verandert de visie op de lange termijn? Is Powell nog steeds een draaikont?

 Corona veranderde veel: meer thuis werken, veel mensen kregen ander werk dat ze beter beviel. Maar de lange trend dat de loongroei achterblijft bij de productiviteitsgroei bleef intact. De winstmarges stegen nog verder en schoten zelfs omhoog na de ergste begintijden van corona. Volgens de BNP-cijfers bereikte de winstmarge in de VS in het tweede kwartaal van 2022 een nieuw record. Daardoor is het niet zo verwonderlijk dat de winstschattingen voor het komende jar in de VS maar langzaam afbrokkelen (meer ex energie). Je zou meer verwachten, nu de PMI's zo duidelijk onder normaal (50) staan en de huizenmarkt overduidelijk op haar retour is. Maar de VS hebben minder last van hoge energieprijzen als bijvoorbeeld Europa. In de VS is de inflatie op goederen voorlopig nog relatief hoog. Lonen blijven nog steeds achter bij inflatie plus productiviteitsgroei (bij recessie is het cyclische deel daarvan dik negatief).

De trend van globalisering lijkt ook niet zo overtuigend gebroken als ik door alle aanbodschokken verwacht had. Ja, men probeert veel meer essentiële dingen in eigen land te maken of te importeren uit meerdere landen, niet alleen vooral China of energie uit Rusland. Er zal enorm veel in alternatieve energie geïnvesteerd moeten worden en helaas ook weer in kernenergie. De idiote prijzen voor gas en elektriciteit forceren dit en de geschiedenis leert dat dan de prijzen voor gas en elektriciteit dan weer enorm dalen. Dat zou structureel moeten zijn. Problematisch is de schaarste van bepaalde grondstoffen voor het maken van alternatieve energie, zoals kobalt, vanadium, grafiet, nikkel en in mindere mate ook koper en voorlopig ook lithium.

Ik dacht dat nu ongeveer de omslag gemaakt zou worden dat de lonen de inflatie plus productiviteit zouden gaan bijhouden. Veroudering zorgt immers voor minder arbeidsaanbod en het aanbod vanuit China is niet langer zo goedkoop en zo snel groeiend en ondersteund via enorme investeringen. Wat dat betreft liggen de kaarten gunstiger voor India en Vietnam en wie weet ook Indonesië (dat ook veel nikkel heeft)..

In China vallen allerlei tegenslagen over elkaar heen. Sommige gaan snel weer weg, zoals waarschijnlijk corona en de hittegolf van dit jaar, maar andere zaken zijn veel problematischer: onroerend goed en investeringen in infrastructuur waren de ruggengraat van de groei in China. Maar rendabele infrastructuur aanleggen wordt steeds moeilijker (vergelijk Japan dat in jaren 90 zou de groei op peil trachtte te houden, maar faalde). Voor de vastgoedmarkt is de situatie nog problematischer. De beroepsbevolking krimpt, de vraag neemt daardoor af en de vastgoedmarkt en wat daarmee samenhangt zorgt voor ongeveer 25% van het BNP. Dat moet terug naar onder de 10% als de bevolking krimpt. Hoe pijnlijk dat kan zijn, leerde Spanje na 2008. Overigens kan China met opheffing hukou systeem nog wel stimulering brengen in de huizenmarkt in de grote steden. Investeren is veel minder interessant geworden voor buitenlandse ondernemingen, vanwege de politiek van Xi. Die gaat voor Chinese partij-idealen en niet zo zeer meer voor groei. Rusland leert weer eens hoe gevaarlijk het kan zijn als je zo afhankelijk bent van een land. China moet de consumptie gaan stimuleren. Dat roept men al de nodige jaren, maar er is geen andere  uitweg. De mogelijkheden zijn overigens  groot, bijvoorbeeld gratis medische zorg. Maar met enorme reddingsoperaties voor vastgoedspeculanten en opdrogende inkomsten lagere overheden uit verkoop grond zijn de mogelijkheden ook weer niet oneindig.

Europa zit door Poetin nog enige tijd (een-twee jaar?) in de puree. Hogere ECB-rente gaat Poetin er niet van overtuigen meer goedkoop gas te gaan leveren.  Alleen succesvolle importen uit de rest van de wereld met dreiging van meer alternatieve productie/ kernenergie kan dat doen.

