Griekenland tijdelijk geholpen + Japan herstelt = S&P500 breekt naar boven uit

Na een hele maand met allemaal vervelende verhalen voor de beurs waren er vandaag weer allerlei goede verhalen.

Al de nodige weken worden de economische groeivoorspellingen voor 2011 naar beneden bijgesteld. Hatzius van Goldman Sachs c.s. zijn het belangrijkste: zoals zij voorspellen, zo gaat de consensus meestal. De neerwaartse bijstellingen vielen over elkaar heen en meerdere keren was het raak de afgelopen maand en moesten de voorspellingen naar beneden met als commentaar dat men eigenlijk nog niet klaar was.
Eind vorige week lijkt het erop dat ze voorlopig de laatste neerwaartse bijstellingen uit de strot kregen (als de olieprijs niet te veel oploopt). Het slechte nieuws is nu wel bekend en dat drukt de beurs niet verder.

Vandaag werden de geruchten zo sterk dat Griekenland voldoende miljarden tooegeschoven gaat krijgen dat een default of reprofiling, verlnging an de looptijden, haircuts voorlopig van de baan is. Als Griekenland niet gaat, dan gaan Portugal en Ierland ook niet. Het lijkt een beetje op de kikvors die langzaam in de pan gekookt wordt: steeds meer gelden toeschuiven terwijl Griekenland er niet uit kan komen, dat is niet een houdbare politiek voor de lange termijn.

In Japan steeg de industriële productie iets na een enorme val. Belangrijker was dat de nodige surveys zoals het Household Survey op verder herstel wijzen: het V-vormige herstel in Japan is een stuk waarschijnlijker geworden.

De S&P500 kon niet overtuigend onder 1310 sluiten en nu is de S&P500 niet naar beneden uitgebroken, maar naar boven. De dieptepunten van de S&P500 liggen nu weer wat hoger en daardoor kan het heel goed dat de S&P binnenkort weer een duidleijk hoogtepunt voor het jaar gaat zetten.

leisteenolie (shale oil) productie komt goed op gang in VS

Het bovenstaande plaatje van Morgan Stanley laat zien dat hoge olieprijzen leiden tot substitutie, in dit geval door het schrikabrend dure product leisteenolie.

kostprijs goud stijgt: piek goud

De twee plaatjes van 13D geven aan dat het niet zal meevallen de goudproductie op te voeren in de komende jaren, ondanks de hoge goudprijs. Het kan wat beter gaan dan ze voorspellen, maar zo veel beter zal het nu ook weer niet zijn. Net als bij olie vliegen de kosten voor ontdekking van goud omhoog en worden er slechts kleine nieuwe goudmijnen aan de productie toegevoegd.

M1 M3 somberaars: beurzen gevaarlijker

De laatste jaren zijn er markttimers die bang worden als de groei van M1 (in Europa)onder die van M3 komt. De grote bearmarkten van 2000-2003 en 2007-2009 leden onder dit euvel.
Als M1 wel harder groeit dan M3 is het meestal interessant om in aandelen te zitten.

Nu groeit M3 weer harder dan M1 en zou je dus voorzichtig met aandelen moeten worden. Echt pas terugkomen als M1 al even meer groeit dan M3.
Je kwam overigens wel iets te vroeg in 2002. Bij een duikeling < 0 was je in 2000 te laat, maar in 2006 te vroeg met verkopen.
Ik denk dat je nu ook weer te vroeg bent. Pas na punt H in de vierjaarscyclus moet je weg en dat komt niet in 2011 en waarschijnlijk ook niet in 2012.

Griekenland tabel Economist

The Economist had een handige overzichttabel over hoe Griekenland te redden.
Vernuftig uitstellen via politieke bureaucratie staat er nog niet bij.

De angst voor een nieuwe Lehman zit er nog diep in. De meeste van de oplossingen zorgen ervoor dat de CDS-en voor beschering tegen wanbetaling Griekenland geraakt worden en afgewikkeld moeten worden. dat veroorzaakt een hoop chaos, maar uiteindelijk lijkt het er toch wel van te moeten komen. Alleen de Griekse banken zitten dan echt verkeerd, de banken in andere kanden kunnen een faillisement van Griekenland wel verdrdagen. Verlenging van de looptijden hoeft niet zo'n pijn te doen.

Omdat er geen goede oplossing voorhanden is, blijft de markt onzeker en drukt dit de beurskoersen en waarde van PIGS obligaties.

Dollar sterker als FED stopt met QE2 en ECB PIGS helpt?

Strategas had bovenstaand plaatje. De laatste tijd is er een duidelijk verband tussen de relatieve expansie van de balnsen van de FED t.o.v. de ECB en de dollar/euro. Dat is een logisch verband.
Het stoppen met QE2 zou de dollar sterker moeten maken, vooral als er vorderingen gemaakt worden met wetsvoorstellen om winsten uit het buitenland naar de VS te repatriëren.
Als de balans van de ECB langer wordt omdat alle banken in de Europeriferie door de ECB op de been gehouden moeten worden dan wordt de euro helemaal zwak.

