samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Verdere verbetering van de macrocijfers in de VS en hoop op QE van de ECB zetten de beurzen hoger, al bleef het economisch nieuws buiten de VS zwak.
Draghi moet met iets komen, ook al stribbelt Duitsland nog zo tegen. Op Jackson Hole gaf Draghi toe dat de inflatieverwachtingen te veel aan het dalen waren en liet hij doorschemeren dat er QE en een lagere euro noodzakelijk zijn. Daarop daalde de rente nog verder en krabbelden de inflatieverwachtingen weer een klein beetje overeind.

De inflatiecijfers in de eurozone lieten een daling zien van 0,4% naar 0,3% op jaarbasis door de lagere grondstoffenprijzen. De kerninflatie steeg juist van 0,8 naar 0,9%. De detailhandelsverkopen vielen weer tegen in Duitsland. Het vertrouwen neemt af door de Oekraïne.

In de VS stegen de orders voor duurzame goederen met 22% door enorm veel nieuwe orders bij Boeing. Ex transport was er een kleine daling. De Chicago FED index van de 85 belangrijkste surveys gaf en verbeering aan. Initial claims voor werkloosheid daalden fractioneel, bleven daarmee laag genoeg voor 250.000+ verwachte banengroei. De huizenprijzen volgens Case Shiller daalden licht, maar pending home sales stegen netjes. De flash PMI voor de dienstensector steeg 0,5 tot een sterke 58,5. Het beschikbaar inkomen steeg maar 0,2% en de consumptieve bestedingen daalden 0,1%, tegenvallend.
De groei over het tweede kwartaal werd bijgesteld van 4 naar 4,2% ondanks een kleinere bijdrage van de voorraden. Daardoor en door de vele nieuwe orders stijgen de consensusverwachtingen voor de economische groei in het derde kwartaal tot boven 3%.

In Japan steeg de werkloosheid iets, vielen de detailhandelsverkopen en industriële productie iets tegen. Ook hier wil men de hulp van de centrale bank inroepen en meer fiscale stimulering. Verder is enige paniek ontstaan vanwege een tijdelijk tekort aan toiletpapier.

Brazilië boekte twee kwartalen met een mingroei en daarmee een recessie, niet goed voor de toch al zo tanende kansen van Rousseff om herkozen te worden.

goed nieuws van de afgelopen week

1.       ECB moet met nieuwe monetaire stimulus komen. Magic Mario gaat in ieder geval met iets komen, waarschijnlijk het over enige tijd gaan kopen van ABS, asset backed securities. Dan moeten er veel nieuwe van dit soort dingen gemaakt worden. Dat zou de hypotheekrente in Nederland omlaag horen te brengen.
2.       De Koerden hebben een halt toegeroepen aan de opmars van het Islamitische Kalifaat en Amerika zal zich er tegenaan gaan bemoeien. Dat maakt het heel moeilijk voor IS om Bagdad en de zuidelijke oliegebieden te veroveren.
3.       De gedaalde olieprijzen zorgen voor een mini economische stimulering
4.       De kerninflatie in de eurozone steeg van 0,8 tot 0,9%. De totale inflatie daalde van 0,4 naar 0,3% maar dat is gunstig voor de koopkracht omdat dit komt door lagere grondstoffenprijzen die we moeten importeren.
5.       De lagere kosten van medische zorg ondanks de grote medische vooruitgang (en dan kun je straks er meer van kopen)
6.       De spaarquote in de VS is in een jaar opgelopen van 4,1% naar 5,7%. Dat biedt hoop op meer investeringen en meer consumptie
7.       De groeibijstelling voor het tweede kwartaal in de VS van 4 naar 4,2% was een meevaller, omdat de bijstelling kwam via hogere investeringen en een lagere voorraadbijdrage.
8.       Nieuwe orders  voor duurzame goederen groeiden een enorme 22% in de VS door de grote orders van Boeing (wel eenmalig)
9.       Wij in Europa beginnen te leren leven met een Poetin die een soort Nieuw Rusland aan de oostkant van de Oekraïne aan het creëren is. Buiten Europa vond men het toch al behoorlijk onbelangrijk.
10.   Pending home sales VS waren beter. De cijfers over de huizenmarkt verbeteren langzaam verder

The decline of Work. Demografie veroorzaakt nieuwe somberheid Epstein over de dalende participatie van 25-54jarige mannen

Barron’s The Decline of Work,Works for squares, is het hoofdartikel van deze week: het slechte nieuws van de lage arbeidsparticipatiegraad in de VS (en in de nodige landen is het verhaal nog slechter, maar dat krijgt om duistere redenen weinig aandacht

Je ziet Gene Epstein ineens een somber verhaal schrijven over de toekomst, terwijl hij het afgelopen decennium zo vaak verguisd werd als onverbeterlijke optimist. Ik herken daar in veel terug bij me zelf. Het bombardement van sombere verhalen begint te groot te worden, de tegenvallers van 2014 zijn te groot en te onverwachts. Weg is het vertrouwen in escape velocity, dat de groei in de VS zo hoog wordt dat het BNP uiteindelijk weer terugkomt op het oude pad, weg is de Arabische Lente en terug is de Koude Oorlog.

Volkomen onverwacht viel de groei in een diep gat in het eerste kwartaal in de VS, genoeg om alle groeivoorspellingen fors naar beneden te brengen voor zelfs de verre toekomst en iets navenants gebeurde na de kleine krimp van de Duitse economie in het tweede kwartaal. Dat had men absoluut niet verwacht bij het begin van het jaar en natuurlijk gaat men dan snel ook onheil voorspellen voor zwakke broeders als Italië en Frankrijk. Je moet er toch niet aan denken dat de eurocrisis weer  in volle omvang terugkomt. En toch kan dit als er een lange nieuwe recessie in de zwakke landen komt, deze keer met deflatie als extra blok aan de been.

