Overpeinzingen

Economische groei blijft maar tegenvallen, maar er is geen substantiële recessiedreiging. No way José in de komende zes tot negen maanden in de VS. Joe Sixpack wordt maar niet productiever, al had men nog erger gevreesd. Men begint zich steeds meer neer te leggen bij lage groei van de economie door het verdwijnen van de productiviteitsgroei, gelukkig wel groei van de werkgelegenheid, zeer lage inflatie, zeer ruim maar steeds machtelozer wordend monetair beleid. We steunen excessief op centrale banken voor economische groei in plaats van op fiscale stimulering, meer investeringen in infrastructuur, meer stimulering van onderwijs en R&D.

De animal spirits worden langzaam gedoofd door de lage rente en te lage nominale groei. Dit schrijft men steeds meer toe aan de te lage rente, negatief zelfs in steeds meer gevallen.

Die te lage nominale groei is fnuikend voor winstgroei. Ook de winstgroei van niet grondstoffen producerende sectoren is weg. Je krijgt alleen hulp van een zwakke valuta. Weg is daarom de prachtige winstgroei in Japan en het winstherstel in de eurozone is in de knop gebroken.

Pas als lonen gaan stijgen in de VS omdat de werkloosheid eindelijk normaal is (daar zijn we nog steeds niet), hoort er voldoende druk te ontstaan om meer productiviteit te forceren. Nu moeten alle zombiebedrijven overeind gehouden worden via onnatuurlijk lage rentes, maar dat hoeft dan minder. Creatieve vernietiging gaat dan weer meer uitgebreid toeslaan. Nu hoef je niet zo fiks te investeren, er is geen overbezetting en de bezettingsgraad wil maar niet echt stijgen. Stijgende bezettingsgraad is nodig voor meer conjuncturele investeringen.

Productiviteitsgroei zal dan terugkeren, maar groei van de werkgelegenheid zal lager worden dan nu het geval is: deze is nu ongeveer 200.000 per maand in de VS bij een groei van de beroepsbevolking van dan ongeveer 75.000. Dat gaat dan terug naar die 75.000. Misschien wat meer, omdat zo veel babyboomers straks langer zullen moeten doorwerken. Bij de huidige lage rente en bij uitblijven van winststijgingen komen zelfs in de VS meer kortingen op pensioenen nabij. De babyboomer die met pensioen gaat schrikt van de lage annuïteit die hij kan kopen voor zijn gespaarde centjes (overal in de wereld).

 Ondertussen zie je de markten capituleren voor de FED. De rentecurve wordt steeds minder steil. Men gelooft niet meer in normale rentes. Men prijst nog wel een hogere rente in, maar niet meer dit jaar. Een renteverhoging in juni lijkt uitgesloten, dat hebben diverse leden van de FED nu wel voldoende laten doorschemeren. Internationale zorgen wegen voorlopig flink mee, niks Trumpiaanse gedachten over America First, geen fascistisch verzet tegen de marktkrachten.

Voorlopig leven we in de wereld van Larry Summers van eeuwige stagnatie. 2% groei forever. Op korte termijn geleidelijk minder groei van de werkgelegenheid dat gecompenseerd gaat worden door geleidelijk iets meer productiviteitsstijging.

Op langere (?) termijn gaan de kiezers dwingen tot hogere belastingen voor bedrijven, hogere lonen, minder globalisatie. Dat laatste is overigens sinds 2014 al gaande. Dat is geen goed nieuws voor aandelen, als die kiezers hun zin zouden krijgen. 

De pessimisten zeggen: in geen dertig jaar meer structurele reële stijging van de S&P (al lijkt de horizontale lijn eerder op het huidige niveau te moeten liggen):