China dominant in varkensvlees

China is met 46% van de varkensvleesverorberaars in de wereld met kop en schouder varkensverslinder nummer 1 in de wereld. Andere soorten vlees zijn lang niet zo populair, al denk ik dat men in China de komende jaren wat meer kippetjes gaat oppeuzelen.
China is dus varkensvleesproducent nummer 1 en Nederland staat nog net in de V10 van varkensproducenten in de wereld vlak achter Vietnam.
(grafieken van Longview)

De komende mondiale investeringsboom

En deze plaatjes zijn nog veel te pessimistisch (want van het IMF, verwerkt door Citicorp). De grootste boom van investeringen is in de opkomende landen.
In het Westen investeert men wel flink meer, maar omdat het aandeel van BNP van het Westen in het wereld BNP in gezwinde pas afneemt, zie je slechts een horizontale trend (het niet investeringsdeel van het Westerse BNP neemt flink af in het wereld BNP, dus de vrij vlakke ontwikkeling van investeringen in het wereld BNP verbergt een behoorlijk sterke groei.

Overigens is men veel te pessimistisch over investeringsgroei in het Westen. Bij deze winstmarges en lage rentes ben je wel een enorme sukkel als je op je bergen cash blijft zitten in plaats van te investeren. De multinational investeert uiteraard liever in opkomende markten, maar kansen op de eigen markt wil men toch niet zo graag laten liggen. Er ontstaan allerlei nieuwe diensten en producten en daar moet je al helemaal snel veel in investeren.

Ook op korte termijn is men veel te pessimistisch over de investeringsgroei. De meevaller in Europa in het eerste kwartaal 2011 wordt als eenmalig gezien. Dat zal niet zo blijken: de groei in Europa wordt ongeveer 2% of beter juist door die grote groei van de investeringen in de komende jaren.

2 Aziatische tijgers rijker dan VS, andere 2 straks ook

Het plaatje van Citicorp (Saunders) geeft aan hoe de inkomens per hoofd zich relatief onwikkeld hebben vergeleken met de VS (gecorrigeerd voor de hoge koopkracht van de niet-Amerikaanse valuta's).
De laatste jaren zie je de opmars van Azië ex Japan. Japan is zelfs voorbijgestreefd door Taiwan en Hong Kong.
Singapore is helemaal boven de hoogste range van de grafiek uitgestegen en nu veel rijker dan de VS. Ook in Hong Kong verdient men nu meer per hoofd dan in de VS.
Het zal niet lang duren of de andere twee Aziatische tijgers (Taiwan en Korea) verdienen ook meer dan de VS. Hun opleidingsniveau is duidelijk beter, ze sparen meer en hebben minder schulden. Hun onroerend goed is veel meer waard, omdat ze met en kluitje op elkaar wonen.

Internet belangrijke reden snelle groei nu van Zweden en Duitsland (McKinsey rapport Internet matters: the net’s sweeping impact etc)

De belangrijkste bevindingen van het rapport McKinsey: Internet matters: the net’s sweeping impact on growth, jobs, and prosperity (https://www.mckinseyquarterly.com/Economic_Studies/Productivity_Performance/Measuring_the_Nets_growth_dividend_2812):
o 2 miljard mensen gebruiken nu internet
o 10% productiviteitsstijging voor midden- en kleinbedrijf door internet
o Bedrijven die veel internet technologie gebruikten groeiden en exporteerden twee keer zo veel als andere bedrijven
o Internet was 3,4% van het BNP in de onderzochte landen
o Internet nam 21% van de economische groei voor zijn rekening

Internet was niet zo belangrijk voor de snel groeiende opkomende economieën, maar wel voor diverse westerse economieën. De verrassend snelle groeiers in het Westen van 2010 en 2011, Zweden en Duitsland zijn de koplopers op het gebied van internettechnologie toepassen in het BNP

N.B. 3,4% klinkt niet indrukwekkend, maar het is wel meer dan de bijdrage van sectoren als landbouw (2,2%), nutsbedrijven (1,7%), onderwijs (3%) en niet zo veel minder dan transportsector (3,9%).

Geld maakt wel gelukkig

Het plaatje van The Economist maakt duidelijk dat hoe rijker een land is, des te gelukkiger men zich voelt.

Geld is niet het enige dat telt om gelukkig te zijn, maar de radicale ontkenning dat geld niet gelukkig maakt, wordt niet gestaafd door de feiten. In ieder geval niet die van de OECD (score op basis van 20 indicatoren voor de 34 OECD landen).

De PIGS zijn nog niet ongelukkig en het opkomende land Turkije doet het belabberd qua geluk.

De club van optimisten twijfelt: houdt 1300-1310 voor de S&P500 of moeten we pas bijkopen op 1230?

Het gerommel in Europa wordt toch echt vervelend, China gaat echt wat verder met monetaire verkrapping om de inflatie te drukken/ speculatie in onroerend goed in te dammen om de nieuwe regering volgend jaar niet meteen in problemen te brengen. De Chinese beurs zou eigenlijk blij moeten zijn met dit beleid, maar de bijbehorende daling van de grondstoffenprijzen staat een stijging van de Chinese beurs in de weg.

Volgens Goldman Sachs zijn de grondstoffenprijzen nu wel weer voldoende gedaald, omdat de groei in de wereld echt wel boven de 4% blijft, zelfs als de Chinese groei tot het bedroevende slakkengangetje van 8% afzwakt. Dat wordt echter niet geloofd: bij 8% moeten de grondstoffenprijzen en euro wat verder terug. Olieprijzen van $90 passen meer in het huidige klimaat en dan kan de koperprijs weer stijgen.

