Doet de PSV-indicator weer zijn vernietigend werk?

In mijn boek heb ik de PSV-indicator opgevoerd (als PSV bovenaan staat gaat het slecht met de beurs en als Ajax bovenaan staat goed). Het is een voorbeeld van "correlation is no causation". Natuurlijk is er geen verband. Behavioral Finance wijst op het gevaar op basis van veel te weinig waarnemingen een trend te zien. Ik ben omringd door Ajaxsupporters en daarom kan de PSV-indicator op veel sympathie rekenen. Het is toch weer toevallig dat net nu PSV weer enige weken bovenaan staat dat de beurs flink wegzakt. Ik zal het morgen wel weer horen, gelukkig heeft PSV punten gemorst en er is dus nog hoop op beursherstel.

Groei VS 5,7% in vierde kwartaal.

Ondanks deleverage gaan de golven gewoon volgens het boekje fors omhoog na de vreselijke daling. 3,4% van de groei kwam door minder voorraadafbouw (men zette dus flink meer af in vierde kwartaal, maar toch daalden de voorraden). De bears zeggen daarom dat de groei snel zal terugzakken. Ik zeg dat de investeringen heel flink gaan aantrekken in software & equipment en dat de huizenbouw (residential investment) verder gaat herstellen. De draai in de rest van de bouw (structures) verslechtert voorlopig nog, maar dat is normaal, zoals het plaatje van Calculated Risk laat zien. Net als altijd werd het herstel ingeluid door de huizenbouw en als de economie herstelt dan gaat gelijktijdig (coincident) de investering in software & equipment omhoog. De drie vormen van investeringen zeggen meer over het economisch herstel dan het verloop van de consumptie, dus kijk goed naar de investeringen. Bemoedigend is dat de consumptie weer groeit en dat de consumptie van duurzame goederen weer goed aantrekt. Samen met voorraadherstel wijst dit op aantrekken van de wereldhandel (er wordt veel geïmporteerd voor voorraadherstel en groei duurzame consumptiegoedren).
Ik verwacht enige neerwaartse herziening van de voorraadbijdrage gezien de analyse van Benderly.
Het belangrijkste zal de enorme upswing van de groene lijn in de grafiek zijn: groei van investeringen in software & equipment zal enorm opveren

De Washington consensus ingeruild voor de Beijing consensus?

Friedman haalt in zijn column vandaag (http://www.nytimes.com/2010/01/31/opinion/31friedman.html) Katrin Bennhold aan (http://www.nytimes.com/2010/01/27/business/global/27yuan.html?pagewanted=all): de Bejing consensus rukt op en de Washington consensus verliest invloed. Dat is de boodschap van Davos. Amerika heeft de afgelopen eeuw als hegemon in de wereld zijn denken opgedrongen in de vorm van de Washington consensus: het beste systeem is de vrije markt, vrijhandel, tegengaan protectie, een democratisch kapitalistisch stelsel. Dit system staat ter discussie, niet alleen door de Kredietcrisis maar ook door de verlamming in de Amerikaanse politiek: Obama is gekozen op een programma voor "change" en hij heeft niets kunnen bereiken aan nieuwe wetgeving terwijl de democraten een grote meerderheid hebben in senaat en congres. Het nieuwe gezondheidsstelsel komt niet van de grond, de VS heeft helemaal geen aandacht voor de Groene Revolutie. De republikeinse partij weet niets beter te doen dan overal nee op te zeggen en wint daar uiteraard veel stemmen mee. Dat is voor hen na de gevoelige verkiezingsnederlagen belangrijker dan nieuwe wetgeving of een beter milieu. De reacties in de VS op de State of the Union wijst op een accepteren van totale verlamming in de politiek. Men is bezorgd maar kijkt liever naar de presentatie van de iPad dan naar Obama.
Men kijkt in de wereld ineens veel meer naar China om te zien hoe het wel moet. De Beijing consensus rukt snel op: men moet hoge economische groei krijgen via een niet corrupte centraal geleide overheid die weet waar men naar toe wil in de toekomst: betere opleiding, meer investeren, veel nieuwe infrastructuur en leidend in de Groene Revolutie.
Gevaarlijk is volgens Bennhold dat het Westen via protectionisme zal gaan tegenspartelen tegen de nieuwe hegemon in de wereld, China. Het bedrijfsleven is echter al steeds duidelijker aan het kiezen voor aanwezigheid in China (450 van de Fortune 500 zitten al in meerdere of mindere mate in China), aanwezigheid in de VS is minder urgent aan het worden. Price Waterhouse denkt dat het BNP van China in 2020 al groter zal zijn dan dat van de VS. Goldman Sachs hield het op 2027 (in 2003 nog 2041). Gezien de ongustige demografie van China denk ik overigens dat het eerder 2027 zal zijn.

The State of the Union en de tijdgeest

The State of the Union zegt vaak veel over de tijdgeest. In de dikkere voorlopers van ons boek hebben we meer aandacht gegeven aan het uitwerken van de domeinen van de tijdgeest: Freedom, Care en Justice. We merkten op dat Bush in zijn State of the Unions heel erg vaak de woorden "freedom"en "liberty" gebruikte. Dat was een teken dat freedom voorop stond in de tijdgeest (en daarmee profits). Daarbij hoorde ook terrorismebestrijding (het deel van justice dat Bush belangrijk vond).
Obama had het liefste zijn State of the Union in het kader van de wetgeving over de gezondheidszorg willen plaatsen, d.w.z. care is het belangrijkste. Dat kon echter niet, hij moest veel aandacht geven aan het niet uit de hand laten lopen van de overheidsfinanciën, vanwege de Tea Party aanhangers en het verlies van de senaatszetel in Massachusetts. Het accent moest liggen op banengroei, dus hulp voor midden- en kleinbedrijf. Freedom is kennelijk nog steeds belangrijk. Justice kreeg een belangrijke plaats omdat de financiële regelgeving een stuk beter moet.
Alleen al door het goed moeten behandelen van alledrie de domeinen van de tijdgeest moest de State of the Union een stuk langer zijn dan gebruikelijk. Dat is dan weer gevaarlijk voor de tijdgeest zoals Kniesmeijer dat ziet: in de huidige strenge winter moet je met resultaten komen en korte, duidelijke doelen/ uiteenzettingen. Kortom Obama had het moeilijk. Gelukkig trekt de economie nu sterk aan in de VS en kan over een paar kwartalen de tijdgeest weer ontdooien en komt er weer tijd voor iets nieuws als een betaalbaar gezondheidsstelsel in de VS (wat er nu op tafel ligt is veel te duur, men accepeert alle dure wensen om de wet er maar doorheen te krijgen. De wet kan alleen een succes worden als de overmatige kosten van het huidige gezondheidszorgstelsel in de VS (50% duurder dan in Europa terwijl de gemiddelde levensduur in de VS lager ligt) bestreden worden).
Foto uit new york times: Mr. Kreamer, die via foreclosure zijn huis uitgezet is, onderbreekt zijn verhuizing om naar The State of the Union te kijken. Hij zei: "Ik heb genoeg van al dat negatieve".

Bill Gross, the New Normal, in Barron's

Bill Gross, de grote goeroe van Pimco, zette deze week zijn visie uiteen in Barron's. Op grond van zijn theorie over the New Normal (groei wordt niets door ontschulding, je moet daarom rekening houden met groei beneden potentieel in de westerse schuldenlanden) moet je niet te veel verwachten van aandelen. Toch beveelt hij een fonds aan (Reaves Utility Fund) dat niet bepaald risicoloos is, een fonds dat met geleend geld extra veel in Amerikaanse nutsbedrijven belegt en daarom een dividendrendement van 7,5% heeft. Milde leverage (kort inlenen tegen bijna 0%) vindt hij een goed idee. Ook beveelt hij high yield (rating C!) obligaties aan van GMAC en AIG, trouw aan zijn filosofie dat jemoet kopen wat de overheid koopt. De overheid zit tot zijn nek in beleggingen in deze twee bedrijven en zal deze niet laten vallen. Voor een pessimistisch iemand als Gross stralen dit soort aanbevelingen een groot vertrouwen in credits (inclusief die met rating beneden investment grade)uit en daarmee een vertrouwen in de toekomst. Misschien komt dit omdat hij sterk gelooft in een dalende inflatie waardoor de Fed de rente laag kan laten en de lange rente niet te veel kan oplopen (op zeker moment realizeert de obligatiebelegger zich dat echt wel volgens hem). Maar het terugnemen van liquiditeit zal niet alleen zorgen voor opwaartse druk op de rente maar ook neerwaartse druk op de prijzen van alles waar risico aan kleeft.

Risk appetite voldoende gecorrigeerd?