De lage rente van Duitsland geeft eigenlijk aan dat dit zelfs het basisscenario moet zijn, maar daar wil ik nog niet aan. De rente wordt deels kunstmatig naar beneden gedrukt door ook andere redenen dan lage nominale groei. De ECB moet met geld gaan strooien en zich aansluiten bij de landen die gewoon een lage valutakoers willen hebben. Men koopt gewoon buitenlandse leningen totdat de valutakoers laag genoeg is en men maakt dan nog winst ook. De verwachtingen beginnen somber te worden, maar hoeven niet uit te komen.

De demografie leidt ineens tot enorme somberheid. Waarom dat nu ineens gebeurt, is niet zo duidelijk, het was al langer bekend dat de babyboomers met pensioen zouden gaan. We wisten ook wel dat de Amerikanen hiervoor niet genoeg gespaard hadden. Een groter deel werkt nu na 65 door tot ze erbij neervallen. De participatiegraad van 25-54 jarigen is gedaald, ook sinds 2013, en Epstein denkt dat men dit als structureel gaat zien.

Het is niet zo duidelijk wat achter die daling van de particpatiegraad van mannen die niet studeren, niet met pensioen zijn zit. In ieder geval is een deel te verklaren uit het groeiende aantal dat een invaliditeitsuitkering krijgt. Die wil men niet riskeren te verliezen, vooral ook omdat je met die uitkering ook je medische verzekering hebt die anders nogal onbetaalbaar zou zijn.

Het symposium van de centrale bankiers in Jackson Hole heeft een nieuwe golf van pessimisme op gang gebracht.

Summers, Gross/El Erian en zelfs Krugman brengen me in vertwijfeling: was de kredietcrisis sterk genoeg om als chaotisch neergangscenario te zien, met als gevolg een soort kwakkelscenario zoals we dat in de jaren 70 noemden en daarna nog ergere tijden?

Ik ga dit intekenen op de Pessimistische kaart van de Kondratieffgolf: 2007-2009 chaotische neergang en daarna een nieuw scenario, dat van bubbelstagnatie.

Dat scenario was tot op heden zeer goed voor aandelen, de rente op staatsleningen is bezig met een verdwijningsproces maar economische groei is lager dan gehoopt, maar niet echt lager dan de tijdgeest aangaf, want die was somber, die gaf aan dat de meerderheid van de mensen vindt dat we in een crisis zitten, dat de recessie van 2008 niet voorbij is. Monetair beleid is onvoorstelbaar ruim, maar zorgt niet voor hoge inflatie op Main Street, alleen op Wall Street.

En natuurlijk, wat komt er na de tijd van bubbelstagnatie? Zoiets hoort maar een Juglar, investeringscyclus van 7-12 jaar, te duren? Uiteraard minder mooie aandelenbeurzen, maar misschien wel een betere tijd voor de werkenden of misschien ook niet, de lasten van de ouderen worden immers snel zwaarder. Alhoewel, dat is lang niet zo'n zekerheid als ik vijf tot tien jaar geleden dacht.

http://www.nytimes.com/2014/08/28/upshot/medicare-not-such-a-budget-buster-anymore.html
De groei van de medische kosten is veel minder hard gegaan dan gevreesd. Sinds 2012 is er zelfs een daling. Als deze trend aanhoudt, is de demografische last voor Amerika eenvoudig op te brengen in de toekomst en blijft de overheidsbegroting betaalbaar. Het heeft overigens wel sinds 2012 voor een afremming van de groei van het BNP gezorgd. Een deel van de lage 2% groei in de VS is hiermee te verklaren en een ander deel door het peace dividend, minder defensieuitgaven. Kwalitatief was die 2% groei sinds 2012 in de VS heel wat beter dan 2,5-3% daarvoor zou zijn geweest.

arbeidsmarktindicator van Yellen: het gaat beter, maar nog niet goed genoeg

Dit plaatje (via Hilsenrath in de Wall Street Journal) is de indicator voor de arbeidsmarkt waarop Yellen doelde bij haar speech op Jackson Hole. Dat zou de situatie op de arbeidsmarkt beter aangeven dan de werkloosheid.

http://www.advisorperspectives.com/dshort/updates/Chicago-Fed-National-Activity-Index-Component-Update.php
De verzameling van 85 surveys die in de Chicago FED index zit die geconstrueerd is om een goed beeld van de economische groei (versus potentie) te krijgen laat zien dat het economisch herstel zwak was in de VS vooral door de consumptie en de huizenmarkt. De blauwe lijn geeft aan waarom het met de economie slechter gaat dan de ISM en groei werkgelegenheid aangeven. De blauwe lijn is overigens wel in lijn met de analyse van de arbeidsmarkt in het bovenste plaatje

lage rente en GLI wijzen op wereldwijde groeiterugval

Plaatje van Minack (advisors)
De extreem lage rentes signaleren een flinke terugval van de groei in de wereld. Dat ligt dan dus vooral aan de eurozone, maar ook Japan draagt fors bij. In Amerika valt een en ander wel mee, behalve de detailhandelsverkopen en consumptie recentelijk. In China waren de cijfers de laatste maanden beter, maar de afgelopen maand verslechterde een en ander weer wat.

Met de Global Leading Indicators van Goldman Sachs gaat het ineens ook de verkeerde kant op. Het is dus niet alleen de rente die wijst op een terugval van de groei.

Kortom, de consensusverwachtingen voor de groei in de wereld zullen wel gaan dalen in de komende paar maanden. Maar dat weten we eigenlijk al, dat heeft de obligatiemarkt reeds verklapt en zit al flink in de prijzen.

QE leidt tot minder risicokapitaal en straks lagere koersen volgens Edwards

Gelukkig blijft Albert Edwards voorspelbaar, altijd stabiel: je moet je altijd voorbereiden op de nakende val van de aandelenkoersen. Want er zijn –zoals de afgelopen vijf jaar ook het geval was- nog steeds veel redenen voor lagere koersen. Gelukkig, de Wall of Worry is er nog.

