gaat de S&P500 onder de 4100

 Volgens de chartisten mocht de S&P500 niet onder de 4200 komen en als dat toch zou gebeuren dan zou 4100 een nieuwe steun worden. Dat is een broos verhaal, maar het kan uitkomen. Men maakt zich nu meer druk over verzwakking van de economische groei en de stortvloed aan nieuwe Amerikaanse staatsobligaties (Treasury's). Men is nu banger voor te veel nieuwe staatsobligaties dan voor nieuwe renteverhogingen van de FED. De Amerikaanse economie groeide $414 biljoen, maar daar was wel een extra schuldenopbouw van $1300 biljoen voor nodig. Kniertje zou zeggen dat de groei duur betaald wordt.

Die angst voor een stortvloed aan nieuwe staatsobligaties komt ook door deglobalisatie waardoor het buitenland minder zit te springen om nieuwe Amerikaanse staatsobligaties te kopen. Toch betekent dit geen hogere rente want bedrijven krijgen en willen veel minder nieuw veel te duur krediet (kleine bedrijven moeten tegen 10% lenen) en de particulier loopt niet meer warm om een hypotheek aan te vragen tegen 8%+ om een huis te kopen. Dat heeft de FED prima in de smiezen en zij zitten al klaar om te gaan verruimen. Dat gaan ze volgende week natuurlijk nog niet zeggen, maar als het inderdaad klopt dat de groei behoorlijk gaat afzwakken, dan is er ruimte voor versoepeling van het monetaire beleid. Xi ging al naar de PBoC om ze daar aan het verstand te brengen dat ze echt meer met geld moeten gaan smijten. In de VS moet dat iets subtieler, maar mevrouw Yellen zal de FED duidelijk gaan indoctrineren dat al die nieuwe staatsleningen voor een deel door de FED gekocht moet worden, anders worden de verliezen van de FED en de banken te groot. En de belastingbetaler zit niet te wachten op het aanzuiveren van een eindeloze reeks grote verliezen van de FED.  Dat was de hoofdreden waarom iedereen tot twee jaar terug dacht dat de rente nooit meer veel omhoog kon, maar het gebeurde toch vanwege de uit de hand lopende inflatie die men te laat ging bestrijden. Nu is het inflatieverhaal weer prima voorlopig (maar bij krachtige groei dreigt er weer te veel inflatie tenzij alles door AI wordt opgelost). 

De winstcijfers over het derde kwartaal verrassen iets meer positief dan normaal, maar gecorrigeerd voor hogere economische groei dan verwacht, toch niet echt halleluja. De guidance is daarom tegenvallend, het is voor het bedrijfsleven duidelijk dat de komende een, twee kwartalen minder mooi gaan worden. 

Ik hoor allemaal geluiden dat de 60/40 beleggingsportefeuille aan iets nieuws toe is. Dat had men twee jaar geleden moeten roepen, nu geloof ik dat bij een terugslag van aandelen de rente behoorlijk kan dalen (want even geen inflatieprobleem) . Men roept om een plekje voor bitcoins en goud. De BRIC's kunnen geen gezamenlijke munt maken, maar wel besluiten om meer valutareserves in goud aan te houden, bitcoins is voorlopig te blits en gevoelig voor succesvolle introductie van een digitale echte munt van grote centrale banken.  

rente lijkt te toppen ondanks hoge groei VS

 Groei van 4,9% in het derde kwartaal in de VS bij meer inflatie. Dat klinkt als ingrediënten voor een hogere rente, maar de markt ziet andere zaken. Bill Ackman waarschuwde al: wedden opeen hogere rente wordt te riskant. Want er is te veel risico in de wereld en de groei gaat tegenvallen. En dat is de waarschuwing bij het derde kwartaal: te veel kwam door groei voorraden en een hoge groei van de consumptie bij 1% daling van het reële beschikbare inkomen.

In Europa gaat het slechter, maar de ECB kan nog niet gaan verlagen, want de inflatie en de groei zijn nog niet laag genoeg. 

China stimuleert veel minder dan bij vorige terugslagen in de groei, want het is te gevaarlijk. De schulden lopen te veel op en resulteren in te weinig nieuwe groei. Er is een ongezonde kapitaaluitstroom die groter is dan het overschot op de lopende rekening, wat leidt tot een zwakke yuan. De banken die op een na allemaal eigenlijk in handen van de overheid zijn lopen te erg aan tegen slechte schulden vanwege de slechte vastgoedmarkt en minder goede financiën van de lokale overheden.

