de gedachten over asset allocatie veranderen

 De afgelopen decennia was een 60/40 allocatie oer aandelen en vastrentende waarden zo ongeveer het evangelie voor vooral Amerikaanse beleggers. Als je te veel ouder was dan moest je aan een lager gewicht dan 60% voor aandelen denken. Buiten Amerika is men meestal wat minder dapper en gooit men institutionele portefeuilles vol met liefst langlopende obligaties en in vooral Nederland en het VK ook met renteswaps.

Door de lange periode met een negatieve correlatie tussen aandelen en obligaties kwamen er beleggingsproducten die met leverage, hefboomwerking daarop inzetten. Nog meer vastrentende waarden, want dan kan men ook wat meer aandelen kopen. En vooruit, ook in andere zaken beleggen zoals private capital, grondstoffen en natuurlijk vooral ook vastgoed. Bridgewater is er groot mee geworden.

Die negatieve correlatie tussen aandelen en obligaties is verdwenen door de inflatieangsten. Die negatieve correlatie is er alleen bij de gratie van angst voor deflatie. Die zendt de rente extreem naar beneden juist in tijden dat het slecht gaat. Zie China waar je dit soort strategie nog wel zou kunnen toepassen. Langlopende obligaties kopen tegen record lage rentes en dan nog koerswinst boeken ook. Gevaarlijk, maar het was zeer renderend in het Westen van 1995 tot ongeveer 2022. 

Naar verwachting is de periode met langdurig vechten tegen deflatie weg in vooral Amerika. Eerst was er een waanzinnige geldgroei vanwege stimulering met corona, nu ziet men importinflatie en hoge loonstijging. Arbeid is schaars geworden en de goedkope immigranten dreigen op te raken. Er is een groeiende vraag naar zorg en dat is slecht nieuws voor de mensen die hopen op lagere inflatie. 

Scott Grannis is niet bang voor inflatie omdat de geldgroei (M2) weer op de oude trend van 6-7% zit. Importtarieven hebben dan niet zo'n verstorende werking zo lang er geen aanbodschok is. Maar opstekend optimisme over de toekomst onder Trump kan leiden tot de gedachte dat men minder geld als voorzorg tegen slechte tijden hoeft aan te houden. Geldgroei is inflatoir als de vraag naar geld niet even veel toeneemt. Bij oplaaiende optimisme is dat niet zo en dus dreigt meer inflatie dan we gewend zijn bij 7% groei van M2. Behalve natuurlijk als het belegd wordt vanwege vertrouwen in de toekomst. Dat lijkt ook het geval en daardoor lijkt het toch wel mee te gaan vallen met die inflatie.

De particulier heeft duidelijk meer vertrouwen in beleggen in o.a. aandelen gekregen onder Biden en dat lijkt zo te blijven onder Trump. 

De institutionele belegger lijkt iets minder enthousiast geworden over aandelen, maar vooral ook over obligaties. Iedereen wil nu een betere risicobeloning over beleggen in obligaties. nu het inflatieverhaal niet meer zo zonnig is en men over van alles en nog wat enthousiaster is geworden, misschien met uitzondering van commercieel vastgoed. De risicopremie van obligaties wordt geschat met denkbeeldige termijnpremies.

De gouden tijden van obligaties met negatieve termijnpremies lijken voorbij. Pensioenen moeten meer inflatiebestendig worden en  daar horen andere beleggingen bij dan langlopende obligaties, niet geïndexeerd voor inflatie.  Men heeft de buik vol van de wanprestaties van langlopende obligaties en kijkt verlekkerd naar de mooie, veel betere resultaten van bijvoorbeeld goud en vooral crypto voor de belegger met stalen zenuwen of die beleggen als een loterij ziet. 

Plotseling zit men te dubben of je als institutionele belegger in crypto moet. Als het fout gaat is dat een groot reputatierisico en dus doet men het liever niet, het heeft immers geen inkomen is vrijwel geheel gebaseerd op speculatie. Die speculatie kan trouwens nog veel groter worden als Trump de FED weet te dwingen in crypto te beleggen. Wedkantoren houden het op een ongeveer 40% kans daarop. Maar de FED wil echt niet, want dat bedreigt het privilege van het gratis uitgeven van nieuwe dan waarschijnlijk niet meer zo betrouwbare dollars

Maar duidelijk is dat men door het verdwijnen van d negatieve correlatie tussen aandelen en obligaties uit leverage moet en uit langlopende obligaties. Men moet meer in grondstoffen zoals goud en liefst ook meer in andere zaken die het goed doen bij hogere inflatie en economische groei door AI en robotics. Er was angst dat de winsten zouden worden afgeroomd als arbeid schaarser zou worden, maar door het aan de macht komen van rechts populistische regeringen is die angst flink afgenomen. Importtarieven zijn slecht voor consument, niet producent. Trump moet de aandelenkoersen hoog houden, anders is het gedaan met zijn populariteit (och hadden we maar die mooi stijgend beurzen onder Biden roept men dan). Dus winsten mogen wel hard stijgen, ook al is dat zeer tegen de zin in van links. 

Meer aandelen, grondstoffen en alternatieve beleggingen en minder obligaties en wellicht ook commercieel vastgoed. En bij meer geloof in de toekomst blijft men flink in technologie beleggen, maar natuurlijk niet tegen steeds hogere koerswinstverhoudingen als de rente stijgt. Beurzen houden niet van een lange rente boven 4,5% in de VS.

het nieuwe jaar met meer van hetzelfde: rente China omlaag, dollar omhoog, Duitsland bashing en weinig aandelen trekken de beurs

 De oude trends zetten zich nog even voort. Of misschien blijft het wel langer zo, men vertrouwt erg op momentum. Dezelfde aandelen worden bijgekocht. De breedte van de markt is abominabel slecht en vroeger was dit een tamelijk betrouwbaar voorteken van naderende ellende op beurzen. Nu even niet (?), al enige tijd niet dus. De winstverwachtingen in de VS stijgen rooskleurig, er wordt behoorlijk veel winstgroei en omzetgroei verwacht bij een niet zo hoge verwachte groei van het BNP in de VS. De magnificent seven, misschien 8 doen hun plicht in de verwachtingen althans. Teleurstelling bij Nvidia is een populaire angst in de voorspellingen voor 2025. Maar men koopt onverdroten voort, althans voorlopig.