In de VS zien de inflatieverwachtingen er ineens bijzonder zonnig uit. de ingeprijsde inflatie voor komend jaar is naar beneden getuimeld naar 2,3%. Dat moe, samen met de verzwakkende economie, aangevoerd door e huizenmarkt, leiden tot een draai van de FED naar verlagen. Powell zei zelf dat 3,7% eigenlijk wel genoeg was en 2% neutraal. De FED communiceert vooral naar terugkijkende indicatoren te kijken, maar kan dat natuurlijk niet volhouden. Powell moest natuurlijk dapper en zijn en hel en verdoemenis roepen om inflatieverwachtingen op de knieën te krijgen. FED-lid Kashkari was blij, opgelucht dat de markt het verhaal van Powell geloofde, ondanks alle beweringen waarop Powell het afgelopen jaar moest terugkomen. Kashkari gelooft het zelf kennelijk niet, weet dat de FED nog steeds data dependent is. En als die 2,3% inflatie ook maar enigszins in de buurt uitkomt, dan met de FED de rente weer gaan verlagen tot neutraal. Ze kunnen nog even hun tanden laten zien door niet meteen te gaan verlagen als de korte FED rente 3,7% is, maar niet lang. De zo gecreëerde omgekeerde rentestructuur sleurt de economie te veel omlaag. Nu al is de geldgroei 0. QT, terugbrengen van de balans van de FED, was volgens een paper in Jackson Hole een probaat middel om de Amerikaanse economie in een recessie te brengen. Je moet daarmee oppassen.(en de FED is niet doof, heeft het verhaal uitgeplozen).

Een en ander lijkt te wijzen op een beetje lagere lange rente. Gezien de zeer sterke negatieve correlatie van de rente met de beurs sinds corona, zou dit een iets hogere aandelenbeurs kunnen betekenen. Eerst maar eens zien of de bodem van juni houdt. Zo niet, dan gaat men met nog meer enthousiasme negatieve verhalen over de beurs vertellen. Nu zijn de optimistische verhalen al haast nergens meer te vinden. Er zit dus al enige narigheid in de koersen. 

Rampspoed door hogere voedselprijzen vanwege nu ook hogere elektriciteitsrekeningen om voedsel op te slaan. Schrijnende voorbeelden van idiote elektriciteitsrekeningen in Engeland o.a.. Maar gelukkig valt de oogst mee in Canada en gaan ze daar ook meer gas etc. exporteren. En zijn de aardgasvoorraden nu weer beter op peil dan vorig jaar, met meer mogelijkheden voor LNG. En minder energieverbruik. D.w.z. het moet toch wel heel gek lopen als de gas- en elektriciteitsprijzen in Europa niet  flink gaan dalen (in mijn angstdromen zie ik Poetin aan Duisland vragen reeds geleverd gas weer terug te sturen naar Rusland).

Powell: there will be pain to households and businesses= transitory / high for longer

Wat Powell zei was niets nieuws, maar men had verwacht dat Powell nog wel iets aan verzachtende woorden zou zeggen op de alom verwachte aankondiging dat de FED de rente verder gaat verhogen.

Maar Powell sprak slechts 8 minuten en geen 20 minuten plus. Het gevolg daarvan was dat hij slechts één ding duidelijk kon en wilde maken: de FED zal de rug recht houden en inflatie blijven bestrijden tot de inflatie weer laag genoeg is. Whatever it takes en we geven niet toe aan economische pijn en aan de beurzen die na daling om hulp schreeuwen van de FED. Die hulp kwam de afgelopen decennia altijd. Maar nu roept Powell dat hij niet gaat buigen voor de pijn van Wall Street. 

No pivot, aldus Bianco. De FED gaat niet draaien om de pijn te gaan verzachten. Dat was nou net niet wat Wall Street wilde horen. De FED hoort lief te zijn, te zorgen voor een (Powell)-put. 

Het was overigens wel verwacht dat Powell dit zou zeggen, want alom was gewaarschuwd aan Powell dat hij zijn rug recht moest houden. De afgelopen weken hadden diverse FED-leden al rond getoeterd dat inflatie flink bestreden moest worden en de rente verhoogd moest worden. 

Powell had dus geen vergezichten over wat er terecht zou komen van de economie en ionflatie op de wat langere termijn. Eigenlijk wel logisch na de enorme flaters van de voorspellingen over de hoogte van inflatie en de tijdelijkheid hiervan (transitory). 

Men gaat ineens de andere kant op. Inflatie is te hoog en men ziet nog niet dat inflatie gepiekt heeft (of liever gezegd: ondanks alle signalen wil men nog niet uitstralen dat men ook wel ziet dat de inflatie gaat dalen, maar men wil uitstralen dat men de inflatie grondig wil bestrijden). Men realiseerde zich echt wel dat Powell geen navolger van Burns wilde zijn, de man van de uit de hand gelopen inflatie van de jaren 70. De FED moet natuurlijk zeggen dat ze niet te vroeg met renteverhogingen moeten stoppen. Allicht. .