Maar een beetje meer geduld, met de euro op meer realistische niveaus (gezien de bancaire problemen) tegen de dollar, zoals 1,28-1,35 kan dan een en ander weer leiden tot hogere beurzen.

Maar het kan ook heel goed dat 1300-1310 voor de S&P500 wel houdt. De financials zijn toch wel erg veel gedaald in de afgelopen weken. Centrale banken beloven weer wat aardiger te zijn, zoals gisteren de Bank of Japan. Economische groei in de VS is toch boven de 3% in de VS. De benzineprijzen dalen nu toch echt in de VS en dat laat zijn sporen na op het consumentenvertrouwen.

Is FT Alphaville een run aan het organiseren op Griekse banken?

De Griekse Alphabank is vermoedelijk de sterkste bank van Griekenland. Dat verleidde ze om hun posities aan Griekse staatsleningen te publiceren. Dat leek niet zo’n probleem in de ogen van de Alphabank, maar columnisten van het invloedrijke blog van de FT, FT Alphaville dachten daar heel anders over:

A journey round Alpha Bank’s ECB collateral
Posted by Joseph Cotterill
Stunning disclosures on sovereign exposure and ECB collateral from Alpha Bank, one of Greece’s bigger lenders, on Tuesday. This is rare detail on the real pressure points that are arising from a Greek debt restructuring.
(http://ftalphaville.ft.com/blog/2011/05/24/576596/a-journey-round-alpha-banks-ecb-collateral/)

De nodige bedrijven hadden al de nodige twijfels over de kredietwaardigheid van de banken in de Europeriferie, maar dit soort openbaringen helpt niet bepaald.
Je krijgt nu ook allerlei vragen als: wie heeft al die CDS-en op Griekse staatsleningen afgegeven (het gerucht gaat dat enkele Griekse banken hier hun vingers aan gebrand zouden hebben, ook al zouden ze dit soort CDS-en helemaal niet mogen schrijven) en wie bezit die (als de Griekse banken die hebben zijn de problemen minder groot.

Een gegarandeerde run op het Griekse bankwezen krijg je als men denkt dat Griekse drachme weer ingevoerd wordt (in Argentinië kunnen ze hierover meepraten toen de omwisselbaarheid in de Amerikaanse dollar in een weekend wegviel). Voorlopig zal men er alles aan doen om bankruns te voorkomen, alhoewel de ECB niet kan rekenen op de bereidwillige medewerking van mensen als Wilders.

Goldman Sachs stuurt grondstoffenprijzen omhoog ondanks waarschuwing voor groei China

Grondstoffenprijzen gingen flink omhoog, vooral olie en zilver, na de call van Goldman Sachs dat grondstoffenprijzen flink omhoog moeten gaan. De big sell voor grondstoffen is weer ingetrokken. Eind 2012 staat olie $140. De productie in Libië gaat niet herstellen en de productie buiten de OPEC ook niet. Opkomende landen als China gaan gewoon meer olie verbruiken en dat maakt de vraag- en aanbodverhouding weer gunstig voor flinke olieprijsstijgingen. En ook voor andere grondstoffen geldt dat de productie de vraag niet kan bijhouden bij 4.5% groei in de wereld.
Vooral voor de koperprijs is men weer optimistisch, maar daar werkte de magie van Goldman Sachs nog niet.
Dat zou ook wel ens kunnen komen omdat tegelijk Goldman Sachs (uiteraard een andere analist) ging rondstrooien dat hij zijn groeivoorspelling voor China naar beneden had bijgesteld. Als de groei in China tegenvalt dan gaan grondstoffenprijzen echt niet omhoog.

Communicatie FED met posters sinds jaren twintig

Bovenstaande posters van de FED om de communicatie te verbeteren na de jaren twintig vormen een bron van vermaak sinds ze door de New York Fed op een blog gezet zijn.
De nostalgie druipt er van af.
Communicatie blijft een probleem voor de FED, terwijl ze dat eigenlijk heel goed doen, gezien wat er allemaal aan onzekere tijden over ons heen is gekomen. Maar het blijft toch raar de FED als bron van stabiliteit en zekerheid te zien sinds ze zulke enorme hoeveelheid geld laten drukken door de banken.

Bron: Historical Echoes: Communication before the Blog…
http://libertystreeteconomics.newyorkfed.org/2011/05/historical-echoes-communication-before-the-blog.html (Arend Jan Kamp/Lukas Daalder) New York Fed Research Library.

Kaarten Bevolking opkomende landen en marktkapitalisatie

Twee plaatjes uit een presentatie van de MAN Group over de kansen van opkomende landen.

Het bovenste plaatje laat zien dat er nogal wat landen zijn waar de omvang van de marktkapitalisatie van de aandelen schril afsteekt bij het aantal inwoners.
Dat is vooral het geval met India, Indonesië, Bangladesh, Pakistan en veel landen in Afrika (ex Zuid Afrika).

Het onderste plaatje laat zien waar de bevolking het jongste is: het percentage mensen dat jonger is dan 15 jaar.
De landen met de gunstigste demografie zijn overigens Bangladesh, India en de ASEAN landen (zoals Indonesië en de Filippijnen).