Het rentegeweld lijkt even gestopt in de VS. In China daalt de rente verder naar steeds verder onder die van Japan. Ze gaan Japan na-apen met steeds grotere fiscale stimulering die tegenvallend weinig zoden aan de dijk zetten. Maar het helpt wel wat natuurlijk. Chinese economen gaan veel positiever worden, anders worden ze opgepakt door de regering en oneervol ontslagen, zo is de nieuwe oekaze ongeveer. Ondertussen stijgen de schulden in China versus BNP in rap tempo door en dat bij een wellicht iets optimistische meting van dat BNP (een grafiek met nu hogere schulden China dan VS was erg populair afgelopen week). Hoe moet de groei in China op 5% blijven bij een krimpende beroepsbevolking, stijgende jeugdwerkloosheid en een zieltogende huizenmarkt en volop "hidden debts" bij de lokale overheden die al veel te veel bruggen en lege gebouwen etc. hebben neergezet? Het is in China verboden om de economie de put in te praten, maar gelukkig woon ik in Amsterdam. Ze kunnen beter Kekius Maximus, alias Elon Musk tegenwoordig op X, inhuren om wat positieve algoritmes op Chinezen los te laten met vernietiging van negativiteit verspreidende algoritmes. 

Somberheid blijft over de groei in Duitsland, nu ze geen goedkoop aardgas uit Rusland krijgen en niet lekker kunnen exporteren en importeren met China. De rem op de schulden lijkt voorlopig stand te houden, al hoop ik van niet. Een hoger tekort op de staatsbegroting was in de tijd dat ik studeerde goede politiek als dat gebruikt werd voor investeringen (in digitale zaken, andere infrastructuur, onderwijs, goedkope energie etc.)

  In Nederland gaan de reclames voor gokken gewoon door. Men verpakt het met het een beetje steunen van goede doelen zoals zielige dieren en sportverenigingen in de regen. Hoop doet kopen. Beleggen/ speculeren wordt verkocht met: baby, jij kunt het ook. Als baby(boomer) het kan, dan is het ook voor jou mogelijk. Het is wat ouderwets, want het zou nu babe moeten zijn. Maak niet te veel kosten met verhandelen van shitcoins roept men. Overmaken van geld via de bank blijft goedkoper natuurlijk, maar dan heb je niet de koersstijging die alle dromen te boven gaat. Had ik maar fartcoins hoor ik af en toe. Saylor is op bezoek bij Trump geweest in Mar-a-Lago en koopt flink bitcoins bij, zo'n $ 2 miljard schijnt het plan te zijn. Want hij gelooft vast dat bitcoins een deel gaan worden van de valutareserves van de FED. Niet logisch, want dat ondergraaft het privilege van onbeperkt dollars creëren, maar niet onwaarschinlijk onder Trump. Wedkantoren gaan voor ongeveer 40% kans in 2025 of 2026.  

zijn we over een jaar blij of geschokt met Trump

 Trump maakt heel wat los, goede dingen en slechte dingen. We waren niet meer zo verrast als in 2016. Deze keer kan Trump echter veel meer van zijn plannen doorvoeren dan in 2016, toen hij slechts met de grootste moeite een ploeg trouwe volgelingen bij elkaar wist te vinden. Hij heeft nu niet alleen de steun van de partij, de popular vote maar ok de meerderheid in de senaat en het congres.  We hebben op het ogenblik een president zonder macht, een president elect met meer macht en op de achtergrond de president non elect die steeds meer gewantrouwd wordt door de originele volgelingen van Trump. Herrie met Musk is een veilige voorspelling als hij te veel aan de touwtjes gaat trekken. Voorlopig heeft Trump meer dan ooit de touwtjes in handen en moet Musk zien dat hij nogal eens niet zijn zin krijgt. 

Het is volstrekt onduidelijk wat Trump voor elkaar gaat krijgen. Hij heeft de loden last van een uit de hand gelopen overheidstekort met bijbehorende fiscal cliff. Het wordt al heel moeilijk de oude belastingverlagingen overeind te houden, laat staan om nieuwe door te gaan voeren. Die vrede in Oekraïne is niet in één dag te regelen. Inflatie is nog steeds een probleem. De lange rente is niet zo maar zo veel gestegen. Handelsoorlogen lopen volgens de theorie altijd verkeerd af. Voor China overigens met meer kans dan voor de VS. Natuurlijk zorgt dat voor meer inflatie. Maar Trump zal veel voorzichtiger met die handelsoorlog zijn dan nu lijkt, dat is een tamelijk veilige voorspelling. Ook wel dat hij veel kans maakt op de Nobelprijs voor de vrede vanwege het regelen van een soort wapenstilstand rond Oekraïne en Israël. Immigratie wordt niet zo erg afgeknepen als hij gezegd heeft. Nuttige immigranten zijn welkom, H1B (langdurig visum voor o.a. kennismigrant) is geweldig zegt Trump, ook al sputtert de president non elect nog zo tegen. 

Er is een enorm optimisme neergedaald op de Trump-stemmers. Alles ziet er ineens veel rooskeuriger uit. In oktober vonden de meeste mensen nog in de VS dat ze het de afgelopen vijf jaar slechter hadden gekregen, in november vonden de meeste mensen ineens dat het beter hadden gekregen. Vol goede moed gaat men investeren en consumeren, dat is duidelijk. Veel hoeft Trump dus niet te doen om de economie goed door te laten pruttelen. Geen grote schok krijgen, daar draait het om. Xi niet Taiwan in laten pikken, Poetin niet heel Oekraïne geven en de impopulariteit van de geestelijke van Iran uitbuiten.

In deze fase van de cyclus, overigens ietwat onduidelijk wat dat is maar toch, komt er vaak een contractie van de PE's. Lagere koerswinstverhoudingen dus die opgevangen moeten worden door winststijging. Dat lukt meestal niet helemaal. Die lagere waarderingen voor aandelen komen door te veel optimisme, te hoge rente en tegenvallende inflatie en winststijging. Als je zo redeneert, is de Amerikaanse beurs veel kwetsbaarder dan die van Europa (of Japan). Er zitten al veel tegenvallers verdisconteerd in de koersen van Europese aandelen. Ze profiteren bovendien bovenmate van een staakt het vuren in Oekraïne en Israël , de ECB is liever en de euro is verzwakt (=concurrerender).. Men krijgt vast meer trek in een lekker cognacje of parfum van LVMH. Goedkopere batterijen zorgen voor meevallers.

 
Misschien is Europa over een jaar blijer met Trump dan Amerika.

zo slecht hebben we het niet

 

In Amerika klagen ze dat de dollar stores het zo slecht gedaan hebben qua koers. Dat zien ze als teken dat het slecht zal gaan met de lage inkomens in Amerika.