Bij F&C berekenen we voor diverse categorieën een risk appetite, ongeveer zoals Credit Suisse het ook doet voor hun hele mand van risicovolle dingen.
We zien een bescheiden tik terug in de risk appetite. Er is geen sprake meer van euforie. Als de bull markt terugkomt zoals ik denk dan gaan we weer in het gebied van euforie geraken.

iPad

Er is een indrukwekkende stroom aan nieuwe producten op de markt aan het komen. We hoeven niet bang te zijn dat het door de Kredietcrisis ineens afgelopen is met het op de markt zetten van innovatieve nieuwe producten. De iPad van Apple is daar een voorbeeld van. Touchscreen gaat het helemaal maken en dan is een iPad heel wat makkelijker dan een laptopje en beter dan het huidige E-boek (want met de Apple kleurtjes en snufjes). Op de iPad kan men een aantal dingen doen waarvoor de iPhone net iets te klein is.
Men ziet de iPad vooral oprukken in de schoolboekensector. Cursussen met video's etc.
Met $500 in de goedkoopste uitvoering is de iPad voorlopig nog duur, maar dat kan snel veranderen. Wordt het een succes? Vast wel, maar het veroveren van de schoolboekenmarkt gaat denk ik wel langzamer dan hoe iPhone de markt veroverde. Men moppert al dat men geen twee dingen tegelijk kan zoals bij een laptop (lezen met achtergrondmuziek bijvoorbeeld). Vooral de camera van de iPhone mist men.
Opvallend is wel hoe druk allerlei ondernemingen in de weer zijn om toepassingen te ontwikkelen voor de iPad.

Groei China voor 40% door stijging Human Capital

Natixis (Patrick Arthus, Is Chinese growth linked to the accumulation of production factors or to technical progress and the improvement in human capital (in education)?) publiceerde een aardige analyse hoe de groei in China tot stand komt. Het meeste komt door de groei van kapitaal en het aantal werkende mensen (in de steden).
De rest komt door total factor productivity. De stijging van Human Capital draagt een aanzienlijke 40% bij aan de groei van China, ofwel dit draagt ongeveer 3,8% van de hoge groei van China. Deze hoge groei van human capital blijkt onder andere uit de snelle stijging van het aantal mensen dat een universitaire studie heeft afgemaakt (10 miljoen in 1988, 84 miljoen in 2007) en de forse daling van het aantal ongeschoolden (380 miljoen in 1988 en 205 miljoen in 2007).

Griekenland 3 februari uit de brand?!

Er komen steeds hardnekkigere geruchten dat de grote Europese landen Griekenland gaan redden. Dat zou dan moeten gebeuren aan de hand van het Griekese stabilisatieplan dat volgens RBS op 3 februari wordt gepubliceerd:

RBS: "Unconfirmed media reports support our view that any help for Greece would come from the EC/Eurogroup, not the ECB

A couple of unconfirmed stories (Le Monde and The Economist) are generating some interest with regards to possible member country support for Greece. In particular, The Economist's "Charlemagne's notebook" (a blog by the author of their column on the European Union) states that "In Brussels policy circles, the question asked about a bailout of Greece used to be: are European Union governments willing to do this? Now, I can report, the question among top EU officials has changed to: how do we do this?". The Le Monde article suggests some rescue plan discussed between various governments, including France and Germany, which would have some form of strict conditionality requiring fiscal tightening.

Overall, this is what we thought the implicit message from ECB President Trichet was two weeks ago; that if there was help for Greece it would not come from the ECB but from the Eurogroup or the fiscal authorities in Europe.

While both the German Ministry of Finance and French government have unsurprisingly been quick to deny the Le Monde story - by doing so reinforcing the fact that the preferred resolution is for Greece to restore fiscal discipline and undertake the necessary measures to reduce its budget deficit - we continue to believe that if help is needed it will come from the European Commission/Eurogroup in particular and not from the ECB."

Dit zou dan voldoende moeten zijn om de zwakte op de aandelenbeurzen (de laatste tijd vaak aan het eind van de maand) te keren richting nieuw optimisme (zoals de laatste maanden vaak gebeurt.
Brett Steenbarger beredeneerde (via data mining?) dat je in deze cyclus naar het 17 weeks gemiddelde van de S&P500 moet kijken. D.w.z. de huidige niveaus voor de S&P500 moeten houden (en anders wordt de correctie erger dan gewoonlijk bij de fase BC van de vierjaarscyclus)

GMO zoekt het in kwaliteit

(klik op plaatje voor groter beeld)
Jeremy Grantham van GMO is een invloedrijke ziener. Op korte termijn ziet hij de S&P500 naar 1200 gaan omdat de koersen bijna altijd doorschieten van veel te laag (maart 2009) naar veel te hoog. 1200 is genoeg te veel want de S&P500 is maar 850 waard volgens hem.
Zijn voorspellingen 10 jaar geleden voor de opbrengsten van beleggingen tot 2010 waren uitstekend. Voor de komende 7 jaar heeft hij weer voorspellingen gemaakt.
Hij ziet veel in bosbouw (een zeer populair thema tegenwoordig) en weinig in staatsleningen (vooral die voor inflatie indexeren).
Kwaliteitsaandelen zullen nog betere opbrengsten geven dan Emerging Markets.
Ik denk dat Emerging Markets het beter zullen doen, maar voor de conservatieve belegger zal het advies in kwaliteitsaandelen te beleggen wel eens goed kunnen zijn. Vergeleken met de rest van de beurs zijn kwaliteitsaandelen goedkoop (want de aandelenrally tot op heden was vooral gericht op herstel van zwakke broeders) en ze hebben per definitie (want het zijn kwaliteitsaandelen) vrij goede vooruitzichten. Gecorrigeerd voor risico kan Grantham (alweer) gelijk krijgen.

Pimco en de ring van vuur

Bill Gross van Pimco houdt vast aan zijn zwartgallige verhaal. De staatsobligaties van vele landen zullen verbrand worden (vooral die in the ring of fire) en de econometrische modellen gebaseerd op het verleden ook. Deze keer is er deleverage en dan moet je kijken wat er normaal gebeurt, dwz het gaat deze keer anders. Een staatsschuld van meer dan 90% drukt de groei met 1% zo neemt hij over van Reinhardt en Rogoff. Deze keer kan de economie niet profiteren van de hoge stijging van de productiviteit? Deze keer explodeert de inflatie bij lage bezettingsgraad? Het verband tussen de omvang van de staatsschuld en inflatie is zwak. Ik ben het wel eens met Pimco dat je veel veiliger kunt beleggen in de schulden van de sterke Emerging Markets dan in die van zwakke rijke landen als Japan.
Om op dit moment Griekenland te verkopen lijkt me erg slecht.

de vloek die rust op de man van het jaar

Vorige maand zette ik al in een column dat de mannen van het jaar volgens Time -zoals nu Bernanke- het heel moeilijk kregen in het jaar daarop. Bij Bernanke gaat het nu wel zeer snel. Zelfs als hij herbenoemd wordt (waarschijnlijk, maar niet zeker), dan nog is hij behoorlijk beschadigd geraakt. De cartoon van Fisher geeft het goed aan.

Rente: 10 jaar Duitse Bunds

Tostrams ziet een stijgende trend voor de prijzen van de futures voor de 10 jaars rente op Duitse staatsleningen(zie plaatje)(=rentedaling), maar ook een belangrijke horde voor de markt om te nemen: 123,72. Daarna een horde op 124,06. Dat is niet genoeg om Tostrams enthousiast te maken.
Verder: je ziet een maandpatroon: aan het eind van de maand stijgt de obligatie index meestal (maar niet in december).
Bij aandelen gaat het andersom: het eind van de maand is zwak (met uitzondering van december), het begin is sterk (zie plaatje AEX van Tostrams, de blauwe stippellijn geeft aan dat de AEX het de afgelopen dagen relatief slecht doet).

JP Morgan nog steeds optimistisch

JP Morgan hoort bij de meest optimistsische brokers. Ze voorspellen 3,5% groei voor de VS in 2010, waarbij ze eerder denken dat dit cijfer te laag is dan te hoog. Gezien de diepte van de recessie (bijna -4%) zou het herstel veel en veel krachtiger moeten zijn dan de consensus aangeeft (2,5%) of JPM (3.5%) (zie plaatje), namelijk 8% (zoals enige weken terug ISI ook al stelde).
Wereldwijd zien ze de Aziatische consument fors oprukken ten koste van de Amerikaanse (zie plaatje). Men hoeft niet zo bang te zijn dat er in de wereld geen groei van de consumptie komt

GS Hatzius ziet het nog steeds niet zitten voor de VS

Hatzius heeft kennelijk zijn ondergeschikte Tilton tot de orde geroepen. Niks bijstelling naar boven van de groei van de consumptie. De bijna 6% groei in het vierde kwartaal 2009 komt bijna helemaal door voorraadherstel [commentaar: Benderly stelt dat het gemelde voorraadherstel niet kan kloppen met de andere cijfers in de economie en daarom flink naar beneden zal worden bijgesteld]. De laatste weken komen de economische cijfers ineens zwaar tegenvallend binen, terwijl we daarvoor zo veel meevallers zagen. De finanle vraag stijgt nauwelijks, de bouw zakt weer weg, de werkloosheid zal stijgen en de investeringen zullen niet groeien. De groei zal met 2% in 2010 nog wel positief zijn, maar Hatzius helt eerder naar een neerwaartse bijstelling van de groei in de VS.
De inflatieangst is daarom zwaar overdreven (de Fed kijkt niet alleen naar de inflatieverwachting die in index linked bonds is ingeprijsd, maar ook naar surveys voor inflatieverwachtingen en de verwachtingen van een panel economen. Die laatste twee bronnen geven een daling aan van de verwachte inflatie). De Fed moet doorgaan met een ruim beleid en niet zoals men binnen de Fed aan het bediscussiëren is de discontorente verhogen.
Commentaar: werkgelegenheid hangt nauw samen met groei boven 2-3% en vooral ook met herstel van investeringen (zoals blijkt uit de surveys van CEO's, de Phillyfed (pennsylvania) en het Empire State survey (New York))
Het verlies van de senaatszetel in Massachusetts door de democraten zou volgens sommigen bullish moeten zijn, maar volgens anderen bearish omdat dit een teken kan zijn dat het monetaire beleid veel verkrapt moet worden om de Tea Party stemmers te vriend te houden. D.w.z. als die theorie juist is, dan moeten beurzen nog 15% mer achteruit. Dat is niet mijn basisscenario, maar een partij in het nauw kan rare sprongen maken.