Nederlandse aandelen van 1602 tot heden (Hoofbosch)

Hoofbosch (onder aanvoering van Martien van Winden) heeft enkele aardige grafieken over de rente en aandelenkoersen van de Nederlandse beurs op zijn site (http://www.hoofbosch.nl/Aandelenvanaf1602/tabid/69/language/en-US/Default.aspx
met dank aan IEX (Arend Jan Kamp) (Bron Hoofbosch: Nederland De schatkist van Europa, uitgeverij Balans, 2001).
Hoofbosch deelt de geschiedenis van Nederland in enkele hoofdperioden (die een andere looptijd hebben dan de lange golf, de Kondratieffgolf):
1. De opgang van 1602 (toen de VOC naar de markt kwam) tot 1720 (de krach door overmatige speculatie in de Missisippi Company en de South Sea Bubble)
2. De neergang van 1720 tot 1795 (faillissement VOC, de Napoleontische oorlogen)
3. De rustige stijging van 1795 tot 1920
4. De neergang van 1920 -1932 (Nederland was steenrijk de Eerste Wereldoorlog uitgekomen, maar presteerde daarna niets meer en werd door de krach van 1929 mee naar beneden gezogen).
5. De grote opgang 1920-heden
6. De neergang sinds 2000

Het hoogtepunt van de beurs in 1720 wordt pas in 1960 overtroffen. In 1920 zat de beurs overigens ook vrij dicht bij dat hoogtepunt uit 1720.
Dit verhaal over de lange termijn relativeert de langdurige val van Japan na 1990. Het kan dus af en toe heel lang duren, als je de economische koploper af bent in de wereld, zoals Japan in 1990 en Nederland in 1720.

Waar blijven de Draghi Bonds? (Griekenland)

Het begint er een beetje op te lijken dat we een herhaling van de problemen van vorig jaar zien in de Euro staatsleningencrisis.
De situatie voor Griekenland is tamelijk hopeloos. Alles wordt nu verwacht van de angst voor een domino-effect erger dan het bankroet van Lehman Brothers. Dat moet iedereen, inclusief de Trojka (IMF. EU, ECB), over de brug krijgen om eindeloos geld te stoppen in de bodemloze put.
Het wordt voor Griekenland problematischer als de problemen niet zo besmettelijk blijken als nu lijkt. Als Griekenland gedwongen kan worden al het tafelzilver te verkopen, zal dat afschrikkend werken voor Portugal en Ierland.

De ECB heeft de problemen voor Griekenland vorige week ineens veel groter gemaakt door geen Griekse staatsleningen meer acceptabel acht als onderpand. Dat betekent dat het einde oefening is voor het Griekse bankwezen, dat vol zit met eigen staatsleningen. Een kapitaalsinjectie is nu echt nodig voor het Griekse bankwezen.
De weigering van de ECB Grieks onderpand te accepteren maakt een vrijwillige herstructurering van Griekse schulden moeilijker.

Die uitverkoop, dat niet, zal men zeggen. Maar wat dan?
Er zou wel eens een variant kunnen komen op de Brady Bonds, waar de hoofdsom van failliete opkomende landen gegarandeerd werd door de Amerikaanse staat (zo verordonneerde toenmalige minster van Financieën Brady). (De suggestie werd geopperd in de Financial Times).
Het ESFS pact zou wel eens uitgebreid kunnen worden naar inruilen van de huidige Griekse staatsleningen tegen door Europa gegarandeerde leningen, Draghi Bonds (het zal nog wel even duren en dat is te laat om de naam van Trichet eraan te verbinden).
Deze dan AAA leningen zijn veel meer waard en zo kun je waardeloze Griekse leningen omzetten in peperdure Europese gegarandeerde leningen.

high yield deed zijn naam eer aan

De plaatjes van Bianco laten zien dat high yield na een droevige ineenstorting in de kredietcrisis daarna torenhoge rendementen liet zien.
We kunnen ons haast niet meer voorstellen dat je op BB leningen 15% extra kon krijgen (alhoewel, dat krijg je op Griekenland ook).
Er worden heel veel high yield leningen geplaatst op het ogenblik en dat is wel enigszins zorgelijk. Maar er gaan maar heel weinig leningen in default, de fallen angels raken op. Zo lang de trend van distresssed high yield leningen zo prachtig omlaag is zullen high yield obligaties populair blijven. Men is de laatste jaren voorzichtig geweest, de economie werkt mee en dat helpt allemaal.
Of die voorzichtigheid blijft is maar de vraag. We gaan meer dure overnames zien, je ziet afgunst op techbedrijven als LinkedIn, Facebook, Twitter en dat kan verkeerde investeringen uitlokken.
De spreads zijn nog niet te laag voor high yield, maar het blijft absoluut noodzakelijk dat het nieuws goed blijft (mooie trend naar beneden van distressed bonds).

Update vierjaarscyclus

Er is eigenlijk niets veranderd sinds de vorige update. Nog steeds neem ik aan dat we sinds half februari in fase FG zitten, een fase waarin de aandelenkoersen niet zo veel doen. De winsten stijgen, maar de koerswinstverhoudingen dalen iets. De thema's zijn zorgelijk (Griekenland, Midden Oosten, schuldenplafond VS, Japan) zoals zo vaak (de wall of worry is bijna altijd aanwezig in een bullmarkt).

Per saldo lijkt de trend omhoog, sterker dan in de periode rond 2005. De winsttrend is nu steiler omhoog en het monetaire beleid ruimer. Looneisen blijven door de hoge werkloosheid in vele landen erg gematigd vergeleken met de hoge winstmarges, waardoor de winstmarges nog hoger kunnen worden.

