Trump krijgt meer bijval

 We worden overladen met verhalen waarom Trump won en langzaam ook meer verhalen waarom het goed zou zijn dat Trump heeft gewonnen. Het grote vleien gaat beginnen.

Wat zagen we tot nog toe? Poetin die betere kansen ziet Oekraïne in te lijven. Xi die meer stimulering belooft in China, zij het iets minder dan gedacht en ook zonder Trump zou er wel meer stimulering komen. Opkomst van extreem rechts in de peilingen in diverse landen, zij het niet veel. . Markten die profiteren van Trump zoals Tesla, banken (versoepeling reserve eisen o.a.), vooral bitcoin en andere crypto. Enthousiaste beurzen in de VS, vooral small en mid cap, achterblijvende/ dalende beurzen buiten de VS.

Er wordt ook plotseling positiever geschreven over importtarieven. Ja het is inflatoir en kan de productiviteit en concurrentiepositie negatief beïnvloeden. Michael Pettis schreef een interessante analyse dat het helemaal niet zo duidelijk negatief hoeft te zijn voor de VS. Hogere importtarieven betekent een verschuiving van gelden van de consument naar de producent. Dat betekent normaalgesproken ook hogere besparingen. Als dat leidt tot meer investeringen, kan dit gunstig uitpakken. Landen met een hoog handelstekort sparen meestal te weinig, zoals de VS en meer sparen kan dan goed zijn. Maar essentieel is dat dit leidt tot meer investeringen. De Wall Street Journal had ook een artikel dat hogere importtarieven soms gunstig kunnen zijn. Ik ben als econoom opgevoed dat hogere importtarieven bijna altijd schadelijk zijn, want hogere inflatie, slechtere concurrentiepositie en tegenmaatregelen van het buitenland. De jaren dertig waren afschrikwekkend voorbeeld en bijvoorbeeld meer recentelijk het neerhalen van de importmuur door India was zeer gunstig voor meer groei in India. Alleen bij oneerlijke concurrentie (te veel subsidies overheid, diefstal intellectueel eigendom), als landen het kapitalistische spel oneerlijk spelen, dan moet je tarieven verhogen (zoals bij China in de nodige gevallen).

Dan is er nog de grote invloed van Musk die naar Argentinië heeft gekeken hoe de chainsaw methode van Milei kan helpen om hele departementen van de overheid af te breken (in de VS). Dat kan uiteraard de overheidsuitgaven verlagen, maar chaos is meer voor de hand liggend.

Marieke Stellinga legde in de NRC uit dat niet de inflatie van het afgelopen jaar zo'n probleem was voor de Kiezer/Harris, maar het sticker shock effect: de kiezer is er nog steeds niet aan gewend dat bijna alles wat hij koopt 20% of nog erger duurder is geworden, ook al was het afgelopen jaar de inflatie niet hoog. Daardoor ontstond een koopkrachtprobleem dat geleidelijk opgelost wordt in de VS. Er ontstond zo ook een ongekend verschil met hoe de kiezer vond dat het economisch ging en de economische groei van de afgelopen jaren. Ja, economische groei was veel beter in de VS dan in Europa, maar dat maakt weinig indruk op Amerikanen, die maar weinig buiten Amerika komen. Ze hebben maling aan wat er buiten Amerika gebeurt (vooral zo lang het de gang van zaken in Amerika niet erg beïnvloedt). 

Ondertussen lijkt het economisch gesternte Trump goedgezind: de economische groei zit op een mooi pad dat nauwelijks beter hoeft te worden. Alleen al meer optimisme van midden- en kleinbedrijf (vrijwel zeker omdat ze overwegend republikein zijn), niet onmogelijk bij soepelere kredietverlening door banken, zorgt voor betere groei en stemming in Amerika. De consument went langzaam aan die sticker shock, elk jaar wordt het minder en over enkele jaren zal het zo goed als weg zijn, geen probleem voor Vance. Zo min mogelijk veranderen, voorzichtig met tarieven en het economische pad staat niet in de weg voor verkiezingswinst republikeinen (andere zaken wel). 

Trump wint door grote ontevredenheid kiezers, angst over inflatie en sentiment ondernemers omhoog

 Trump wint overtuigend op basis van het systeem van kiesmannen, ontworpen door de founding fathers die de macht van de grote steden wilden inperken via kiesmannen per staat i.p.v. op basis van de popular vote. Dat levert meer aandacht op voor de kleinere staten en het platteland. De popular vote is niet zo overtuigend voor Trump (mannen 54% voor Trump, vrouwen 54% voor Harris betekent niet zo'n landslide als Trump gaat melden).

Ik hoop en verwacht dat het allemaal wel zal meevallen voor Europa. Trump zal inzien dat je voorzichtig moet zijn met verhogen importtarieven en illegale immigranten blijven nodig voor goedkope voedselprijzen. J D Vance meldt zelfs dat legale immigranten super welkom blijven. Minder illegale immigranten blijft goed te verdedigen. Samen optrekken tegen oneerlijke concurrentie met Europa blijft voor de hand liggend, evenals meer wapens verkopen door Amerika aan Europa. Misschien weet Trump wel iets te brengen dat lijkt op vrede in Oekraïne en Midden-Oosten (op basis van hekel aan Iran). Het Midden- en kleinbedrijf al net als acht jaar geleden flink positiever worden, wat we gaan zien in NFIB en wat we zagen in meer dan 5% stijging van mid cap aandelen in de VS als reactie op de winst van Trump. De gevreesde ongeregeldheden bij een verlies van Trump blijven nu uit. 

Een behoorlijke meerderheid van de Amerikanen vond dat Amerika op de verkeerde weg zat qua economie en conservatieve waarden. Dan stem je niet op de huidige regering maar de oppositie. Ontevredenheid zorgt voor zondebokken en dat is overal woke en immigranten. Dat gaf samen met de economie de doorslag voor de winst van Trump. Verbazend veel mensen (alhoewel eigenlijk logisch bij zo veel ongelijkheid, de onderkant van de samenleving is veel slechter af in de VS dan in de EU)) vinden dat het systeem tegen ze werkt en allen een bruut als Trump kan dat veranderen. Trump voelt dit beter aan dan de democraten, die te gemakkelijk aannemen dat hun politiek beter is voor de zwakkeren. Nee, de laag opgeleiden stemden en masse voor Trump, bijna 80%. Overigens is dat ook het probleem voor socialisten in Europa, die veronderstellen dat hun beleid goed is voor de zwakkeren maar laten immigranten die concurreren tegen lage inkomens massaal binnen. Er verandert al zo veel dat je vanzelf conservatiever wordt, dat is altijd zo geweest bij veel veranderingen en dus moet je niet al te woke overkomen. Juist de toenemende ongelijkheid zorgt voor meer ontevredenheid die kiezers in handen drijft van populisten en uit handen van socialisten.

 De slechte economische ontwikkelingen in Duitsland leiden ook tot meer politieke onstabiliteit. De AfD komt natuurlijk niet met de oplossing, maar de politiek zal toch wat moeten doen om de ontevredenheid niet over te laten koken.

De winst van Trump en de neergang van Duitsland leidden tot opwaartse voorspellingen voor de eindrente van de FED (economen hopen niet langer op 2,5% maar 3,25%+ ), gedragen door een 0,2% stijging op één dag van de inflatieverwachtingen en neerwaartse verwachtingen voor de ECB (geen 2% maar 1,5%).  Toch blijf ik erbij dat de 10 jaar rente in de VS te hoog is geworden en onder 4,2% hoort, zij het niet veel..  

Verkiezingsrace in de VS erg spannend, men blijft met geld smijten

 De opmars van Trump in de polls lijkt gekeerd. Het is weer volkomen onduidelijk wie gaat winnen. Puerto Rico als vuilnisvat is kennelijk dodelijk voor Trump (vanwege verlies van de hispanic stem, die ook al niet zo blij was met de beweringen dat mensen uit Haïti de katten en honden van de buren oppeuzelen) en zijn image als dictator is er niet beter op geworden met zijn uitlatingen over die rebelse Liz Cheney. Zijn op papier bondgenoten zijn vaak meer vijand dan de officiële vijanden zoals Poetin, weet Trump te melden. Zijn inflatieverhaal is totale onzin. Abortus is weer een probleem sinds Michele Obama weer hierover vuur spuwde). Maar Harris is niet overtuigend in haar economische verhaal, terwijl Biden het zo veel beter deed dan de rest van de wereld. Te veel regulering blijft een zwak punt. Kortom het blijft erg spannend. De uiteindelijke uitslag kan overigens misschien wel heel duidelijk in het voordeel van Trump of Harris zijn. De polls zijn minder dan gebruikelijk betrouwbaar. Veel mensen (naar het schijnt een kwart ongeveer) zeggen te liegen over wat hun stem is bij polls. Vooral jongeren. Durven ze als "echte man" te stemmen op een vrouw? Durven ze dat te vertellen aan hun vrienden? Durven conservatieve vrouwen aan manlief te vertellen dat ze niet op een dictator willen stemmen die abortus gaat verbieden? Is er te veel gecorrigeerd in de richting dat mensen niet durven te zeggen op Trump te stemmen? Of juist te weinig? Die onzekerheden kunnen de uitslag totaal anders maken dan de polls zeggen. Maar het lijkt erop dat er langdurig geteld moet worden om er zeker van te zijn wat de uitslag wordt en dat die problematisch wordt als Harris lijkt te gaan winnen. 

Er wordt in de VS enorm met overheidsgeld gesmeten. De inkomsten van de overheid als % van het BNP is nog enigszins constant, maar de uitgaven stijgen maar door, ook als er geen recessie is. 

De meest populaire post van dit blog dit jaar is https://beleggenopdegolven.blogspot.com/2012/05/is-bezuinigen-rampzalig.html . We zien een groot verschil tussen Europa en de VS. Duitsland en in mindere mate ook Nederland bezuinigen tot ze erbij neervallen. Het is helemaal niet nodig, maar men vindt dat het moet, hoe slecht het ook gaat in Duitsland. Boeken en kranten duurder in Nederland is goed om de kiezer dom te houden, gunstig voor de regeringspartijen veronderstelt men. In Zuid/Europa gaat het wat beter, maar het verbleekt met de VS. 

Tot voor kort was het een soort dogma dat hogere groei dan de veronderstelde normale groei vanwege extra overheidsuitgaven- belastingverlagingen zou moeten leiden tot flink hogere inflatie. Dat gebeurde dus niet in de afgelopen jaren. Inflatie kwam door aanbodproblemen en zeer hoge geldgroei (voor langere tijd flink afwijkend van de normale 6 tot 7%. Nu zit de geldgroei overigens weer op die normale trend, na een enorme overshooting). Die hoge geldgroei was eerst nodig om de economie overeind te houden vanwege een enorme toename van de hoeveelheid geld die men wilde aanhouden. Na enige tijd werd het sentiment beter en wilde  men minder geld aanhouden, maar het onheil was al geschied: er was veel te veel geld geschapen en er werd dus heel veel geld uitgegeven en dat terwijl er aanbodproblemen waren. Inflatie kwam kennelijk niet door te hoge economische groei sec. De Phillipscurve die aangeeft dat er meer inflatie moet komen als de werkloosheid erg laag is, is rijp voor de vuilnisbak. Inflatie reageert al decennia nauwelijks op veranderingen van de werkloosheid. De FED kan het nog steeds niet geloven, want het is toch zoiets als vraag en aanbod (vraag omhoog en aanbod omlaag als werkloosheid daalt), maar neemt tegenwoordig de Phillipscurve niet langer als zaligmakend evangelie. Ja, de Sahm-rule (te veel toename werkloosheid signaleert een recessie) regeert nog, maar ook daar maakt men de nodige kanttekeningen. Door alle immigranten is er een verstoord beeld van de krapte op de arbeidsmarkt. Afname van immigranten zou schaarste bij de boeren betekenen, die zwaar leunen op goedkope arbeid van immigranten, d.w.z. meer voedselinflatie bij minder immigranten. De waarschuwing van de Sahm rule wordt al weer bijna ingetrokken, omdat de werkloosheid stabiliseert in plaats van explodeert zoals normaal was na 0,5% stijging. Voorlopig is dat nog geen reden voor de FED om te stoppen met renteverlagingen, maar het gaat nu wel in een rustiger tempo, mede door enkele nu nog kleine vuiltjes in het inflatieverhaal (dat een vuilnisvat dreigt te worden als Trump wint).