In Nederland zie ik een ongekend dikke kerstfolder van Albert Hein vol tamelijk dure dingen. Toch zijn ze niet zo duur dat Albert Hein denkt dat het niet goed zal verkopen. Nee, men heeft er vol vertrouwen in dat massa's klanten dit kunnen en gaan kopen. De folder staat vol met dingen waar ik nog nooit van gehoord had. Wat is een bavette met bimi? Nashipeer? Spinazierotolo?Tja, ik ben overduidelijk niet zo'n goede keukenprins als mijn zus of vader. Naast alle nieuwigheden ook tal van klassiekers gelukkig die wat gemakkelijker te bereiden zijn. Ingewikkelde stellages die de oven in moeten (verkrijgbaar à € 7.99) en na een dag voorbereiden de dag erna nog een finishing touch nodig hebben. We hebben het duidelijk beter dan enige jaren geleden, aldus de folder van Albert Hein.  De Albert Hein gaat mee met zijn tijd. Geen vegetarische uitgave. Geen vermelding meer van de CO2-uitstoot. De mensen op de foto's voldoen nog wel aan de DEI-eisen. Wel hoe moeilijk het klaar te maken is, aangegeven via het aantal koksmutsjes.

de pendule van de tijdgeest gaat naar rechts

 

De tijdgeest is naar meer inflatie en naar rechts.

Afgelopen week kwam er een paniekreactie op de FED, die precies deed en zei wat men verwachtte. Maar ineens ging men zich te buiten aan negatieve fantasieën (ik ook overigens). Natuurlijk verlaagde de FED de korte rente met 0,25% en stelde men groei en inflatieverwachtingen naar verwachting naar boven bij. En de dotplot van de voorspellingen van de FED-leden gaf inderdaad aan dat men maar twee renteverlagingen in 2025 ziet. Maar toch een negatieve reactie. De FED liet met zich sollen, trapte in de val van even niet dalende inflatie (vooral door basiseffecten, d.w.z. niet onverwacht en tijdelijk). Bianco verweet de FED te veel gewicht te hebben gegeven aan de Sahm-rule, die bijna helemaal aangaf dat Amerika op de rand van een recessie stond. Een vals signaal voorlopig, al is de groei van de werkgelegenheid in het tweede kwartaal wel naar onder nul bijgesteld (van 442.000) als men de aanpassingen mag geloven.

Verder kijk ik te veel op X, het voormalige twitter. Dat is helemaal doorgeslagen naar rechts. Ik krijg een bombardement van hoe slecht links is en dat het rampzalig is, zie Duitsland en Frankrijk. Doorgeslagen regelgeving maakt alles kapot (eens dat minder regelgeving een zegen zou zijn, maar helaas hebben we veel regels nodig). Weg met sociaal verantwoord belegen en bevorderen diversiteit, vooral als het ten koste van de winst gaat. Het kan niet meer goed komen zonder revolutionair ingrijpen à la Argentinië, zo lees ik steeds vaker. Musk steunt daarom Farage en -uitermate ergerlijk- AfD, totaal verwerpelijk met denkbeelden die het ergste voor hebben met hele volksstammen.

Woke is totaal in de ban gedaan. De herverdeling van linkse regeringen naar de zwakkeren wordt als misdadig afgeschilderd, het is nog erger dan Noord-Korea. 

Er is uiteraard ook wel wat tegengas op X, vooral bij de mensen die ikzelf volg en vooral van mensen in Europa, maar hun meningen worden steeds meer ondergesneeuwd door de profeten die het rechtse licht zien gloren. Eventueel met een flinke schep complottheorie. 

Ik ben zelf een tevreden mens die het financieel goed gaat. Ik vind het prima als het andere mensen ook goed gaat. Daar heb ik graag belastinggeld voor over. Ja, de overheid moet niet te groot worden en efficiënter, maar we hebben een grote overheid nodig. Er worden steeds meer taken richting overheid geschoven, en terecht.. Het is niet alleen maar defensie, wetgeving en aanleg wegen, maar steeds meer, zoals onderwijs, bijstand, zorg, maar ook klimaat, privacy waarborgen etc. etc. 

Ik ben voor zo min mogelijk racisme en discrimineren en voor zo veel mogelijk gelijke kansen. Dat is erg woke en zet de deur open voor miljarden immigranten. Ik blijf graag op mijn oude dag woke, al moet je me niet gaan overhoren over wat alle lhbti++ groepen precies zijn en hoe ze moeten worden aangesproken. 

Maar de pendule van de tijdgeest die sinds de flower power naar links ging met minder discriminatie gaat weer naar rechts. Dat is denk ik een structurele trend die nog wel enige tijd zal aanhouden. Belasting is legale diefstal. En toch kan de ongelijkheid niet straffeloos nog groter worden, dat is niet stabiel.. Net doen of klimaatgekkies moeten worden genegeerd omdat de grootste president uit de geschiedenis van Amerika sinds 2024 het een hoax vindt, kan niet blijven goedgaan.  

van de puinhopen van Powell naar de puinhopen van Trump

 Weinig verrassend verlaagde de FED de rente met 0,25%. Eigenlijk was dat wel verrassend, want de FED ziet duidelijk meer inflatie en meer groei, maar dat vooral voor 2024. Het inflatieverhaal ligt een beetje in duigen zegt Powell en de markt ruikt stagflatie, ondanks Trump of juist door Trump.

Want wie weet hebben de ouderwetse economen gelijk en maakt Trump er een puinhoop van. Te hoge verhoging van de importtarieven die inclusief inclusief naar nu beloofd ernstige vergeldingsmaatregelen, wel vooral van een wankelende Canadese regering en daar nog bovenop forse maatregelen om illegale immigranten te importeren. Met als gevolg o.a. te weinig mensen voor de oogst, veel hogere voedselprijzen en prijzen vor importgoederen. Stakingen in bedrijfstakken die ruiken dat er veel in het vat zit en die gecompenseerd moeten worden vooruitlopend op hogere inflatie. Ondertussen staat Trump voor een fiscal cliff, allerlei fiscale stimulering valt weg en de begrotingstekorten zijn zo hoog dat de automatische piloot bezuinigingen afdwingt (tenzij Trump dit weet uit te schakelen). Het zou zo maar kunnen dat Trump op de blaren moet gaan zitten van inflatiepuinhopen bij uit de hand lopende overheidstekorten. Dat is nog niet het basisscenario, maar toch zeker niet zo onwaarschijnlijk. Ouderwetse economische theorie zegt nou eenmaal dat protectionisme verkeerd afloopt, ontaardt in America second..   

de lat ligt hoog voor 2025, maar niet zo voor komende weken

 De lange rente vloog in de VS in een week zo maar 0,25% omhoog, bij de grootste uitstroom van lange staatsleningen ETF TLT ooit. De FED zou niet streng genoeg zijn en de risicopremie op lange leningen is niet hoog genoeg in vergelijking met andere zaken zoals bitcoins en aandelen. De wat hogere inflatieverwachtingen zin toch wat hoger geworden, men gelooft het verhaal van dalende inflatie op stijgende importtarieven en deportatie van goedkope immigranten niet zo erg. De recente rentestijging lijkt me voorlopig wel genoeg.