S&P oversold?

Diverse brokers en blogs stellen dat de S&P iets te veel gedaald is.
Plaatje van Stategas laat zien dat S&P volgens de RSI (relatieve sterkte index) te veel gedaald is. Plaatje blog Bespoke ook. Ook put/call ratio wijst op een oversold markt. Opwaartse trendkanalen zijn niet gebroken.
Brokers (bijvoorbeeld CS) wijzen erop dat men niet zo bang hoeft te zijn voor een strenger monetair beleid in China.
De angst voor ellende met Griekenland vloog omlaag vandaag.
Barron’s wijst erop (zie column gisteren) dat bankaandelen goedkoop zijn.
Conclusie: Pauze BC in vierjaarscyclus waarvan ik eerst dacht dat deze voor kerstmis was afgelopen heeft wat langer geduurd, wel de gewone ongeveer 14 weken en wel de ongeveer de kleine 5% correctie, als nu dan eindelijk wel de behoorlijke rally CD gaat starten.

Banken op dieet maar ze zijn goedkoop (Barrons)

Het hoofdartikel van Barron's (het toonaangevende blad voor beleggers in de VS) gaat over de gevolgen van de regels die Obama (met behulp van Volcker) op aan het stellen is voor het bankwezen. Sommige financials zijn daarom de bonuspot "vrijwillig" aan het verlagen, zoals Goldman Sachs deed [commentaar: van 48% naar 36%, maar per werknemer steeg de bonus gemiddeld van $316.000 naar $ 498.000, dus zo heel veel hebben ze nog niet willen leren]en waardoor de aandeelhouder meer van de winst krijgt. Het veilger maken van het financieel systeem is vergelijkbaar met wat er gebeurde na de paniek van 1907 (oprichting FED) en na de krach van 1929 (de wetgeving van Glass Steagall die banken verplichtte te kiezen een soort sparbank te zijn of een handelsbank). De nieuwe regelgeving zou de verliezen van de Kredietcrisis niet hebben voorkomen.
De daling van de koersen van de financials is begrijpelijk, maar Barrons vindt dat nu de nodige financials erg goedkoop zijn, vooral als zeopgeknipt zouden worden.
Mijn commentaar: bankaandelen zijn de laatste jaren niet langer goed te doorgronden, je weet niet welk risico je loopt. Barron's zal wel gelijk hebben dat financials nu erg goedkoop zijn, maar meestal is het verstandig niet veel in te zetten op aandelen waarvan je niet langer begrijpt wat ze aan het doen zijn/ hoe veel ze waard zouden moeten zijn.

Verzet tegen grote overheid groot

Overheidsuitgaven nemen een te groot deel van het BNP voor hun rekening (zie plaatje Economist), zo vinden de Amerikanen en met hen vele anderen, zo stelt the Economist deze week (eigenlijk zijn de overheidsuitgaven alleen in het VK echt uit de hand aan het lopen; de uitgaven van de Amerikaanse overheid zijn (ondanks het dure defensieapparaat) nog betrekkelijk laag.
De onvrede over de tomeloze groei van de overheidsuitgaven zou volgens the economist de hoofdreden zijn voor het verlies van de senaatszetel van Ted Kennedy aan de republikijnen (waardoor de hervorming van het gezondheidszorgstelsel in de VS enorme averij aan het oplopen is.
Ik geef dit soort berichten (vgl tea party berichten) aandacht, omdat deze de tijdgeest goed beschrijven. De positie van de overheid is niet zo sterk als iedereen dacht begin 2009. Dat is goed nieuws voor de macht van het bedijfsleven en individuen. Dat betekent weer dat het goed zal gaan met de productiviteitsstijging (ondanks de lage investeringen).

GS gaat verwachte groei consumptie VS verhogen voor 2010

Tilton van GS stelde gisteren dat de trend van retail sales in de VS zo sterk (5% nominaal) is geworden en niet lijkt af te zwakken (ondanks de tegenvallende cijfers van december) dat de groei van consumptie over 2010 waarschijnlijk door hem naar boven moet worden bijgesteld. we wachten af. de bijstelling is in lijn met de betere verwachte groei van de cashflow van de consument, zoals GS twee weken geleden rapporteerde.

Tea party tijdgeest rukt op in VS

De Tea party was het verzet in de VS tegen te hoge theeprijzen, waaruit de Amerikaanse onafhankelijkheiddstijd ontstond.
De belastinghaters (de reden voor de te dure thee) zjn talrijk en aggressief in de VS.
In polls vind je dat Amerikanen het vertrouwen in de overheid hebben opgezegd. Democraten zijn niet populair en republikijnen nog veel minder. Tea party kandidaten en onafhankelijke kandidaten kunnnen democraten en republikijnen makkelijk verslaan.
(http://www.nytimes.com/2010/01/05/opinion/05brooks.html?em)
Republikijnen zullen de tea party aanhangers (meest populair onder onafhankelijken) inlijven.
De onverwachte verovering van de republikijnen van de senaatszetel van Ted Kennedy in Massachusetts (een staat die bijna altijd democratisch stemt) verzwakt de positie van de democraten enorm. De hervorming van het gezondheidsstelsel wankelt en kan nu niet meer ongewijzijgd doorgaan. Er zijn veel meer concessies aan de repubilijnen nodig.
In de polls van de wedkantoren duikelden de kansen op de kansen van de democraten op een meerderheid in het cngres en de senaat.

Als je het zo bekijkt is Obama nog vrij populair met ongeveer 51% aanhang.
De tijdgeest is in beweging in alle kanten.
Extremisme is ook op aan het komen in VS. Ook isolationisme. Er zijn nog steeds heel veel Amerikanen die het niet kunnen verkroppen een zwarte president te hebben. Het afgelopen jaar zijn vijf aanslagen op Obama verijdeld. De Ku Klux Klan is er vast van overtuigd dat ze binnenkort slagen.

De democraten hebben een dooi van de tijdgeest nodig via een jaar lang hoge economische groei. Of die groei op tijd als hoog word ervaren voor de verkiezingen later dit jaar is zeer de vraag.

Jugaad

In de Wall Street Journal is vorig jaar in twee artikelen door Devita Saraf (foto) uitgelegd wat Jugaad is (o.a. http://online.wsj.com/article/SB124745880685131765.html). Jugaad is "frugal engeneering", de Indiase oplossing om innovatief met beperkte middelen toch nog een redelijk goed product te maken. Door de opkomst van grote Emerging Markets is het aantal mensen met een inkomen van $2000-5000 geëxplodeerd. Vroeger waren deze betrekkelijk lage inkomens niet belangrijk genoeg en telde alleen de afzetmarkt naar het westen met hun veel hogere inkomens.
Met behulp van producten uit India, gemaakt volgens Jugaad, kunnen de mensen met deze tusseninkomens redelijk goede producten kopen. Het westen kan deze producten niet goedkoop genoeg maken, India wel (en het helpt China en Vietnam ook). India gaat hier fors van profiteren in de komende jaren.
Voorbeelden: het kleine ("nano") autootje van Tata is het meest bekend. Goedkope protheses uit Jaipur een ander.

James Bond en de tijdgeest

Kniesmeijer haalt in zijn boek "De seizoenen van de tijdgeest" de James Bondfilms aan (blz 140) als voorbeeld hoe men inspeelt op de verandering van de tijdgeest. De films van James Bond hebben de seizoenen goed doorstaan. De producenten zagen op tijd in dat er een nieuwe James Bond nodig was als de tijdgeest veranderde.
James Bond is samen met Madonna, Erwin Olaf een voorbeeld hoe je de tijdgeest moet bespelen over meerdere seizoenen. Dat is knap, want de meeste artiesten zijn maar in één of twee seizoenen "goed".
In een winterse tijdgeest heb je een stoere James Bond nodig. Het moet simpel: het moet een held zijn. Dat was de tijd voor Sean Connery en nu Craig Dalton. Deze laatste geeft zelfs intense winter aan (net als Neelie Kroes volgens Kniesmeijer; als Neelie haar herexamen niet haalt is dat een teken dat de tijdgeest minder winters is geworden). Kniesmeijer raadt de producenten van James Bondfilms aan haast te maken met films van craig dalton, omdat zijn ster na de winter (eindigend in 2011 volgens hem) snel zal verbleken.
Roger Moore is de James Bond van de lente/zomer: de romantische en grappige Bond
Brosnan is de bond van de volgende zomer na Roger Moore.

Waarom gaat de beurs niet omhoog?

De winstcijfers komen veel beter in dan verwacht, de omzetstijging is in tegenstelling tot vorige kwartalen beter dan verwacht en het begeleidende verhaal (guidance) is ook een wereld van verschil beter dan vorig kwartaal.
Toch lijken de koersen omlaag te gaan. Hoe komt dat?
1. Het is nog niet duidelijk of de gerapporteerde winstens minstens zo veel beter zijn dan de consensus dan de cijfers over het tweede en derde kwartaal.
2. Er spelen enkele negatieve thema's: de uit de hand lopende overheidsschulden met bijbehorende downgrades van de rating instituten (Griekenland,in Europa, Californië in de VS, Dubai in Azië); het krappere monetaire beleid van China, het voorraadherstel in e VS dat groei wegneemt van 2010.
3. De derisking van pensioenfondsen. Vele pensioenfondsen zijn het jaar begonnen met een nieuw mandaat van een minder riskante, simpelere portefeuille.