Het optimisme van chartisten dat in het vierde kwartaal de koersen alleen maar omhoog kunnen gaan vanwege het te grote pessimisme is aan het tanen. Goede winstcijfers maar toch dalende koersen hierop. Want onzekere vooruitzichten. De magnificent seven is toe aan wat meer koerscorrectie. En zo komen de indices onder het 40 weeks gemiddelde en de beleggingswijsheid is nu eenmaal: er gebeuren geen goede dingen onder het 40 weeks gemiddelde. Te weinig aandelen gaan de goede kant op. Dat wijst op wat daling van de koersen, maar bij een S&P500 van 4100 en schoorvoetend dalende lange rentes kan leiden tot weer een herstel van de aandelenkoersen. We zullen zien. Beurzen doen vaak heel anders dan wat je denkt, vooral als er grote consensus is. Je moet nederig blijven en je realiseren dat je het vaak fout hebt.  

Palestina, eerste en tweede wereldoorlog

 Bij het Palestinaconflict halen we vooral de Tweede Wereldoorlog erbij met de Holocaust. Door die misdaad tegen de mensheid na eeuwen van ernstig antisemitisme verdient Israël een eigen plek. De oude plek toen het verdreven werd door de opkomst van de islam. Daarna volgde een diaspora en overal werden de Joden uitgekotst, ze kregen overal de schuld van, het waren ideale zondebokken. Die oude plek was natuurlijk vele eeuwen bewoond door voornamelijk niet-Joden. De koloniale macht Engeland gaf Iraël een eigen staat, gesanctioneerd door de Verenigde Naties. 

Dat was veroorzaakt door de Eerste wereldoorlog waardoor het Ottomaanse Rijk uiten viel en de koloniale machten Engeland en Frankrijk de buit in het Midden-Oosten verdeelden. Dat gebeurde door de bureaucratie in Engeland en Frankrijk en zo ontstonden er nieuwe laden die twijfelachtige gronden werden gevormd. De grenzen die toen getrokken zijn bestaan echter nog steeds. Het waren eigenlijk geen echte natie staten, maar door de oorlog met Israël is er wel nationalisme ontstaan. De verdeling van het Midden-Oosten had heel anders kunnen gaan. Er had een Arabische natie kunnen ontstaan onder koning Hoessein. Maar dat gebeurde niet. De Levant gedachte had de overhand en de buit kon niet aan één koloniale macht worden toegewezen. Zo kwam er plaats voor Libanon en Palestina.  Syrië vindt eigenlijk dat Palestina, Jordanië en Libanon bij Syrië horen. Dat beïnvloed hun kijk op Palestina, het zou eigenlijk bij hun moeten horen, maar ze weten dat dit onhaalbaar is geworden. .Syrië had de pan Arabische gedacht voor ogen toen ze met Egypte en Jemen de Verenigde Arabische republiek vormden onder Nasser. Dat ging maar kort goed, zonder Nasser werd het te moeilijk om een Verenigd seculier Arabië op te bouwen. Exit Egypte uit het Midden-Oosten en intree van diverse groepen van de islam op het politieke toneel.

In 1947 vluchten veel joden naar Palestina en ineens na veel vechten kwam er de staat Israël met een sterk leger. .Enorme hoeveelheden Palestijnen werden verdreven. Het werden vluchtelingen die door de buurstaten werden uitgekotst. Ze kregen niet de nationaliteit van Libanon of Jordanië of Egypte of Syrië. Ze hadden natuurlijk al lang een permanente huisvesting moeten hebben. Maar ze werden te talrijk. Ze zouden de meerderheid vormen in Jordanië en dat wil Jordanië voorkomen (ze hebben slechte herinneringen aan die vluchtelingen, o.a. de moord op hun koning). Idem voor Libanon , waar ze de oorspronkelijke bevolking zouden wegdrukken. In Egypte zijn ze ook niet welkom, de grens met Gaza is al jaren hermetisch dicht  o.a. vanwege angst voor Hamas. Niemand wil zo'n terreurgroep binnen de grenzen. Een en ander heeft tot gevolg gehad dat de Palestijnen al decennia verschrikkelijk behandeld worden. Israël zou dat eigenlijk moeten herkennen,  Er is een staat Palestina noodzakelijk. Die is overigens al diverse keren aangeboden met een te klein oppervlak. Bij elk aanbod werd het oppervlak kleiner. De realiteit is dat ze toch een staat op een te klein oppervlak moeten gaan accepteren. Israël kan niet weg en blijft dus. Die realiteit moet aanvaard worden en Palestijnse vluchtelingen moeten niet misbruikt worden door diverse landen om druk op Israël uit te voeren. Er zijn te veel Palestijnen voor dat kleine oppervlak. Er moet een oplossing komen voor al die vluchtelingen.