 Aandelen deden het erg slecht in de breedte en je ziet nu voor de korte termijn weer wat hoopvolle analyses die smachten naar nog meer stijging van de beurzen en bitcoin.  

Men is helaas niet meer bang voor recessie en dat zit dus in de koersen. We zijn nu al jaren gewend dat de Atlanta FED begint met mooie cijfers van de groei in het desbetreffende kwartaal, terwijl de consensus daar maar onder bleef zitten. Als Trump echt een handelsoorlog van betekenis begint en de immigranten zoals beloofd met miljoenen tegelijk gaat uitzetten, dan zou de groei wel eens tegen kunnen vallen. Dat denkt zelfs oer-republikein Scott Grannis. Maar dit is maar heel tijdelijk (Trump gehoorzaamt de S&P500 bijna onmiddellijk) , de positieve onderstromen van deregulering (DOGE), meer optimisme ondernemers, AI, ruime liquiditeit bij lage credit spreads, dalende huurstijging en doorgaande hoge productiviteitsgroei in andere sectoren dan tech zoals ,verbazend belangrijk, olie en gas, blijven.

Ach dat is natuurlijk ook het basisscenario. Zonder grote schok kabbelt het waarschijnlijk allemaal wel door. Trump stimuleert en dat vangt de afnemende fiscale stimulering van het verkiezingsjaar ongeveer wel op. Meer industriële productie in China en de VS en Duitsland maakt dat via lagere productie enigszins mogelijk voorlopig. Maar de DAX geeft aan dat je Duitsland nog niet moet afstrepen qua economie. Ja, de autobedrijven staan niet meer in de top 10 van de DAX.

Geopolitiek kan zoals altijd een bron van tomeloze volatiliteit zijn. Maar het kan ook meevallen. Trump kan de Nobelprijs voor de vrede haast niet ontgaan bij succesvolle wapenstilstanden in Oekraïne en Midden-Oosten.

Syrië gaf aan dat een en ander plotseling geheel onverwacht ineens de goed kant op kan draaien. Alleen Adam Tooze schreef in september al dat Assad erg zwak stond, helemaal niet zo sterk als de afgelopen zes jaar werd gedoogd. Knap!

  Er is natuurlijk wel wat erg veel optimisme over aandelen van de VS. Ineens werd populair dat de Trump Hausse tot mei aanhoudt en dat in de correctie daarna de helft van de stijging van 2025 in rook op gaat. Zo zal het daarom wel niet gaan, maar zonder schok kan het opnieuw een mooi beursjaar worden. Helaas kan dat zo niet doorgaan, er komt een erge schok ooit en anders loopt de waardering van aandelen uit de hand en krijgen we iets als 1987. Vooral met bitcoin verwacht iedereen dat en ook al verwacht iedereen dat, het zal toch wel gebeuren denk ik, want er is te veel leverage bij bitcoin.

centrale banken verlagen de rente, maar 2025 lijkt tegen te vallen

 De centrale banken ex Japan (maar die hebben geen haast zeggen ze zelf, kunnen nog leven met huidige te lage rente) zijn nog steeds druk bezig met het verlagen van de rente. De ECB vandaag -0,25% en de Zwitserse centrale bank zelfs 0,5%. Volgende week komt de FED met ruim 99% kans ook met -0,25%. China is ook toe aan renteverlaging door de PBoC. De ECB heeft eigenlijk al half spijt van maar -0,25% in plaats van -0,5%. Maar ze hebben geen mandaat om de Duitse economie te stimuleren, slechts om de inflatie rond 2% te houden.  De euro zou te veel verzwakken als ze -0,5% zouden doen en dat zou inflatoir zijn.

Er was enkele weken geleden nog twijfel of de FED wel zou verlagen. Na enige inspanning van Timiraos, ingefluisterd door de FED zoals alom bekend is, werd volstrekt duidelijk dat de FED voor -0,25% ging, whatever it takes. Groei boven trend, een iets te sterk banenrapport, een niet meer dalende inflatie, nee, de FED hield toch vast aan -0,25%. Niet bang voor inflatoire fratsen van Trump, je moest kijken naar de miniscule stijging van de werkloosheid en enkele andere niet zo sterke punten van de arbeidsmarkt en die inflatie ging, geleid door huren, toch echt de goede kant op.  

Maar in 2025? Dan gaat de FED pauzeren en dat kan het hele jaar duren denkt Jim Bianco. Dat zou kunnen, als er wat tegenvallers zijn bij de inflatie (importtarieven etc.) en de groei niet genoeg afzwakt. In 2025 komt er voorlopig minder fiscale stimulering en weinig tot geen monetaire stimulering in de VS. Tegenvallers dus voor het oprapen en dat moet dan goed gemaakt worden door tomeloos optimisme van midden- en kleinbedrijf en republikeinse kiezers en door technologische vooruitgang. Het kan, maar is moeilijk. De VIX staat laag en lijkt dus alleen maar te kunnen stijgen. Het fiscale tekort is dermate enorm dat er niet veel gestimuleerd kan worden. De olieproductie is al gigantisch en kan niet snel verder uitbreiden (wel nog meer wegraken van de groene utopie).

China kan nog wel voor meevallers op korte termijn zorgen. Het is Xi c.s. echt wel duidelijk dat ze meer moeten gaan stimuleren en deze keer de consumptie niet moeten overslaan. Ook is Xi geschrokken van het oordeel uit het Westen dat het China van Xi niet beleggingswaardig is. Dus moet men in China nu eigen aandelen opkopen, dividenden verhogen en andere zaken waardoor het net lijkt of China een kapitalistische beurs heeft, niet een schoofhondje van de partij waar verliezen van banken geparkeerd moeten worden. China heeft voorlopig genoeg ruimte om fiscaal te stimuleren en vooral ook monetair (nog geen QE in de tent). De problemen van de huizenmarkt gaan dan niet weg, maar kunnen even wat meer vergeten worden.