it is the economy stupid

 De voorspellingen gaan nog steeds voornamelijk in de richting van Trump. De kiezer geeft Harris de schuld van de hoge inflatie en de daarbij behorende erosie van de koopkracht. Die hoge inflatie kwam door problemen met het aanbod door de pandemie, terwijl er maximaal gestimuleerd werd, mondiaal. Als er niet zo veel gestimuleerd zou zijn was er volgens mij een depressie à la de jaren dertig ontstaan. Nu kwam er dus een inflatie-explosie. Niet leuk, maar verre te verkiezen boven een deflatoire crisis. De kiezer geeft Biden/Harris toch de schuld van hoge inflatie en is helemaal niet onder de indruk van de doorgaande groei van de Amerikaanse economie, veel beter dan in de rest van de wereld. Harris zou trots moeten zijn op de hoge groei, weliswaar gekocht met een veel te groot overheidstekort, maar toch. Het maakt kennelijk nul indruk op de Amerikaanse kiezer. Wat staat Amerika er toch veel beter voor dan Duitsland, Frankrijk en China.. Dat de inflatie onder Trump hoger zal zijn dan onder Harris wordt niet erg geloofd. Dat zeggen linkse economen en die hebben er de laatste jaren ongelooflijk naast gezeten aldus Trump, terwijl hij wel altijd alle economische problemen juist ziet. Oude economische waarheden zijn fake geworden. Het is beter geen geld weg te gooien aan de klimaatcrisis. Protectionisme is patriottisch. Immigranten zijn akelige aliens, ook al geloven die linkse economen dat ze geld in het laadje brengen en de inflatie lager houden. De kiezer vindt dat het onder Trump veel beter ging en dat lijkt beslissend: it is the economy stupid. Bill Clinton leerde al dat je daarmee de verkiezingen kon winnen (vindt u dat u het beter hebt dan vier jaar geleden? Nee? Stem dan op mij). Economie en inflatie zijn veel belangrijkere thema's dan abortus. De kiezer knijpt de neus dicht en stemt toch maar op Trump, al stinkt zijn persoonlijk verhaal nog zo veel. Deregulering moet weer terug en het klimaatbeleid mag niets kosten en immigranten moeten weg. 

Een en ander heeft geleid tot flink hogere rente in de markten, want hogere groei en inflatie. Er is nu wel erg veel gespeculeerd op een hogere lange rente. De eindrente van de FED wordt nu door de markt gezet op 3,5 à 3,75%. Dat is iets te hoog denk ik, ik zie meer 3,25 à 3,5%. Bij dalende olieprijzen, toch echt verwacht door de hedge funds nu ze de productie ex OPEC zo op zien lopen en de vraag tegenvallen.

In Europa zijn de groeivooruitzichten van Duitsland en Frankrijk om te huilen. Italië doet het zelfs beter. Er is daarom toenemende druk op de ECB om de rente betrekkelijk snel te verlagen tot onder neutraal niveau, terwijl we nu nog boven neutraal zitten. Dus ook in Europa is er nu ruimte voor enige rentedaling. Veel zou het niet moeten worden, omdat inflatie een probleem blijft, vooral als Trump zijn protectionistische plannen doorzet (wat in iets afgezwakte mate waarschijnlijk lijkt).

geloof in Trump maakt dollar sterker en houdt rente hoog

 De opmars van Trump in de peilingen sinds Harris relatief minder in de publiciteit komt en er oorlogswolken boven haar samenpakken blijkt te zorgen voor een sterke dollar. De euro is zwak en de yen is ook weer zwak. Meer protectionisme is nog slechter voor Europa dan voor Azië en de VS. De zwakke economie in vooral Duitsland lijdt zeer zwaar onder protectionisme en zwakte in China. De trots van Europese bedrijven kreeg een flinke klap via een duikeling van de koersen van ASML en LVMH.

De groei in de VS is nog steeds sterker dan was voorspeld, zelfs hoger dan trend. Dat is niet ongebruikelijk in een verkiezingsjaar. Er is fiscale en monetaire hulp en enorm sterke investeringen in AI (in derde kwartaal investeerden allen al Microsoft, Google, Amazon en Meta voor $ 60 miljard hierin, een groei van meer dan 50% op jaarbasis). De stijging van de vermogens leidt tot iets extra consumptie (die trickle down theorie kan niet helemaal in de prullenmand). 

De olieprijs is weer zwak, nu Israël volgens de olie bulls volstrekt onvoldoende bombardeert op Iran, zelfs beloofd heeft de olieproductie niet te raken. De OPEC en Rusland hebben meer geld nodig, terwijl Amerika en andere Amerikaanse landen meer olie produceren. De zwakte van China, Europa, Australië, Canada en Japan werkt door in tegenvallend lage vraag. WTI onder $66 maakt de chartisten bang (zo ver is het nog niet, 66 kan de bodem zijn voorlopig).

De lange rente in de VS lijkt te stabiliseren. Doorgaande groei brengt de FED-rente niet onder 3% en de termijnpremie de risicopremie voor het aangaan van duratie is nog steeds te laag volgens Bianco en rechtvaardigt een 10 jaar rente van 4,6% in de VS. De plannetjes van Trump met verhoging importtarieven en uitzetten goedkope arbeidskrachten en lagere belastingen is een cocktail die smaakt naar hogere inflatie. Zonder recessie lijkt de FED de rente iets minder te gaan verlagen dan nu is in geprijsd. Een olieprijs WTI onder $66 kan overigens wel voor enige rentedaling zorgen. Overheid en banken kunnen een lagere lange rente goed gebruiken en de FED voelt die druk als een aansporing de rente te verlagen.. De reële rente volgens TIPS is ook wat aan de hoge kant, maar was toch vroeger (na 1995) gemiddeld vaak toch ook zo hoog.

De goudprijs en bitcoin stijgen kennelijk ook op Trump (en vraag India, China, Rusland).

De beurzen lijken iets te veel gestegen, extreme greed. De omvang van de gemiddelde portefeuille van de particulier is wel heel hard gestegen in het afgelopen jaar. En dat bij een treurig consumentenvertrouwen en oplopende angst of men wel alle schulden kan betalen.

weer terug na korte vakantie op Mallorca

 12 dagen Mallorca met verbazingwekkend mooi weer voor oktober, maar tegenwoordig redelijk normaal en gezien de voor mij onverwacht hoge prijzen voor hotels in de eerste week geheel volgens de huidige verwachting van populaire bestemmingen met mooie late nazomer. Mallorca is beter voor het oefenen van Duits dan mijn gebrekkige Spaans. Leuke stadjes gezien zoals Soller, Pollensa, Valldemossa en drukke  badplaatsen zoals Cala Ratjada. Uiteraard de kathedraal van Palma en het ernaast gelegen paleis.  

China heeft nog niet de all-in fiscale stimulering beloofd waarop vele beleggers hadden gehoopt, maar dat deed toch weinig pijn voor Prosus. Wel flink pijn deed de afstraffing van ASML, dat last had van grote klanten die niet bestelden. Intel kan niet meer zo goed grote investeringen betalen en Samsung gaat even ook niet helemaal jofel en TSMC houdt nog even het kruit droog na al die dure investeringen elders. Vooral TSMC deed niet haar best, (de rest van) China kocht onverdroten door. Gezien de grote omzetstijging van TSMC lijkt er nu toch wel een bodem te komen onder de daling van ASML. Chartisten gooien totaal de doek in de ring als het nog wat verder daalt, dus een rustig bezit is ASML nog steeds niet (zoals ik al uitgebreid in een vorige post meldde). 

Tot mijn verbazing is Trump flink uit aan het lopen op Harris in alle swing states, ondanks zijn mentaal zorgelijke optredens van de laatste dagen. Harris wordt in de ban gedaan door kiezers die een fermer standpunt tegen Israël willen en overlopen naar de groene Jill Stein, die naar het nu uitziet met succes Trump gekozen laat worden, terwijl haar kiezers daar toch weer niet zo overmatig blij mee zijn. Harris lijkt gestraft te worden voor te veel steun aan Oekraïne en gedoe in het Midden-Oosten, ze wordt te veel als oorlogszuchtige war president gezien, terwijl men denkt dat Trump zich minder oorlogszuchtig lijkt op te stellen (hij zal Rusland een flink deel van Oekraïne geven en China mag Taiwan inpikken). Kiezers krabben zich achter de oren en vinden dat het nu slechter gaat dan eind 2019 na de belastingverlagingen van Trump, vlak voor de pandemie. Dat komt door de inflatie, maar die zal onder Trump hoger zijn dan onder Harris volgens bijna alle economen. Maar de kiezer is, net als overal in de wereld, boos en wil iets anders. Trump/ Vance is iets anders.  De kiezer realiseert zich niet dat van de rijke landen alleen de VS terug is op het oude groeipad voor corona, een geweldig succes van Biden, wel tegen een veel te hoog begrotingstekort (dat Trump nog flink hoger gaat maken als hij ongeveer doet wat hij beloofd heeft)..

In Nederland ploetert en ruziet het zeer rechtse kabinet voort met onzalig beleid voor een noodwet, die het parlement deels buiten werking moet stellen, niet haalbaar in de Eerste Kamer en ook niet in de Tweede Kamer als NSC voor haar principes voor beter overheidsbeleid blijft staan. Wilders is een trouwe volgeling van Orban. Vooralsnog bereikt het nieuwe kabinet niets van haar beloftes. Boeren moeten inbinden ondanks de BBB in de regering. Er is nog niets echt veranderd aan het asielbeleid, al zullen binnenkort wel meer asielzoekers moeten gaan zwerven.  De spreidingswet is nog niet ingetrokken, zodat onhoudbaarheid van het huidige asielbeleid met te weinig opvangplekken nog niet voldoende uit de hand loopt om nieuwe asielzoekers af te schrikken. Boeken, cultuur. sporten wordt flink duurder en er wordt bezuinigd op onderwijs en ontwikkelingshulp. Daling van de zorgkosten komt pas in 2027 als het kabinet dan nog niet is gevallen. Maar goed, de PVV staat voor stoer beleid (=wie tegen PVV is moet dat straks electoraal bekopen met een afslachting) zo vernamen we van minister Agema en minder Marokkanen, ook al is dat nog steeds geen officieel kabinetsbeleid. Woke is nog steeds niet strafbaar. Al die mooie recyclingbedrijven zoals het door nu minister Mona Keijzer enkele jaren geleden nog  als meest innovatieve nieuwe bedrijf bekroond Ioniqa zijn failliet (of bijna) tenzij de PVV minister hiervoor maatregelen gaat nemen (dat gebeurt niet, want zorgt niet voor minder Marokkanen en asielzoekers). De PvdA is weer in een nieuwe crisis omdat men buiten de grote steden de kiezer met laag inkomen aan het verliezen is aan de SP en vooral PVV. Niet dat de PVV en NSC iets doen aan bestaanszekerheid zoals ze echt hebben beloofd, want dat kost geld dat een rechts kabinet uiteraard er niet voor over heeft. 

  

gen z doet het niet goed, vooral de jongens niet

 De Wall Street Journal had een extreem veel gelezen artikel dat het niet goed gaat met de jong volwassenen in de VS (18-34 jaar). De meisjes doen het nog vrij goed, hun arbeidsparticipatie is de afgelopen 10 jaar met 6% gestegen, maar bij jongens zie je een tegenovergestelde trend. Als hoofdschuldige wijzen ze het voortijdig stoppen van hun opleiding bij jongens, veel minder een probleem bij meisjes. Jongens wonen wel erg vaak langer bij hun ouders. Trouwen ho maar, meisjes trappen er niet in, ze willen hun man niet onderhouden plus het huishouden doen. Dit levert uiteraard ontevreden kiezers op, waar vooral Trump/Vance garen bij spinnen. De echte man die niets kan stemt Trump.

.Yahoo had een soortgelijk uiterst populair verhaal. Bazen ontslaan gen z bij de vleet, want ze zijn niet genoeg gemotiveerd, slecht in communicatie, werken gewoon niet hard genoeg, zijn niet positief genoeg. Ouders krijgen de schuld, maar vooral ook (en ik ben terecht) het overvloedig gebruik van smartphones, waardoor veel communicatievaardigheden naar de maan gaan/ niet ontwikkeld worden. Ook corona is volgens mij een grote boosdoener waarom zo veel studenten voortijdig stopten/ motivatie voor hun studie verloren. Voor de verandering kregen de immigranten niet de schuld.