Geen lange termijn visie. Dat betekent ook dat men snel terug kan komen op de dappere uitspreken dat men de rente fors gaat verhogen en hoog zal houden. high for longer, noemde Powell dat. En de obligatiemarkt gehoorzaamde braaf: higher for longer, de lange rente steeg behoorlijk.

Beurzen dus verrast, al had men eigenlijk al precies verwacht wat Powell ging zeggen. Alleen dat hij niets sussends zei om de daling op de beurzen te verzachten, dat was niet verwacht.

Voorlopig gelooft de markt kennelijk dat de FED niet gaat buigen voor pijn van de markt. 

Ondertussen is Poetin onvoorstelbaar succesvol in het omhoog krijgen van de prijzen voor aardgas en elektriciteit. 10* hogere prijzen voor elektriciteit. Dat gaat doordreunen in de industrie in Europa. Uit de hele wereld stroomt nu LNG naar Europa, maar Biden wil dit tegenhouden (Poetin lacht zich rot). De coalitie tegen Rusland zal het moeilijk krijgen. Kunstmest is schaars en dat gaat de voedselrijzen verder doen stijgen in Europa. Saoedi-Arabië en de Verenigde Emiraten zien hoe succesvol Poetin de aardgasprijs heeft opgedreven en zij willen nu hetzelfde voor olie door de productie flink te gaan terugschroeven. Dat ging altijd mis en veroorzaakte altijd grote uitbreiding van de productie van energie en enorme prijsdalingen van olie en aardgas. Dat gaat de komende jaren natuurlijk weer gebeuren, maar op korte termijn zit Europa (en diverse arme landen) met de gebakken peren. 

Dit is niet goed voor de beurzen op korte termijn, maar dan gaat al spoedig de inflatie in de VS meevallen en de elektriciteitsprijzen komen natuurlijk al snel in een behoorlijke val (als de paniek aanvullingen tegen elke prijs van de gasvoorraad klaar zijn en enkele grootverbruikers op rantsoen worden gesteld in Europa).  

China zit behoorlijk in de problemen met de problemen op de huizenmarkt, zero COVID en maatregelen om de technologie entrepreneurs in het gelid van Xi te laten lopen. Maar men wordt weer wat soepeler. China verdient ook goed aan het doorsluizen van goedkope olie en gas uit Rusland naar Europa (want door de lage economische groei houdt men olie en gas over)..

terug uit Duitsland met 9 euro ticket

 Dri weken al temperaturen boven 25 graden in Nederland/Duitsland. Het leek wel een vakantie naar de Middellandse Zee, zo warm. Via de Glimlach van Twente met zijn gezellig marktplein en St. Plechelmus via Bad Bentheim met zijn hoge kasteel, Osnabrück, de koelte opzoekend in Wilhelmshavens groene Südstrand, Oldenburg, Bremerhaven, Cuxhaven, het mooie Stade, Kiel, Denemarken geroken in het prachtige Flensburg, Neumünster, de rattenvanger van het lieve Hameln, met de voedbalsupporters mee naar Dortmund, Oberhausen en weer terug in Amsterdam.

De beurzen hebben het redelijk gehouden, maar gingen terug op de hogere rente vanwege herstel van de grondstoffenprijzen, vooral energie. D.w.z. hogere inflatieverwachtingen en groeiende angst voor een havikachtige Powell vandaag. 

De gasprijzen en daarmee prijzen voor elektriciteit zijn tot duizelingwekkende hoogte gestegen in Europa en iedereen exporteert nu zo veel mogelijk gas als maar kan naar Europa. Daar betalen de overheden whatever it takes om de gasvoorraden op hoog niveau te krijgen. En men koopt extra veel. Vooral Duitsland, maar ook bijvoorbeeld Italië, Frankrijk. De overheden willen ten koste van alles vermijden dat ze in de winter te horen krijgen dat ze dom waren en nu iedereen kou moet lijden. D.w.z. men koopt nu veel te veel, de prijzen zijn veel te hoog en een flinke afmars van de gasprijzen ligt voor de hand in oktober/ november. Men kan slechts voor 10 weken opslaan, maar met extra LNG wordt dit vier maanden minstens en dat is genoeg voor de winter. 

Voorlopig stijgen de inflatieverwachtingen in Europa even reusachtig en men verwacht volgend jaar 5 % meer inflatie in Europa dan in de VS. D.w.z. extra looneisen in Europa.

Ondertussen wordt de economische afzwakking steeds duidelijker zichtbaar in de PMI's en vooral de diensten PMI's vallen mij tegen. 

Dat richt dan weer schade aan bij de winstverwachtingen en veroorzaakt winstwaarschuwingen. Tegenvallende cash flows door meer behoefte aan werkkapitaal.

Het inflatienieuws in de VS is flink aan het verbeteren, minder aanbodproblemen en een afzwakkende huizenmarkt met minder huurstijgingen, na oktober misschien zelfs huurdalingen.   

