groei, maar dat is nog niet helemaal duidelijk. Extra importen om hoge tarieven te omzeilen leiden tot grote handelstekorten en lage economische groei. Ongeveer 0% op het ogenblik voor het eerste kwartaal volgens Atlanta FED (met correctie voor goud import). Dat is flink minder dan de trend, maar nog niet duidelijk een recessie. Andere bronnen wijzen nog wel op positieve groei in de VS. 

De schokken beginnen groot genoeg te worden om negatieve groei te veroorzaken. Het kan Trump niets meer schelen, ook hogere inflatie mag best, maar het moet wel tijdelijk zijn, het beruchte transitory. De buitenlandse politiek is meedogenloos voor Europa/ Canada en misschien ook China. Brieven aan Europese bedrijven om DEI, beleid om discriminatie tegen te gaan, te bestrijden. Rusland boven West-Europa. DOGE is ook meedogenloos en is een grote stap in de richting van het beleid van Orban. Uitkeringen en subsidies hebben economisch nut (minder risico, minder ongelijkheid), maar dat lijkt Musk niet te willen begrijpen. Project 2025 vindt het noodzakelijk om de president meer macht te geven om zo een soort morele herbewapening te bereiken. Trump vindt het prima. Men siddert steeds meer voor hem. JD Vance zegt het al over bijvoorbeeld Groenland: het is niet goed om de president te lang niet zijn zin te geven (anders zwaait er wat).

Amerika wil te veel. De macht in de wereld, geld van het buitenland en ondanks tarieven toch enigszins concurrerend produceren. Protectionisme is geen goed businessmodel om technologisch nummer een te blijven. Die positie wordt in snel tempo aan China en India verkwanseld met deze politiek. Europa moet gaan nadenken hoe ze het Kodak-moment van plotselinge overbodigheid kunnen overleven.  

 Voor de beurzen is het belangrijk of die recessie in de VS kan worden vermeden (=niet al te veel tarieven, oogje dichtknijpen voor immigranten om voedselprijzen betaalbaar te houden, niet te veel bezuinigen op uitkeringen en subsidies). Zonder recessie hoort het omhoog te gaan (altijd het basisscenario), maar met recessie is een bear markt het basisscenario. Bij vier jaar schokken hoort de beurs via een Chaotische Neergang 50-80% te dalen. 

Op het ogenblik kan de beurs zo maar veel dalen à la 1987. Er is geleerd van 1987, maar er dreigt wel hulp van het Plunge Protection Team.

transitory of chaotische neergang

 De markten namen de woorden van Powell dat de inflatie door hogere importtarieven slechts van voorbijgaande aard, transitory, horen te zijn goed op. Zo erg is het allemaal niet, 0,5% minder economische groei, even hogere inflatie en wat bezuinigen op de overheidsuitgaven om weer op het juiste pad te komen. 

Hogere importtarieven zijn ongunstig en daarom verwacht de FED dat het oude pad van structureel 2 1/4- 2 1/2 % groei wordt ingeruild voor 1 3/4-2% groei.  Dat is natuurlijk niet wat Trump beloofd had. Hij beloofde samen met Bessent 3% groei en minder inflatie. En Bessent zegt dat om dit voor elkaar te krijgen eerst de groei duidelijk lager wordt via het afknijpen van allerlei overheidsuitgaven, met accent op linkse hobby's zoals uitkeringen en medische zorg. 

En onderwijs mag ook wel een tandje minder, want dat is goed voor de populistische stem. In het Westen gaat het bijna overal minder met het onderwijs, maar in de VS gaat het echt helemaal mis, niet bepaald iets om op te bezuinigen. Het komt natuurlijk door al die domme immigranten hoor ik de republikeinen zeggen. Zonder domme immigranten wordt men vanzelf slimmer. Al klopt dit niet met de braindrain richting Amerika, maar hier wordt ook al aan gewerkt om die om te keren.

Inflatie is overigens nog steeds verreweg de grootste zorg van de Amerikaanse consument en dan helpen hogere importtarieven natuurlijk niet heel erg.