In China is het ook slecht gesteld met generatie Z, de hoge werkloosheid spreekt boekdelen. Huizen zijn in China helemaal onbetaalbaar voor gen Z. Dat komt niet goed in de komende jaren, ook niet bij de huidige bazooka monetaire stimulus. Om echt meer groei te krijgen moet er ook flink fiscaal gestimuleerd worden. Voorlopig is het geld ervoor wel te maken, want de PBoC doet nog niet aan QE en zou dit toch ook kunnen gaan doen, gewoon eindeloos staatsschuld kopen en met al dat extra geld kan men wel stimuleren, een goed zorgsysteem opbouwen, investeren in climate change zou ik aanraden. Als China haar zaken niet op orde krijgt, ontstaat een groeiende schare extreem ontevreden goed opgeleide massa jongeren, die met geweld alles anders willen (zie theorie Turchin bijvoorbeeld).

In Europa gaat men bij de pakken neer zitten en geeft de immigranten maar de schuld. De plannen van Draghi zijn een no-brainer, maar men doet het niet, want het zuinige Duitsland, Nederland etc. wil hier geen geld voor vrij maken, men bezuinigt liever (waarom toch?). In Nederland moet dat via een noodwet die alleen in bijzondere crisissituaties gebruikt hoort te worden. Die crisis is er niet, maar die kan wel zo ervaren worden als de politiek ons dat maar lang genoeg voorhoudt (en dat gebeurt, want de populistische PVV wint hierdoor nog meer stemmen). De nieuwe minister tegen immigratie en omvolking (je mag dat aan nazi's ontleende gedachtegoed niet zeggen namens de regering, maar de privépersoon staat achter deze denkbeelden, minder Marokkanen etc.), mevrouw Faber is zo een heldin aan het worden met een snel groeiende schare fans ondanks haar weliswaar heldere, maar niet zo frisse denkbeelden. 

Alles bij elkaar een zorgelijk verhaal voor de komende jaren. Dat gaat nog niet onmiddellijk erg ontsporen, maar ik ben het met John Mauldin eens dat de nodige goede denkers over cycli allemaal een crisis voorspellen voor 2030. Dat deden Ter Veer en ik ook met het Chaotisch Neergangscenario dat vóór 2030 zou moeten optreden. 

plunge protection teams temmen daling koersen in september

 Voorlopig valt die daling van de beurzen die we zo vaak zagen in de tweede helft van september erg mee, sterker nog, vele koersen stijgen. Vorige week begon Powell met een rentedaling van 50 basispunten en niet 25. De Bank of Japan kwam vlak daarna met het verhaal dat ze de rente toch niet zo veel gaan verhogen, omdat het toch niet zo goed gaat in Japan en er voldoende deflatoire winden komen overwaaien uit China. Deze week kwam de Peoples Bank of China door de bocht met behoorlijk wat monetaire verruiming met als gevolg enthousiaste reacties op de Chinese beurzen.

Ondertussen groeit wereldwijd de liquiditeit weer op diverse manieren gemeten. M2 groei ziet er langzaam weer wat beter uit. In China daalt M1 desastreus. Een en ander wijst op een verdere stijging van de goudprijs, gedragen door lagere korte rente en grote vraag door centrale banken en particulieren uit India en China.

Al deze hulp aan de markten is nog geen garantie voor succes. De vorige recente stimulering van China was beslist geen succes en dat terwijl China de afgelopen decennia zo succesvol was. Het lijkt erg op Japan na 1990, terwijl Japan in de decennia daarvoor haast moeiteloos fantastisch groeide. De Chinese yuan is overigens wel sterk tegenover de dollar. De Japanse yen lijkt niet echt sterker te worden tegenover de dollar (we waren ons in aan het stellen dat de yen naar 130 tegen dollar zou gaan). De euro heeft moeite om door de 1,12 te breken tegen de dollar.

Er is een redelijke kans dat Amerika de recessie nog een tijd weet uit te stellen. Bijvoorbeeld Luke Gromen acht een recessie in de VS uiterst onwaarschijnlijk. Na de vorige eerste renteverlagingen door de FED na een periode van renteverhogingen kwam er vijf van de zeven keer geen recessie en ging de beurs omhoog in het jaar erna. De lange rente steeg overigens dan ook vijf van de zeven keer, zij het weinig. Dat lijkt nu ook te gebeuren: met goede kans geen recessie en lichte stijging van de lange rente en een tamelijk normale stijging van de beurs. Na schokken wordt uiteraard alles anders. Maar je kunt heel lange periodes zonder recessie hebben: Nederland en Australië hadden periodes van meer dan 25 jaar zonder recessie. De laatste jaren wordt er veel te vaak voorspeld dat er een recessie moet komen in de VS. .

het is weer de periode van het jaar dat verwachte opbrengsten worden geproduceerd

 ChartStorm - Perspectives Pack - by Callum Thomas 

Dit is een aardige toelichting over hoe je kunt denken over verwachte opbrengsten. 

Columbia Threadneedle Nederland heeft een degelijk verhaal afgeleverd (mijn ex collega Jitzes Noorman). En Robeco heeft zich te buiten gegaan aan hun jaarlijkse publicatie van 125 bladzijden voor de komende vijf jaar.

Hieronder ga ik in op het verhaal van Callum Thomas

Mijn take is dat de straf voor te hoge waardering van aandelen in de VS te hoog is en dat de groeiverwachtingen te hoog zijn, vooral voor Europa. 

Voor Emerging Markets is het moeilijk iets verstandigs te zeggen zo lang China zo belangrijk is en het zo moeilijk maakt om goede winsten te boeken, nog afgezien van een inpikken van Taiwan dat niet goed zal zijn voor aandelen aldaar. Lage waarderingen kunnen lang aanhouden en zelfs dan nog te hoog blijken, zie Rusland in 2022. Misschien dat landen als India en Indonesië het goed blijven doen, met mogelijkerwijs relatief lagere rente voor bedrijven. 

dit is de grote positieve verrassing: de enorme winstgevendheid van technologie bij een enorme groei

Twee belangrijke redenen waarom aandelen het de afgelopen jaren gemiddeld zo goed deden: de dalende rente en vooral de dalende belastingtarieven. Beide gaan niet meer zo gunstig worden. De rente, vooral de reële rente, geeft aan dat je Europa niet hoeft af te schrijven. Belastingen, dat zou wel eens heel vervelend kunnen gaan worden voor vooral de VS.

Aandelen zijn duur in de VS versus het verleden, in de rest van de wereld niet zo. Maar zelfs voor de VS lijkt het niet zo heel erg slecht als je corrigeert voor het veel hogere gewicht van technologie dan normaal. Het lijkt erop dat technologie nog wel even groot kan blijven en dan bereken je hoge waarderingen voor aandelen uit het hoge rendement op eigen vermogen. 

De Shiller PE wordt vaak gebruikt voor verwachte opbrengsten voor een periode van 10 jaar. Dat heeft heel lang goed voorspeld, maar na 1995 (toen het inflatieprobleem weg was, technologie opkwam door de kennisexplosie via internet en waarderingen structureel hoog bleven) niet meer. Voor kortere periodes werkt het ook niet. Je moet meer in beschouwing nemen om te kunnen beoordelen of verwachte opbrengsten neerwaarts moeten worden aangepast voor de VS. Ja zeggen rente, lagere nominale economische groei en niet meer dalende belastingen en te hoge overheidsuitgaven en meer reële loonstijging. Nee zeggen technologische vooruitgang en hoge rendementen op eigen vermogen die door inkoop eigen aandelen lang kunnen aanhouden. D.w.z. zelfs de verwachte opbrengsten op langere termijn blijven onzeker, het is onduidelijk wat de waardering van aandelen moet zijn, hoe hoog de rente, de winstgroei en inflatie zal zijn. Er blijft een risicopremie op aandelen nodig. 

het grootste probleem heb ik nog niet behandeld: de veel te grote kans op een chaotisch neergangscenario vanwege schokken en verschuivende machten.

yes we can 50

 De FED verlaagde de rente met 50 basispunten en niet 25. Voor het eerst in ruim 30 jaar was de uitkomst van de FED meeting spannend, want 25 basispunten was ook zeer wel mogelijk. Powell is kennelijk toch wat banger geworden voor een afzwakking van de arbeidsmarkt. Dus volgde hij het advies van Dudley, de voormalige baas van de New York FED, dat flinke renteverlagingen nodig waren om het risico van oplopende werkloosheid enigszins te bestrijden. Maar 50 zou door de markt uitgelegd kunen worden als een paniekreactie op ietwat slechtere cijfers over de arbeidsmarkt. 

Zoals Timiraos vorige week al schreef, werd Powell een beetje gedwongen door de dots van de FED-leden die voor de rest van 2024 behoorlijk wat rentedaling in prijsden. Met 25 verlagen zou dan problematisch worden. 50 kon verdedigd worden met de economische prognoses van de FED die iets lagere inflatie en groei lieten zien.

Powell probeert een soft landing voor elkaar te krijgen, iets wat meestal mislukt. Maar misschien this time is different, yes we can. Om de kans op een soft landing groter te maken moet de FED de rente snel meer richting neutraal gaan brengen. Daarom houdt de markt ineens meer rekening met verlagingen van 50 basispunten.

Powell gaf overigens wel aan dat de veronderstelde neutrale rente duidelijk hoger is dan voor de coronacrisis, iets hoger dan voorheen was aangegeven. 2,9% en niet 2,8% volgens de officiële cijfers van de voorspellingen, maar Powell suggereert eigenlijk 3 à 3,5%. 

De markt vindt dat de lange rente nu duidelijk hoger moet zijn, 3,75%+ voor 10 jaar.

Kennelijk gelooft men het sprookje van de soft landing na die 50 basispunten verlaging met nog meer onderweg beter dan een week geleden.   Als er een recessie komt, dan gaat de korte rente richting 1% en et een soft landing naar ongeveer 3,25-3,5% volgens de scenario's van Goldman Sachs die mij plausibel lijken.

Er is wat politiek gekrakeel ontstaan door die verlaging. Veel te laat roept Elisabeth Warren. Veel te vroeg roepen de republikeinen. De FED mag de rente niet verlagen in een presidentsverkiezingsjaar. En dan ook nog zo veel. Trump heeft het ontslagbriefjeklaar liggen voor die dekselse vlegel van een Powell

onduidelijkheid FED zeldzaam, zwakte China en Duitsland ook, Trump president

 Vorige week leek het erop dat Timiraos, het doorgeefluikje van de FED voor de Wall Street Journal, zei dat de FED ging voor een verlaging van de rente met 0,25%. Maar donderdag herriep hij dit en zette de deur wagenwijd open voor 0,5%. De markt weet het nu even niet en zet 50% in op 0,25% en 50% op 0,5%. Dit is nog nooit gebeurd sinds 1990 aldus Jim Bianco (mijn favoriete goeroe voor de rente) , die daardoor een beetje in de war lijkt te raken. Dit is in strijd met de zorgvuldige guidance die de FED zo koestert de afgelopen decennia. Zoals Timiraos al zei vorige week moest er een FED lid zijn dat openlijk voor 50 basispunten ging, liefst ondersteund door andere gezaghebbende lieden en voorspellingen die in de richting wezen voor 50 basispunten. En toen was er ineens mevrouw George, een havik, die zei dat 50 basispunten best kon, daar goede argumenten voor waren. Voormalige FED New York baas Dudley zei dat 50 basispunten toch echt moest als het risico van inflatie en werkloosheid even groot was, want de reële rente is nu te hoog voor zo'n evenwicht. En Timiraos voerde nog aan dat sommige FED leden wel eens flinke rentedaling voor 2024 zou kunnen aangeven met hun dots. En dat zou tot moeilijke vragen gaan leiden als je nu maar 25 deed en dan moest zeggen dat je hierna ook aan 50 denkt. Powell heeft wel heel duidelijk gezegd dat 25 en 50 op tafel liggen. Als hij niets had laten doorschemeren, zou 25 met 100% nu in geprijsd zijn. Het lijkt erop dat Powell nu met 100% 50 basispunten in geprijsd wil hebben om zo eensgezind met 12 stemmen 50 erdoor te krijgen. Eensgezind 25 schijnt niet meer te kunnen lukken. Powell ligt wakker als de FED niet eensgezind besluit volgens Bianco.