Hij heeft wel gelijk dat het voor de economie slecht is dat de grijze lijn naar beneden beweegt. AL die extra winst verdwijnt in de bubbelosfeer van inkoop eigen aandelen en inkoop van aandelenpakketten verleend aan het management vanwege hun onwerelds goede prestaties in barre tijden in plaats van dat het nuttig wordt uitgegeven.

QE is weg en daarmee gaan de inkopen eigen aandelen ook naar een lager pitje denkt Edwards en daarmee de aandelenkoersen. De rode lijn stijgt niet meer en dat is zorgelijk.

Onderstaand plaatje komt uit

http://equitablegrowth.org/2014/08/27/taper-nick-rowe-quantitative-easing-intellectual-coordination-failures-wednesday-focus-august-27-2014/. (Het is overigens een interessant verhaal over QE, de arbeidsmarkt en risicokapitaal. Weer een nagel in de doodskist van QE).
Brad DeLong stelt dat QE zorgt voor minder risicokapitaal en bovenstaand plaatje geeft ammunitie voor het verhaal: de grijze lijn daalt, terwijl de risicopremie is gedaald door o.a. QE.

Zijn we nu verloren, nu het bedrijfsleven minder eigen waar inkoopt? Niet erg, het geld gaat nu op aan meer productieve zaken en daar kan bij de huidige zeer hoge rendementen op eigen vermogen meer winstgroei mee veroorzaakt worden.

Je ziet dat inkopen eigen aandelen nu stabiliseert, maar dat het bedrijfsleven toch doorgaat met meer lenen.

Edwards gaat waarschijnlijk gelijk krijgen dat na het einde van QE er minder aandelen ingekocht worden. Maar of dat de stijging van de aandelenkoersen lang tegenhoudt, dat hoeft niet.

inflatieverwachting en rente: waarom correleert het niet meer

Hier zijn weer twee plaatjes met economische modellen die niet meer op lijken te gaan. Natuurlijk moet de rente meebewegen met de inflatieverwachtingen. De ene keer wat sterker dan de ander, maar het hoort toch niet zo te zijn dat de rentebeweging tegen de inflatieverwachting in gaat. Toch is dit nu zo.

.

De zeer lage correlatie, vooral de negatieve, wijst op veel deflatievrees en angsten dat je je geld niet terug krijgt bij de bank.  Bij te grote deflatie neemt het debiteurenrisico toe (want het inkomen daalt door de defaltie en de schuld blijft even groot) en dan moet de rente omhoog, als risicopremie voor dat men steeds moeilijker de schulden kan terugbetalen. Er kan dan een niet te stoppen trend naar safe havens zijn, die zich niets aantrekt van inflatieverwachtingen. Dat was de reden van de dip onder nul in 2012 die magic Mario in stelling moest brengen met "whatever it takes"de euro moet gered worden.

plaatje van Bianco

We zitten de laatste tijd in de bijzondere situatie dat de VS zwaar beïnvloed wordt door ECB en BoJ, meestal kijkt men alleen naar de FED. Maar het begint bon ton te worden dat men meer naar de zombiekopers (zoals buitenlandse centrale banken) van obligaties kijkt. Hoe moet je anders de extreem lage rentes verklaren?

De macro in de VS is eigenlijk zo goed dat men vindt dat de inflatie moet stijgen. De inflatievoorspellingen van economen gingen omhoog en in tegenstelling tot het track record bij BNP en rente wordt inflatie wel redelijk voorspeld door economen. Dat aangeven van een hogere inflatie deed de TIPS markt van Amerikaanse voor inflatie geïndexeerde leningen niet de laatste tijd: die daalde (zelfs in de VS, dus lagere ingeprijsde inflatieverwachtingen!). Volgens Bianco zit de markt fout, al zegt hij het wat genuanceerder.

Kortom er is nog hoop voor de mensen die geloven in hogere inflatie en rente!

oude verbanden gaan niet meer op: ISM en economische groei, werkloosheid en groei

Bianco haalde bij zijn recente conference call enige verbanden aan die niet langer opgaan, een te rooskleurig beeld van de economie geven. De ISM loopt helemaal niet meer in de pas met de economische groei, terwijl de ISM traditioneel als een van de allerbelangrijkste barometers van de groei wordt gezien. De correlatie in de afgelopen vier jaar is ongeveer nul. Overigens waren er de nodige keren flink dalende beurzen als de correlatie flink naar beneden kwam.
Bianco legt het uit met het vermoeden dat door de kredietcrisis heel wat bedrijven uit het ISM survey vlogen en dat alleen de optimisten overbleven. Daardoor werd de ISM structureel te hoog versus economische groei.

hoe ver is de volgende recessie in de VS nog weg

http://www.businessinsider.com/us-economy-could-expand-for-another-5-years-2014-8

(De datums uit het plaatje van DB geven het einde van de recessie aan, het begin van de opgang)
Lukas Daalder wees op het plaatje en had als commentaar Not that I believe this relationship makes any sense, but here you go...

Maar er zit wel iets in dat je kunt verwachten dat het nog een tijdje duurt voor de recessie begint, omdat een te hoge korte rente pas over vijf jaar wordt ingeprijsd.

Ik denk dat recessie intreedt bij FED rente boven structurele nominale groei. Ik kom tot een andere indeling dan DB voor wanneer de recessie begint

Even afgaand wat de groei en rente was in het laatste kwartaal voordat minkwartalen kwamen kun je zien dat steeds de korte rente hoger was dan de nominale groei van het BNP in de voorgaande tien jaar

In bovenstaande tabel staat de situatie in het laatste kwartaal dat er nog echt groei was, voordat de recessie toesloeg. Steeds zie je dat de korte rente dan hoger was dan het gemiddelde van de nominale BNP groei van de voorgaande tien jaar.
Gaf dat op tijd een signaal? Meestal wel: in 69 drie kwaralen eerder, in 1980 7 kwartalen eerder, in 1981 2 kwartalen eerder, in 1990 8 kwartalen, in 2001 6 kwartalen, in 2008 3 kwartalen (eigenlijk was rente fractioneel te laag).
In 2014 is de korte rente veel lager. Voordat de korte rente ongeveer 3,7% is, duurt volgens de ingeprijsde rente nog minstens vijf jaar, in lijn met wat DB zegt.
 