Sinds half februari zijn de veilige sectoren zoals gezondheidszorg, telecom en nutsbedrijven relatief in opmars en de mijnbouw zit in de versukkeling, ook de oliemaatschappijen doen het even wat minder. De veilige aandelen waren te goedkoop en de cyclische, daar is men na zo'n enorme rit winst op aan het nemen. Dat begint te leiden tot te goedkope prijzen voor cyclische aandelen.

Er is heel weinig kans dat de huidige groeiafzwakking ontaardt in een recessie. Dat betekent dat als de grondstoffenprijzen voldoende gecorrigeerd zijn, de groei weer gaat aantrekken en de beurzen weer omhoog kunnen.
Men ziet veel ongeduld, waarom doet de beurs niets terwijl de winsten stijgen. Gewoon wat geduld is nodig, sell in May and go away helpt ook niet en dat vraagt ook voor wat geduld tot misschien oktober.

Vraag naar goud uit China groeit snel; ETF vraag straks weer omhoog?

In enkele jaren tijds is de vraag naar goud van particulieren voor juwelen, munten etc. in China uit het niets gestegen naar enorme hoeveelheden. Dit jaar wordt er eens zo veel gekocht als vorig jaar. India is ingehaald. Voorlopig zijn de Chinezen zo veel kapitaalkrachtiger dan de mensen uit India dat China zijn voorsprong nog verder zal uitbreiden.
De groeiende vraag uit China en in mindere mate ook India is een belangrijke reden waarom de goudprijs verder omhoog kan (maar niet oneindig: de goudprijs kan niet zo heel veel sneller stijgen dan het inkomen van de Chinees).

Een andere bron van vraag naar goud kunnen de ETF's zijn. Deze hebben al tijden een constante hoeveelheid goud. De hoeveelheid goud belegd in de ETF's volgt een soort trap en we zouden toe kunnen zijn aan een nieuwe trede omhoog (dat is een stokpaardje van Jim Bianco).

De vraag van centrale banken is ook groot, alhoewel nu enkele centrale banken gedwongen kunnen worden delen van hun goudvoorraad te verkopen: Amerika omdat het schuldenplafond wordt overschreden en Portugal om in ieder geval iets te doen aan de oplopende staatsschuld.

Ook George Soros vertrouwt goud niet en vindt de goudprijs nu een bubbel en hij schijnt zijn goud verkocht te hebben eind maart. Zo heel beraish lijkt hij ook weer niet, want hij heeft aandelen van goudmijnen teruggekocht. Dat laatste lijkt interessant, want de koersen hiervan zijn erg achtergebleven bij de goudprijs.

Cowen: innovaties nu te onbeduidend versus McAfee en Brynjolfsson: digitale revolutie transformeert economie (McKinseys productivteitsgroeidebat)

Bij McKinsey (the debate zone) is een debat losgebartsen of de productiviteitstgroei in de VS op zijn retour is zoals Tyler Cowen (van Naked Capitalism) zegt of dat juist het beste nog voor ons ligt van de productivteitsgroei door de ICt (digitale) revolutie.
Tyler Cowen is de pessimist die de modale man in Amerika alleen maar ziet achteruithobbelen, heel anders dan in de periode 1870-1970. Er zijn weleen hoop innovaties, maar die brengen de onderklasse (sommigen, zoals Tyler Cowen noemen het nog steeds de middenklasse) weinig welvaart. De Amerikaan wordt relatief steeds armer ten opzichte van de modale wereldburger, de Chinees.
Je hebt helemaal niets aan internet vor inkomens groei van de onderklasse, een uitvinding die nauwelijks mensen aan het werk houdt: er werken maar 2000 mensen bij Facebook, bij Google ook niet veel en bij Twitter 450. Kortom, we 9=delen van het Westen) zitten al decennia in de Grote Stagnatie en die houdt nog een hele tijd aan.

Andrew McAfee en Erik Brynjolfsson verkondigen het verhaal van wat Ter Veer en ik de derde fase van de productiviteitsgroei in de lange golf noemen: we zitten nu in de fase waar een nieuwe technologie (ICT) overal goedkoop toegepast wordt. Dat betekent hoge productiviteitsgroei.
De laatste jaren is de productiviteitsgroei in de VS helemaal niet laag, net zo hoog als op het hoogtepunt rond 1950-1965 en veel hoger dan voor 1995. Dat komt door computers (hardware, software, netwerken)
Chips zijn nu overal, niet alleen in computers. Van auto's tot wenskaarten, overal worden ze nu teogepast. De ICT-Revolutie voldoet aan de eis dat het een overal toegepaste technologie is en daarom grote transformatieve innovaties oproept.
McAfee en Brynjolfsson zien de ICT Revolutie oprukken en dure advocaten en dokters (voor een groot deel) vervangen. Auto's die vanzelf veilig rijden, software die goed reageert op stemmen, alles goed vertaalt. We komen in het SoLoMo tijdperk van John Doerr (Social, local, mobile technologies).
Diverse zaken gaan al efficiënt, zoals bestellen bij Amazon. Maar er zijn nog heel wat diensten die veel efficiënter kunnen. Bureaucratie kan veel verbeterd worden. Ambtenaren laten ineens hoge productiviteitsgroei zien (ze worden bij bosjes ontslagen in de VS zonder dat de dienstverlening verslechtert).
Ze nemen het motto van William Gibson over:"The future is already here—it's just not evenly distributed."