Voor Nederland is de derde reden het belangrijkste. Geheel in het teken van de tijdgeest dat experimenten nu echt niet meer kunnen gaat men mee met de wensen van DNB dat men in tijden van een herstelplan voor de dekkingsgraad (een situatie waarin vrijwel alle pensioenfondsen zich bevinden) niet meer risico mag nemen. Door de gestegen koersen is het gewicht van risicovolle beleggingen gestegen en om dat ongedaan te maken gaat men derisken. Dat voelt ongelooflijk veel prettiger. Het rendement dat men hierdoor wellicht misloopt weegt in geen velden of wegen hier tegen op. De meest gerenommerde economen/ CPB geven immers aan dat het niet goed kan komen met de economie, dus...
Bovendien heeft men veel te weinig staatsleningen, de enige categorie die in de Kredietcrisis overeind bleef. Om meer staatsleningen te kunnen bemachtigen moet men iets anders verkopen en dat iets anders zijn per definitie risicovollere beleggingen. Men hoeft zich dan wel niet erg veel zorgen te maken dat staatsleningen schaars worden, maar men wil ze toch wel erg graag hebben ook al is de rente laag. Pensioenfondsen kopen beleggingen het liefste als medepensioenfondsen het ook doen, ook al hebben die nieuwe beleggingen geen goede waarde meer.

Dat is ook in lijn met de bevindingen van de Vereniging voor Bedrijfspensioenfondsen: meer dan 60% van de Nederlanders vindt dat pensioenfondsen minder risicovol moeten beleggen en hun geld op de meest veilige wijze moet beleggen in spaarfondsen/deposito's. Ruim 30% vindt zelfs dat beleggen in aandelen door pensioenfondsen verboden moet worden. De Vereniging voor Bedrijfspensioenfondsen waarschuwt dat de premies dan met ongeveer 70% verhoogd moeten worden. Men meldde niet dat als men alles op deposito zou zetten er geen herstel mogelijk is van de dekkingsgraad en men van lagere opbrengsten moet uitgaan dan de rente waartegen verplichtingen zijn berekend. Als men consequent is zou dat tot een onmiddellijke afstempeling van denk ik ongeveer 40% van de opgebouwde rechten moeten leiden.
Dit gedroomde risicoloze beleggingsbeleid gaat er natuurlijk gelukkig niet komen, maar het is natuurlijk wel verleidelijk om voor te stellen door populistische politieke partijen.
Het is tekenend dat de Nederlandse bevolking denkt dat het zo goed zou zijn dat pensioenfondsen alles in spaardeposito's zou beleggen. Dat lijkt op wat de mensen vlak na 1945-1950 dachten: beleg alles in veilige staatsleningen, terwijl ze de koop van hun leven konden doen met aandelen en onroerend goed. O, wat een spijt zal men krijgen als men in het kader van de versimpeling langdurig overgaat tot steeds meer beleggen in deposito's en staatsleingen bij pensioenfondsen (voor de fondsen met een korte looptijd zoals VUT-fondsen is dat natuurlijk wel de enige verstandige strategie)

Dr. Doom stapt over van W naar U

Dr. Doom weet het zeker, het wordt een U, zo bracht De Volkskrant het zaterdag: Dr. Doom is overleden. Er komt geen W.
http://www.volkskrant.nl/economie/article1338842.ece/Doctor_Doom_weet_het_zeker_het_wordt_een_U
Uit het artikel:
"AMSTERDAM - Doctor Doom, bijnaam van Nouriel Roubini, voorspelt dat er geen tweede terugval komt van de wereldeconomie. Roubini voorspelde eerder de diepte van de crisis van 2007 en 2008 twee jaar eerder al het nauwkeurigst.

Doctor Doom is dood. Nouriel Roubini (50) daarentegen is springlevend. De onbekende economieprofessor kreeg door de kredietcrisis een popsterrenstatus. Dat was omdat hij, zo bleek achteraf, de diepte van de crisis van 2007 en 2008 twee jaar eerder het nauwkeurigst had voorspeld.

De bijnaam Dr. Doom verdiende Roubini doordat hij in het ene na het andere nieuwsprogramma vertelde dat het allerergste nog moest komen. Vooral de uitzonderlijk donkere blik die hij daarbij opzette, met de wenkbrauwen ver over de ogen, maakte van hem de mondiale Doctor Onheil.

Maar het is gedaan met die somberte. Roubini onthulde vorige week in een toespraak in Brussel voor relaties van bank-verzekeraar ING dat er geen tweede terugval komt van de wereldeconomie. Oftewel, in economenlingo: er komt geen W.

Er komt niet nogmaals een diepe economische recessie, voorspelde Roubini aan Belgische kranten. ‘Het risico daarop is zo’n 10 tot 20 procent.’ Dat is veel optimistischer dan de voorspelling van een groot aantal economen: ergens halverwege dit jaar is de overheidssteun overal uitgewerkt en gaat de economie weer krimpen.

Welke letter het wél wordt, weet Roubini ook – dat is het lot van voorspellers, ze kunnen na succes niet opeens zeggen: ‘Ik weet het niet meer.’ De conjunctuurgrafiek van de economie zal met 60 procent zekerheid een U-vorm hebben. ‘We blijven de komende jaren gewoon op een laag pitje voortsudderen.’

De echte fans wisten al dat Dr. Doom was overleden. Op Roubini’s persoonlijke internetpagina heeft hij foto’s van zichzelf gezet, gemaakt bij een 5 miljoen dollar kostend oudejaarsfeest op een eiland van de Russische multimiljardair Roman Abramovitsj. Een dolgelukkige en aangeschoten Roubini heeft een tamelijk succesvolle poging gedaan zich met alle vrouwen van het feest te laten fotograferen. De meesten, zoals zangeres Gwen Stefani, kijken op de vermaarde economieprofessor neer alsof hij een dronken drenkeling is die op de een of andere manier door de beveiliging is geglipt.

De gelukzalige Roubini op de foto’s lijkt in niets op zijn Dr. Doom-pose. Zal die ooit terugkomen? Niemand is onvoorspelbaarder dan een voorspeller. Een half jaar geleden waarschuwde Dr. Doom nog voor, inderdaad, een ‘double dip’: een W dus".

Mijn Commentaar: op bijgevoegde foto kijkt Roubini niet gelukzalig. Wel is duidelijk dat zijn welverdiende roem zo leidt tot excessief gedrag. Niet te zien op de foto maar wel duidelijk: de houdbaarheidsdatum van de profeet Roubini lijkt verstreken. In het artikel stelt men dat een groot aantal economen een W ziet of recessie eind dit jaar. Op het ogenblik voorspellen nog maar heel weinig economen een W.

Ontschulding consument in (slechts?) 5 grote landen

McKinsey (http://www.mckinsey.com/mgi/publications/debt_and_deleveraging/index.asp) ziet (zie bovenste plaatje) het proces van te veel schulden maken en dan deleveragen in vijf fases
Schuldopbouw 10 jaar --> hoge groei
Recessie 1-2 jaar --> recessie
Eerste deleverage 2-3 jaar --> recessie
Bounce back 4-5 jaar --> hoge groei
Post deleverage tijd 10 jaar --> redelijke groei

De hele cyclus duurt ongeveer een halve Kondratieffgolf.
Deleverage duurt 6-7 jaar en de eerste fase is pijnlijk. Daarin zouden we sinds half 2009 zitten.
Of we nu inderdaad eerst nog ongeveer 2 jaar met nauwelijks groei krijgen (de U die o.a. Roubini nu voorspelt) of meteen al goede groei gaan zien in VS en Emerging Markets en daarmee gemiddeld voor de wereld is de grote vraag. De economen met de beste c.v.’s (zoals een Nobelprijs) zien die lage groei terwijl alleen grote optimisten en mensen die de leading indicators bestuderen nu een normaal krachtig cyclisch herstel zien.
Dus wat is normaal: wat er normaal gebeurt als cycli naar beneden zijn gegaan en er voldoende gestimuleerd is om de golven te keren of wat normaal is na een financiële crisis wanneer schulden geforceerd afgebouwd moeten worden?
Het plaatje uit de economist (bewerking van tabel 24 van rapport McKinsey) laat zien dat er geen deleverage komt bij het bedrijfsleven (want niet nodig) en ook niet bij de overheid (men wil herkozen worden en de fout van 1937 niet herhalen).
Consumenten zullen in diverse landen (Spanje, VS, VK, Korea, Canada) zwaar moeten ontschulden, maar in de meeste landen is het niet nodig (Opvallend is de gunstige uitgangspositie van vele Emerging Markets) en verder ziet men de noodzaak van ontschulding op commercieel vastgoed (CRE in de tabel). Het is vooral het bankwezen dat voorzichtiger moet worden. Daarbij is het bankwezen al enorm geholpen door de staat, aandelenemissies en vooral door centrale banken die zorgen voor speciale kredieten en hoge winstmarges door de korte rente op 0 te houden. Het bankwezen zit daarom niet in de vuurrode fase, maar in de oranje fase