 

mooie verwachte winstgroei

In de VS was de neerwaartse bijstelling van de winst voor 2014 aar ruim 1%, veel beter dan de ruim -8% in Europa.
Vooral de stijging voor 2015 in de VS is opvallend.
De acceleratie van de winstgroei houdt nu al enkele maanden aan.

Laatste trends van Italië, Spanje, Zwitserland, Zweden, Duitsland zijn bemoedigend

Draghi, Yellen op symposium Jackson Hole

Yellen hield een heel rustig betoog, duidelijk bedoeld om de markten niet in beweging te brengen en om de haviken binnen boord te houden bij de FED. Ze wist opnieuw goed uit te leggen waarom de arbeidsmarkt nog behoorlijk ruim was en je niet te veel loonstijging moet verwachten en al helemaal niet dat daardoor veel extra inflatie ontstaat. Maar de werkloosheid daalt, zelfs harder dan gedacht en dat wijst wel op een krapper wordende arbeidsmarkt. Als de huidige trend aanhoudt en de economische groei als verwacht door de FED blijft, dan gaat de FED aan de slag met renteverhogingen.[en gisteren vond FED gouverneur Bullard het ook welletjes: aan de slag met verhogen rente]

Draghi had wel een verhaal met de bedoeling de verwachtingen te beïnvloeden https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2014/html/sp140822.en.html. De inflatieverwachtingen zijn het afgelopen half jaar fors gedaald, zo veel zelfs dat de ECB voor schut staat met een inflatiedoelstelling van 2%. Kortom, er is werk aan de winkel om de inflatieverwachtingen omhoog te praten. Hij spoorde de regeringen met een begrotingstekort van minder dan 3% aan om eens flink met geld te gaan strooien. Dat is eigenlijk vloeken in de kerk van monetair beleid van centrale bankiers. Hij week van zijn voorbereide tekst af (want hij was ingehuurd alleen iets over de Europese arbeidsmarkt te zeggen) door nog eens extra te benadrukken hoe erg hij het vond dat de inflatieverwachtingen zo aan het dalen zijn. Hij deed verder net of er Quantitative Easing aan komt. Dat wil Draghi graag en de nodige collega’s in de europeriferie/ Frankrijk ook, maar Duitsland (en in mindere mate Nederland) is tegen. Draghi wil profiteren van de recente groeitegenvaller in Duitsland om ruimer monetair beleid erdoor te drukken. Draghi probeert ook de euro omlaag te praten, want dat is goed voor inflatie en export. Omdat het met Italië weer de verkeerde kant op aan het gaan is, is de druk op Draghi groot iets extra’s te doen.

Kan de ECB de negatieve trend van de inflatieverwachtingen keren?

balansrecessie VS, nee demografie

De balansrecessie zoals Koo dat uitlegde, zou eigenlijk voorbij moeten zijn in de VS. Schulden staan niet langer op recordhoogte versus bezittingen en helemaal  de rentelasten niet.Huizenprijzen zijn hersteld, aandelen staan op recordhoogte en banken zijn rijker dan ooit.
Toch houdt iets de groei in de VS tegen, dat iets is sterk genoeg om Yellen nog even op het duifachtige nulpad te houden voor de FED-rente.
Normal is dat je na een recessie weer terugkomt op het oude groeipad. Zarnowitz is bekend om zijn stelling dat dit gebeurt en dat na een erge recessie de groei extra hoog is.
Dat gebeurde niet na 2009. Men raakte in de VS steeds verder af van het oude groeipad, de oranje lijn. Ook als je gelooft in een lager groeipad zoals de grijze lijn, dan kwam het BNP de laatste jaren niet dichterbij dat grijze pad.
Dat wijst op het gelijk van Gordon, die vindt dat potentiële groei in de VS nog maar 0,75% is. Dat verklaart veel beter waarom de werkloosheid zo daalt. Dat wijst op een groei (2,3% sinds 2010) die flink boven potentieel is.
Als Gordon gelijk heeft, dan zien we straks flinke loonstijging en inflatie. Dat lijkt onwaarschijnlijk.

Alhoewel, het is in lijn met http://www.advisorperspectives.com/dshort/guest/Franz-Lischka-140823-Impact-of-Boomer-Retirement.php
Daling van de werkloosheid is sinds 2010 in lijn met veel minder economische groei en te verklaren uit al die babyboomers die met pensioen gaan. Nog de nodige jaren gaan er veel mensen met pensioen en komen er minder jongeren bij die in de beroepsbevolking vallen.

En dat betekent een werkloosheid die voor loonstijging gaat zorgen.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De mini bearmarkt van de laatste week juli/ eerste week augustus is omgeslagen in een opnieuw stijgende markt. De afgelopen week deed zelfs de eurozone mee. Wij hebben last van elke nieuwe onrust in de Oekraïne en dat betekent een moeizame vrijdagbeurs de laatste weken.

De afgelopen week waren er nieuwe verzamelde verhalen over waarom de groei op lange termijn niet goed zal zijn. Dat drukte de rente voor de zoveelste keer naar beneden. Men sorteerde voor op een zeer duifachtig verhaal van Yellen op Jackson Hole (de conferentie van internationale centrale bankiers waar zo vaak verhalen werden gehouden die de markten nog maanden in beweging brachten), maar dat extra duifachtige gebeurde niet. Yellen hield een neutrale speech met ruimte voor het tegengeluid van de haviken maar gaf wel haar visie op de arbeidsmarkt en bijbehorende inflatie. Ze denkt niet dat de werkloosheid nu zo laag is dat het echte grote loonstijging gaat veroorzaken. De loonstijging die er komt wordt gecompenseerd door hogere productiviteit. Er is meer ruimte op de arbeidsmarkt dan de werkloosheidcijfers aangeven, maar niet heel veel meer. Ze zei het niet, maar je hoort haar denken dat de FED verder verrast gaat worden door een harder dalende werkloosheid dan gedacht en een economische groei voorspelling die voor de verandering eens een keer uitkomt.
Yellen kreeg de koersen niet in beweging, Draghi met zijn praatje dat er actie nodig is een beetje meer zo lijkt het.
De notulen van de FED van de vorige vergadering lieten een kleine opmars van de haviken zien.