Daar richt zich de discussie voor een groot deel op: profiteert nu al een groot genoeg deel van de mensheid van de ICT-Revolutie of gebeurt dat pas in de volgende fase van de Kondratieffgolf (waarin de groei afzwakt maar goed blijft en de winstgevendheid van het bedrijfsleven afkalft maar nog redelijk blijft), maar die fase komt pas na 2018-2020 volgens ons.

Schuldenplafond VS: bende van zes raakt lid kwijt

Schuldenplafond VS: bende van zes raakt lid kwijt:: de senator van Oklahoma heeft afgehaakt.
Het animo voor de republikeinen om er niet uit te komen is erg groot. Steeds meer Amerikanen (>50% en vooral republikeinen) vinden dat de overheid maar eens moet voelen dat ze te veel geld uitgeven. Obligatiehouders accepteren wel dat ze een paar dagen later hun rentebetalingen etc . krijgen als daarmee de kredietwaardigheid via extra bezuinigheden beter is vrijgesteld.

Geithner verkondigt dat de wereld zo ongeveer vergaat als het schuldenplafond (debt ceiling) niet op tijd verhoogd wordt.
Boehner wil $2000 miljard bezuinigingen. dat lukt niet voor 2 augustsus en daarom verwacht men dat eerst het schuldenplafond met een klein bedrag verhoogd wordt en dan na wat langere deliberaties het plafond wat ruimhartiger verhoogd wordt. De triljarden vliegen je dan om de oren, uitgesmeerd over een periode van tien jaar en bij voorkeur zo weinig mogelijk in het verkiezingsjaar.

Als op 2 augustus het schuldenplafond dreigt overschreden te worden moeten van de ene op de andere dag de uitgaven parallel lopen met de inkomsten. De uitgaven gaan dan ineens 40% omlaag. Geithner heeft aangegeven dat rentebetalingen zo mogelijk niet bij die 40% reductie komen. Er gaan dan vermoedelijk tijdelijk spectaculaire dingen gebeuren in de VS. In ieder geval zijn niet-directnodige ambtenaren tijdelijk werkloos.

Bedrijfsleven positief volgens Global Business Barometer FT/Economist

De FT/Economist enquête onder het wereldwijde bedrijfsleven (1500 respondenten) laat zien dat 58% toch behoorlijk veel kansen ziet voor het eigen bedrijf, veel meer dan voor de eigen bedrijfstak of de wereld en slechts een dikke 8% ziet slechte tijden voor het eigen bedrijf. De FT meldt dat het bedrijfsleven meer mensen gaat aanenemen, meer gaat investeren, veel cash blijft aanhouden en bezorgd is over inflatie.

In de grafiek hierboven (grafiek van de dag van The Economist) kun je zien dat niet Azië, maar Afrika het meest optimistisch is. De Jasmijn Revolutie heeft sentiment niet optimistisch gemaakt in Midden Oosten, daar zijn ze het meest pessimistisch (het bedrijfsleven althans).

Er is veel somberheid over de eurostaatsleningencrisis, maar de echte experts (Latijns Amerika) zijn minder somber over schuldencrisis Europa. Zoals gewoonlijk ziet Amerika alles verkeerd aflopen in Europa.

Autoproductie even in het slop

De productie van auto's zit wereldwijd even in het slop. Dit wordt vooral veroorzaakt door de aardbeving en tsunami in Japan. In Japan duikelde de productie, dit houdt nog wel even aan, maar later dit jaar gaat dat natuurlijk weer sterk verbeteren. Ook buiten Japan ging overal de productie van auto's omlaag vanwege bottlenecks made in Japan. Zelfs China doet mee aan de vertraging. Na de enorme stijging vorig jaar groeit de autoproductie nu nog maar mondjesmaat (tenminste naar Chinese begrippen).
Later dit jaar zet waarschijnlijk de hersteltrend sinds de kredietcrisis wereldwijd weer door.

De grafieken van Yardeni laten zien hoe China uit het bijna niets in enkele jaren tijds de dominante factor in de autoproductie is geworden.

Sell in May (2): ruil AEX in voor Heineken of Staatsleningen

In navolging van Ecompic (zie post gisteren over sell in May) heb ik eens gekeken of de strategie houd de AEX steeds aan, maar ruil die in de periode mei-oktober om voor (Duitse) 10-jaars staatsleningen ook zo goed was geweest. Wie dat gedaan had, was inderdaad beter afgeweest dan degene die gewoon op zijn aandelen was blijven zitten. Nog beter zou het geweest zijn als hij over die maanden de AEX omgeruild had in het meer op de zomermaanden toegesneden Heineken.
De indexen beginnen met 1982=100. Aandelen hebben sindsdien (inclusief dividend) heel veel opgebracht, daar hebben de laatste tien slechte jaren betrekkelijk weinig aan veranderd.
Eindwaarde AEX 3168, eindwaarde AEX/Duitse staatsleningen 6712, eindwaarde AEX/Heineken 9479

Geschiedenis bevolkingsgroei wereld (Maddison/ DB)

Deutsche Bank had een verhaal over demografie (The end of population growth). Rond 2060 is de wereldbevolking uitgegroeid op ongeveer 9 miljard, lager dan de 10+ miljard die de Verneigde Naties voorspelt voor 2100.
Rond 2025 wordt India weer het land met de meeste mensen, zoals volgens Angus Maddison voor het jaar 1500 ook het geval was.
Uit de tabel kun je zien dat rond het jaar 0 Europa volkomen onbelangrijk was, alleen Italië (Rome) had wat mensen. Toch is de Romeinse/ Griekse cultuur rond het jaar 0 heel belangrijk geworden en de Indiase cultuur uit die tijd niet, althans zo vinden wij in het Westen.
Na de Industriële Revolutie zie je dat de bevolking van Europa en vooral Amerika heel hard gaat groeien. Pas na 1950 begint de wereld buiten het Westen heel hard in bevolking te groeien.