het rommelt, maar aandelenbeurzen niet in mineur

 Weer zo´n kansloze rebellie tegen een veel sterkere macht. Na de Wagner groep nu Hamas. Enorme terreur die nog veel zwaarder wordt terugbetaald. Iran probeert Hamas te versterken maar Israël bombardeert de vliegvelden van Aleppo en Damascus. Antisemitisme viert weer hoogtij, terwijl ik dacht dat er wat meer sympathie voor Joden zou ontstaan door de terreuraanslagen. Rampspoed voor Gaza en Israël. Er is een Palestijnse staat nodig(misschien twee), wel veel kleiner dan de Palestijnen rechtvaardig vinden. Olie- en gasprijzen omhoog, maar niet zo veel als gevreesd (totdat Iran er wel in slaagt de oorlog uit te breiden).. Het Palestijnse probleem lijkt voorlopig nog steeds onoplosbaar. Egypte wil Gaza niet helpen. Iedereen is bang voor een stortvloed aan vluchtelingen met Hamas terroristen ertussen.

Rampzalig allemaal, maar niet zo zeer voor de beurzen (net als Oekraïne). Dramatische rentebewegingen verstoren de beurzen nog steeds niet zo erg. De 30-jaar rente in de VS liet afgelopen week uitzonderlijk grote dagelijkse fluctuaties zien. De FED ( de lange rente zorgt voor extra verkrapping en we hebben al veel gedaan om de obligatiebeleggers het leven zuur te maken) en minder vertrouwen lieten de rente dalen, maar de angst voor meer duratie kopen is nog erg groot. Hedge funds blijven maar verder record short obligaties.. Dat stemt hoopvol voor een lagere rente. Er is veel somberheid ingeprijsd. De korte rente blijft volgens de obligatiekoersen boven 3% in de Eurozone en boven 4% in de VS en dat terwijl de alom gepreekte eindrente toch iets als 2% in de EU en 2,5% in de VS zou zijn. Een flinke recessie zou de rente wel lager krijgen, maar dat is uit de verwachtingen gelopen (maar kan nog steeds, al is het gevaar op een diepe recessie kleiner dan het gevaar van langdurig lage groei). De hypotheekmarkt in de VS signaleert dat men helemaal niet in zo'n lange periode met hoge rente gelooft: men vindt een record opslag nodig op de lange rente vanwege de vervroegde aflossingsmogelijkheden die er kennelijk naar de volle overtuiging van de hypotheekmarkt gaan komen.

Het winstseizoen over het derde kwartaal is losgebarsten en men is hierover hoopvol gestemd en de eerste cijfers waren geen teleurstelling bij die hooggestemde verwachtingen.  Samen met enige bullish flattening van de rentecurve houdt dit de beren voorlopig nog koest. Techneuten zien allemaal roze wolken voor het koersverloop in het vierde kwartaal. De steunlijnen houden voorlopig (o wee als ze onverwachts toch gebroken worden). Men ziet positieve theekopjes formaties (o wee als de oortjes breken). Het vierde kwartaal in het jaar voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen is gemiddeld sterk. De nieuwe speaker van het huis in de VS is er alles aan gelegen om via extreme maatregelen de republikeinse agenda van minder overheidsuitgaven door te voeren en Jordan (? nieuwe speaker) is het helemaal eens dat de domme kiezer maar eens moet voelen wat het overmatig spilzieke beleid van de democraten veroorzaakt aan noodzakelijke ingrepen. Geen geld voor Oekraïne en Israël volgens Trump die beledigd is door Netanyahu. Anti Israël is een nieuwe startegie van extreem rechts.

waarom is de rente zo hard gestegen

 Het is moeilijk uit te leggen waarom de lange rente de afgelopen weken en maanden zo hard steeg. De inflatieverwachtingen zijn nauwelijks veranderd en de voorspellingen voor (nominale) economische groei zijn maar weinig omhoog.

De FED roept higher for longer, maar dat roepen ze al een hele tijd. Het begrotingstekort van o.a. de VS loopt al jaren uit de hand. QT, quantitative tightening, is ook al tijden gaande.