Het economisch nieuws in de VS liet opvallend veel goed nieuws over de vastgoedmarkt zien. Het sentiment van de huizenbouwers NAHBMI was gestegen, dat van commercieel vastgoed ook (de Architecture Billing Index, die meer werk voor architecten liet zien), meer huizen werden in aanbouw genomen, meer vergunningen werden afgegeven, er werden meer huizen verkocht.
De inflatie bleef extreem laag, iets lager dan geacht. De versnelling van de inflatie van de afgelopen maanden lijkt te zijn gestopt.
De initial claims voor werkloosheid daalden weer, na de flinke stijging vorige week. De Philadelphia FED, de belangrijkste voorloper van de ISM, steeg onverwachts tot extreme hoogte, maar de indicators die voor de ISM belangrijk zijn deden het merkwaardigerwijze niet goed. De leading indicators stegen een sterke 0,9%.

De flash PMI's van de Eurozone waren tegenvallend, vooral industrie Frankrijk. Duitsland stabiliseerde op goede niveaus.

In Japan steeg de flash PMI naar 52.4, detailhandelsverkopen krompen nog in juli. Japan kan wat extra monetaire stimulering gebruiken.

In China brokkelde de flash PMI wat af. Er lijkt een einde gekomen te zijn aan het verbeterende economische nieuws. Toch geen zorgen over China.

blijft de Greater Moderation van hele kleine beursdalingen

http://www.advisorperspectives.com/dshort/charts/index.html?guest/2014/LR-140822-Fig-1.png

De dalingen van eind juli/begin augustus waren kennelijk groot genoeg in het huidige scenario van Greater Moderation.

Waarom is er ineens een Greater Moderation van nog minder volatiele koersbewegingen in de tijd dat de FED QE terugneemt?

 Fiscal cliff  en eurocrisis waren kennelijk veel grotere zorgen dan de onverwachtse flinke krimp in het eerste kwartaal in de VS, misschien omdat dit de angst voor een 1994-scenario van de rente-explosie wegnam en de winstgroei ondanks de krimp toch op een laag pitje doorging.

Blijft de vraag: blijft dit? Drie bedreigingen zie ik: Poetin, wegblijvend herstel van groei in Eurozone en wegblijven van herstel retail sales in de VS.

Het voorspelmodel weer een jaartje verder

De donkerzwarte lijn is de voorspelling ex post uit het voorspelmodel. Er is weer een jaar toegevoegd ten opzichte van vorig jaar http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2013/08/economische-groei-goed-voor-beurzen.html: vierde kwartaal 2014-derde kwartaal 2015.

Het gaat uit van de groei van het reële BNP en de een jaar vertraagde koerswinstverhouding van de S&P (op basis van 1 jaar vooruit). Door de daling van het BNP in het eerste kwartaal maakt de donkerzwarte lijn een duikeling in het vierde kwartaalcijfer van 2014 (dus daling 15 augustus-15 november).

De oranje lijn gaat er vanuit dat je de groei van het BNP perfect voorspelt. De vertraagde koerswinstverhouding wordt per definitie goed voorspeld. De beurs heeft de krimp van de economie in het eerste kwartaal niet zo negatief vertaald als het model deed. De ex ante voorspelling had het op basis van mijn te hoge voorspelling van het BNP meer bij het rechte eind. Duidelijk een gevalletje van right for the wrong reason. Of misschien wordt de komende jaren de groei van het Amerikaanse BNP flink naar boven bijgesteld. De groei in het eerste kwartaal was zo’n outlier, ik sluit het eigenlijk niet eens helemaal uit.

Yellen op Jackson Hole

Eigenlijk zei Yellen niets bijzonders, niets nieuws. Op zich was dit havikachtig want velen dachten dat ze een draai aan het verhaal zou geven dat gezien de huidige omstandigheden op de arbeidsmarkt er in geen jaren een verhoging van de rente kan komen. Dat zei ze niet, ze zei dat de huidige cijfers over de werkloosheid onvoldoende vertelden over de situatie op de arbeidsmarkt (Zerohedge had daar een zeer negatieve interpretatie van, de cijfers deugen niet en Yellen weet en verdoezelt dat als brave ambtenaar). Daar kon je niet uit concluderen of de economie voldoende sterk is en of het inflatoir is. Je moet een bredere set variabelen in de gaten houden van de arbeidsmarkt maar je moet ook kijken aar inflatie en financiële ontwikkelingen.

 

Verder is ze nog steeds in de leer aan het gaan bij Greenspan over onduidelijke formuleringen van als dit dan dat. Als de economische cijfers meevallen wordt de rente eerder verhoogd (ja, allicht) en als ze tegenvallen later (wie had anders verwacht).Yellen vermeed al te duidelijk hints te geven hoe het beleid van de FED gaat veranderen. Dat was ook het plan. Ze gaf een diplomatiek verhaal over de arbeidsmarkt en hoe de FED tot op heden met de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt is omgesprongen. Ze wilde nog wel wat van de argumentatie van de haviken meenemen. Zij kunnen gelijk krijgen dat de loonstijgingen gaan accelereren en voor inflatie gaan zorgen.