The Green Leap Forward

China zal de Groene Revolutie gaan leiden. Friedman vindt dat het westen, de VS voorop zit te slapen in zijn column
Who’s Sleeping Now? (http://www.nytimes.com/2010/01/10/opinion/10friedman.html).
China heeft de boot gemist met de Industriële Revolutie en in mindere mate ook de ICT Revolutie, maar wil de Groene Revolutie nu gaan leiden. CLSA meldde dat China reeds 44% van de zonnecellen in de wereld produceert voor de helft van de prijs (China produceert goedkoop en is zelf bijna de monopolieproducent van zeldzame metalen als Indium dat hiervoor nodig is). Ook bij de productie van windturbines is China al bijna leidend.
Volgens Friedman zullen historici straks zeggen dat het belangrijkste van de ontwikkelingen rond 2010 niet de Grote Recessie was maar de Grote Groene Sprong Voorwaarts van China. Westerse landen geven dit geen prioriteit door hun te hoge begrotingstekorten en dure hobbies als Afghanistan. In de VS is er nu heel weinig politieke steun om het milieu op plaats een, twee of drie van de politieke agenda te plaatsen.
Friedman was totaal verbaasd over de enorme omvang van de nieuwe GGSV projecten in het afgelopen jaar in China voor wind, zonne-energie, meer effciënte kolenverbranding etc.
China moet op alternatieve manieren in de energievoorziening gaan voorzien anders kan alleen de kust rijk worden en dat is gelukig niet meer politiek wenselijk.
De prijs van zonne-energie is in China in één jaar gedaald van $0,59 per KWH tot $0,16. China heeft nu de snelste bullet-trein ter wereld (van ijspaleis Wuhan naar Guangzhou) met 360 km per uur. Treinen gaan dan vele malen sneller dan in de VS en zijn dus daar wel een vervoersalternatief. China bouwt in sneltreinvaart 50 nucleaire centrales tot 2010 (de rest van de wereld samen maar 16). China is nu nog zwak in research en heeft de technologie uit Californië nog hard nodig. Maar dat kan veranderen. Dan krijgt China een flink kostenvoordeel in zijn industriële productie ook als hun lonen niet langer zo laag zijn.

Rogoff in NRC: We hadden mazzel, maar het is nog vreselijk

Begin januari heb ik in een column " Krugman en de crises " over "this time is different" uitgelegd dat het normaal is dat golven naar beneden en naar boven gaan. Je moet van goede huize zijn om vol te kunnen houden dat golven niet naar boven gaan. Toch doet Kenneth Saul Rogoff dat in zijn bestseller geschreven samen met Carmen Reinhardt: "This time is different: eight centuries of financial folly". Want nu zitten we in een financiële crisis en het normale spoorboekje daarvan is anders: het gaat dan altijd langdurig fout met definitief verlies van productie en inkomen. Ofwel, men zit in de depressiefase van de Kondratieffgolf veroorzaakt door overinvesteringen. Een lange periode met lage investeringen moet volgen. De consument moet langdurig schuld afbouwen. De overheid moet dat ook. In 2010 zitten veel overheden op het spoor waarbij de ondergang bijna gegarandeerd is: de tekorten vergeleken met de belastingopbrengsten in o.a. de VS zijn op een niveau gekomen dat in vergelijkbare gevallen uit het verleden normaal gesproken een ontsporing gaat volgen.
Rogoff stelt in zijn interview met Staps van NRC van afgelopen zaterdag dat financiële crises in westerse landen bijna even veel voorkomen als in Latijns Amerika. De financiële lobby is ook in westerse landen zo machtig dat de financiële toezichthouders te zwak worden gehouden.
Als je meegaat met Rogoff en de huidige ellende in de VS afzet tegen de standaard van landen (inclusief Emerging Markets die Submerging worden) met een financiële crisis in het verleden, dan heeft de huidige Kredietcrisis ongeveer gedaan in de VS wat normaal is op diverse punten: huizienprijzen gingen 33% omlaag (aan weinige kant, maar in delen van VS was daling wel groot genoeg), de aandelen zijn met een daling van 56% precies gemiddeld geweest, de werkloosheid is met 6% gestegen tegen 7% normaal. Alleen de duur van de recessie met 1,7 jaar is te kort en daarom komt er nog wat bij. Daarom gaat de werkloosheid die 7% stijging ook halen.
Amerika zit nog diep in de put en men hoort nog te vaak dat het allemaal niet zo erg is terwijl zo veel mensen zonder werk zitten, minder verdienen en minder uren maken.
De VS heeft enorme mazzel gehad dat men niet in de tweede Grote Depressie is gekomen, maar het is nog steeds vreselijk [deze zin is de titel van het stuk in NRC].
Rogoff stelt dat Europa het gemakkelijker gaat krijgen dan de VS omdat iedereen in Europa met 1% economische groei kan leven.
In de VS kan dit niet en daardoor zal de consument de nodige keren in de komende jaren teleurgesteld. De VS kunnen voorlopig structureel niet veel harder groeien.
De redenen hiervoor:
- kredietverlening komt niet op gang, de banken lenen onvoldoende
- problemen met milieu en gezondheidszorg
- schulden groeien veel te hard (nu overheidsschulden) en daardoor is er minder herstelkracht economie.

Mijn commentaar: (zie ook post over Krugman):
- het grote experiment van geld drukken door centrale banken werkt; dit experiment was niet mogelijk in vorige financiële crises (want speculatie richt dan betreffend land te gronde, bij een globale crisis kan men niet tegen de hele wereld in speculeren).
- productiviteitstijging is hoog. Men moet vooral in human capital investeren om dit op peil te houden en daar zijn geen bankleningen voor nodig. Er hoeven in het westen helemaal niet zo veel fabrieken en kantoren gebouwd te worden.
- Emerging Markets zijn belangrijker dan ooit voor de wereldeconomie. Omdat consumptie in China 5* zo hard groeit is China even belangrijk voor groei consumptie dan heel Europa of de VS. Andere EM zijn nu ook groot zoals India, Rusland, Brazilië. En er zijn grote runners up: Indonesië, Mexico, Turkije. De Aziatische consument vult het gat van de westerse consument.
- Langer doorwerken ouderen. Daardoor kan men door blijven consumeren op hetzelfde niveau maar spaart men vanzelf meer
- Het bankwezen is veel verder in het herstel dan bij de doorsnee financiële crisis: de schulden zijn veel verder afgesreven dan bij Japan, er is veel meer nieuw kapitaal ingepompt en de rentecurve is heel steil (was nooit het geval bij doorsnee financiële crisis waarbij eigen valuat verdedigd moest worden) waardoor banken veel winst maken en economisch herstel eenvoudiger is.
- De fiscale respons is sterker
- Veel nieuwe investeringsmogelijkheden: ICT/Groene Revolutie/ gezondheidszorg

Woody Brock houdt als hij bij ons langs komt vaak het verhaal dat de westerse landen en dan vooral Europa een veel hogere groei moeten nastreven willen ze het pensioenstelsel enigszins overeind kunnen houden. Bij 1% groei zullen de overheidsinkomsten te weinig groeien en de rendementen op beleggingen te laag zijn om pensioenuitkeringen op peil te kunnen houden.

Wel ben ik het er met iedereen over eens dat het nog even zal duren voordat het economisch herstel zo sterk is geworden dat men echt het gevoel heeft dat de crisis voorbij is. Ook ben ik het ermee eens dat het huidige herstel op vele manieren kan ontspsoren en maar op weinig manieren op het juiste pad gehouden kan worden. Die grote aandacht voor op hoeveel manieren alles fout kan gaan zit in de menselijke natuur, is evolutionair bepaald: alleen door veel aandacht voor wat fout kan gaan kan men overleven (je kunt maar een keer opgegeten worden door een ander dier, daar moet je altojd op voorbereid zijn etc.). Daardoor kiest men uiteindelijk toch heel vaak voor die betrekkelijk zeldzame paden die tot voorspoed leiden.

De gangbare mening over de economie zal voorlopig vermoedelijk gedomineerd blijven door rampspoedeconomen als Rogoff en anderen. Rogoff is een veel betere wetenschapper dan ik en heeft veel invloedrijke contacten met politici en wetenschappers. De superintelligentie van Rogoff blijkt o.a. uit het feit dat hij in zijn jeugd zo ongeveer de beste schaker van de VS was.

Consumptie/ BNP omhoog door stijging medische kosten in VS

Het blog Marginal Revolution (http://www.leftbusinessobserver.com/Consumption.html) had een aardig artikel dat uitlegt waarom consumptie/BNP in de VS is gestegen (en deels ook waarom het zo hoog is). De stijging van de consumptie als deel van het BNP loopt parallel met de stijging van de medische kosten als deel van het BNP. De VS doet dit heel inefficiënt: de kosten liggen 40-50% hoger dan in West Europa of Canada, maar toch scoort de VS slechter op statistieken als leeftijdsverwachting.
Die buitengewone stijging van de medische kosten wordt voor een belangrijk deel gesubsidieerd door een deel van het bedrijfsleven (dat vaak vergeleken met Europa te dure (vergeleken met wat het biedt) ziektekostenverzekeringen moet betalen), met soms dramatische gevolgen voor de concurrentiekracht (GM/ Chrysler!).
De grafiek maakt plausibel dat consumptie/BNP vermoedelijk niet zo erg is veroorzaakt door te wild consumeren van duurzame consumptiegoederen als gedacht. Erger is dat door de vergrijzing medische kosten verder op moeten lopen en daardoor consumptie/BNP haast niet terug te dringen is met alle gevolgen van dien voor investeringen en overheidstekorten. Vooral voor landen met een nog veel slechtere demografie dan de VS zoals Japan, Italië en Duitsland is dit zeer zorgelijk.