Ik schrijf het vooral toe aan meer geloof in een soft landing omdat de rentestijgingen verrassend weinig pijn hebben gedaan. Huishoudens en bedrijven lijken zelfs netto te profiteren van die hogere rente.

De koerspatronen en beleggingsstromen veroorzaken een sterk opwaarts momentum van de rente. Dat is geaccelereerd en dat betekent dat het niet lang kan aanhouden. Een soort 1987 verhaal voor obligaties is helaas niet volstrekt denkbeeldig. Maar, er is nu tot 2027 een hogere FED rente ingeprijsd dan 4%. Dat lijkt meer dan genoeg.

Alom wordt de rentestijging toegeschreven aan hogere termijnpremies, meer beloning voor het risico van een hogere duratie. Maar waarom dat nu juist gebeurt, is nog niet zo duidelijk.

Ja, er is een sterk toegenomen geloof in hogere inflatie door hogere loonstijging, machtigere vakbonden, inflatoir overheidsbeleid en minder investeringen in fossiele energie.

Ja, QT zorgt voor een overschot aan obligaties 

En nee, de rentestijging komt iet door ongekende verkopen van China van Amerikaanse obligaties. Landen met een groot overschot op hun lopende rekening zoals China kunnen niet  (met geen mogelijkheid) voorkomen dat ze assets van de tekortlanden moeten kopen. Als de voorkeur naar steeds meer andere assets dan obligaties uitgaat, dan kan de rente stijgen. Maar dat lijkt beslist niet het geval. De dollar stijgt zelfs omdat er nog meer vraag is naar Amerikaanse assets dan het tekort op de lopende rekening van de VS. . 

D.w.z. meer geloof dat een hogere rente niet zo schadelijk is samen met technische factoren.

Inflatie nu of van de afgelopen tien jaar zegt niets over inflatie in de komende tien jaar (correlatie 0,02)

De lange rente van nu hangt wel sterk samen met de inflatie van de afgelopen tien jaar (correlatie ongeveer 0,7) en hogere rente signaleert hogere inflatie, het verband is niet zo sterk (correlatie ongeveer 0,25-0,30). [cijfers van Shiller].

Er is wel een geloof ontstaan dat als de lange rente wat gaat dalen dat men dan de schulden gaat consolideren: bedrijven richting langere leningen en huishoudens naar hypotheken met lange rentevastheid. Alom verwacht men dan een grote vraag naar leningen. Dit zou de groei wel snel aanjagen, in tegenstelling tot de langzame vertraging van de groei door de stijgende rente.

Al met al vind ik een 10 jaar rente van 5% in de VS veel te hoog gezien het verbeterde inflatieverhaal, de krimp van M2, de afzwakkende economische groei. De FED hoort klaar te zijn met het verhogen van de rente (misschien nog één keer) en moet gaan communiceren dat ze de rente langzaam gaan verlagen en QT gaan stoppen (op straffe van ontslag door de president, vooral bij Trump). De FED denkt nu aan een eindrente van 2,5%. Dat lijkt me te weinig, gebeurt alleen bij te lage groei en inflatie, maar een gemiddelde korte rente van 3-3,5% in normale tijden lijkt goed mogelijk. En daarbij hoort een lange rente van ongeveer 4%, lager als de economie weer monetair gestimuleerd moet worden in 2024 en 2025. 

 

soft recession in plaats van soft landing: rente te hoog

 De grondstoffenmarkt geeft een signaal dat de economie snel zwakker wordt: de olieprijs krijgt klappen, omdat er ineens minder benzine etc. wordt verbruikt. De koperprijs daalt. Credit spreads lijken op te lopen. Aandelen met veel korte schulden dalen voortvarend. De rentecurve wordt minder invers en dan hoort de (hopelijk soft) recession snel te komen.

De rente is te veel opgelopen

 

Te snel en dat schreeuwt om enig herstel.