 

Haar economische visie is dat dit niet gaat gebeuren. Zelfs als de lonen wat harder gaan stijgen, dan zal de inflatie daar niet veel van hoeven te merken via betere productiviteitstijging. En die versnelling van de loonstijging, dat zou nog even kyunnen uitblijven. Maar eigenlijk gaat ze wel mee dat er op een gegeven moment een versnelling komt. Bedrijven hebben in de slechte tijden de lonen niet kunnen verlagen en wachten nu extra totdat dit gat van gemiste loondaling gedicht is, maar daarna gaan de lonen juist extra hard stijgen.

 

Yellen vertelde ook dat de daling van de werkloosheid de gezondheid van de arbeidsmarkt overschat, maar niet hee veel.

 

http://research.stlouisfed.org/fred2/graph/?g=HRJ plaatje waaruit blijkt dat er nog voor minstens een miljoen mensen tussen 25-54 nog een baan moeten krijgen voor je op een normale participatiegraad zit.

De Beleggingsnota 1991

Het is weer de tijd voor het schrijven van de Beleggingsnota voor volgend jaar. Het is de 35ste voor mij.

Achter een stapel oude tijdschriften kwam vandaag ineens de Beleggingsnota 1991 vandaan, dat was de 11de jaargang.

Wat dacht ik eind 1990? Wat adviseerden we toen aan de pensioenfondsbesturen?

We konden behoorlijk tevreden terugkijken op de visie van vorig jaar. Er was een en ander misgegaan met beleggingen in 1990 door die ellendige Saddam Hoessein die nu zo node gemist wordt. We hadden gewaarschuwd dat het een moeilijk jaar zou worden met grote kans op een flinke daling van de beurzen en, zoals in die tijd dan onvermijdelijk, een stijgende rente. We hadden veel aandelen verkocht in 1990 en cash opgebouwd en minder in vastrentende waarden, voorsorterend op de hogere rente. We waren wel vergeten ook flink het mes te zetten in aandelen onroerend goed die onze pensioenfondsen toen in grote mate bezaten en dat was eigenlijk het enige minpunt.

Er was nog geen gedoe met rentederivaten. We belegden nog in onderhandse leningen, want daar kon je zo mooi mee voorbeleggen (je wist wanneer je pensioenpremies binnenkwamen en door de lagere korte rente kon je daardoor de lening niet tegen 100% kopen, maar tegen bijvoorbeeld 99%; het was in de jaren daarvoor gebruikelijk geweest dat je de hele inkomensstroom zo ongeveer een jaar vooruit belegde; dat had flink opgeleverd, maar ondnaks dat raakte het in ongebruik, men belegde niet meer in die illiquide dingen, men kocht alleen nog maar obligaties). Dat hadden we overigens in 1990 niet gedaan vanwege de rentevisie.

Er waren in 1990 nog andere problemen dan de Golfoorlog. Er was een heuse bankencrisis in de VS die veel slechte leningen op o.a. vastgoed hadden. Dat zou later een belangrijke reden worden voor de  eerste ‘jobless recovery’ in de VS na de oorlog. En Japan raakte definitief in de versukkeling, al hadden we dat toen nog niet door (al kan ik me nog wel herinneren dat René Willemsen ons uitgebreid waarschuwde naar aanleiding van een congres waar Nakasone, net daarvoor premier van Japan geweest, gezegd had dat het afgelopen moest zijn met die ongebreidelde groei van de schulden en overinvesteringen. Japanners doen altijd braaf wat de overheid ze voorhoudt en dus moest je inpakken. Maar we konden niet geloven dat Japan zich vrijwillig in de versukkeling zou storten).

Maar de goede trends hadden toch de overhand volgens ons eind 1990. De val van het communisme zou wonderen gaan doen voor de wereldeconomie, hele delen van de wereld zouden productief worden en er zou een peace dividend komen (dat kwam er ook, in  de Clintonjaren kon er daardoor zelfs een overschot op de begroting van de overheid komen). Het Midden Oosten zou stabieler worden na de golfoorlog (ach, er verandert soms maar weinig, maar na 1991 zag je tijdelijk enige verbetering), je zag voortgang met de Europese eenwording, afbraak van handelsbarrières, nieuwe afzetlanden. Maar we oordeelden wel dat we in een chaotisch scenario zaten met de mogelijkheid van extreme koersontwikkelingen naar boven en beneden.

 De kaart van de Kondratieffgolf zat reeds in de Beleggingsnota 1991. Kun je nagaan hoe veel steun dit geweest is voor het beleggingsbeleid. Overigens dreigt de kaart niet in de Beleggingsnota 2015 te komen, terwijl de voorspellingen voor de aandelenkoersen toch prima waren.

We redeneerden vanuit een vaste reële rekenrente van 4%. Matching van de beleggingen met de verplichtingen was toen nog heel nieuw en moest uitgebreid uitgelegd worden. Die 4% reële rekenrente kon je eigenlijk alleen maar halen met een belegging van 70% in zakelijke waarden stelden we. Daarom was heel weinig in zakelijke waarden beleggen gevaarlijker dan heel veel. Wij stelden 60% voor. We vonden dat beleggen in Nederland en de veilige EMS-landen als Duitsland toen relatief veilig was en er maxima moesten worden gesteld aan buitenlandse beleggingen Van de aandelen zat toen 35% in Nederland!). Als je meer dan 20% buitenlandse beleggingen had, dan moest je die toch echt afdekken voor valutarisico.  Er werd zonder meer vanuit gegaan dat je altijd zou kunnen indexeren en van afstempelen had al helemaal niemand gehoord…

Brad DeLong: Shiller PE zegt ook niet alles

Er is een nog steeds groeiende berg mensen die aan de hand van de Shiller PE ofwel CAPE voorspelt dat je de komende jaren een negatieve opbrengst voor aandelen gaat krijgen.

Brad DeLong 

http://www.j-bradford-delong.net/Index.html ging een en ander eens uitgebreid behandelen. Je kunt veel beter voorspellen dat je ongeveer een opbrengst krijgt van 1/PE (ofwel winst/koers rendement). Dat betekent nu 4%. Dat is eigenlijk helemaal niet zo gek gezien de extreem lage rentes, dan krijg je nog steeds een behoorlijke risicopremie.