Wat Trump precies allemaal wil is volkomen onduidelijk en waarschijnlijk voor hem ook. Er lijkt geen einde te komen aan de chaotische presidentiële besluiten. De rechtsstaat ligt ook steeds meer onder vuur en de FED wordt misschien afgeschaft, in ieder geval flink uitgekleed. Discriminatie is weer helemaal in, volkomen in lijn met een meer conservatieve tijdgeest (maar niet met vrijheid).

Ik droomde dat Trump ging verbieden om aardbeien met slagroom te gaan eten, want dat was onzedelijk en het rood van de aardbei is te links. Ik werd wakker omdat iets in me protesteerde dat aardbeien met slagroom juist een rechtse hobby is op bijvoorbeeld Wimbledon.

Tja, ik heb nog niet gedroomd van Gerard ter Veer die me komt waarschuwen voor het Chaotisch Neergangscenario. Het begint toch wel duidelijk te worden dat de bouwstenen voor een chaotische neergang in rap tempo gelegd worden. Het peace dividend is weg. Het oude systeem van het Amerikaanse exceptionalism is in aan het storten. Amerika neemt het niet langer. Meer groei dan in de rest van de wereld over de rug van de sterke dollar met zijn te lage rente en zorgeloze omvang van de staatsschuld is niet langer goed genoeg. De uitbuiting van vele landen die hun economie op peil houden door grote handelsoverschotten ten koste van Amerika moet stoppen. Dat is natuurlijk erg slecht voor de groei van die landen, maar ook voor de VS. In het niet al te verre verleden ging dat prima voor de VS, omdat de VS in het buitenland een veel hoger rendement behaalde dan het buitenland in de VS (met vooral die straks bijna waardeloze staatsleningen van de VS volgens het Mar-a-Lago akkoord). Hierdoor bleef de lopende rekening in evenwicht ondanks een handelstekort. Maar nu is het handelstekort zo groot geworden dat dat evenwicht verloren is gegaan. Een onhoudbare situatie op lange termijn waaraan plotseling iets op (waarschijnlijk onverantwoorde) wijze iets wordt gedaan.

In het vorige Chaotische Neergangscenario (1973-1974) was er ook zoiets aan de hand. Allerlei vertrouwde recepten voor economische groei werkten ineens niet meer. (al sinds 1971 met de instorting van de gouden standaard via Nixon) Veel te veel uitgaven van de overheid, overmatige bescherming van de overheid, de recepten van Keynes werkten niet meer. Dat was een enorme schok, die men (ik ook) niet aan zag komen. Inflatie zou transitory zijn, totdat bleek dat we in een periode van stagflatie zaten. De oliesjeiks pikten het niet meer en het tijdperk van goedkope energie was structureel voorbij, de tweede grote schok. De grote welvaartsprong door de gezamenlijke inspanningen van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, waarbij vrijwel iedereen het veel beter kreeg in het Westen, was ten einde.

Nu zitten we weer in een periode dat bepaalde trends niet meer houdbaar zijn. Globalisering over de rug van een te sterke dollar lukt niet meer. Klimaatverandering is onheilspellend, daar komt voorlopig niets goeds uit (pas als het echt lucratief wordt er iets aan te doen, die tijd lijkt gelukkig niet ver weg). Weg peace dividend. De werkende generatie ziet te weinig vooruitgang en te veel cadeautjes van de overheid aan niet werkenden en pikt dat niet meer. De te grote ongelijkheid krijgt veel aandacht, maar scoort electoraal (nog?) slecht. Rusland mag zo maar Oekraïne kapot maken en inpikken. Israël pakt Gaza wel heel hard aan en de kolonisatiepolitiek op de Westbank is zorgelijk. China heeft zijn oog al decennia op Taiwan laten vallen en kan nu toeslaan. De VS wil Groenland. Etc.(helaas).

Alle hoop is gevestigd op technologie, Artificial Intelligence in het bijzonder. Dat gaat voor hogere groei van de productiviteit zorgen. Maar net als bij vorige grote innovatiegolven niet meteen. Solov werd o.a. beroemd met zijn uitspraak dat hij overal computers zag met snel toenemende rekenkracht, maar geen hogere productiviteitsstijging, Het duurde tot 1995 voordat dit zichtbaar werd. Het gaat kennelijk steeds met een soort hockeystick, J-curve: eerst even wat terug, omdat we in de war raken van de nieuwe mogelijkheden en nog te dom zijn om ze goed n te zetten en daarna komen de revenuen pas (aldus bijvoorbeeld Brynjolfson in interview met Krugman)..D.w.z. dit voorkomt de Chaotische Neergang niet, maar zorgt er wel voor dat we er (uiteindelijk) uitkomen.  