De Trumpmanie en wat daar aan vast zit, staat borg voor gevaarlijke teleurstellingen. Leverage wordt niet meer als zo gevaarlijk gezien, terwijl het nu extra onveilig is bij te hoge verwachtingen. Men vindt bedrijven als MSTR en MARA geweldig, nu ze met bakken geleend geld erg veel crypto kopen en Trump meetrekken in eventuele bezweringsformules dat iedereen meer crypto moet kopen en goud verkopen volgens Saylor van MSTR. Trump moet goud gaan demoniseren en de reserves van de FED in crypto beleggen uit de verkopen van de goudreserves. Opvallend is dat de koers van United Health van de vermoorde CEO na diens moord een duikvlucht neemt, al bijna -15% (door dreigende wetgeving o.a.).    

Trumpmanie is normaal geworden, iedereen wil Amerikaanse aandelen à la Japan in 1990

 Er wordt (vooral in Amerika) steeds enthousiaster geschreven over Trump en de plannen van zijn straks te benoemen clubje miljardairs. Enkele wat al te onbezonnen voorgedragen lieden zullen worden teruggefloten door de senaat (zoals Hegseth van Foxnews als ervaren alcoholist, vrouwenbelager en  niet erg betrouwbaar bij enkele stinkende zaakjes). Importtarieven, ach dat is niet erg voor inflatie roept men ineens, slechts een belasting voorde consument (en gunstig voor bedrijven ex de vergeldingsmaatregelen uit het buitenland), wel ietsje slecht voor economische groei. Scott Grannis zegt dat het bij de huidige geldgroei en tamelijk stabiele vraag naar geld (om als zekerheidje achter de hand te hebben) niet echt tot extra inflatie van betekenis kan leiden. Vanuit de economische theorie ben ik het behoorlijk met hem eens, maar zo sterk is het verband van geldgroei met inflatie nu ook weer niet, bij forse verhoging van importtarieven zal de inflatie natuurlijk wel stijgen. Maar alom hoort men: minder dan we eerst dachten (voor de VS althans).

De Amerikaanse beurs maakt nu twee derde uit van de waarde van alle aandelen in de wereld. Idioot veel, want de Amerikaanse economie is nog geen 30% van de wereldeconomie. En daarnaast is er ook nog een enorme massa aan private equity. Is dat echt zo veel waard en kan dit zo moi blijven groeien als in de afgelopen paar decennia?

Nee, natuurlijk niet. Het is gebaseerd op neoliberaal beleid dat begon bij een te klein aandeel van winsten in de economie en is nu doorgegroeid naar records. Het kan overigens nog gemakkelijk bijna de helft hoger, maar ik denk dat het eerder stopt. De opmars ging samen met steeds lagere belastingen voor bedrijven, achterblijvende loongroei bij de productiviteit, meevallende afschrijvingen vanwege lage inflatie (en bij de inflatie achterblijvende prijzen voor vervangingsinvesteringen, omgekeerd aan wat gebeurde in jaren 70). en vooral ook de opmars van intangible assets via technologie. Je had veel minder assets en mensen nodig in vooral de meest succesvolle bedrijven. Die laatste trend, de opmars van technologie, lijkt hoogst waarschijnlijk nog een tijdje door te zetten en daarom kan de winstgevendheid nog wel even verder stijgen.

Maar de andere factoren, die moeten wel haast ongunstiger worden voor het bedrijfsleven. De overvloed aan arbeid door met name de opmars van China en nu India en nog behoorlijke bevolkingsgroei uit geboorten is voorbij. Veroudering slaat toe, maar voor een klein deel op te vangen met langer doorwerken. D.w.z. arbeid is veel schaarser dan vroeger. Hierboven op nog een scheutje protectionisme, eerherstel voor de vakbonden als onmisbare bondgenoot op de arbeidsmarkt en voilà, daar is meer loonstijging. 

En die gunstige belastingtarieven voor het bedrijfsleven, dat staat onder druk. Overigens niet bij het huidige slag populisten zoals Trump en Wilders/ v d Plas.

Protectionisme en dglobalisering, dat is ook een belangrijke bron van meer inflatie, minder concurrentie voor lagere prijzen.

Climate change is ook een bron van inflatie. Meer misoogsten zullen voor hogere voedselprijzen zorgen. Natuurrampen leiden tot hogere verzekeringspremies. Alternatieve energie is veel duurder dan olie en steenkool, al ziet het er goed uit voor bijvoorbeeld zonne-energie. De investeringen in olie worden afgeremd (onzekerheid over winstgevendheid in toekomst door overheidsbeleid) en dat maakt olie duurder. Etc.

De hegemonie van Amerika op de beurs wordt vergeleken met die van Japan eind jaren 80. Japan had zijn zaakjes veel beter voor elkaar dan de rest van de wereld. Moeiteloos groeide de economie met minstens 4% en het overdadige monetaire beleid leidde niet tot inflatie, maar tot vooral ook meer investeringen. De overheid stimuleerde het bedrijfsleven, vooral export, uitermate effectief. Er gebeurde wat de overheid voorschreef. Het bedrijfsleven won overal marktaandeel gebaseerd op superieure technologie en kwaliteit. Japan is maar voor een klein deel bewoonbaar, dus onroerend goed is ontzettend schaars. Het was enorm in waarde opgelopen en niets leek dit te kunnen stoppen. Alle bedrijven hadden meer of minder vastgoed en dat stond voor weinig op de balans. Overal hidden assets en die konden ooit te gelde worden gemaakt. Always buy, never sell, zo leerden we over assets van Japan (want dat was winnend meer dan waar ook op de wereld van 1950 tot 1990) . Japan kwam schokken als de krach van 1987 veel beter te boven dan de rest van de wereld. De Japanse beurs was 50% van de wereld (nu bijna 6%). 

Maar ineens was het afgelopen in 1990. Amerika pikte de opmars van de exporten van Japan niet meer. Senatoren sloegen op TV de tosh uit Toshiba producten kapot. Men stopte met het overdadig monetaire beleid. Vastgoed was een bubbel in ieders ogen. De waarderingen van Japanse aandelen waren waanzinnig en nu was dat ineens wel een probleem (want ze waren natuurlijk al jaren veel te hoog).

Nakasone (enige jaren daarvoor nog succesvol premier van Japan)  kwam vlak na het begin van de val in 1990 vertellen dat het voorbij was, dat overheid en centrale banken niet op dezelfde manier de glorie van Japan konden verhogen. Mijn medewerkers van toen gingen dat in geuren en kleuren vertellen en dat deed wel alle alarmbellen rinkelen, maar we ondernamen achteraf gezien te weinig actie. Ik ben nog steeds verbaasd dat de Japanse overheid dit zo maar liet gebeuren, ze moesten toch weten dat dit niet op tijd flink tegengaan de weg naar de ondergang was. En toch lieten ze dit gebeuren.