 

De traditionele analyse is te veel gericht wat je aan rendementen krijgt bij een CAPE hoger dan de huidige 25. Je kunt veel beter kijken wat er aan de hand was bij de negatieve blauwe punten. Dan trad er in de navolgende tien jaar een grote schok op waar niemand rekening mee gehouden had. Dan kreeg je die negatieve opbrengsten, ook als de CAPE laag was.

Je ziet dan o.a. een stel punten voor de Eerste Wereldoorlog die niemand goed had voorspeld, bij de krach van 1929 (die je inderdaad op basis van waardering had kunnen voorspellen) en voor de eerste oliecrisis in 1973 die niemand voorzag en voor de kredietcrisisin 2008 die ook maar door weinigen op tijd gezien was.

Als er niet zo'n ramp gebeurt in de komende jaren krijg je gewoon gemiddeld een positief rendement op aandelen.

wat waren voor mij eyeopeners in 2014

eyeopeners voor mij van 2014: overwegend negatief

·         Piketty: inkomens (en vermogens)ongelijkheid wordt erger, drukt middenklasse weg. Verschil inkomensstijging lagere inkomens sinds 1980 in VS (omlaag) en Nederland (omhoog) verbijsterend.

·         Millennials als toonaangevende generatie, met nieuw motto: schuld is vies, de stabilisatie van het aantal huishoudens hierdoor, negatieve invloed tijdelijke contracten op loongroei en mogelijkheden kopen huis/ verwekken baby, ondermaats herstel huizenmarkt VS/ verpaupering suburbia

·         Minack en de invloed van verandering van geldgroei, QE en sparen op de economische groei, en vooral de groeidomper hierdoor in de kredietcrisis.

·         Japanse huizen, Koo (oud verhaal): levensduur is 38 jaar, en dus moet je flink rekening houden met een dalende waarde in de jaren na aanschaf huis (6% per jaar in Japan), dit is de grootste hinderpaal voor vermogensopbouw in Japan. Daarom gaat groei in VK beter waar huizen 80 jaar+ meegaan.

·         De inflatieverwachting is niet per definitie 2%, deze kan veel lager worden en de rente kan altijd verder dalen dan je voor mogelijk houdt

·         De Eurozone doet het veel slechter dan Japan in het Japanscenario

·         Biotech brengt een medische revolutie in de komende jaren

·         De computer gaat overtuigend slagen voor Turing test. We gaan hybride mensen krijgen: half mens half computer

·         Terugkeer Koude Oorlog. Geen einde van de geschiedenis. We hebben niets geleerd van WWI en II

·         Sociale media worden ondergewaardeerd, ze zitten niet in BNP, sociale netwerken zijn ten onrechte niets waard volgens de huidige statistiek (vergelijk merknaam)

·         Ik ben laat bekeerde aanhanger van balansrecessie. Ik ben geschokt door de krimp in Q1 in de VS en in Q2 van Duitsland. Er is een groter groeiprobleem dan ik dacht, het gaat niet vanzelf goed op momentum. Economische groei is veel lager dan daling werkloosheid, groei werkgelegenheid of PMI’s aangeven.

·         Gordon wint tot mijn verbazing op het ogenblik discussie over lage potentiële groei

 

 

is er nog interesse voor een blogpost over een van de bovenstaande zaken?

goed nieuws

1.    Poetin krabbelt terug denken de experts. We krijgen de Vrede van Minsk volgende week

2.    De Amerikaanse huizenmarkt. Surveys als NAHBMI en ABI goed, housing starts beter dan verwacht

3.    QE in Japan en Europa in aantocht

4.    Carney Moment. Geschokt door de dalende lonen gaat verhoging rente langer op zich laten wachten

5.    GPIF en andere asset allocatieplannen in Japan: veel pensioenfondsen gaan riskanter beleggen in aandelen en buitenland

6.    Trend consensus groei wereld is om van dalend naar stijgend

7.    CDS markt positiever over credits

8.    Tekenen van capitulatie voor Duitse rente (zie plaatje van derde fase dalende rente, cartoons over Duitse rente

http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2014/08/rentedaling-versnelt-einde-daling-dan.html

http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2014/08/rente-breekt-naar-beneden-in-vs-en.html

9.    Fischer steunde Yellen over QE

10.   De uitleg van seculiere stagnatie van Summers c.s.

http://www.voxeu.org/sites/default/files/Vox_secular_stagnation.pdf

voor een rente van vrijwel 0%: de bubbeluitleg. Op tal van websites zie je commentaren waarom dit zo verschrikkelijk is, bijvoorbeeld Brad DeLong, El Erian.
Voor een bubbel moet je een geweldig verhaal hebben waarom iets oneindig in prijs moet stijgen. Voor obligaties is bovenstaand typisch zo'n verhaal. Alle gezaghebbende beren hebben hun krachten gebundeld waarom het niet meer goed komt. Dat is overdreven.

koperprijs in range na dalende trend

Het gaat niet zo best met de koperprijs. Met de olieprijs ook niet, bij beide beleggingen klampt men zich vast aan het houden van ranges. Men ziet een horizontale range (optimisten), een ware valpartij (pessimisten, oranje pijl). Ach, misschien moet je het relatief zien. IJzererts viel 30% dit jaar in prijs op het gestegen aanbod. Koper deed het -8% een stuk beter. Dat schrijft men toe aan grote strategische inkopen door China in de eerste helft van 2014. De koperprijs moet niet te veel dalen, want anders moet er bijgestort worden op leningen met koper als collateral. China zou dan in de tweede helft weer aan de bak moeten met nieuwe aankopen. Japan en Duitsland verslinden ook heel wat koper en daar liet de macro het afgelopen kwartaal vreselijke tegenvallers zien. Zo niet dan wordt de koperprijs iets als oud ijzer. Blijven de beelden van Rodin wat beter intact en minder vertraging bij de spoorwegen door niet langer weggehaalde bielzen.