Avatar

Ik heb me vandaag (succesvol gezien mijn verstuikte enkel) naar de film Avatar gesleept. Dat is een zeer belangrijke film. Het is de duurste film aller tijden met productiekosten van ongeveer $300 miljoen en $150 miljoen marketingkosten. Regisseur en tekstschrijver Cameron (van Aliens en Titanic; zijn doel is een soort Star Wars serie te maken met Avatar)) huurde een volkomen onbekende acteur Sam worthington in voor de hoofdpersoon om op de kosten te besparen (!?). De film geeft de doorslag waarom je 3D beeld moet gaan krijgen (zo weg ben ik er nog niet van als je van die rare brillen op moet zetten die alles donkerder maken). Je raakt veel meer betrokken bij de film, waar je veel meer middenin lijkt te zitten.
Het is de eerste keer dat het publiek voor de meer beschaafde aliens kiest dan voor de hebzuchtige en wrede mens. De film is verder correct volgens de tijdgeest dat de mens zijn eigen planeet aan het vernielen is op aandringen van de agressieve aandeelhouder. Het allerbelangrijkste is de verdere opkomst van het virtuele individu: hier ziet men voor het eerst een virtueel leven dat beter is dan het echte leven, met nieuwe, ongekende mogelijkheden.
Het verhaal van Avatar is niet zo geweldig, maar gezien het vernieuwend karakter en de prachtige virtuele natuur is de film de moeite waard.

In ons boek halen we individuen aan als de belangrijke nieuwe macht die de huidige lange golf bepaalt (in de vorige was dat de overheid met als positieve het verminderde sociale risico en als negatieve de inflatie die de overheid nu eenmaal maakt). Het echec van de Asset Economy in de Kredietcrisis veroorzaakte twijfel of het individualisme verder zou doorzetten, vooral in de rijke landen die hun welvaren moeten zien te behouden ondanks hun rampzalige demografie. In veel Emerging Markets met nu nog weinig individualisme zal individualisme wel sterker worden omdat er nieuwe welvaart moet komen waar men zelf voor moet werken als winnend gebleken inzicht. De film Avatar maakt duidelijk dat het individualisme overal verder op zal rukken. De fases gaan wellicht zoals beschreven door Kniesmeijer (De seizoenen van de tijdgeest (http://www.scriptum.nl/boeken/mens-en-maatschappij/algemeen/de-seizoenen-van-de-tijdgeest); zie post in december over de cyclus van de tijdgeest): In 1960 stelde individualisme niets voor. Na 1980 gaat het opkomen en na 2000 wordt het zeer sterk. Rond 2020 wordt het virtividu zeer belangrijk, de virtuele mens. Vele mensen zullen dan een aanzienlijk deel van hun tijd leven in een virtuele wereld, er twee werelden op nahouden.

De film doet ook anderszins veel stof opwaaien. In China ziet men Avatar als subversieve film die het onbarmhartig verdrijven van mensen voor bijvoorbeeld de Olympische Spelen aan de kaak stelt.In Rusland vindt men het plagiaat van de verhalen van de Stroegatski's. Zij bedachten, ook spelend in de 22ste eeuw, de weelderige bossen van de planeet Pandora uit Avatar. Zij noemden de mensachtigen Nave (Cameron van Avatar doopte ze Na'vi in zijn script dat al van 1994(!) dateert).
Ik denk dat de virtuele mens er al veel eerder zal zijn dan 2154, het jaar waarin Avatar zich afspeelt. Of de mens fysiek naar planeten in andere zonnestelsels gaat kan langer duren, misschien gaat de mens de komende eeuwen alleen virtueel.

Consumptie/beschikbaar inkomen OK

Ik had nog een plaatje beloofd voor de trenmd van consumptie/beschikbaar inkomen in de VS. Door mijn val was ik niet op mijn werk en nu wel. het plaatje laat zien dat de correctie van consumptie versus beschikbaar inkomen aanzienlijk is.
Als het basisscenario een gematigd V scenario is of beter dan is de correctie al te groot geweest. De Nobelprijswinnars met hun Balance Sheet recessie stellen dat er nog vele jaren flink moet worden ontschuld.

6 of 8% groei in vierde kwartaal VS?

Er is een sterk verband tussen de groei van de eerste aanvragen voor werkloosheid (initial claims) en de economische groei in de VS (zelfs sterker dan ISM en groei BNP). De initial claims dalen nu zo hard dat 8% groei normaal zou zijn.
Andere indicatoren om de groei over het kwartaal te meten zijn de ISM (vertrouwen bedrijfsleven) en de groei van de indicators zoals ECRI die bijhoudt. Als je naar de combinatie ISM+ECRI kijkt, zou je 6% groei moeten voorspellen voor de groei in het vierde kwartaal (en eesrte kwartaal 2010).
Ik ben een lafbek en voorspel slechts 4,5% groei in het vierde kwartaal en 5% in het eerste kwartaal.

De biotechrevolutie is al gestart: het wordt een bubbel volgens Mauldin

John Mauldin behandelt afgelopen week de biotechrevolutie in zijn newsletter "out of the box". Hij zegt dat hij met zijn particuliere vermogen biotechaandelen aan het kopen is, omdat hij denkt dat deze geweldig veel omhoog kunnen gaan: het zou best wel eens een bubbel kunnen worden en nu sta je pas heel in het begin van de biotechbubbel.
De vorderingen van biotechbedrijen komen slechts heel beperkt in de pers, omdat de biotechbedrijven niet te veel willen weggeven van hun ideeën.
Mauldin haalt zijn adviseur aan die aangeeft dat je al betrekkelijk simpel 5-8 levensjaren kunt winnen door het vitamine D niveau optimaal te houden (vitamine D is een hormoon, niet te krijgen via voedingspreparaten. Je krijgt van zelf voldoende vitamine D binnen door wat zonlicht te vangen). Dit is volgens Mauldin onomstreden in de medische pers.

Men is al veel verder met gentechnologie dan men denkt. De belangrijke octrooien zijn al lang vergeven (aan bedrijven met lage beurswaarde). Er wordt heel veel ontwikkeld via nanotechnolgie (met nanorobots).
De medische behandeling zal veel individueler worden. Nu zijn veel goed werkende medicijnen niet toegelaten voor de bijwerkingen voor een deel van de mensen. Nu kun je snel uitmaken dat een individu niet tot dat deel hoort en dus bepaalde medicijnen wel kan hebben.
Gentechnolgie is al snel heel individu specifiek (ruim een jaar geleden stond in the economist hier een uitgebreid artikel over). Daar komen heel krachtige medische toepassingen uit voort die heel wat kankers moeten kunnen bestrijden.
Men is al veel verder met klonen dan men denkt. Het regeneren van organen moet mogelijk kunnen worden.

Mijn commentaar: Biotech is al jaren krachtig, de belangrijkste leverancier van nieuwe medicijnen. Grote farmaciebedrijven zijn daardoor gedowngen regelmatig biotechbedrijven te kopen om de pijplijn aan nieuwe producten niet te snel leeg te laten lopen.

Biotech is duur, men moet betalen voor de droom (men kan zo maar een heel winstgevend medicijn etc. vinden). De sector is redelijk volwassen geworden. Momenteel profiteert men van de combinatie technologie en gezondheidszorg. De kansen om interessante zaken te ontwikkelen zijn nu beter dan ooit. Dit betekent dat Mauldin als hij een goed gespreide portefeuille koopt een goede kans heeft enkele grote winnaars te kopen. Voor beleggers met veel geduld kan biotech interessant zijn, maar men moet accepeteren dat menig bedrijf de gehoopte droom niet waar kan maken.
De stijging van de levensduur kan gemakkelijk flink toenemen in de komende jaren: voor de komende twintig jaar begint het duidelijk te worden dat er een versnelling op aan het treden is van de levensduur: niet 1 jaar erbij in elke zeven jaar (waar je actuarissen al benauwd maakt) maar tijdelijk eerder 1 jaar in 4 jaar zoals Vaupel stelt.

ASR ziet zelfs in New Normal scenario goede opbrengsten van aandelen

Volgens berekeningen van ASR (Absolute Strategy Research) is nominale groei van 3-12% in het verleden het beste geweest om goede opbrengsten van Amerikaanse aandelen te krijgen. Gearceerd is wat ASR denkt dat gaat gebeuren, een range van 2,5-7,5% nominale groei in de VS voor de komende 5 jaar. Minder dan 3% gaf vaak slechte resultaten (vaak deflatie) en veel meer dan 12% ook, omdat die hoge cijfers vooral door hoge inflatie veroorzaakt worden. 5-8% nominale groei gaf altijd gemiddeld positieve rendementen voor aandelen. Als de nominale groei betrekkelijk laag maar niet te laag is, stijgen vaak de waarderingen zoals koerswinstverhoudingen waardoor de opbrengsten beter zijn dan de winststijgingen plus dividend. Als de nominale economische groei door inflatie te hoog is verslechteren de waarderingen meestal aanzienlijk, waardoor de opbrengsten van aandelen vaak tegenvallen (vooral in reële termen). ASR stelt dat zelfs als het steeds vaker gepropageerde scenario van “the new normal” van deleverage, belastingverhogingen en lage groei consumptie zich gaat voordoen, de opbrengsten van aandelen normaal gesproken toch behoorlijk zullen zijn.