Iets als een Chaotische Neergang hoeft natuurlijk niet nu te gebeuren. Misschien is het nog te voorkomen door Xi, Europa en de Amerikaanse kiezer. Een timing van zoiets is een hachelijke zaak, al hebben we dit wel gedaan in ons boek (2024-2026 als voorspoedperiode voor de beurs voorbij zou zijn in 2019, maar dit lijkt pas 2022 te zijn in reële termen, er zou dus nog een paar jaar tijd kunnen zijn. Of niet!).

FED weet het ook niet, maar is niet in paniek

 Zoals verwacht deed de FED niets met de rente. QT een tandje minder. Meer richting stagflatie met lagere verwachtingen voor groei en hogere voor inflatie. Braaf werd er niets gezegd over Trump, behalve dat hogere importtarieven hogere inflatie en lagere groei veroorzaken. Maar het is maar tijdelijk, transitory. Ook zei men braaf (want geëist door de markten) te gaan stimuleren als de werkloosheid zou tegenvallen. Ze weten ook niet hoe al die onzekerheid over tarieven en tegenhouden immigranten en lief zijn voor Poetin en bullebakken tegen Oekraïne/ Europa gaat uitpakken. Maar voorlopig ziet het economisch plaatje er nog degelijk uit volgens de stellige overtuiging van Powell c.s., niet te veel economische groei en inflatie. De hoge groei onder het laatste jaar Biden is natuurlijk voorbij, maar over een jaar gaat de inflatie hopelijk weer dalen.

Beurzen blij in de VS en niet blij in Europa. Trump zal geen reden zien te stoppen met zijn huidige beleid, te meer daar Europa de VS leegzuigt volgens eigen woorden. Canada moet maar voelen wat het betekent zo tegen te spartelen tegen het worden van de 51ste staat (je zou zeggen, dat zijn toch zes provincies, maar dat kan niet, dan winnen de democraten heel lang alle verkiezingen, tenminste als die nog gehouden mogen worden). 

Er komen langzaam wat meer educated guesses wat de inflatie in de VS lijkt te gaan worden. Minstens 0,3% hoger en pas bij flinke vergeldingsmaatregelen 1,3% hoger. Dat lijkt niet al te rampzalig, vooral als het een eenmalige oefening is die met veel bombarie met allerlei grootse overwinningen kan worden verzacht door Trump c.s.

Bessent, de baas van financiën, heeft gezegd dat Trump het beleid van Nixon moet volgen: in het begin van zijn regeringsperiode het zuur nemen, eventueel met recessie en daarna het zoet uitgebreid in het verkiezingsjaar rondstrooien (zo ongeveer als Yellen voor Biden deed). 

Trump is teleurgesteld dat Poetin slechts net doet alsof hij vrede wil. Trump moet maar eens leren dat hij moet wachten op Poetin en geen haast moet hebben met vrede, tenzij 100% op Russische voorwaarden. Zo zijn de regels nu eenmaal en Trump moet dit nog leren, al lijkt hij dat wel te kunnen. Al die leuke dingen voor Poetin werpen nog geen vruchten af. Poetin wint voorlopig en Trump verliest, want hij is overduidelijk de sukkel die de gunst van de kiezer aan het verspelen is.

We zien een terugkeer naar het veilige midden opdoemen, tenminste zo lijkt het bijvoorbeeld in Oostenrijk, Frankrijk en Nederland. Macron populairder, Zelensky ook en geen populistische regering in Oostenrijk. Harmonieus overleg in Duitsland om met heel veel geld te strooien, dat men niet snel genoeg kan uitgeven. 