Dit is allemaal interpretatie en giswerk sinds Greenspan dit tot een soort kunst verhief. Dingen zijn dan soms niet zo duidelijk als ze lijken. Er komt ineens een heel andere interpretatie, draai aan de woorden van de FED,  en die wordt dan ineens consensus. Dat lijkt nu bijvoorbeeld het geval bij de Amerikaanse verkiezingen. Harris heeft Trump een mokerslag uitgedeeld. Niemand was dat voor haar gelukt en nu blijkt ze net zo'n hard monster te zijn voor oude mensen als Trump. Volgens Nate Silver, van 538, een toonaangevende site voor de analyse van de verkiezingen, wordt de kans dat Trump wint toch steeds groter. De 'popular vote''  is overduidelijk voor Harris, maar de kiesmannen zullen volgens de modellen van Silver in meerderheid voor Trump zijn met een dikke 60% kans vanwege zijn nu volgens zijn peilingen duidelijk betere kansen in Pennsylvania en Michigan. Na het debat zijn die trends sterker geworden. Volgens de New York Post helpt de steun van Taylor Swift averechts. Van de zwevende kiezers denkt nu 8% meer aan stemmen op Harris, maar 20% aan eerder stemmen op Trump. Allemaal niet zoals ik dacht.

Ondertussen zakt China steeds verder weg in de problemen. De groei van de industriële productie valt naar Chinese begrippen ongekend tegen en de consumptie in mindere mate ook. Geen herstel uiteraard op de huizenmarkt. Steeds meer hangt af van de export. Dat stuit op steeds meer verzet. China creëert overproductie in de industrie. Duitsland heeft hier enorme last van. De auto-industrie lijdt, met tegenwoordig Volkswagen voorop. Overproductie, dure energie, hinderlijke regulering, tegenvallende export (naar China etc.). Er deugt ineens niets meer van het Duitse Wirtschaftswunder.

FED -25bp of toch -50

 Het is nog steeds niet duidelijk of de FED de rente gaat verlagen met 0,25% of 0,50%. Dat is ongebruikelijk zo dicht op de datum waarop over de rente beslist wordt. Het banenrapport van afgelopen vrijdag gaf geen overtuigend antwoord. Alhoewel het slechter was dan de consensus had gedacht, werd 0,5% toch flink uit geprijsd. De markt gaat nu voor 0,25%, mede ook door uitlatingen van Timiraos, die bij de WSJ als uithangluikje dient voor de FED om door te laten sijpelen wat de FED van plan is, vooral als het in prijzen niet de gewenste kant op gaat. 

Je hoort vaak dat 0,5% als een soort paniekreactie van de FED bestempeld moet worden en daarom 0,25% moet om de markten kam te houden. Maar de eerste renteverlaging van de FED na een periode van verhogingen plus pauze was meestal 0,5%. 0,5% is niets bijzonders dus voor een eerste renteverlaging, niet per se paniek.

Timiraos c.s. zouden  liever horen dat tenminste één FED -lid voor 0,5% gaat, maar dat is nog niet zo. Wel zijn er drie haviken die niet zo graag de rente veel willen verlagen en misschien tegen zouden stemmen, iets wat Powell heel vervelend vindt. De FED heeft opvallend duidelijk wel de mogelijkheid open gehouden voor 0,5%.  Timiraos zegt dat vooral aangepaste verwachtingen voor groei en inflatie de deur wijd open zouden zetten voor grotere rentedalingen. FED-lid Waller zegt dat de VS toe is aan een reeks van rentedalingen. De markt prijst ook zo'n 2% aan rentedalingen in voorde komende ongeveer 1,5 jaar.. Het is duidelijk dat de arbeidsmarkt aan het afzwakken is en dat inflatie nog in een dalende trend zit. De basiseffecten werken de rest van 2024 flink tegen, maar de nieuwe dalingen van grondstoffenprijzen maken verdere daling van goederenprijzen, benzine, voeding (ex sinaasappelsap en koffie) mogelijk. Door de zwakke groei in China en Europa is er flinke druk op exportprijzen en grondstoffenprijzen.

Yellen zegt dat er weinig mis is met de Amerikaanse economie. Men is nog steeds op weg naar een soft landing, er dreigen (nog) geen grote ontslaggolven en de reële rente gaat omlaag, er is nog groei van de reële lonen. In peilingen op X wordt dit verhaal door ruim 70% van de respondenten (vooral republikeinen) volstrekt niet geloofd. Dat is eigenlijk al twee jaar aan de gang. Yellen is een boven gemiddeld goede voorspeller geweest van vooral de arbeidsmarkt en verdient toch wel de "benefit of the doubt"..  

Torsten Slok onderbouwt degelijk dat Yellen gelijk hoort te krijgen, hij ziet ook een soft landing. Niets wijst nog op een overduidelijk verlaten van het structurele pad van 2 1/4% groei. Er worden zeer weinig mensen ontslagen, continuing claims dalen weer. De retail sales trekken ietsje aan volgens bepaalde indicatoren. Het gaat best goed met de reële lonen. Een overtuigende analyse in mijn ogen. Zonder grote schok voorlopig nog geen recessie. Pas als die schok er is of de nieuwe regering in de VS heel snode plannen verzint om het begrotingstekort te verminderen of om immigranten met miljoenen terug te sturen zoals Trump belooft , wie weet wel gedwongen door republikeinen in het congres wordt het snel anders. 

Een en ander betekent dat heel wat economische analyse op het ogenblik zegt dat 0,5% daling het beste zou zijn, de vorige vergadering had de rente met 0,25% verlaagd moeten worden bij nader inzien van kennis achteraf van economische cijfers. Als echter 0,25% overtuigend is ingeprijsd door de markt, wordt het heel moeilijk voor de FED om de rente met 0,5% te verlagen. Andersom ook, als de markt in 0,5% gelooft, is de FED bijna gedwongen om de rente met 0,5% te verlagen. De FED doet altijd wat de markt heeft in geprijsd, tenzij in zeer slechte economische omstandigheden die er nog niet zijn.

Er dreigt nog wel enige kans op een flink doorzakken van de aandelenmarkten op grond van oplopende volatiliteit (de markt zit in een situatie van negatieve gamma). Dan worden allerlei belangrijke chart technische steunniveaus doorbroken, vooral bij de magnificent seven die nog steeds duur is, zij het minder dan twee maanden geleden. Chips zijn nog steeds niet cheaps. Ik zei al in een vorige post dat ik niet verbaasd zou zijn als ASML naar 660 zou dalen. Dat is nu bijna gebeurd, sneller dan ik dacht. Verdere daling wijst op problemen die de markt nu nog niet in prijst (zoals geen herstel van de chip markt volgend jaar). Dat kan, maar het verhaal van soft landing in de VS en meer stimulering van de economie in Europa, China en Japan lijkt toch waarschijnlijker. 

AI immigratie

 De Wall Street Journal had een uitgebreid artikel (How Immigration Remade the U.S. Labor Force)

over immigratie die erg hoog is geweest in de afgelopen jaren.

Bovenstaande cijfers zijn minder dan normaal betrouwbaar voor Amerikaanse cijfers, omdat immigratie vaak onder de radar blijft. Republikeinen zeggen met succes dat Biden en Harris immigratie de spuitgaten uit hebben laten lopen. Twee maal zo hoog als de jaren voor Biden. Dit is ook gebeurd in West-Europa. In de VS zijn het vooral de Hispanics die Venezuela, Honduras zijn ontvlucht naast immigranten uit andere Latijns Amerikaanse landen zoals vooral Mexico (80% van het totaal). In Europa zijn het vooral mensen die werk zoeken uit EU-landen van Midden-Europa en vluchtelingen uit Syrië, Oekraïne en Afghanistan.
Het verhaal over immigranten is in Amerika eigenlijk niet zo veel anders dan in Europa. 
het zijn er gewoon veel te veel en krijgen overal de schuld van. Ze zijn minder goed opgeleid en daarom zou je er niets aan hebben. Verrassend is wel dat ze in de VS even vaal universitair opgeleid zijn als de autochtone bevolking

Het zijn vooral mannen in de leeftijd dat ze normaalgesproken kunnen werken. De participatiegraad is daarom iets hoger dan van de totale bevolking.  Die hoge participatiegraad en vrij veel hoog opgeleiden (brain drain voor rest van de wereld) zorgen wel voor extra economische groei. Voor de autochtone bevolking zou je de economische groei met zo'n 1 à 1,2% moeten corrigeren en dan kom je uit op groei die in Europa normaal is (beter in Oost-Europa, minder goed in Italië en tegenwoordig Duitsland). Geen wonder dat de Amerikaanse kiezer niet zo enthousiast is over het economische beleid van Biden ondanks de relatief hoge groei van Amerika en de nu nog lage werkloosheid. 

Ik kan nog steeds niet goed verklaren waarom in 2021 het bedrijfsleven en de zorgeconomie plotseling zo zat te schreeuwen om mensen. Niet alleen in de VS, ook in Europa trouwens. COVID en het op leeftijd raken van de geboortegolf van de babyboomers (1946) zorgden voor een flinke toename van de vraag naar zorgwerkers, de ontstellende obesitas in de VS eveneens. De vraag naar mensen in de tech  sectoren nam ook plotseling toe. Ineens kon men vrij goedkoop tech uitbreiden en al die opgespaarde kennis via social media en internet omzetten in te implementeren innovaties. Maar waarom zo plotseling. COVID zorgde ook voor een tijdelijke verschuiving uit de horeca en retail naar zorg. Daar kwam na COVID uiteraard schaarste. 

Veel van de immigranten werken in de bouw. Door de hoge rente ligt dat even moeilijk, maar door al die extra immigratie is de vraag naar huizen groot. D.w.z. nu even extra werkloosheid in de VS, maar dat zal niet lang duren. In de technologiesectoren is men tamelijk plotseling ook veel voorzichtiger geworden met het aannemen van mensen.. AI zorgt voor disruptie. Hoe dat gaat aflopen is nog onduidelijk. Bedrijven die succesvol bezig zijn met AI hebben natuurlijk wel meer mensen nodig. Maar het werk dat ze vervangen leidt natuurlijk wel even tot werkloosheid. Het is spannend hoe een bedrijf als Google overeind blijft tegen al dat zoeken via chat GPT en copilot. Misschien niet zo best of misschien wel, want ze investeren enorm veel in AI. Idem voor Facebook. 

Uiteindelijk zal AI wel extra werk opleveren door alle nieuwe mogelijkheden. Ondertussen blijft het spannend. Op korte termijn lijken de bomen van de magnificent seven even niet tot de hemel te groeien. En de yen carry trade krijgt even een nieuwe beuk (had ik niet verwacht) door nieuwe ferme taal van de Bank of Japan die de nu te hoge reële loongroei in de grond wil boren met hogere rente en daarmee een hogere rente (het Japanscenario duurt nog even voort in Japan).

Nvidia doomsday overleefd, nu nog tweede helft september

 Buy the dip was weer winnend. Plotseling maakte iedereen zich zorgen dat Nvidia zou teleurstellen, 10% zou dalen en de hele tech sector mee in de afgrond zou sleuren. Die -10% kwam (dag ervoor plus cijfers nabeurs). De cijfers waren goed, maar de beat was teleurstellend en de vooruitzichten ook. Maar geen Armageddon de dag erna. Tech ligt er sinds begin augustus niet zo goed bij, maar nee, het gaat nog niet de afgrond in. En andere aandelen vond men te goedkoop, waardoor de beurzen zelfs konden stijgen in augustus. Op het dieptepunt kopen is per definitie goed en de buy the dip kopers zijn weer helemaal gesterkt in die aanname. De FED gaat verlagen, men koopt zich lam aan staatsleningen en alles ziet er weer goed uit. Het consumentenvertrouwen verbetert in de VS. Dat is wellicht bedrieglijk, nog steeds een uitvloeisel van minder angst voor een Trump regiem dat tegenstanders de grond in boort als miserable cat ladies etc. Trump kan best winnen, maar de democraten worden niet in de pan gehakt. 

Herstel van consumentenvertrouwen bij de democratische kiezers en dat zijn er traditioneel veel. 2% meer dan republikeinen volgens de polls, d.w.z. nog niet voldoende meer om Trump van een overwinning af te houden. Het consumentenvertrouwen liet toch wel wat zwakke plekken zien voor de arbeidsmarkt (meer angst om baan te verliezen en banen zijn minder plentiful) en nog steeds record weinig mensen vinden het een goede tijd om een huis te kopen (zwakte op de huizenmarkt ondanks lagere hypotheekrente). En traditioneel gaat men zich van ongeveer half september tot november druk maken dat de verkeerde de verkiezingen wint.  Daarna is er weer opluchting dat er een president is gekozen. En dat de snode plannen die Kamala Harris heeft om de belastingen flink te gaan verhogen afgezwakt worden door de republikeinen en bij Trump gaat het ook niet lukken om al zijn snode plannen er doorheen te drukken (zorgen blijven over NAVO, climate change en protectionisme).