China kampt met ongebruikelijk veel economische problemen door de overspeculatie op de huizenmarkt en een wel erg streng COVID- beleid. De extra stimuleringen beginnen nu op gang te komen, inclusief een zwakkere yuan (en daarmee een sterkere dollar).

groei valt mee in VS, maar gaat daardoor de FED nog lang door met verhogingen en QT

 Na een hele poos met negatieve economische verrassingen in de VS viel een en ander vorige week mee. ISM manufacturing daalde nauwelijks en de dienstensector ISM was sterk. ISM Prices paid namen een duik, vooral door de gedaalde grondstoffenprijzen, maar ook door minder aanbodproblemen. De groei van de werkgelegenheid was ver boven de meest wild optimistische verwachting. Uitzendkrachten nog steeds gevraagd. Ja, de groei zat vooral in deeltijdbanen, maar toch. De werkgelegenheid in de private sector is weer terug op het niveau voor corona. Dat betekent dat door de groeiende bevolking nu de participatiegraad lager is. Dat komt door de veel te royale uitkeringen roepen de republikeinen, maar daar zit vooral de demografie achter van meer ouderen en long covid (in Nederland hadden mensen die covid gehad hadden 12% meer gezondheidsklachten dan niet covid mensen). Long covid verklaart ook de behoefte aan meer deeltijdbanen in de VS, zo vermoed ik.

De leading indicators wijzen op ernstige verzwakking van de arbeidsmarkt (zoals initial claims werkloosheid, aangekondigde ontslaggolven, maar uitzendkrachten dan weer OK). De FED is daardoor voorlopig niet erg genegen om de rente minder te verhogen. QT, Quantitative Tightening, in de vorm van af laten lossen ingekochte leningen, moet in september echt gaan beginnen. Renteverhogingen kennelijk weer tot iets boven 3% en misschien langer. De Nasdaq is daar niet blij mee, ook al vielen de kwartaalcijfers van de bedrijven mee bij de somber geworden verwachtingen over vooral guidance. Winstverwachtingen zijn aan het dalen, maar nog slechts heel langzaam. Nog niet onrustbarend, net zoals de credit spreads nog gunstig zijn voor bedrijfsleven en ook de swap spreads wijzen op nog steeds overmatige liquiditeit.

De beurzen geven aan echt te vertrouwen dat de inflatie gaat dalen. Zelfs de geldgroei is flink afgenomen en hoeft niet verder te worden afgeremd. Ze lopen daarop zoals altijd vooruit (de beurstrein is vertrokken als je wacht tot zekerheid dat inflatie flink daalt)

De Amerikaanse economie lijkt te zitten in iets dat op recession light lijkt. Men gaat de afgelopen periode hoogstwaarschijnlijk niet als recessie classificeren. Daarvoor was de groei in de industrie te hoog, de arbeidsmarkt te sterk, de dienstensector te sterk en de inkomensgroei te hoog. Nationaal inkomen groeit nu meer dan nationaal product en dat hoort niet (=opwaartse revisies goed mogelijk van nationaal product). 

De chartisten, de lijntjestrekkers, de techneuten beginnen in twee kampen uiteen te vallen. Bij een S&P500 boven 4250 weten ze het zeker, de bull markt is begonnen, zo denkt het ene kamp. Het andere kamp overstelpt de angstige beursvorsers met grafieken waarin de treffende gelijkenis met 2008 en 1937 wordt getoond. Als die 4250-4300 niet wordt doorbroken, krijgen zij meer aandacht. I told you so en we zitten zo weer op 3500-3800 S&P500 (en AEX 630-650). Of erger als de FED de geest krijgt met QT.

In 2008 was er meer aan de hand dan nu, al wordt dat anders als China Taiwan aanvalt en Rusland doorgaat met Europa van gas te onthouden en het Midden - Oosten van graan. 

Ik neem aan dat inflatie in de VS nu echt gaat dalen, men in China meer gaat stimuleren. Dan hoeft het neit zo erg te worden als 2008 (geen financiële crisis, olieprijs geen $147). Het beeld op de cyclus is verstoord, omdat we een biologische recessie hadden in 2020 die met overmatige stimulering omsloeg in hoge groei en een bubbel in alles.  De economie is nog steeds aan het herstellen van de aanbodschokken en dat zorgt voor een veel sterkere arbeidsmarkt dan in een normale recessie. De winstgevendheid is ook extreem hoog en dat zorgt voor een beter stootkussen voor het bedrijfsleven dan normaal tegen recessies. Het is echter wel moeilijker voor de overheid om te stimuleren, al kan dat wel via investeringen tegen de klimaatcrisis en minder afhankelijk van Führer Poetin.