(via Capital Economics die een verder wegsmelten van de koperprijs ziet)

Er wordt veel te weinig gestaakt in de kopermijnen en dat houdt het aanbod hoog, inclusief uitbreiding van de productie in Peru en straks weer op gang komende koperexport in Indonesië pakken de donkere wolken samen boven de koperen hemel. Mongolië komt straks ook nog eens los en daarom prijst men op lange termijn dalende koperprijzen in.

Opa Pietje legt aan zijn kleinzoon uit dat je vroeger inflatie had

Zijn kleinzoon kon het niet geloven. Stegen vroeger de prijzen? Hoe kon dat toch, als je de prijzen verhoogt, verkoop je toch helemaal niets meer?

Prijzen horen toch te dalen, want technologische vooruitgang maakt alles goedkoper. Zonne-energie is toch honderd keer goedkoper geworden in de afgelopen vijftig jaar. Boeken kosten geen rooie cent meer als die nog zouden bestaan. Het maken van een ritje met de transporter, de zelfrijdende auto, kost maar een fractie per kilometer van wat een gewone auto vroeger nog los van de in te huren chauffeur kostte. En dan had je vroeger een arsenaal aan dokters. Nu heb je enkele gadgets die meten hoe je ervoor staat en bijhouden welke medische actie daarbij hoort en dat voor maar een paar euro per jaar in de basisvariant. Vroeger werkten er hele volksstammen in de financiële sector en een deel kon uitgebreid graaien naar bonussen. Die tijd is lang voorbij, via Ali Baba Finance kun je alles in de cloud regelen en zien voor bijna niets.

Rond 2014 was het gebrek aan vraag de hoofdreden voor de daling van de prijzen. Enorme baanonzekerheid, het verdwijnen van vaste contracten, de onmogelijkheid om voldoende te sparen voor je pensioen als je geen eigen succesvol bedrijf kon oprichten of succesvol was in sport, entertainment en zo zorgde voor dalende lonen.

Wat later was het chartale geld afgeschaft. Je kon geen bankbiljetten meer trekken uit de ATM. De belastingautoriteiten hadden afgedwongen dat alle transacties giraal geregistreerd moesten worden. Dat was natuurlijk hard nodig. Nu kon men bezit eindelijk voldoende belasten, zoals Piketty al had voorgesteld. Een en ander was onvermijdelijk geworden toen het tot iedereen was doorgedrongen dat prijzen alleen maar zouden dalen in de toekomst.
De rente was diep negatief geworden en niemand voorzag nog dat er ooit een positieve rente zou komen. Omdat alles giraal werd bijgehouden was dit niet zo'n probleem. Girale tegoeden daalden gewoon in de tijd. Bij speciale beleggingsvormen met meer risico daalden de tegoeden minder snel. De prijzen van goederen en diensten daalden echter harder, dus sparen had toch enige zin. Islamitisch bankieren is hlemaal ingeraakt. Natuurlijk keek iedereen met afgunst naar de landen waar nog wel chartaal geld was. 0% rente betekende dit, wat een gigantisch hoge rente. Geen wonder dat Zwitserland zo rijk was, maar wie had gedacht dat iedereen de quetzals van Guatemala zo graag wilde hebben.

1% tienjaar rente in Duitsland: is 1% economische groei te hoog gegrepen? Schiet het pessimisme door?

De rente is in diverse landen tot niveaus gedaald die aangeven dat je met 99,99% kans een goede economische groei goedendag zeggen. En hoe moet het dan met de inflatie? Dat kan dan ook niets meer worden. Het plaatje voor Amerika laat nog een nominale groei van 3,5% zien, maar bij de eurozone is dat maar 2% en in Japan zit je onder de 1%.
Enige economische groei zal er toch wel zijn, zelfs in Europa en Japan. Krasse knarren gaan zich gewoon uit de naad werken, oma smijt de geraniums weg en steekt de handen uit de mouwen. Jongeren vinden langzaam weer werk en daardoor stijgt het aantal werkenden toch ondanks de vergrijzing. Spanje wordt het lichtende voorbeeld.
De balansrecessie vanwege de te hoge schulden en te lage pensioenbesparingen is echter niet voorbij buiten Duitsland en dat betekent nog enige tijd een rem op de groei.
Maar als er ongeveer 1% groei wordt ingecalculeerd voor de komende groei in Europa bij 2% nominale groei, dan blijft er voor inflatie erg weinig over.

De daling van de lonen in Engeland vorige maand was een enorme schok voor de inflationistas. Zo'n sterke economie en dan dat. Carney raakte de kluts kwijt. Hij zat te stamelen dat zijn snode plannetjes om de rente te verhogen even de ijskast in konden als er geen loonstijging zou komen. Gewoon akela Yellen napraten, die ook niet te vermurwen lijkt de rente te verhogen zonder fatsoenlijke loonstijging.

Plotseling vraagt men me uit te leggen hoe de inflatie kan stijgen in de eurozone. Men ziet de onmogelijkheid hiervan plotseling in. Deflatie gaat onze schuldenproblemen verergeren. Monetaire sinterklazen krijgen dat verhogen van de inflatie niet voor elkaar, vakbonden hebben niet meer genoeg leden (eigenlijk heel raar, het is voor het grootste deel van de werknemers de enige mogelijkheid om loonsverhoging te krijgen in dit scenario), grondstoffenprijzen dalen door het stijgende aanbod bij lage economische groei, importprijzen dalen, diensten worden efficiënter, via internet zie je de koopjes steeds dwingender. Nee, ik heb nog geen creatieve oplossing klaar voor het oplossen van het inflatieprobleem. Draghi moet net als de Zwitsers roepen dat een dollar van zwakker dan 1,20 onbestaanbaar is en whatever it takes weggeïntervenieerd gaat worden. dat zal even wat inflatie creëren, maar niet lang, zie Japan en de lagere yen.

Kortom, tijd voor all time highs op vele beurzen. Daar is wel inflatie.