In Nederland verliest de populistische PVV nu snel aanhang in de polls, ondanks het strengste immigratiebeleid ooit (in naam, maar in de praktijk niet, allen onuitvoerbare wetten zouden kunnen worden ingevoerd), maar dankzij de schrik die de kiezer van Trump en Poetin heeft gekregen. Onze rechtse amateurs stellen begrotingsregels boven hogere defensie-uitgaven, ook al willen ze een sterkere defensie. Liever Poetin dan een gat in de begroting en dat scoort niet heel erg goed bij heel wat kiezers. Onze PVV-puppet Schoof moet deze boodschap luid gaan verkondigen en de rest van Europa kijkt meewarig naar hem, Nederland is nu politiek een warhoofdig mini-Luxemburg.

waarschijnlijk geen recessie in VS= drie maanden beperkt beursherstel

 De angsten voor een recessie in de VS zijn omhoog geschoten door de onzekerheid die Trump creëert en de mogelijk te grote acties van de Muskovieten.

Eens met Dario Perkins dat het waarschijnlijk aan DOGE ligt of er een recessie komt. De ambitie lijkt niet haalbaar en daarom is een recessie in de VS nog steeds niet erg waarschijnlijk. 

Voor mij is verder belangrijk of de credit spreads verder oplopen. Zo niet, dan is een recessie niet waarschijnlijk.

Vooralsnog zijn de hogere importtarieven ook nog niet dramatisch genoeg voor een recessie in de VS. Dat kan veranderen bij doorgaande vergeldingsmaatregelen. 

Het consumentenvertrouwen kreeg de afgelopen maanden een enorme deuk voor het leeglopen van vertrouwen van democratische kiezers. Republikeinen zijn nog steeds enthousiast over Trump, zelfs als DOGE een recessie creëert. En dat kan dus als te veel ambtenaren worden ontslagen en deze de bijbehorende bestellingen bij met name consultants niet meer doen. Dat wordt een drukkende factor op de groei. Vooral de angst voor werkloosheid (onderdeel consumentenvertrouwen) is met een flinke sprong gestegen (naast hogere inflatieverwachtingen). In het verleden was dit vaak een goede indicator voor oplopende werkloosheid (zoals de FED ook weet). Quits geven ook een zwakke arbeidsmarkt aan, maar jolts (vacatures) en initial claims voor werkloosheid beslist niet. 

Ondertussen is het pessimisme van Amerikaanse beleggers dermate groot geworden dat er meestal in zo'n situatie te enthousiast is verkocht en enig beursherstel komt. Heel gebruikelijk ook in de presidentscyclus (die overigens niet zo normaal was in de afgelopen maanden) en enig beursherstel belooft in de komende ongeveer drie maanden. Men heeft ook erg veel puts gekocht en dat wijst ook op nakend beursherstel. Negatief is wel dat men volgens de surveys nog wel meer dan gewoonlijk overwogen aandelen zit en dat er een verschuiving gaande is van de gelden van de internationale beleggers uit Amerika richting Europa en China. 

Jan de Boer houdt het op eerst beetje omhoog, dan weer terug naar Bollinger band en dan verder herstel (en daarna misschien al een grote klap). Wie weet.

terug van twee weken regen in Spanje en de trumpcession dreigt met MASA

 Zuid-Spanje hoort de beste kans te geven in Europa op zonnig weer met redelijke temperaturen, maar deze keer dus niet. Wel veel gezien op de stedenreis, al had ik meer gedacht aan terrasjes op en bij de zee. Alicante met kasteel, Cartagena met het amfitheater, Lorca met het kasteel (maar door enorme regenval waren de gebouwen niet meer toegankelijk), Murcia (met ook enorme regenval) en Elche met die miljoenen palmbomen. Aardige plaatsen, maar in de (mot)regen minder vriendelijk.

Onmiddellijk na we weg gingen kwam Trump met zijn vernedering van Zelenski, wat leidde tot stopzetten van hulp en inlichtingen voor Oekraïne, waardoor zo ongeveer de enige sterke kaart van Zelenski, Kursk, verdween, tot opnieuw grote vreugde van Poetin c.s. leidde. Nu is Rusland even aan de beurt voor pijn, maar Trump heeft duidelijk gemaakt dat zijn sympathie bij Rusland ligt met zijn voorbeeldfunctie voor morele waarden volgens Project 2025 en niet bij het immorele Europa.