Sell in May en koop obligaties

De beurs zit te kwakkelen en er zijn ineens allerlei zorgen over de Europese staatsleningencrisis, het einde van QE2, het niet verhogen van het Amerikaanse schuldenplafond, de onrust in het Midden Oosten, de ineens wat tegenvallende economische cijfers en oplopende inflatie om maar eens wat te noemen. Financials zitten weer in de prut.

Kortom, iedereen haalt het gezegde van stal: sell in May, but remember come back in September. Dat laatste wordt sinds 1987 liever uitgesteld tot november.
De cijfers geven aan dat het gezegde de laatste decennia gelijk had. Sinds 1950 verdiende je met de Dow Jones tussen november en mei gemiddeld 7,4% en in de periode mei-oktober maar 0,4%.

De grafieken van Bianco laten zien dat de opbrengst van aandelen in de maanden mei-september beneden gemiddeld waren en dat voor obligaties ongeveer het omgekeerde geldt.
Dat bracht Ecompic op het idee eens te gaan kijken hoe goed het was om in de periode mei-oktober niet op cash te gaan zitten, maar op 30 jaar staatsleningen. Wie die strategie gevolgd had, die had veel meer verdiend dan de buy-and-hold-belegger in aandelen, zie het bovenste plaatje.

Behavioral politics of hoe Domenique Strauss-Kahn zijn Minsky moment beleefde

Er komen plotseling allemaal theorieën over hoe politici over de schreef gaan: De CEO-disease van Business Insider (http://www.businessinsider.com/ceo-disease-sex-scandals-2011-5) bijvoorbeeld.

Machtige mensen worden zo machtig dat men geen slecht nieuws meer durft te melden. De machtigen denken geleidelijk dat ze alles kunnen maken, ze verleggen langzaam hun grenzen en niet altijd in de goede richting. Er treedt een soort ontremmingseffect op. Bedreigingen worden steeds meer uit het oog verloren, alhoewel niet helemaal.
DSK wist dat hij zich soms niet onder controle kon houden met vrouwen en was bang voor een misstap. Een vorige minnares waarschuwde het IMF drie keer voor de strapatsen met vrouwen van DSK.
Machtige politici zoeken meer naar beloning. Ze durven langer naar vrouwen te kijken.
En ze krijgen die beloning ook vaak. Anne Sinclair, vrouw van: ik ben er trots op dat mijn man zo'n goede verleider is, dat moet voor een goede politicus.

Behavioral politics in plaats van behavioral finance, zo dreigt het te worden. Je kunt de misstap aan zien komen van de machtige politicus, hij wordt overmoedig, net als de doorsnee belegger die steeds hebzuchtiger wordt en pas te laat angstig wordt.

DSK doorliep de fases van de Minskycyclus. Het gaat heel lang goed en er zijn allerlei redenen waarom het goed gaat: DSK is charmant, beroemd, erudiet, rijk en machtig. Alles gaat steeds gemakkelijker en hij gaat steeds meer risico's nemen. Eerst is dat goed, hij maakt carrière. Maar dan overdrijft hij (hij weet het eigenlijk ook, hij waarschuwde zelf voor zijn gedrag met vrouwen) en dan slaat de rust om in totale chaos: hij loopt tegen het Minskymoment aan, als hij uit het vliegtuig gehaald wordt. Daarna is een en ander haast niet meer recht te breien, het is onomkeerbaar. Maak van de as maar weer eens die sigaret.
Het herstel na het Minskymoment vraagt het doorlopen van heel wat moeilijek fasen die veel tijd vragen.

China zet in op treinen

Morgan Stanley had een uitgebreid verhaal over de investeringen in hogesnelheidstreinen in China. De laatste jaren zijn er heel wat spoorwegtrajecten aangelegd en de komende jaren komt daar nog heel wat bij. Zonder treinen slibt het verkeer in China helemaal dicht. Op het ogenblik zijn de Chinezen nog niet zo'n grote treinreizigers. Per jaar heeft men maar 1676 miljoen reizigers ofwel 125% van de bevolking. dat is heel wat minder dan in India (654% van bevolking) en Japan (17.868%). Het vrachtverkeer per trein van China is overigens nu al wel enorm.
Het Chinese binnenland moet ontsloten worden en via de hogesnelheidstrein kun je straks snel reizen naar heel wat Chinese steden.
De treinen rijden steeds harder. Op 22000 kilometer spoor (van de 91000) rijdt men nu 250 km per uur, waar men in de jaren negentig de 100 km niet eens haalde.
De hogesnelheidstrein moet concurrerend zijn met het vliegtuig. Treinkaartjes zijn wel goedkoper, maar het vliegtuig is maar ongeveer twee keer zo duur, dus voor lange afstanden toch wel aantrekkelijk. De prijzen per ticket zijn goedkoop (voor € 10 ga je voor een afstand als Amsterdam- Maastricht), maar niet zo goedkoop als in derdewereldlanden (maar daar gaat de trein vaak niet harder dan 50-100 km per uur).
Een en nader is heel goed voor het toerisme in China.