Jolts, productiviteit betekent banengroei VS

Strategas had vandaag een lyrisch stuk over de komende groei van de werkgelegenheid in de VS. Als de productiviteit met meer dan 8% in een kwartaal stijgt, zoals in het derde (en misschien vierde nauwelijks minder) kwartaal gebeurde, (omdat de recessie voorbij is maar men nog een of weinig mensen aanneemt), dan was in 13 van de 15 keer in de drie kwartalen erna een stevige werkgelegenheidsgroei. Gemiddeld over alle 15 keren zelfs 2,6%. Deze hoge productiviteitsstijging leidt tot liquiditeit die ingezet gaat worden voor het aannemen van nieuw personeel en investeringen.
Het Jolts report over november (het duurt helaas een tijdje voor het beschikbaar is)geeft nu een wat overtuigendere trend dat men in de VS meer mensen aan het aannemen is. Tot op heden klaagde men dat het aantal ontslagen wel aan het verminderen was, maar dat men niemand extra aannam (less firing and less hiring). Dat gaat nu beter, zie plaatje.

Emerging Markets rukken op

(Uit: Global Economics Weekly 6 januari 2010 van Goldman Sachs).
Nederland zit niet in de top 20 qua groei BNP, maar is nog wel de 16e economie.
Op basis van de voorspellingen van GS zakt Nederland een plaatsje (we worden ondanks de protesten van Wilders ingehaald door Turkije). Ik denk dat we ook door Indonesië ingehaald worden. Valuta-invloeden zijn belangrijk. De val van het pond heeft het VK teruggeworpen.

De meeste EM zullen het volgens mij beter doen. China zal moeite hiermee krijgen, omdat de demografie na 2015 snel verslechtert. Rusland kan ook tegenvallen. Daarentegen denk ik dat India, Indonesië, Turkije en Vietnam het 1 tot 2,5% beter kunnen gaan doen dan deze voorspelling van GS. [vreemd: Mexico lijkt vergeten]. De VS moet bij normalisering werkloosheid gemakkelijk 3.5% kunnen halen in het huidige decennium.

De relatieve opmars van India is groot en zou nog onderschat kunnen zijn. De BRIC’s zitten nog niet allemaal in de G7 qua omvang volgens verwachtingen GS, maar wel allemaal in de G10.
Nu maken Emerging Markets 15% van de wereldindex aandelen uit, terwijl ze het komend decennium volgens mij 70% van de groei gaan genereren. Geen wonder dat zo veel mensen adviseren om Emerging Markets te kopen.

eerste week en maand van het jaar als signaal voor het hele jaar

Je leest nu veel commentaren dat de rest van het jaar de beurs goed zal zijn, omdat de eerste week positief was. Dat helpt helaas maar een beetje. Bianco heeft zittem rekenen aan de stijging van de S&P500 in de rest van het jaar als de eerste week en maand positief dan wel negatief is. Zoals te verwachten was geeft de opbrengst aan het begin van het jaar geen krachtige signalen. Negatieve opbrengsten geven inderdaad iets slechtere kansen aan op goede opbrengsten. Positieve opbrengsten zeggen nog minder. De eerste week positief zegt niets meer dan welke andere week van het jaar ook, je blijft net iets minder dan 70% kans hebben op positieve opbrengsten in de rest van het jaar. Na een maand stijgt die kans naar 80%. Het maandeffect van januari is kennelijk niet helemaal te verwaarlozen.

De maandagrallies bepalen de beurs

Vroeger was maandag de slechtste beursdag van de week. Grote crashes vonden bij voorkeur plaats op maandag: de beruchte Black Mondays van 1929 en 1987 bijvoorbeeld. Gelukkig kreeg je na de vaak slechte maandag de Turnaround Tuesday.
In de weekenden werden vaak vervelende maatregelen aangekondigd of ander slecht nieuws. Daar mocht de belegger het hele weekend over nadenken en op maandag was hij door het dolle heen en verkocht hij zijn aandelen.
De laatste kwartalen is het kennelijk omgekeerd. Het blog Bespoke (zie tabel) berekende dat de beursrally de laatste tijd allen gedragen wordt door de maandagen. 14 van de laatste 16 maandagen waren positief in de VS, de rest van de week was gemiddeld negatief.
De huidige beursrally is voor een groot deel veroorzaakt door een geforceerd herstel via ongekend grote fiscale en moneatiare stimuli. Elke keer werd er iets uitgedacht en vaak gelanceerd in het weekend. Belegeers waren daar blij mee en sloegen aan het kopen op maandag.
Misschien zullen enkele verliezen op maandag een correctie kunnen inluiden. Misschien, maar inzetten op bewegingen op maandag blijft gevaarlijk.

Chinese consument gaat zijn best doen

Van CLSA: Het beschikbare inkomen in de 40 grote steden gaat 11,5% groeien. Op het plateland stimuleert de Chinese regering het inkomen van de booeren via een rural rebate regeling waardoor boeren eindelijk snel meer kunnen gaan consumeren. Dit zal leiden tot een nog grotere stijging van de consumptie in duurzame goederen. Een en ander zal resulteren in een flinke daling van het overschot op de lopende rekening van China. D.w.z. flink veel minder aankopen van Amerikaanse staatsleningen. Als de Bank of Japan en de FED dat gat niet vullen, moet de rente in de VS flink gaan stijgen (het omgekeerde dreigt van het conundrum van Greenspan die er zich over verbaasde warom de Amerikaanse lange rente zo laag bleef ondanks de renteverhogingen van de FED toen).
Voorlopig is de Chinese consument met $ 1,75 triljoen klein vergeleken met de Amerikaanse ($10 triljoen) en de Europese ($8 triljoen). Maar de groei ligt in China vele malen (5*?) hoger dan in het westen en daardoor is de groei in China net zo belangrijk geworden voor de wereld als die in de VS en Europa.

Goldman Sachs cashflow consument verbetert

De cashflow van de consument is volgens Tilton (GS) flink verbeterd ten opzichte van 2007/2009. Dit komt vooral door minder financieringslasten. Als de werkgelegenheidsgroei 1% meevalt levert dat 0.86% meer cashflow voor de consument op. 1% daling van de kerninflatie levert 1% extra cashflow op.
Zelfs rekening houdend met een toenemende spaarzin van de consument is er volgens GS 2-2,5% consumptiegroei mogelijk in 2010 en 2011.
Consumptiegroei zou dus best kunnen meevallen.
Ook als je kijkt naar consumptie/beschikbaar inkomen dan zie je een enorme correctie naar een niveau vergelijkbaar met het gemiddelde van de jaren 90. Meer correctie is niet nodig vind ik.
Deze grafiek kan ik nu niet toevoegen omdat ik niet bij data stream kan vanwege mijn flinke val gisteren waarbij ik mijn enkel verzwikte en ik nog even te immobiel ben om me naar mijn werk te slepen.

trend verbetering werkgelegenheidsgroei VS intact

Met -85.000 viel de werkgelegenheidsgroei vorige maand iets tegen. De trend is nog intact zoals de de bovenstaande grafieken laten zien uit de NYT en van Steinbeck. De cijfers waren op het moment dat de initial claims voor werkloosheid 468.000 waren, nu liggen deze aanzienlijk lager en geven dus een betere groei van de werkgelegenheid aan. Ook het aantal uitzendkrachten groeit nu snel, een goede leading indicator voor groei werkgelegenheid. De ISM surveys geven aan dat het herstel in de industrie sterker is dan in de dienstensector, eigenlijk zou het iets te vroeg zijn om nu al groei te zien in de werkgelegenheid (het niveau van activiteit moet minstens 2% boven het dieptepunt van de recessie liggen voor er groei werkgelegenheid kan komen). Maar in januari moet het toch echt kunnen lukken.

De vorige maand stak The Onion nog de draak met de werkgelegenheidscijfers (http://www.theonion.com/content/news/labor_dept_available_labor_rate):
Hoe wrang ook, het onderstaande deel eruit geeft precies aan waarom de winstcijfers zo aan het meevallen zijn:"This is such an exciting time to be an employer in America," said Labor Secretary Hilda Solis, adding that every single day 6,500 more citizens join America's growing possible workforce. "There's such a massive and diverse pool of job-ready Americans to choose from. And each month the number only gets higher."
"While our current available labor rate of 10.2 percent isn't quite as robust as it was in 1982 or 1933, we're happy to say that reaching that benchmark is no longer out of the realm of possibility,"

vriest het herstel in?

De plotselinge strenge winter drukt de economische groei een beetje via de bouw en iets lagere detaihandelverkopen (vreemd eigenlijk dat dit nooit wordt meegenomen in voorspellingen voor de groei van een kwartaal). Het is niet alleen koud in Europa maar ook in delen van de VS waar het niet zo koud moet zijn als Miami (+2 graden slechts) (je ziet de prijs van sinaasappelsap weer stijgen vanwege nachtvorst in Florida), New Orleans -4 (gevoelstemperatuur -12). Daarentegen is het warm voor de tijd van het jaar in Oost Siberië (in Jakoetsk was het afgelopen week af en toe slechts -30 graden, nu gaat het overigens weer meer richting de meer normale -40 graden (maximum temperatuur). In Australië gaat het uiteraard andersom. In Adelaide is het +41 graden en zou de komende dagen het nog warmer kunnen worden (dan heb ik liever -2 graden en zon). In Bathurst is het weer wat rustiger aan het worden. Vorige maand is dit Australisch stadje eerst geteisterd door bosbranden en een paar weken daarna door een fikse overstroming (dat had dus andersom gemoeten).