De kijk op de Amerikaanse economie is flink verslechterd. Al die onzekerheid bovenop de negatieve gevolgen van hoge importtarieven leidden tot duidelijk minder vertrouwen van consument en bedrijfsleven, vooral het midden- en kleinbedrijf. Credit spreads lopen op (nog niet ernstig, maar het is nieuw dat het niet goed gaat met de credit spreads). De huizenmarkt verzwakt. Toch maar wat minder investeren. Minder koopkracht. Ondertussen loopt de inflatie nog niet op door die hogere importtarieven en door minder vertrouwen (wat nog niet in de huidige cijfers zit). De groei volgens de bekende macro cijfers zoals berekend door de Atlanta FED maakten een enorme duikeling door enorme groei importen vooruitlopend op hogere importtarieven. Deels geeft dat een vertekend beeld, met name voor de extra import van goud en zilver in fysieke vorm, die anders in het BNP verwerkt worden dan andere importen.  

Trump/Bessent zeggen dat het een detox is van de overmatige, verkwistende overheidsuitgaven en dat de teruggang in overheidsuitgaven daardoor slechts tijdelijk is en dat je daardoorheen moet kijken. Trump kreeg tot op heden het voordeel van de twijfel. Maar het wankelt en de kiezer wil een detox van een Trumpcession, een volledig onnodige recessie. 

Het is nog steeds onduidelijk wat Trump/Musk/Bannon/ onnozele republikeinen/ Reagan republikeinen willen. Je hoort het meest dat men terugverlangt naar de 19de eeuw, toen Amerika met rasse schreden belangrijker werd op het wereldtoneel. Men trok zich terug van wat er allemaal in Europa gebeurde, verkreeg een groot deel van de overheidsinkomsten via importtarieven. Normen en waarden waren toen aantrekkelijker, met Klu Klux Klan, minder rechten voor minderheden en meer mensen op platteland (weg met stedelingen). De overheid was kleiner (want minder taken).

Transgenders worden afgeschaft, die moeten maar onder de grond verdwijnen. Borden met black lives matter zijn weggehaald in Washington, want niet meer waar.

DOGE gaat vooral over het afschaffen van de linkse hobby's en dat is asociaal en ook nog eens slecht voor economische groei (want risico loopt te veel op, waardoor je minder kunt consumeren en investeren). Onderwijs is ook een linkse hobby. Allerlei onderzoek wordt verboden/ weggesaneerd. MASA, Make America Stupid Again (gunstig voor populistische partijen). 

Men vreest voor verdere uitvoering van het draaiboek van Orban voor Hongarije. Eerst het rechtssysteem overnemen (wat Trump al in belangrijke mate deed), dan geen geld meer naar instanties die je niet steunen, opdoeken van vrije pers en dan uiteindelijk doorvoeren wat je maar wil. In Amerika is dat gelukkig moeilijk vanwege concurrentie Trump+Vance  met Musk en Bannon. Merkwaardig is in mijn ogen hoe het beleid van Reagan in de ban wordt gedaan (Reagan probeerde met iedereen samen te werken en dat moet niet, je tegenstanders moeten in de stront zakken volgens bijvoorbeeld DOGE en Project2025).

Maar Trump wil toch de baas spelen in de wereld en niet het terugtrekken op eigen land. Het Amerikaanse imperium enigszins behouden is aantrekkelijk, want dan behoud je het enorme privilege van de dollar waarin alles verhandeld moet worden en waardoor de Amerikaanse overheid een gat in de hand kan hebben.  

Ondertussen probeert Europa een vuist te maken met defensie en is in Duitsland het besef doorgebroken dat je niet te veel moet bezuinigen als je overheidsschuld zo laag is, het zo slecht gaat met je economie en de infrastructuur een opknapbeurt dringend nodig heeft. Rente omhoog in Europa dus, mede door herstel groeiverwachtingen en in Amerika rente iets omlaag op de plotseling oplaaiende recessie-angsten. Dollar even zwak, al zal dat denk ik maar tijdelijk zijn, tenzij Trump doldriest doorgaat met de handelsoorlog. Erdogan wordt ineens gezien als wijze man.