De tweede helft van september is traditioneel de slechtste periode van het jaar voor beurzen en dat kan gemakkelijk opnieuw voor enige daling op de beurzen zorgen. Maar na de verkiezingen gaat het meestal even weer wat beter tenzij er een grote onverwachte schok optreedt (gebeurt niet vaak). Het inflatienieuws dreigt wel iets te verslechteren, men ziet bij nader inzien wat kleine vuiltjes in de laatste cijfers en de basiseffecten, de vergelijking met vorig jaar, wordt ongunstig (met negatieve inflatie over oktober-december).

Men sombert misschien iets te veel over de groei in Europa. Een deel komt door minder verbruik van energie (meer het geval in Europa dan in VS). Dat is gunstig, want daardoor houdt iedereen, inclusief bedrijven,, wat meer geld over. Het lagere energieverbruik vertekent de groei.

waarom was de groei in Duitsland na 2017 zo slecht: China

 

De tegenpost waarom de VS het zo goed doet is natuurlijk waarom de oude vaandeldrager van de groei in Europa, Duitsland, het ineens zo slecht doet.

Michael Arouet geeft de schuld aan de groenen en socialisten (zoals altijd bij hem). De op het ogenblik uiterst ongelukkige combinatie van stoppen met kernenergie, in plaats hiervan meer import van aardgas uit Rusland tot het niet meer kon en inzetten op import en export met China verklaart veel. Overigens was de elektriciteitsproductie via kernenergie sinds 2018 al niet meer zo belangrijk (minder dan 10% van elektriciteit in Duitsland toen, na een top van 25% veel eerder) . Dat is het niet. Wel de hogere energiekosten door Ruslands inval in Oekraïne. Maar ook dat lijkt me niet zo belangrijk. Wegstemmen van de Groenen zal ook niet helpen. Forse opbouw van alternatieve energie is tegenwoordig niet meer zo onrendabel nu de kosten van batterijen met 90% zijn gedaald en zonne-energie elk jaar ongeveer 12% goedkoper wordt. De slechte groei van Duitsland begon al voordat Rusland Oekraïne aanviel, voor corona.

China is volgens mij de grote boosdoener en ook wel enigszins het te veel bezuinigen op overheidsuitgaven wat helemaal niet zo nodig is. Duitsland profiteerde aanvankelijk behoorlijk van goedkope import van onderdelen voor auto's uit China en dure export van mooie auto's naar China. En zo ging het ook in andere sectoren. Duitsland kon goedkoop exporteren via goedkope import, ook dankzij lage productiekosten van Oost-Europa vanwege de lagere lonen (dat werkt ook niet meer zo goed).. Dat was een mooi evenwicht toen, maar nu is dat verdwenen. China verdringt Duitsland van de exportmarkt met auto's (en andere zaken, maar auto's is het duidelijkste voorbeeld)..

China concurreert alle andere industrielanden weg. De laatste paar jaar groeide de export van China met 10% en in de rest van de wereld 1,5%.  Dat gebeurt met de zegen van Xi.. Die probeert de groei van China op peil te houden met sterke groei van de industriële productie, nu de bouw totaal in de versukkeling zit. De grote kredietgroei richting vastgoedmarkt is verdwenen en redelijk vervangen door investeringen in de industriële sector. De industriële productie in China groeit daardoor ongeveer 8% per jaar.  Er is een enorme overproductie in de industrie ontstaan en die moet China kwijt in de rest van de wereld. China geeft volop subsidies aan bedrijven in sectoren die Xi belangrijk vindt (zoals elektrische auto's, zonnepanelen). China produceert ook nog steeds lustig er op los in sectoren met laagwaardigere producten. Dit tot grote ellende van de nodige Opkomende Landen. Xi vindt dat China alles moet kunnen maken, nu het Westen steeds vijandiger wordt en misschien gaat zorgen van een boycot van al die producten, zowel simpele laagwaardige producten als de hoogwaardige machines van ASML. 

Rond 2020 was er in China consensus dat de groei in de toekomst vooral zou moeten komen uit meer consumeren. Inzetten op meer zorg en goedkoop onderwijs. Maar Xi is van dat pad afgeraakt na 2017. Hij vindt dat consumerisme à la Amerika maar niets., het maakt de mensen maar slap en lui. Hij zet weer in op meer produceren. Op het ogenblik is er nog volop geld om consumptie te stimuleren, beter zorg is echt nodig. Maar inkomstenbelasting maakt maar 8% uit van de belastinginkomsten en BTW-achtige belastingen bijna 40%. 

Maar zoals Wuttke al zegt: everybody makes stuff in China, but nobody makes money. Door het produceren op zeer grote schaal en veel subsidies en vaak flinterdunne marges is de concurrentie in het buitenland in een onmogelijk slechte positie geraakt.

China is bezig met een onhoudbare politiek van veel goedkoop produceren en de rest van de wereld moet die spullen maar kopen. Geen wonder dat steeds meer landen hoge importheffingen aan het aen zijn, zowel rijke landen als arme zoals Indonesië. Omdat China zo veel produceert, zo'n grote economie heeft, heeft iedereen er nu last van en landen die zwaar leunen op industrie zoals Duitsland in het bijzonder.. 

Is Dutsland verloren? Nee, natuurlijk niet. Al die extra uitgaven aan defensie doen wonderen voor Rheinmetall. De Europese industrie gaat beschermd worden en dan koopt men Duitse kwaliteit weer. Toch liever dromen van BMW dan BYD.

waarom was de Amerikaanse beurs na 2009 zo veel beter dan de rest van de wereld

 

Michel Arouet plaatst veel van dit soort afbeeldingen. Er waren bijzonder veel commentaren op deze post in X (twitter).  Velen zeiden dat het kwam door het socialisme in Europa, maar dat is niet iets dat pas sinds 2009 gaande is. Ook zeer populair was het bezuinigen door overheden (austerity) in het kader van o.a. de regels van de EU (Maastricht). Dat is iets dat zeker meegespeeld heeft, maar wel wat indruist tegen de opmerkingen dat het door het socialisme komt, dat de overheid door socialisme altijd te veel geld zou uitgeven.. Te veel regulering/ bureaucratie is overigens wel erg slecht voor beurskoersen.

Het is duidelijk dat het zwakke bankensysteem in Europa versus de VS Europa heeft gehinderd. Amerika redde met dure kapitaalinjecties met meer succes de banken dan Europa. Banken in de VS hadden en hebben nog steeds (zij het in mindere mate) veel meer eigen vermogen tegenover hun verplichtingen.

Ook de sterkte van de dollar hielp flink (deze was zeer zwak daarvoor, 1 euro was even zelfs bijna 1,6 dollar)

De factor die Arouet noemt, het verdwijnen/ langzaam wegkwijnen van concurrerende grote ondernemingen in Europa is terecht. Het wordt onderbelicht. Het is een van de grote redenen waarom de groei in Italië zo slecht was (naast te weinig investeren in infrastructuur door corruptie/maffia en de erg lage participatiegraad van vrouwen). Zeer grote ondernemingen zijn vaak veel innovatiever. Ze trekken veel talent aan. Het is duidelijk dat Amerika veel meer kennismigranten weet te strikken dan Europa. De topuniversiteiten zijn prestigieuzer geworden dan die van Europa, maar dat verklaart het niet. De kwaliteit van onderwijs is in de VS nog dramatischer gedaald dan in Europa. 

De winstontwikkeling in de VS is veel beter dan in Europa. De Granolas (de Europese grote beurslievelingen, de variant van FA(A)NG) doen het redelijk, maar toch lang niet zo goed as de magnificent seven. Unilever bleef achter bij Colgate en Shell/Total bij Exxom c.s., Daimler/BMW zijn niets meer waard vergeleken met Tesla en zo kan men nog een heleboel andere voorbeelden geven.

De hoofdreden dat de beurs van de VS het zo veel beter gedaan heeft, is het enorme gewicht van technologie, dat vooral vanaf 2009 enorm is gestegen. Dat is vooral zichtbaar in de magnificent seven. het is ook de hoofdreden waarom de AEX het de afgelopen jaren relatief goed heeft gedaan (dankzij vooral ASML).

Maar waarom waren die Amerikaanse technologiereuzen ineens zo succesvol? Dat is ook voor mij niet zo duidelijk. Het ondernemingsklimaat van Silicon Valley was het beste in de wereld. Het was prettig toeven in Californië voor de kennisimmigranten. Toegang tot kapitaal was relatief gemakkelijk. Dat hielp ook steden als Amsterdam, Eindhoven en Utrecht in Nederland. In China zag je dat de speciale zones waar alles mocht ineens moesten inbinden van Xi, vooral Hongkong lijdt hieronder. 

Een deel is gewoon toeval en hing in de lucht door de kennisexplosie op internet, na de gedwongen pauze sinds 2000. Het is de opkomst van de smart phone, instagram, elektrische auto's die per toeval (?) ineens optraden. 

it is time to cut rates

 Een verbazend snel herstel op de beurzen na de tech dreun begin augustus kreeg volop voedsel door de speech van Jerome Powell in Jackson Hole. Hij legde veel meer de nadruk op het risico van stijgende werkloosheid dan ik dacht. Dit is de gewenste "pivot" van de FED, de draai van inflatie is het probleem naar werkloosheid is het probleem. De deur naar renteverhoging of een stabiele FED-rente is dicht gedaan. Powell onthield zich van woorden die wijzen op een stelselmatige verlaging van de rente van de FED van 0,25%. Hij hield de deur open naar grotere dalingen van de rente, als dat nodig geacht zou worden. Dat betekent meer renteverlaging dan ik gedacht had.

Het wijst ook op meer angst van de FED voor recessie door te veel werkloosheid. Dat zou dan weer negatief zijn. Maar bij nadere bestudering van de werkgelegenheidscijfers lees je toch ook wel bemoedigende verhalen naast al die bijzondere (betrekkelijk nieuwe) indicatoren die op verslechtering wijzen. De groei van de werkgelegenheid is afgelopen jaar met 818.000 afgenomen, maar was dus nog steeds wel iets meer dan 2 miljoen, helemaal niet slecht. Wel onrustbarend zijn grafieken die suggereren dat het birth death model de groei van de werkgelegenheid tamelijk plotseling met ongeveer 250.000 per jaar aan het overschatten is (niet 525.000 maar 275.000 nieuwe banen door het verschil aan menden die werken in nieuwe bedrijven versus failliete berdrijven) . Positief blijft het lage aantal initial claims voor werkloosheid en het dalende aantal continuing claims. Jim Bianco en John Mauldin  o.a. wijzen op de vele meetproblemen bij het bepalen van de groei van de werkgelegenheid en werkloosheid. Door de hoge immigratie in de VS zijn er veel banen ontstaan die onder de radar blijven. Die zijn er wel, maar hoe goed te meten dus bijvoorbeeld. Dat het niet slecht gesteld staat met de arbeidsmarkt leid ik vooral af uit de hoge (en zelfs stijgende) participatiegraad van de kerngroep werkenden, die tussen 25 en 55. Het lijkt erop dat de werkloosheid echt laag is.

Ryan Detrick is uiteraard nog steeds hopeloos bullish over e beurzen. Zo'n snel herstel, met act dagen op rij hogere beurzen, dat komt niet vaak voor en vrijwel altijd zit je dan in een mooie bull markt. Er waren ook de nodige mooie economische cijfers (die toch wel behoorlijk in tegenstelling zijn met de snel afbrokkelende index van macro verrassingen, waar beurzen vaak negatief op reageren). Meevallende continuing claims, retail sales, veel minder extreem hoge inflatieverwachtingen van particulieren, meevallend vertrouwen midden- en kleibedrijf (NFIB), goede inflatiecijfers, zowel producentenprijzen, importprijzen als consumptieprijzen. Geen wonder dat small- en mid caps het goed deden op Powells speech.

kameraad Kamala kan nog gemakkelijk de verkiezingen verliezen

 Een stralende Kamala Harris is nog steeds bezig met een onverwacht grote opmars in de polls, terwijl de winst van Trump twee maanden geleden nog een done deal leek (zo duidelijk dat aan Project 2025 gewerkt kon worden om een theocrtie in te voeren). Ze is echter nog steeds niet op hetzelfde niveau van stemmen waarmee Biden in 2020 won. Ze lijkt 3% meer stemmen te gaan krijgen dan Trump en dat is minder dan de 3,5% die nodig schijnt te zijn in het systeem van kiesmannen die de president kiezen. 