Het geloof in nog veel verder stijgende rente is snel opgekomen. Overheden met onbetaalbare rentelasten, daar moet wat aan gedaan worden. Dat dacht men al bij een lange rente van 2% en nu ineens veel minder. Maar straks gaan centrale banken weer door de bocht en financieren ze de te grote begrotingstekorten weer, net zoals de Bank of Japan nog steeds wanhopig aan het doen is.

terug naar de Italiaanse Riviera

 Mijn eerste vakantie naar het zonnige zuiden was in 1959. Dat was een hele onderneming, want van alles werd van huis meegenomen. In drie dagen reed mijn vader naar Imperia. 50 km per uur was al een mooi gemiddelde, want je moest dwars door elke stad en dorp rijden en daarom had je drie dagen nodig. De derde dag werd het ineens mooi weer. Bij de grens bij Ventimiglia raakten vele auto's oververhit bij het lange wachten. We gingen naar het strand in San Remo en dat betekende vaak lang wachten bij de spoorwegovergang. Nu is het spoor verplaatst en dwaal je een kilometer door de gangen van het nieuwe station om het perron te bereiken.  Ik herinnerde me dat ik 100 lire kreeg om een ijsje te kopen, maar dat lukte niet. De afzetters moesten 120 lire hebben en sindsdien is Italië in mijn gedachten erg duur. Later zag ik dat je voor het bestek moest betalen, het brood, water, 12% bediening enzovoort. Ik at voor de eerste keer spaghetti en dat terwijl op het buurtafeltje een kreeft levend in kokend water werd gegooid. Dat was een enorm gekrijs voordat finis vitae intrad. In 1959 was de zomer erg mooi in Nederland en daarna probeerde mijn vader ons weer uit in Katwijk. Na twee verregende koude jaren was hij daarvan genezen en werd steeds het zonnige zuiden opgezocht. 

Deze keer was Italië niet meer zo veel duurder dan Nederland, het weer was prachtig en in Italië is veel te zien. In Ventimiglia was veel meer te zien dan een moeizame grensovergang, terwijl het een goede uitvalsbasis is voor Monaco en Menton. Genua heeft grandeur. La Spezia als uitgangsbasis voor Cinque Terre, de vijf leuke dorpjes. Na een uitputtende wandeling Vernazza bereikt vanuit het laatste dorpje. Puf puf door al dat geklim, maar de moeite waard.

Italiaanse restaurants zijn daar teleurstellend vaak slechte pizzeria's geworden. Fish and chips, alles gefrituurd en dikke pizza's. Groente was schaars. Er waren natuurlijk nog steeds wel goede Italiaanse restaurants, maar op Sicilië bijvoorbeeld had ik beter gegeten.   

optimisme voor vierde kwartaal groeit

 De lange rente lijkt te gaan dalen, er wordt zelfs een lagere eindrente ingeprijsd. We zijn toe aan een bull flattener. Het inflatienieuws lijkt wat beter te worden dan de FED aangaf. Powell lijkt de rente niet verder te willen verhogen, ook al weet hij dat dit "not done" is in een verkiezingsjaar en het dus straks zijn voorlopig laatste kans is. De Amerikaanse overheid mag nog even langer spilziek zijn. Economische groei in het derde kwartaal valt weer eens mee in de VS. En de winsten  dan kennelijk ook. Chartisten zien de steunlijnen houden  ( o wee als dat niet zo is, dan zitten beurslievelingen als ASML snel onder 500). Het lijkt weer wat beter te gaan met China, al gaat alles beslist nog niet naar wens in dat industriële power house. In het vierde kwartaal in het jaar voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen hoort de beurs netjes te stijgen. Er is weer voldoende angst op de beurzen en ex magnificent seven zijn toch heel wat aandelen toe aan betere tijden. 

De wall of worry is bijzonder hoog en er kan van alles misgaan. Poetin ziet tot zijn genoegen de politieke steun voor Oekraïne een enorme dauw krijgen, al lijkt de VS toch nog wel wapens te blijven zenden. Republikeinse winst bij de verkiezingen zal Poetin flink helpen. Hij hoeft overigens de oorlog niet te winnen, een permanente noodtoestand vanwege de oorlog komt hem goed uit, hij hoeft zich niet te haasten, hoeft geen nieuwe onbezonnen dingen te doen.

De credit spreads blijven maar laag en zenden het signaal uit van een gezonde economie. Nieuwe hypotheken zijn duur, maar de oude heerlijk laag. Productieve investeringen buiten de vastgoedsector hebben een flinke fiscale rugwind gekregen van Biden c.s. 

Voedselprijzen lijken te gaan dalen en de olieprijs lijkt even wel hoog genoeg.

Waar het herstel van de groei vandaan moet komen zonder fiscale en monetaire steun is onduidelijk, maar de recessieve krachten lijken een beetje uitgeput te raken onder druk van hoge loonstijgingen bij dalende inflatie.

Dat is allemaal geen enkele garantie om een vermaledijde schok te voorkomen, maar grote schokken komen gelukkig niet vaak voor.