Wat leert dit over Amerika? Ook in Amerika groeien de bomen niet tot in de hemel. De magnificent 7 zal straks veel minder gaan groeien, het komt gewoon bijna nooit voor dat bedrijven voor vele jaren 10-15% groeien, laat staan veel meer. De eerste decennia van een bedrijf is dat wel mogelijk, maar als je al enorm groot bent, dan kan dit niet (zonder torenhoge inflatie). Het waarderingsverschil van de S&P500 met de AEX is gewoon te groot, zo veel beter is de winstgroei in de VS niet. De huidige innovatiegolf gaat overdreven gewaardeerd worden en toch flink afnemen, zoals altijd gebeurde. De belastingen moeten verhoogd worden en bedrijven kunne deze keer niet ontsnappen. Deregulering kan niet oneindig climate change wegstoppen. Geopolitiek gaat gegarandeerd af en toe grote schokken veroorzaken en dat past niet bij sky high valuations. Veroudering van de mensheid gaat zijn tol eisen.

Het Chaotisch Neerhangscenario is niet te vermijden. Wie weet start in 2026/2028

Trump regeert al

 De lange rente in Amerika daalde afgelopen week op minder angst voor inflatie en een verwachting van lagere grondstoffenprijzen (ex koffie). Men zag dat de importheffingen vooral ingezet worden als middel om concessies af te dwingen. Trudeau op bedevaart naar Mar a Lago, want Canada wordt wel heel zwaar getroffen door de snode plannen van Trump, als die uitgevoerd zouden worden. Overigens de VS zou dan mee moeten lijden. Dat is niet de bedoeling en daarom is men kennelijk wat minder bang geworden voor desastreuze importheffingen. Ook bij de chippers zag men een en ander wat minder dramatisch in. Trump heeft het maar druk met dreigen en miljardairs voordragen. Hij praat de BRICS een eigen valuta uit het hoofd, voorlopig ook een onhaalbare kaart ook zonder Trump.

China gaat opnieuw meer (en effectiever) stimuleren, zo zegt de beurs. In Europa zou dat nog veel meer moeten gebeuren, maar men is te bang voor hoge overheidstekorten. Men komt liever met wat nieuwe regels. Vooral in Frankrijk waar een en ander erg onstabiel is met mevrouw LePen niet meer te ontwijken door Barnier. De lange rente in Frankrijk is nu gelijk aan die van Griekenland, Frankrijk heeft zich volgens de bond vigilantes steeds duidelijker aangesloten bij de Club Mediterrané. Gelukkig gaat het daar wat beter. Lage inflatie (ex Griekenland), dit in tegenstelling tot Nederland en België waar men onverschrokken de prijzen flink blijft verhogen. 

Optimisme viert nog steeds hoogtij op de beurzen. Het consumentenvertrouwen in de VS is record positief op de beurs. Consumer staples blijven nog steeds achter bij de S&P500, al doen veilig geachte aandelen als Walmart en Ahold het verdacht goed. Als de consumer staples flink gaan winnen, dan is het einde der tijden van de hausse op aandelen voorbij, daar is een flinke consensus van mening over, want zo ging het vroeger mis als redelijk betrouwbaar voorteken. Ach, de mooie stijging van Unilever betekende nog geen ramp voor de AEX, ook wel omdat Heineken, JdePeets wel erg gedaald zijn.  

In de VS gaat het nog steeds goed met de winstverwachtingen. Small caps moeten het beter gaan doen als je gelooft in een lagere reële korte rente. Het beleggingsgeld stroomt nog steeds absurd overdreven naar de VS. Even weer wat minder naar Emerging Markets en Europa blijft nog in het verdomhoekje. Het pessimisme over Duitsland is wel heel erg groot geworden en Frankrijk vertrouwt men ook niet meer. De industriële productie zit helaas op een stabiel dalend pad.  Misschien helpt een lagere euro en een flink lagere rente van de ECB. De FED moet kalm aan doen, maar gaat niet verhogen. Langzaam aan en de kat uit de inflatieboom van Trump kijken. 

Het wonder van MicroStrategy

 Ik weet bar weinig van crypto en ben daarom niet puissant rijk geworden, slechts biefstuk miljonair dankzij vooral mijn eigen huis. Nogal teleurstellend voor een babyboomer met universitaire opleiding in de financiële sector. Maar toch, ik wil wat verbazing delen over MicroStrategy Research.

MSTR is het aandeel dat de laatste paar jaar het meest gestegen is in de S&P500, een tikje meer dan Nvdia. Het is en een beetje wegkwijnend softwarebedrijf dat spectaculair meer waard wordt als de prijs van bitcoin flink stijgt. En dat is gemiddeld spectaculair het geval geweest in het afgelopen decennium. De heer Saylor zwaait met de scepter en die doet dat op een geniale manier. Hij heeft niet altijd succes, zo verloor hij eens in een voormalige betrekking op een dag als handelaar $ 6 miljard. Daar heeft hij ongetwijfeld veel van geleerd. Hij heeft zijn leven gebeterd met een onvoorwaardelijk geloof in bitcoin en in zendingswerk om bitcoin ook toegankelijk te maken voor mensen die er niet in mogen beleggen (nogal wat institutionele beleggers en 401K o.a.). MSTR is namelijk een softwarebedrijf en geen bitcoinbedrijf en daarom toegestaan als belegging voor alle institutionele beleggers (zo lang als het duurt). Fintech in optima forma dus.