Nu gaat alles nog crescendo, maar er dreigt het gevaar voor een implosie voor Kamala Harris. Trump kan zo maar iets vinden dat echt aanslaat bij kiezers en Kamala kan op eigen kracht iets onvergeeflijks doen in de ogen van kiezers. Dat hoeft niet te gebeuren, maar zoiets gebeurt behoorlijk vaak bij verkiezingen in de VS.

Harris staat behoorlijk achter bij de blauwe boorden, vooral bij witte blauwe boorden. Er kleeft de smet van ultra links aan Harris vanuit haar achtergrond uit Californië. Clinton won de verkiezingen met de vraag: bent u beter af dan vier jaar geleden? Nee, dus en de met overmacht gekozen Bush senior verloor de herverkiezing smadelijk. Dat is nu ook het probleem. Door de hoge inflatie voelt de kiezer zich slechter af dan onder Trump. Zijn belastingverlagingen zorgden voor een flinke stijging van het reële inkomen, terwijl Biden persoonlijk via geld te verkwisten op ongekende schaal voor torenhoge inflatie heeft gezorgd. Onder Trump natuurlijk niet gebeurd, dan zouden er geen problemen met de supply chain zijn geweest (wie weet wel, maar waarom zou Trump dat niet op wonderbaarlijke wijze hebben opgelost; als hij zou zeggen dat inflatie moet dalen, dan gebeurt dat, want Trump kreeg alles voor elkaar wat hij beloofde (in de ogen van zijn aanhangers)). De overheidsfinanciën zijn uit de hand gelopen en onder Trump is er meer kans dat dit enigszins wordt rechtgezet dan onder Harris. Minder verspilling aan alternatieve energie, subsidie elektrische auto's, meer goedkope olie en benzine en lagere inkomstenbelasting. Deregulering (erg zwak punt voor democraten). Meer steun aan Israël dat zo gekweld wordt door Iran en andere schurkenstaten.

Dat gehamer op het in gevaar brengen van de democratie door Trump pakt tot nog toe averechts uit. Het is Trump die veroordeeld wordt door dubieuze gerechtelijke procedures van democraten die een democratische verkiezing van Trump op ontoelaatbare wijze (in de ogen van zijn aanhangers) schandalig aan het belemmeren zijn. 

Bidenomics was internationaal vergeleken erg succesvol, want alleen de VS zagen het oude groeitempo van voor de pandemie terug, maar de kiezers zien alleen maar hoge inflatie, uit de hand lopende tekorten van de overheid en onbetaalbare huizen en veel te veel gevaarlijke immigranten die hun banen willen inpikken.

Nee, Harris kan nog gemakkelijk verslagen worden. 

In Europa hebben we gezien dat rechtse populisten ook kunnen verliezen. Labour won in het VK en RN  verloor in Frankrijk. Wilders kreeg veel minder dan verwacht steun bij de Europese verkiezingen in Nederland en Vlaams Belang werd niet het grootste in België. 

In Nederland denkt men dat de PVV snel de regering ten val zal brengen. Maar dat lijkt niet zo'n vaart te lopen. De PVV houdt zich keurig aan het verkiezingsprogramma van de VVD, gaat niet populistisch veel met geld strooien. In het kabinet houden de ministers elkaar de handen boven het hoofd. Mevrouw Faber van de fascistische omvolkingstheorie is een kanjer volgens Wilders en een lieve vrouw volgens haar medeministers. Het zit haar mee: de immigratie naar Europa is dit jaar een stuk minder. Verder hoeft ze alleen maar aardig te doen tegen haar ambtenaren. Nee, het kabinet met de PVV zou best wel eens lang kunnen blijven zitten. 

Voldemort (yen carry trade) is back en kunnen de beurzen doorstoten op lagere inflatie en hogere reële lonen

 Rond 5 augustus leek het erop dat beurzen in een afgrond zouden storten. Volmageddon (een enorme stijging van de volatiliteit) kwam als een duveltje uit het (Minsky)doosje en de yen carry tyrade kreeg een mokerslag toegediend. Afgelopen week werd iedereen weer ineens laaiend enthousiast over de beurzen: buy the dip. Want zo geschiedde: losers van begin augustus als Tesla en Nvidia en bitcoin stormden weer omhoog tot weerstandniveaus en soms daar zelfs bovenuit. 

De yen carry trade is iets dat al jaren speelt en niet zo snel zal verdwijnen als de Bank of Japan/ Japanse overheid hier geen serieus werk van maken en dat doen ze niet, want dat is desastreus voor Japanse staatsschuld en aandelen. Af en toe laat Japan die speculanten spectaculair verongelukken om de yen carry trade een beetje evenwichtig te houden, niet te snel uitdijend. Dat is voor zo ver ik me herinner maar een korte periode en daarna begint de speculatie opnieuw, ook nu weer. Voldemort is back! Het is te verleidelijk en het lijkt zo kansrijk. De rente zal in Japan niet erg hard stijgen en kan in de VS en Europa dalen. De niet zo betrouwbare cijfers geven aan dat de hedge funds na een flinke afbouw van de yen carry trade nu weer tamelijk voorzichtig aan het instappen zijn. Dat kan lang aanhouden.

Lance Roberts ziet de bedrijven na de verplichte stop voor hun kwartaalcijfers weer volop eigen aandelen aan het inkopen zijn. Particulieren zijn weer minder benauwd en kopen weer onverdroten voor. Ze staan op record hoge allocaties naar aandelen en dat bij gemiddeld oude aandeelhouders (babyboomers zijn dominant). Zelf ben ik er ook zo eentje. Ik koop sinds een jaar wel obligaties uit mijn deposito's maar ook aandelen en door de koersstijgingen is het gewicht van aandelen eigenlijk te hoog. Maar zoals Augustinus al riep: God, maak mij kuis, maar nu nog niet (mijn middelbare school was het Augustianum in Eindhoven, van de paters Augustijnen).

De inflatiecijfers van de VS waren goed, exclusief huurstijging was er voor de derde maand een daling van de prijzen. Tot grote zorg van de Wall Street Journal die met de tanende inflatieangst de kansen van Trump door het putje ziet gaan.  De cijfers voor de detailhandelsverkopen waren eindelijk eens heel goed en Walmart gaf er ook nog eens een optimistisch sausje over. De loonstijging neemt niet meer af, maar lijkt iets toe te nemen, waardoor er weer een mooie stijging van de reële lonen gaande is (dat speelt ook in heel wat andere landen zoals Nederland).. Initial calims voor werkloosheid vielen mee, waren weer laag. De angst voor recessie wordt weer minder, al komen er toch wel slechte geluiden uit de vastgoedmarkt. Maar dalende hypotheekrente doet dat verstommen. Per saldo lijkt de groei in de VS nog steeds op het tempo van na 2009 te liggen (2 1/4%) en dat is goed, want buitende VS is dat ex India bijna nergens het geval. Zorgen alom over Duitsland, al lijken die weer wat minder te worden en over China, daar worden ze juist groter. Een balansrecessie, veel erger dan Japan na 1990 is haast niet af te wenden. Het buitenland investeert plotseling minder i.p.v. steeds meer in China en de vastgoedmarkt lijkt een moeras te zijn geworden, waar je niet langer rijk uit te voorschijn komt. Er is een vreselijke daling van M1 gaande en dat voorspelt met helaas geode kans toenemende ellende in China.

In de VS is men rotsvast overtuigd geraakt van een hele rij dalingen van de korte rente door de FED. De inflatiecijfers zijn mooi dalend en huurstijging neemt met goede kans verder af. De Sahm rule over oplopen werkloosheid en recessie is oppermachtig. Alles wat Sahm schrijft wordt uitgeplozen door de FED. De FED kan het risico niet meer nemen van rente hoog houden en daarmee oplopende werkloosheid. Rentedaling van de FED is daarom bijna zeker. Als Trump aan de macht komt zal hij zwaar aansturen op rentverlaging. Het midden- en kleinbedrijf snakt er naar. NFIB laat een toenemend geloof in lagere rente zien en minder inflatieproblemen. NFIB steeg mooi (een van de beste leading indicators voor inflatie), beter dan verwacht.. John Mauldin meldt een groeiend enthousiasme van midden- en kleinbedrijf om meer te gaan investeren bij rentedaling. Zo veel dat hij met Yardeni meegaat dat de FED de rente minder gaat verlagen dan is in geprijsd. Maar wel verlagen. De tweejaar rente is inderdaad wat aan d vele kant vooruitgelopen op rentedalingen van de FED. Maar zo erg voor de beurs is het niet als de korte rente iets minder daalt dan nu is in geprijsd. Want als de rentedaling groter zou zijn, dan komt dit waarschijnlijk door zwakkere economische groei dan gedacht, door recessie. Zonder recessie gaat de FED niet naar 3%. Maar wel naar 3,5-4% bij redelijk tot matig inflatienieuws.. 

Ik ben benieuwd of de beurzen verder stijgen. Even pauze kan heel goed.

de miljoenste click

 Deze week is volgens Google de miljoenste click op dit blog geweest. Hoe veel daarvan echt zijn geweest en hoe veel er door spam, SEO etc. zijn geweest, is me totaal onbekend. Vreemd is wel dat zo veel clicks van buiten de landen komen waar Nederlands wordt gesproken. Maar toch, het geeft aan dat er belangstelling is voor het blog, het geeft extra motivatie om er mee door te gaan. Ik doe natuurlijk volstrekt te weinig om meer bezoekers te krijgen. Ik zit niet op Facebook, Instagram etc. en doe bijna niets op X. Ik ben te lui geworden om mijn posten in het Engels te vertalen, alhoewel dat tegenwoordig niet meer zo problematisch is. Ik weet niet of er behoefte is aan specifieke meningen over aparte aandelen, indices. Ik weet tenslotte ook niet hoe het in de toekomst zal gaan. Ik zou graag weten over er behoefte is aan specifieke meningen van mij, anders dan de rente en inflatie.

was dit de correctie of komt er nog een derde stap of zelfs een enorme bear market?

 Er is weer wat minder onrust, de paniek is wat weg aan het ebben. Techneuten zijn weer wat moed aan het vatten, het 40-weeks gemiddelde van de S&P500 is niet doorboord. Ik las dat van de Dow Jones 15 aandelen in een horizontale trend zitten, 12 in opwaartse trend en slechts 3 in een neerwaartse trend. Dat is best goed. Er is een herstelrally gaande en die lijkt te gaan naar het 50-daags gemiddelde. Dan wordt het spannend. Zakken we weer weg of zet het herstel door? Moeilijk te voorspellen.

Sommigen zien een enorme bear market op ons afkomen, best wel met behoorlijke kans (bijvoorbeeld Jan de Boer). Je hebt de volhouders die een vreselijke recessie zien en aandelen veel te duur vinden. Er is een lange periode van slechte beurzen nodig om de waarderingen weer wat meer normaal te krijgen en de nodige nieuwe structureel negatieve dingen moeten ook nog verdisconteerd worden (zoals structureel hogere inflatie, gemiddeld duidelijk lagere economische groei, einde van hoge groei China/ inpikken Taiwan, verdwijnen van peace dividend, opkomst protectionisme, problemen door climate change (inclusief misoogsten), flink bezuinigen door nu nog pot verterende overheden  en zo kan men nog wel even doorgaan). Redding moet komen vanuit de technologie, maar daar begint men benauwd te worden dat artificial intelligence wel enorme investeringen vergt, maar niet de gehoopte wonderbaarlijke opbrengsten oplevert  (Haalt Meta die $ 30 miljard eruit? Wordt autonoom rijden wel die grote blockbuster voor Tesla?). De lijst van negatieve ontwikkelingen is lang genoeg om te mogen verwachten dat het een keer goed mis zal gaan in de komende circa vijf jaar (het beruchte door Ter Veer en mij geschetste Chaotische Neergangscenario). Maar komt dit nu al? Ik denk het nog niet, al wordt het vanaf volgend jaar wel steeds spannender, vooral als Trump wint, Xi iets moet doen om Chinezen trots te maken nu ze niet meer rijk worden en Poetin steeds verder in problemen komt door Oekraïne. Er zijn wel grote krachten op gang aan het komen om een langdurige wapenstilstand te forceren door Poetin ongeveer te geven wat hij wil, wat nu door Rusland is bezet.