Commentaar 14/1: Matthews van RBS berekende dat veel te koude winters 0,4% van de groei van eerste kwartaal in Duitsland aftrokken (vooral door de bouw). Daarna wordt in het tweede kwartaal die daling van 0,4% bijna geheel goed gemaakt. D.w.z. groei in europa gaat in het eerste kwartaal van 2010 iets tegenvallen en dan in het tweede kwartaal meevallen

zonnevlekken veroorzaken strenge winter

Op een blog van Elsevier schuift Simon Rozendaal (http://www.elsevier.nl/web/Opinie/Simon-Rozendaal/254952/Deze-winter-bewijst-het-belang-van-zonnevlekken.htm) de schuld van de strenge winter in de schoenen van de zonnevlekken. De door hem vorig jaar aangehaalde weerkundige Corbyn voorspelt hiermee het weer. Om de circa 11 jaar zouden de andere activiteiten van de zonnevlekken strenge winters en misoogsten veroorzaken. In de 19de eeuw zag men wel wat in de cyclus van de zonnevlekken als uitleg voor cycli. In de 19de eeuw zag men (bijvoorbeeld Clarke) cycli vooral veroorzaakt worden door hongersnoden.
Jevons, vooral bekend als ontwikkelaar van de economische nutstheorie, pakte in de jaren 1880 de gedachten van Clarke weer op van denken in hongersnoden en gaat het denken in lange economische golven uitdragen. Hij dacht nog aan de raarste dingen om de lange golf te verklaren, zoals het periodiek terugkeren van zonnevlekken. Maar wat de een te gek voor woorden vindt is een aansprekende theorie volgens anderen. Zo noemde Nobelprijswinnaar Tinbergen de zonnevlekkentheorie elegant omdat zonnevlekken in de pas zouden lopen met golven in de oogst en daarmee met landbouwprijzen. Deze prijzen zouden weer leidend zijn op andere prijzen. Zo komt men toch nog een heel eind met het verzinnen van een verklaring van cycli met zonnevlekken.

de tien coolste gadgets

CNN money (http://money.cnn.com/galleries/2010/technology/1001/gallery.ces_gadgets/10.html)ziet voor 2010 tien nieuwe gadgets populair worden:
1. 3D TV. Dit wordt vast populair na Avatar.
2. Video op je mobiel met extra toepassingen: Vphone. (een "androide"mobiel met extra toepassingen om data op te slaan (cloud computing)
3. Live TV in de auto
4. E-krant(groot formaat E-boek voor kranten)
5. E book eDGe: E boek linker bladzijde, rechts note book
6. Touchscreen om met tien vingers te kunnen rekenen etc.
7. iPod met navigatie
8. Polk: beter geluid bij computerspelletjes
9.iTunes op meerdere plaatsen
10. geprojecteerd toetsenbord op elke plek die je maar wilt.

Heel veel touchscreen toepassingen komen op ons af.

De NRC had een halve bladzijde over allerlei soorten e-readers (of wordt het e-boek in het nederlands)

Tsja, we zullen nog heel wat nieuwigheid in de komende jaren gaan aankopen. Toen Ter Veer en ik het verloop van innovaties door de cycli gingen beschrijven à la van Duijn eind jaren 80 hadden we het over de videorecorder. Dat was zo ongeveer het enige nieuwe ding dat je kon kopen op gebied van elektronica. Nu hebben een heel scala aan nieuwe producten. Als we al die dingen massal gaan kopen, dan is de crisis van slechte verkopen van duurzame consumptiegoedren die de groei voor vele jaren zou moeten tegenhouden snel voorbij.

60ste sterfdag Schumpeter

Vandaag 60 jaar geleden stierf Joseph Alois Schumpeter (1883-1950). Hij was de uitvinder van de term creatieve vernietiging. Daarmee was hij de eerste econoom die uitlegde dat er structureel economische groei hoorde te zijn in een democratisch kapitalistische e conomie.
Hij was de namgever van de belangrijke golven: Kitchin, Juglar en Kondratieffgolf.
Joseph Schumpeter vertelde zijn studenten dat hij drie doelen in het leven had: hij wilde de beste minnaar van Wenen zijn, de beste paardrijder van Europa en de grootste econoom van de wereld.
Toen hij oud werd vertelde hij dat dat met die paarden niet gelukt was. Of hij de grootste minnaar was valt te bezien. Maar dat hij een van de grootste economen van deze eeuw was lijdt geen twijfel.

Ray Kurzweil wintergast bij VPRO

Ray Kurzweil is van 1948, zoon van de muzikant van de mooie pianomuziek (maar niet Kurt Weill), is misschien wel de grootste optimist ter wereld. Hij denkt dat het snel mogelijk wordt onsterfelijk te zijn. Hij vindt sterven slecht, iets dat uitgebannen moet worden. Je moet niet meegaan met evolutiebiologen die zeggen data alles dood moet omdat je anders geen vernieuwing krijgt waardoor de maatschappij te inflexibel wordt om te overleven.
Hij is nog optimistischer dan Vaupel die denkt dat de gemiddelde te verwachten levensduur elke vier jaar met een jaar zal stijgen. Over enkele jaren gaat de levensverwachting meer dan een jaar per jaar stijgen. Eerst komt er (nano)technolgie die de veroudering zal vertragen, dan stoppen en rond 2050 komt er technolgie die veroudering kan omkeren. Dat zou de ware nachtmerrie zijn voor de actuaris en de dekkingsgraad van pensioenfondsen. Niemand neemt die voorspelling erg serieus, ook al begint men wel te zeggen dat het niet helemal onmogelijk hoeft te zijn voor een korte periode. Bijna niemand is optimistischer dan wij dat elke zeven jaar er een extra verwacht levensjaar bijkomt. Actuarissen worden steevast boos als je dat zegt en hun sterftetabellen te optimistsich taxeert. Toch gebeurde dat sinds 1900. Actuarissen denken dat ongeveer elke 10 tot 15 jaar er een verwacht levensjaar bijkomt.

Kurzweil denkt dat in 2029 computers zijn die even intelligent zijn als mensen. Ze komen dan al lang door de Turing test (je kunt geen onderscheid meer maken tussen wat de computer zegt op vragen en tussen een mens). Rond die tijd of eerder krijgen mensen allemaal chips geïmplementeerd die gezondheid en intelligentie sterk ondersteunen. Robots nemen binnenkort het meeste werk van ons over.

De vooruitgang zal heel snel gaan, veel sneller dan wie ook voorspelt. Vooruitgang gaat namelijk exponentieel en dat kunnen we ons niet voorstellen: mensen kunnen eigenlijk alleen maar liniair denken.
Kennis verdubbelt elke 14 maanden. Als je dat 20 jaar doortrekt....

Die vooruitgang komt er vooral ook in de biotechnologie (gentechnologie etc) en nanotechnologie. Nanorobotjes gaan alle mankementen straks repareren.
Men zal in de komende jaren snel vorderingen maken hoe je veroudering flink kunt vertragen. Nu al kun je al veel doen veroudereing te vertragen (hij slikt zelf hiervoor 150 pillen per dag en vindt zich 40). We kunnen via gentechnolgie onze tienduizenden jaren oude software van onze genen eindelijk updaten, reprorogrammeren.

Die opkost van computers en ingeplante chips en al die robots, dat klinkt sinister en lokt bioterrorisme uit, maar Kurzweil zit dit goed aflopen. Hij is niet bang voor de komende New Brave World. Maar Kurzweil schetst een scenario waarin het onvermijdbaar is dat de computer de macht van de mens overneemt. Vooral bioterrorisme is gevaarlijk. biowapens zijn nu al veel dodelijker dan kernbommen.Kurzweil werkt samen met het Amerikaanse leger over bioterreur.

Hij ziet allerlei "grey goo" zelfreplicerende nanodingentechnologie (film the blob) zal opkomen.

Kurzweil ziet (eigenlijk net als Kniesmeijer) virtuele mensen komen die 100% lijken op iemand die bijvoorbeeld dood was(maar wel voor turing tests slagen die iemand niet onderscheiden is van bijvoorbeeld zijn vader, denkt hij, is mogelijk)

Er komen discussies als: wat is een machine? Een van de laatste dingen die computers nog machtig moeten worden is humor en creativiteit: ze worden net als mensen geestig en onverwacht creatief. Ook slechte eigenschappen zullen machines van mensen en andere dieren overnemen.
Mensen vragen zich te weinig af waar de nieuwe mogelijkheden naar toe leiden, de goede en de slechte kanten

Citigroup ziet beurs uit Twilight zone komen

Bij een beetje normale recessie zie je de winsten flink naar beneden gaan. Je ziet dan op een gegeven moment herstel in de beurzen, maar met de winsten gaat het belabberd (bij het herstel gaat het dan wel beter dan verwacht, men had zich voorbereid op een ramp). Het herstel is nog inzichtbaar in winst- en omzetgroei. De CEO's eten niet goed wat ze aan guidance moeten afgeven. Na een tijdje wordt een en ander duidelijker en is er echt herstel, zowle in de omzetten als de winsten. Volgens Citigroup zijn we nu uit de Twilightzone gekomen (zie plaatje). Winsten gaan 65% omhoog met 24% koersstijging, dus aandelen gaan omhoog maar worden toch veel goedkoper