In al zijn genialiteit bedacht Saylor dat je niet zo maar in bitcoin moest beleggen, maar met leverage, een flinke hefboom. Het grote voordeel hiervan is dat alles dan ongekend volatiel wordt. Hij zag als ongeveer eerste dat dit een enorme optie waarde creëert. Je kunt dus 0% converteerbare obligaties uitgeven tegen een uitoefenprijs die meer dan 50% boven de huidige koers ligt en toch kwijlt de markt hiervan en is de vraag hiernaar onverzadigbaar. Zo zijn er nog meer financiële constructies mogelijk en die worden uiteraard met ongelooflijk succes ingezet door MSTR.. Dat is daarom veel meer dan het dubbele waard van de onderliggende waarde aan assets, bitcoins dus. Saylor zegt dat je voor elk succesvol bedrijf vele malen meer moet betalen dan de intrinsieke waarde, d.w.z. MSTR is nog steeds een koopje (volgens hem en de bewonderaars van crypto)

Analisten bij Bernstein zien dit ook in. De koers kan nog gemakkelijk 49% stijgen, want zo'n financieel wonder kan toch alleen maar omhoog als bitcoin omhoog gaat. En dat gaat het natuurlijk onder garantie van Trump (vooral Barron Trump, maar Donald Jezus Trump laat hem niet vallen). De voorspelmarkten zien een stijging van 52% in 2025 en die analisten van Bernstein zien een tienvoudige stijging tot 2033. En dat terwijl bitcoin in de meeste jaren het aanzienlijk beter deed dan de voorspellingen. Er is een enorme, volgens velen aanzwellende stroom aan beleggers in bitcoin. MSTR koopt zich blauw en heeft nog steeds maar 1,8% van alle bitcoins, maar het koopt flink door en heeft over enkele jaren minstens 4%. Idem voor de betrekkelijk nieuwe ETF-markt. En als Trump oplegt dat reserves voor een groot deel in bitcoins moeten worden belegd, is de weg naar de hemel helemaal open. Bovendien is bitcoin nu too big to fail. Bij grote dalingen moet de kers van bitcoin nu ondersteund worden door machtige Plunge Protection Teams.

MSTR is de laatste weken het meest verhandel aandeel op de aardbol. Geleveragede versies zijn ook populair. Volatiliteit enorm. Als bitcoin stijgt, gaat de koers van MSTR veel harder en de geleveragede versies nog harder. Daarin schuilt toch het grootste gevaar. Bij flinke daling geven die fondsen met hefboom het leven. 25% daling van bitcoin kan zo meer dan 50% daling van MSTR opleveren en dan moeten die hefboomproducten op MSTR liquideren. Dat kan een neerwaartse spiraal veroorzaken voor MSTR die al die wonderbaarlijke premie van MSTR bovenop de waarde van de assets doen verdampen. En mocht de markt de vermetele moed hebben bitcoin 50% lager te zetten, dan vrees ik het ergste voor MSTR. Donald Jezus Trump zal dan ongetwijfeld zijn volgelingen oproepen te bidden voor hogere prijzen van bitcoin, maar of dat op tijd helpt, valt te bezien. D.w.z. bitcoin kan in 2033 best wel eens veel meer dan 10 keer zo veel als nu staan en toch kan MSTR dan ter ziele zijn. Op korte termijn kan men er schatrijk mee worden, maar het is toch te gevaarlijk in mijn ogen als lange-termijnbelegging. Ik heb me er bij neergelegd en blijf dan maar betrekkelijk arm in de ogen van succesvolle bitcoinbeleggers die wel op tijd het licht zagen dat zo spectaculair uit hun ogen schijnt.

D.w.z. MSTR is volgens dit soort voorspellingen inderdaad een ongelooflijk koopje dat de genialiteit van Saylor volstrekt miskent.

Er zijn natuurlijk wat pessimisten die veel winstnemingen zien rond $100.000, maar dat is slechts tijdelijk. Een bijna chart king als Peter Brandr zegt dat je tegen de conventionele wijsheid in moet gaan dat de koers van bitcoin stopt met stijgen bij $100.000 

Trumpflatie valt misschien mee, Poetin zorgt voor hogere gasprijzen in Europa

 Markten proberen te geloven dat Trump en zijn aanhangers wonderbaarlijke krachten weten te ontketenen die de groei naar 3% brengt (minstens) en begrotingstekort onder 3%, aldus Bessent, de door Trump voorgedragen kundige nieuwe minister van Financiën. Zijn voordrachten beginnen meer normaal te worden, maar het zijn toch vooral mensen die de boel eens flink door elkaar willen schudden. Ze willen meer groei en een zwakkere dollar, heel moeilijk want de dollar moet dan omlaag tegen landen met een zwakkere economie zoals Europa.

Die importheffingen zouden net als in de periode 1915-1930 niet veel inflatie hoeven te veroorzaken en een flinke berg geld kunnen opleveren, zo lees ik. Ik geloof er niets van, maar misschien valt de inflatie hierdoor mee. Trump stuurt op een hogere S&P500 en dan denkt Wall Street dat Trump de meest schadelijke maatregelen wel zal inslikken. Wie weet. De inflatieverwachtingen lopen (even?) niet meer op en de lange rente ook niet.

De aardgasprijzen vliegen in Europa weer omhoog en zijn nu vijf keer zo hoog als in de VS. Poetin straft zo Europa dat te veel geld en wapens aan Oekraïne geeft in zijn ogen. Eerst even duidelijk maken dat Poetin boos maken ernstige gevolgen heft, want Europa en de VS geloven dat niet meer zo erg. De markt sidderde meer voor de cijfers van Nvidia dan de hogere kans op de Derde Wereldoorlog volgens Poetin. Hij gaat de gaskraan verder dicht draaien, zo ziet o.a. de markt.

Duitsland zakt steeds verder weg in het moeras van bezuinigen, hoge energiekosten, tegenvallende export naar o.a. China. Na de verkiezingen misschien wat meer hoop op meer stimulering van de economie (van de consumptie, niet export anders wordt Donald Jezus Trump boos)

In Azië gaat het weer wat beter. China moet nog meer stimuleren, maar met wat ze nu gedaan hebben kan weer leiden tot 5% groei voorlopig, zo lijkt het. Zuid=Korea exporteert flink meer chips en ships en dat wijst op betere economische tijden volgens jaar. India lijkt iets minder goed te gaan, maar blijft de wereldeconomie behoorlijk trekken.

aandelen duur, economie VS goed en Trump zoals verwacht

 De rally van beleggingen die winnen bij Trump hebben wel erg veel gewonnen. Aandelen zijn duur, het gaat niet meer zo goed met de winstverwachtingen (die is eigenlijk alleen maar goed voor bedrijven met veel omzet buten de VS, d.w.z. de sterke dollar doet pijn) en de FED lijkt minder aardig te worden (al zit dit nu wel al flink in de rente verdisconteerd) . De inflatie loopt weer iets op, al komt dat eigenlijk vooral door base effecten (een jaar geleden was er maand op maand al geen inflatie meer van betekenis, dus inflatie daalt even niet meer bij een normale inflatie maand op maand). Dit komt natuurlijk niet onverwacht voor de FED, maar toch lijkt men bij de FED de verwachtingen voor economische groei en inflatie wat te gaan verhogen, nog los van wat Trump gaat doen.  Zijn merkwaardige benoemingen in sommige gevallen doen toch weer chaos veroorzaken. Waarom toch niet gewoon direct die zeer capabele Bessent benoemen als minister van financiën en niet luisteren naar Musk. Kennelijk moet dit bij populistische regeringen die van plan zijn heel veel overhoop te halen. Dat hoeft niet, zoals we in Nederland meemaken. Het kabinet doet eigenlijk helemaal niets, roept alleen maar steeds dat ze het strengste asielbeleid  ooit gaan voeren en dat ze niet racistisch zijn. De niet door en door witte staatssecretaris Achahbar kon het niet meer verdragen, al die uitspraken binnen de ministerraad die volgens haar te moeilijk te verdragen waren. Niets aan de hand zegt de ministerpresident Schoof, het is niet racistisch (38 keer herhaald) (kennelijk is Achahbar helemaal gek en is het maar goed dat ze opstapt, als we Schoof mogen geloven).