 .Het macro plaatje maant tot voorzichtigheid, leidt tot de verwachting van nog een derde klap(je) naar beneden van de beurzen, als de relief rally achter de rug is (uiteraard geen garantie).  Het grootste risico zit in het te veel oplopen van de werkloosheid. Nu gaat dat allemaal heel langzaam, maar als je de grafiek van de werkloosheid ziet in bijvoorbeeld de VS, dan kun je alleen maar stellen dat werkloosheid zelden stabiel is en dat na een beperkte lineaire stijging een niet lineaire snelle stijging normaal is. Sahm heeft dat uitgewerkt. Het is een proces waarbij particulieren en bedrijven steeds voorzichtiger  en er uiteindelijk allemaal vervelende dingen gebeuren met een recessie als gevolg. De beruchte reflexiviteit. Dario Perkins ziet dat niet lineaire deel van de stijging nog niet geburen, die negatieve doorwerking van de beruchte reflexieve processen ziet hij nog niet. Ik denk dat hij gelijk heeft. Hij stelt ook dat sinds enkele maanden er een verschuiving heeft plaats gevonden in hoe men denkt over de (Amerikaanse) economie: van meevallend sterk en dat zal wel zo blijven tot een wat zorgelijk wordende afzwakking die niet moet doorzetten. De FED lijkt daarom behind the curve, maar dat hoeft nog niet ernstig te zijn. De rentecurve 10 -/- 2 jaar staat op het punt weer normaal te worden en dat kan ook over enige tijd met de officiële variant 10 jaar -/- 3 maanden gebeuren. Dat is het moment waarop volgens de rentecurve de recessie moet beginnen. Er komt hulp van de FED, maar de overheid is gestopt met extra te veel uitgeven. Voorlopig wordt even zachtjes op de rem getrapt en de invloed daarvan wordt normaalgesproken pas voelbaar na de verkiezingen.

.  

capitulatie lijkt niet compleet op neerwaartse bijstellingen voor macro

 De eerste klap is gevallen op de beurzen. Op vrijdag ging het plots fors naar beneden. vooral de yen carry kreeg de schuld en heel het weekend ging men dat nog eens flink aandrukken, het was immers vreselijk. Op maandag dan de verdere daling in vooral Japan. Het Plunge Protection Team kwam in actie. de Bank of Japan zei dat ze toch niet zulke verschrikkelijke ellendelingen waren en de rente niet zouden verhogen als de markten instabiel zouden zijn/ blijven. Allicht niet, want dan gaat de rente te veel omhoog voor de baas, de regering van Japan en ook met de enorme belangen in Japanse bedrijven van de Bank of Japan (zo enorm winstgevend op het ogenblik) gaat het dan problematisch. Maar het kwaad was aangericht met die ene vreselijke renteverhoging van 0,25%, toch ontzettend veel meer dan ze in Japan de afgelopen decennia gewend waren geraakt. 0% rente met lichte deflatie (nu even niet, maar met wat geduld komt het terug) is tenslotte prima volgens mevrouw Watanabe.

Toch denk ik dat de capitulatie nog niet volledig was. In de VS is men de beurs toch tegen een wat ander licht aan het houden, want men (inclusief gezaghebbende goeroes) ziet ineens meer kans op een recessie. De particulier is echt onzeker geworden. Is er nu al een recessie aan het beginnen, of komt die binnen zes maanden of binnen een jaar? Dan moet je voorzichtiger worden. Niet meer zo hopen op dat herstel van de winsten van technologie na het moeilijke eerste half jaar, dat weggewuifd is door uitermate zonnige vooruitzichten voor de rest van 2024 en vooral 2025. De analisten zijn net gewone particulieren en snijden daarom maar eens wat meer in hun winstvoorspellingen voor de rest van 2024 en 2025. De winsten in het tweede kwartaal waren best goed, eindelijk weer iets beter dan vorig jaar gemiddeld. Zelfs in Europa viel het mee en waren er meer bedrijven die de vooruitzichten naar boven bijstelden dan naar beneden. Maar als er toch een recessie komt, dan kunnen die vooruitzichten in de vuilnisbak, af te doen als kansloze pretpakketten.  

Vooralsnog is het onduidelijk wanneer er een recessie komt in de VS. Het gaat nog te goed met de dienstensector en de credit spreads zijn nog te laag voor nu al een recessie. Het zou me verbazen als die binnen zes maanden komt, maar een start ergens in 2025 geef ik toch wel 50% kans of iets meer. Dat hoeft geen erge recessie te worden en de centrale banken staan al in de startblokken om de rente flink te verlagen. De 1 jaar inflatieswap zet nieuwe dieptepunten in de VS. Men moet toch fiscaal iets doen voor de middenklasse, al zal dat niet al te uitbundig worden in het eerste jaar na de verkiezingen (vergelijk Labour in het VK). . . 

wereld vergaat niet, maar slecht nieuws is slecht nieuws

 En ineens brak er paniek uit op de beurzen, bij de chip/aandelen vooral afgelopen week. Voorlopig is de paniek nog beschaafd, maar de VIC stootte flink omhoog net als de verwachte rentedaling van de FED. 

Ineens is er van alles mis: 

1. de angst voor een recessie in de VS is flink toegenomen vanwege de stijging van de werkloosheid. De (lang)Sahm rule is getriggerd: de werkloosheid is nu zo veel gestegen dat de VS vroeger altijd, maar dan ook altijd in een recessie zat. Deze keer is dat niet zo duidelijk, omdat de groeitrend van de werkgelegenheid op zo'n 170.000 per maand zit, afnemend weliswaar, maar voldoende om een recessie te voorkomen maar onvoldoende om een oplopen van de werkloosheid tegen te gaan. Afgelopen maand was de groei van de werkgelegenheid slechts 114.000 volgens de eerste schatting, maar het slechte weer (orkanen) zorgde voor zo'n 30 tot 50 duizend banenverlies. De participatiegraad voor leeftijd gecorrigeerd steeg rustig ietsje verder (=bij oplopende werkloosheid durven weer meer mensen een baan te zoeken). Op zich wijst dit nog niet op naderend onheil, wel op iets lagere groei dan trend. De cijfers waren wel voldoende slecht om extra renteverlagingen in te prijzen, maar als de paniek even wat wegebt, kan dat weer iets minder worden. Het betekent wel dat slecht nieuws slecht nieuws is, grote druk op cyclische aandelen betekent die door zonnigere renteverwachtingen nog niet goed gemaakt worden.

2. de yen carry trade staat onder zware druk. Die donderse bank of Japan verhoogde de rente met een ongehoorde 0,25%. De angst sloeg de beleggertjes om het hart, want dadelijk doen ze nog meer erge dingen om de yen weer wat sterker te maken. Een plotseling veel sterkere yen na een periode van zwakte, dat is diverse keren eerder gebeurd.  Dus even de yen carry trade afbouwen om het risico af te bouwen. En dat is buitengewoon slecht voor alle risicovolle zaken die met die yen carry zijn gefinancierd. Beleggen op momentum is ongekend populair, dus de winnaars van gisteren worden gedumpt. Technologie dus. Het is plotseling erg populair om de yen carry trade aan te halen als bron van alle ellende. We worden er wel erg bang voor gemaakt. 

3. Tegenvallende cijfers van grote technologie-aandelen. Deze week Intel en in mindere mate Amazon, maar AMD redde enigszins. Intel gaat al jaren niet meer zo best, dus dat ze de slag om AI nog niet winnen is niet zo'n verrassing. Wat wel opvalt is dat technologie weer cyclisch is. In de coronatijd bleef technologie tot bijna ieders verrassing (ook de mijne) overeind in de beursval.  

4.Politieke onzekerheid. Die is er altijd, maar deze keer maakt men zich ongerust over de slinkende kansen van Trump. De verkiezing leek al gewonnen, maar plotseling ging die oersaaie niets presterende vicepresident Harris stralen.. Trump begon met die akelige JD weer eens flink te discrimineren, maar nu scoort het ineens niet meer zo goed. De democraten verloren in de peilingen om het presidentschap met  name vanwege de afnemende steun van jongemannen, onder de 30. Echte mannen stemmen op Trump, niet op een cat lady of seniele oude man. Republikeinen proberen van alles om de gust van de jonge kiezer te winnen. Ze gaan vol in met gunstige maatregelen voor crypto. Natuurlijk moet de FED enorme hoeveelheden bitcoin gaan aanhouden als reserves, weg met dat goud en waardeloze buitenlandse valuta's. Bitcoin leek naar 100.000 te gaan, maar met de tanende populariteit van Trump gaat het ook minder crescendo met bitcoins, voorlopig althans.

5. Rotatie. Men verkoopt eerst technologie en cyclische rommel, om daarna pas voorzichtig in te stappen op defensieve aandelen zoals nutsbedrijven, gezondheidszorg en voeding. Die vertraging is meestal negatief voor beurzen. Techneuten zoals Tostrams signaleren dan een geldstroom uit de beurzen.

Maar de beurswereld vergaat nog niet, tenzij er een ernstige schok komt (de tijden worden hier wel langzaam gevoeliger voor, maar meestal is het niet goed om hier op in te zetten).

Voorlopig wijzen diverse indicatoren nog op doorgaande economische groei in de wereld. Bijvoorbeeld die van CrossBorder, die gespecialiseerd is in analyse van liquiditeiten. De groei tobt rustig door, zij het wel op een iets lager pitje door China en Duitsland. Overigens is de Sahm-rule niet erg geschikt als timing instrument voor de beurs. Bij trigger van de rule was de beurs soms op het hoogtepunt en dan weer op het dieptepunt (zelfs vaker).

De credit spreads zijn nog laag, al liepen ze vrijdag wel op. Dit wijst nog lang niet op een recessie. De cijfers van ING wezen wel op de noodzaak om meer te reserveren voor verliezen met bijbehorend extra benodigd risicokapitaal, maar uit de huidige hoge winstgevendheid is dit geen probleem van betekenis (tot nog toe).

De winstcijfers waren redelijk. 80% beter dan verwacht (normaal is ongeveer 70-75%, omdat bedrijven van te voren de verwachtingen naar beneden hebben gepraat om zo de cijfers mee te laten vallen en dat gebeurt dan dus ook in 70-75% van de gevallen, maar dat hoeft de koers nog niet omhoog te zetten, want meevallers waren verwacht) , gemiddeld 6% beter dan verwacht (normaal is 4-7%) . Op jaarbasis is allemaal niet zo geweldig, vooral buiten de VS niet, maar het is niet zo slecht dat je aan de alarmbel moet gaan trekken. Er is al behoorlijk wat lucht gelopen uit de technologiekoersen. Het kan uiteraard nog flink lager. Bijvoorbeeld ASML op 660 en Besi op 80 zou me niet echt verbazen. Maar dan zijn ze wel weer erg koopwaardig bij de (dan wie weet achterhaalde) wijsheid van nu.

FED behind the curve

 Powell zei het nog zo voorzichtig. Het zou zo maar kunnen dat de rente in september verlaagd wordt als de inflatiecijfers goed blijven en de arbeidsmarkt niet te veel sterker wordt. Maar men prijsde meteen 100% kans in op een verlaging van minstens 0,2% in september en misschien wel 0,5%. Geen twee, maar drie renteverlagingen in 2024.

Powell kan het niet goed doen, want met een renteverlaging in september roept hij de eeuwige toorn af van de republikeinen die dit als onbeschaamde inmenging zien om de verkiezingen te beïnvloeden in de verkeerde richting. Maar zonder renteverlaging krijgt hij de democraten over zich heen die vinden dat hij een te groot risico neemt met de door de FED afgedwongen groeiafzwakking via oplopen van de werkloosheid. Sahm (recessie als werkloosheid te veel oploopt, zoals nu) straft bijna onmiddellijk tenslotte.  