Eigenlijk zijn het allemaal luxeproblemen in de VS en Nederland. De economie draait goed, de inflatie daalt wat te weinig, maar lijkt nog steeds wat verder te kunnen dalen. Veel minder problematisch dan in Duitsland, waar er geen goedkoop gas uit Rusland meer komt, de export naar China tegenvalt en de defensie niet meer door de VS betaald wordt.. De swap spreads zijn negatief en dat doet ernstige problemen vermoeden.

In China gaat het overigens duidelijk weer wat beter, maar de markt bedelt (niet onterecht) om meer stimulering. En echt goed gaat het niet met al die afhankelijkheid van export en de huizenmarkt. Xi is niet in paniek over de extra importheffingen van Trump. De Chinese industrie produceert heel goedkoop. Xi heeft gezien aan Zuid-Korea dat je door moet gaan met de industrie te stimuleren, wil je niet het lot van Japan treffen. Maar China is te groot om zich uit de problemen te exporteren, dat roept heel veel verzet op, nu al overduidelijk zichtbaar..

Al te veel somberheid lijkt nog niet nodig volgens de credit spreads. Die zijn laag en banken hebben nog steeds weldadig veel reserves. Dat is volgens Scot Grannis de hoofdreden waarom het sterk verkrappende beleid van de FED met flink hogere rentes niet heeft geleid tot een recessie. Men overschatte de schade die de verkrapping zou toebrengen aan de economie. Daarom zijn er geluiden bij de FED dat de huidige korte rente dicht bij de natuurlijke rente ligt en het beleid van de FED niet zo moorddadig krap is, d.w.z. schrijf die enorme rentedalingen maar op je buik.

Trump krijgt meer bijval

 We worden overladen met verhalen waarom Trump won en langzaam ook meer verhalen waarom het goed zou zijn dat Trump heeft gewonnen. Het grote vleien gaat beginnen.

Wat zagen we tot nog toe? Poetin die betere kansen ziet Oekraïne in te lijven. Xi die meer stimulering belooft in China, zij het iets minder dan gedacht en ook zonder Trump zou er wel meer stimulering komen. Opkomst van extreem rechts in de peilingen in diverse landen, zij het niet veel. . Markten die profiteren van Trump zoals Tesla, banken (versoepeling reserve eisen o.a.), vooral bitcoin en andere crypto. Enthousiaste beurzen in de VS, vooral small en mid cap, achterblijvende/ dalende beurzen buiten de VS.

Er wordt ook plotseling positiever geschreven over importtarieven. Ja het is inflatoir en kan de productiviteit en concurrentiepositie negatief beïnvloeden. Michael Pettis schreef een interessante analyse dat het helemaal niet zo duidelijk negatief hoeft te zijn voor de VS. Hogere importtarieven betekent een verschuiving van gelden van de consument naar de producent. Dat betekent normaalgesproken ook hogere besparingen. Als dat leidt tot meer investeringen, kan dit gunstig uitpakken. Landen met een hoog handelstekort sparen meestal te weinig, zoals de VS en meer sparen kan dan goed zijn. Maar essentieel is dat dit leidt tot meer investeringen. De Wall Street Journal had ook een artikel dat hogere importtarieven soms gunstig kunnen zijn. Ik ben als econoom opgevoed dat hogere importtarieven bijna altijd schadelijk zijn, want hogere inflatie, slechtere concurrentiepositie en tegenmaatregelen van het buitenland. De jaren dertig waren afschrikwekkend voorbeeld en bijvoorbeeld meer recentelijk het neerhalen van de importmuur door India was zeer gunstig voor meer groei in India. Alleen bij oneerlijke concurrentie (te veel subsidies overheid, diefstal intellectueel eigendom), als landen het kapitalistische spel oneerlijk spelen, dan moet je tarieven verhogen (zoals bij China in de nodige gevallen).

Dan is er nog de grote invloed van Musk die naar Argentinië heeft gekeken hoe de chainsaw methode van Milei kan helpen om hele departementen van de overheid af te breken (in de VS). Dat kan uiteraard de overheidsuitgaven verlagen, maar chaos is meer voor de hand liggend.

Marieke Stellinga legde in de NRC uit dat niet de inflatie van het afgelopen jaar zo'n probleem was voor de Kiezer/Harris, maar het sticker shock effect: de kiezer is er nog steeds niet aan gewend dat bijna alles wat hij koopt 20% of nog erger duurder is geworden, ook al was het afgelopen jaar de inflatie niet hoog. Daardoor ontstond een koopkrachtprobleem dat geleidelijk opgelost wordt in de VS. Er ontstond zo ook een ongekend verschil met hoe de kiezer vond dat het economisch ging en de economische groei van de afgelopen jaren. Ja, economische groei was veel beter in de VS dan in Europa, maar dat maakt weinig indruk op Amerikanen, die maar weinig buiten Amerika komen. Ze hebben maling aan wat er buiten Amerika gebeurt (vooral zo lang het de gang van zaken in Amerika niet erg beïnvloedt). 

Ondertussen lijkt het economisch gesternte Trump goedgezind: de economische groei zit op een mooi pad dat nauwelijks beter hoeft te worden. Alleen al meer optimisme van midden- en kleinbedrijf (vrijwel zeker omdat ze overwegend republikein zijn), niet onmogelijk bij soepelere kredietverlening door banken, zorgt voor betere groei en stemming in Amerika. De consument went langzaam aan die sticker shock, elk jaar wordt het minder en over enkele jaren zal het zo goed als weg zijn, geen probleem voor Vance. Zo min mogelijk veranderen, voorzichtig met tarieven en het economische pad staat niet in de weg voor verkiezingswinst republikeinen (andere zaken wel).