Een renteverlaging in juli is wel besproken, maar dat kon niet, want dan zou de markt te veel verrast worden. Het was nu eenmaal niet in geprijsd en zonder recessie verrast de FED niet (nooit zelfs de afgelopen decennia)  met renteverlagingen. Maar de voorwaarden om de rente te verlagen waren er wel. De inflatie is voldoende gedaald, de reële natuurlijke rente is volgens de FED-specialist hierin veel te hoog. De arbeidsmarkt vertoont behoorlijk wat tekenen van afzwakking, al is het nog niet erg slecht gesteld met de arbeidsmarkt. De geldgroei is te laag in de ogen van de monetaristen en verdient wat aanzwengeling. Powell maakte zich ook duidelijk enige, geen grote, zorgen over de arbeidsmarkt. Tja, als de werkloosheid al oploopt bij 230.000 banengroei, dan is er vrijwel zeker een hogere werkloosheid in het verschiet. Al met al lijkt het erop dat de FED behind the curve is door niet te willen verrassen en door de republikeinen niet al te erg voor het hoofd te stoten. Een rentedaling in juli was beter geweest denk ik.

Vooralsnog lijkt de Amerikaanse economie nog het groeipad van 2 1/4% vast te kunnen houden, maar dan moet je dit niet te lang saboteren met een te hoge rente. Het risico voor de macro ligt aan de neerwaartse kant. Je ziet dit ook aan de relatief slechte performance van cyclicals. Dat dreigt dus nog even zo te blijven zonder extra hulp van FED en ECB. PBoC is nu al wel in help stand gegaan. BoJ werkt nog tegen.

tech rally stokt op tegenvallende omzetten en minder vrije cashflow

 De verkiezingskoorts in de VS houdt velen in de ban. Kamala is ineens populair, maar uiteraard totaal verguisd door de republikeinen en sommige democraten vanwege haar falend immigratiebeleid. Impeachment roepen de republikeinen en tot voor kort steunden zes democraten dat ook, uit angst om niet herkozen te worden vanwege slap immigratiebeleid. Trump kan rekenen op een flinke berg stemmen, wat voor rare dingen hij ook uitkraamt. Zoals de commentaren zeggen: zijn bodem in de peilingen is hoog, maar het plafond van hoe veel stemmen hij kan krijgen is laag. ,Het is een cult en zijn aanhangers accepteren niet dat hij verliest nu God ervoor heeft gezorgd dat hij de aanslag overleefd heeft. Zorgen alom trouwens bij republikeinen die ook wel zien dat het te veel over de belangen van Trump gaat en te weinig over de belangen van anderen en vooral ook hoe kansloos project 2025 is, dat een soort theocratie van Amerika maakt, waarin volgens Trump de mensen niet meer hoeven te stemmen over vier jaar. God is OK tenslotte.

Ik zie een opleving uit de depressie van sommige democraten die de moed totaal hadden opgegeven van een overwinning van Biden. Dit kan de peilingen van het consumentenvertrouwen flink beïnvloeden. Die zijn nu uiterst negatief vanwege sombere verwachtingen dat de verkeerde president van Amerika wordt. Er wordt een torenhoge inflatie verwacht door velen, gemiddeld schiet de inflatieverwachting omhoog bij de peilingen van consumentenvertrouwen. Ondertussen gaat het overigens prima met de trend van de inflatie. Het moet nog wat lager van de FED, maar dat gaat lukken met lagere huurstijging zoals tamelijk waarschijnlijk is. De hogere transportkosten vanuit verre buitenlanden gaat helaas wel voor wat meer inflatie zorgen van de goederenprijzen. Extra importtarieven doen daar straks nog een schepje bovenop.

Er gaan steeds meer stemmen op dat de FED de rente nu al moet verlagen of in september met 0,5% vanwege de Sahm-rule. Dat is op het ogenblik de meest gezaghebbende regel over werkloosheid en recessie: bij 0,5% stijging vanaf dieptepunt (zoals nu gebeurd is), zit de VS in recessie. Het werkt iets preciezer, zodat de regel nu nog niet 100% kans geeft aan een recessie, maar wel een veel hogere kans dan normaal buiten een recessie. De regel wordt overigens iets gesaboteerd door het hoge aantal immigranten dat werk vindt, waardoor er toch groei mogelijk is, terwijl de werkloosheid toch oploopt. De FED is een echte gelover in de Sahm rule en zal dat vrijwel zeker meenemen in de toelichting waarom ze de rente in september gaan verlagen. US financial conditions werken de economische groei nu ook tegen, dus de FED moet de druk van Trump weerstaan en de rente voor de verkiezingen al verlagen (op straffe van ontslag na winst van Trump dus)..

We hebben nogal wat heftige koersreacties gezien op de verhalen bij de kwartaalresultaten. De winsten waren normaal boven verwachting, maar slechts 43% wist de omzetverwachtingen te verslaan (en dat bij 2,8% groei BNP in tweede kwartaal, boven de consensus van 2%). Een en ander betekent natuurlijk wel dat de marges meevallen. Dat moet uiteindelijk toch de winkel redden. Brian Gilmartin denkt dat het ook komt door de grote investeringsplannen van tech. Google gaat bijvoorbeeld van $32 miljard naar $48 miljard. Dat is een enorme aanslag op de cashflow, vooral de vrije cashflow. Als deze investeringen rendabel zijn dan is er niets aan de hand, maar als iedereen te wild aan het investeren is, dan is er een probleem met de verwachte te verdisconteren cashflows en dus de koersen..

uit welke kokosboom is de beurs gevallen

Een stralende Kamala Harris is bepaalde uitdrukkingen populair aan het maken.  I eat no for breakfast. En, de uitdrukking van haar moeder: uit welke kokosboom ben je net gevallen. We komen van verschillende schepen, maar zitten allemaal op dezelfde boot.

De beurzen zitten wat in de min. Er moet wat over optimisme uit de markt lopen. Het macroplaatje is wat aan het verslechteren. Er is een onduidelijke rotatie gaande uit de magnificent seven naar small cap en niet al te cyclische waarde (financials, voeding etc.). Cyclische aandelen doen het niet goed. AKZO, altijd kans op zakken in de volksmond, deed die naam weer eer aan. De economische vooruitzichten vallen op het ogenblik wat tegen, vooral in China/ Japan en Europa. In de VS is er de economische push vanwege de verkiezingen, prima monetair gestuurd door Janet Yellen, de steunpilaar van het oude vrijhandelsdenken. Na de verkiezingen gaat dat natuurlijk teugvallen. Zonder schok van Trump of iets anders lijkt de VS toch nog wel op het oude groeipad sinds 2010 van 2 1/4% per jaar te blijven zitten (met wat meer steun van de FED en disinflatie). De FED (Williams, die hier veel over gepubliceerd heeft) denkt dat de natuurlijke reële korte rente niet veel is gestegen sinds corona. Ik hoop dat ze gelijk krijgen, want dan kan de korte rente flink dalen (meer dan nu is in geprijsd) en blijft de inflatie in de buurt van 2% (er niet veel boven). De FED is duidelijk meer bezorgd geworden over de werkloosheid en ziet de vastgoedmarkt verzwakken.

In China krijgt de oude garde de groei niet meer in het gareel. De plannen van het derde plenum werden als weinig ambitieus gezien en niet voldoende stimulering van de groei. Dat lijkt ook onmogelijk, want China kan de economie niet meer veel stimuleren met bouwen van vastgoed en financiering van infrastructuur met grondverkopen.

In Europa gaat het niet best met Duitsland en nu ook Frankrijk. Over het VK komt wat meer optimisme. Maar Europa staat zwak, met Duitslands onhandige energiepolitiek als symbool van hoe het niet moet. In Frankrijk willen de socialisten en RN de zo met zo veel moeite voor elkaar gekregen pensioenhervormingen terugdraaien. Erg slecht voor het geloof van de solvabiliteit van Frankrijk. . 

Er zijn behoorlijk wat waarschuwingen dat je de huidige dip niet al te snel moet gaan kopen. De trend van de winstherzieningen is aan het verslechteren, vooral ook bij tech. Ryan Detrick blijft optimistisch, al verlegt hij dat optimisme meer naa de gewone aandelen en small/ mid cap. Buitende magnificent seven vallen die winstherzieningen nog wel mee. Hij ziet nog steeds goede kansen voor aandelen komend jaar, maar even rust zou heel gezond zijn. Je weet maar nooit uit elke kokosboom de beurs gaat vallen.

J.D. en postliberaal Trumpisme

 J.D. Vance is een interessante keuze van (de zonen van) Trump als kandidaat vicepresident. Hij moet het Trumpisme nieuwe intellectuele onderbouwing geven. Met zijn opvoeding en vooral zijn boek heeft hij de basis gelegd voor een glanzende politieke carrière. Hij legt uit dat de deep state heel onrechtvaardig is voor veel witte deplorables. De wegkwijnende staalfabriek van Middletown staat symbool voor wat mis is met heartland Amerika. Weg zijn de goede banen voor de middenklasse en daar zijn de drugsproblemen. De doorsnee man en vrouw geven het op of worden alweer ontslagen vanwege verslaafd aan crystal meth. De zittende elite helpt de mensen niet en moet vervangen worden. Anderen hebben voor hun problemen gezorgd en nu zijn ze aangewezen op die vermaledijde voedselbonnen waarmee de democraten strooien. J.D. lukte het, mede dankzij zijn grootouders (en natuurlijk vooral ook omdat hij buitengewoon slim is), om zich te onttrekken aan de neergang van de witte middenklasse van Middletown. Via het leger kwam hij op Yale en zo bij de miljardairs zoals Peter Thiel en zo dus ook bij die door hem aanvankelijk zo verafschuwde elite, die overal de schuld van krijgt van de mensen die het steeds slechter hebben en daarom iets anders willen, iets dat Trump in overvloed te bieden heeft. 

J.D. noemt zich een postliberaal. Dark Enlightenment met als held bijvoorbeeld Deneen. Drain the swamp. Amerika moet bestuurd worden zoals een bedrijf, via een krachtige leider. Weg met globalisering en internationale samenwerking. Immigratie stoppen zodat ook de witte Amerikaan niet weggeconcurreerd wordt met een laag loon. Oude normen en waarden moeten weer de boventoon voeren. Meer gemeenschapszin (onbetwist goed natuurlijk, maar ik hoor het partijen als BBB sympathieker formuleren). Luisteren naar de dominee en pastoor en je niet bemoeien met buitenlandse oorlogen. Je moet zo min mogelijk afhankelijk zijn van het buitenland. Meer protectionisme dus, geen hulp aan Oekraïne van betekenis, weg met woke dingen als transgenders [wat hebben die toch verkeerd gedaan, het zijn toch geen misdadigers, ze zijn ook nog eens niet talrijk genoeg om de economie en gezinsleven flink te beïnvloeden] en de extreem linkse hobby's. Neerkijken op die luie uitkeringstrekkers en hard werken, zoals het conservatieve protestantisme leert.  Om duistere redenen wordt climate change ontkend door een groot deel van de rechtse kiezers. Veel geld verdienen aan fossiele brandstoffen moet de problemen van Amerika oplossen via belastingverlagingen. Besparen op onderwijs (opheffen ministerie van onderwijs), gezondheidszorg (en de gemiddelde Amerikaan leeft nu al zo'n vier jaar korter dan de West-Europeaan).  Het klinkt aantrekkelijk voor de boze kiezer, maar of ze dan zo veel beter af zijn... De elite van de tech miljardairs heeft het voor het zeggen en straks nog meer (Elon Musk investeert niet voor niets $ 45 miljoen per maand in de verkiezingscampagne van Trump).Het creëren van prikkels voor het bedrijfsleven, deregulering zijn natuurlijk wel positieve zaken, die republikeinen meestal beter voor elkaar krijgen dan democraten..

De democraten stellen hier nog steeds niet een goed alternatief tegenover. Biden moet elke dag zeggen dat hij nog in de race is en steeds meer getrouwen vallen hem af. Zijn economisch beleid is echter bijzonder succesvol geweest. Meer dan onder Trump was de economische groei van Amerika hoger dan in de rest van het Westen (maar de belastingverlagingen van Trump waren een enorm succes voor zijn aanhangers, echt leidend tot meer inkomen) . Er is vaart gemaakt met repareren van infrastructuur en nieuwe technologie, herstel van de industriële infrastructuur. Winsten groeiden, records voor beurzen, de werkloosheid laag en inflatie is gedaald. Voor minder inflatie moet je op Harris stemmen, niet Trump aldus de overgrote meerderheid van economen en zichtbaar in de obligatiekoersen wanneer Trump nog duidelijker lijkt te gaan winnen. Amerika dreigt een theocratie te worden onder Project @025 onder leiding van ayatollah Trump en J.D.