De opties in het Griekse drama

De bovenstaande tabel laat de gradaties zien van de schuldenproblemen in Europa. Griekenland ligt duidelijk aan kop, Ierland en Portugal volgen en de derde groep van Italië, Spanje en België volgt op forse achterstand.
Het blijft een raadsel waarom Portugal en Ierland nog steeds investment grade zijn.

Griekenland haalt de laatste weken voortdurend de kranten, zelfs DSK werd ermee in verband gebracht.
De schuld van Griekenland is te groot en wat het ergste is, de schuld loopt snel op en reductie naar onder de 100% lijkt haast niet meer mogelijk op een normale manier. De bevolking pikt snel meer bezuinigingen niet meer en de rente blijft zo hoog dat herfinanciering op de kapitaalmarkt voorlopig een illusie is.

De inspanningen van Griekenland zullen wat groter moeten worden, anders krijgen ze geen nieuw geld van het IMF/ Europa.
Griekenland zal zeker beloven meer te gaan doen.

Wat kan Europa/ECB/IMF doen voor Griekenland?
1. Gewoon doorgaan met de bailout en steeds nieuw geld op tafel leggen. Griekenland komt met beloftes bezittingen te verkopen en tekorten te verlagen.
2. Streven naar een zachte herstructurering (looptijdverlenging van de schulden, lagere rente, Griekenland verkoopt bezittingen)
3. Een vrijwillige zachte herstructurering (zelfde als voorgaande, maar er komt meer ordelijke afwikkeling, misschien met minder consequenties vanuit CDS markt)
4. Harde herstructurering met forse afstempeling van de schulden (60-75%).

De politiek is leidend in de oplossing van de problemen. De politiek stelt graag uit (stel niet uit tot morgen wat ook naar overmorgen uitgesteld kan worden). Daarom is er een enorme preferentie voor een zachte herstructurering met looptijdverlenging en verkoop van Griekse bezittingen. Dit laatste is vermoedelijk het eerste dat snel afgedwongen gaat worden. Ook zal Europa geld moeten schenken aan Griekenland (en Portugal en Ierland) uit het Europese budget (een soort beperkte fiscale unie in elkaar timmeren). Bij een zachte herstructurering hoeven de banken niet direct failliet te gaan, zelfs de Griekse banken niet.
Om de Griekse banken enigszins te helpen wordt het handelen in CDS enigszins aan banden gelegd in stress situaties, zo zit men nu uit te denken.

Met wat lapwerk kom je zo wel in een systeem dat 2013 haalt. Dan kunnen de problemen alsnog te groot geacht worden en dan zal nog eens iedereen in de buidel moeten tasten.
De Grieken hebben voldoende liquiditeit om het tot 2012 uit te zingen, dus er is geen heel snelle beslissing nodig, maar hoe eerder een geloofwaardige oplossing komt, des te beter. Zoals nu een en ander gepland is loopt de Griekse schuld aan Europa / IMF in pijlsnel tempo op en dat voelt voor de AAA landen als niet prettig. Hoe groter de schuld aan het IMF, des te groter wordt de afstempeling voor de andere leninghouders over enige jaren.

Daarom zou het toch wel erg prettig zijn als de Grieken eens een normale hoeveelheid belasting gingen betalen, dan wordt het Griekse probleem ineens veel beter oplosbaar. Maar de Grieken willen liever dat de belastingen niet betaald hoeven te worden dan dat de overheid nog uitkeringen van enige omvang doet aan bejaarden etc. Vakbonden zijn nog redelijk sterk en werken nog niet erg mee aan het verkwanselen van de lonen van de Grieken, maar ze zijn krachteloos om de belastingen voor rijken omhoog te krijgen. Er komt geen euro van de € 280 miljard zwart geld in Zwitserland naar de Griekse schatkist.

Loterij met weinig nieten: een Chinese IPO

Loterij met weinig nieten: een Chinese IPO. Zodra je het echt gaat geloven gaat het plotseling flink mis gewoonlijk
Strategas:25% van de IPO's (initial public offerings van aandelen)in de VS betrof Chinese aandelen. In de tabel kun je zien dat inschrijven hierop gemiddeld een lucratieve zaak was. Ze denken wel dat het een beetje een bubbel aan het worden is (flurry of Chinese IPO's on NYSE: Cause for concern?

Rente daalt, terwijl vrijwel iedereen rentestijging voorspelde (Bianco)

Bianco presenteerde weer eens de tabel hoe men (de Bloomberg verzameling van analisten) sinds 2002 de rente voorspelde na zes maanden over een lange periode.
Wat dan onmiddellijk opvalt is dat de consensus vrijwel altijd (96%) voorspelt dat de rente stijgt na zes maanden (gemiddeld 78% van de respondenten voorspelt stijgende rentes). Ondertussen daalt de rente al dertig jaar in gezwinde spoed.
In het laatste survey van mei denken 69 van de 70 analisten dat de rente gaat stijgen.

Je moet er dus niet van wakker liggen dat de consensus voorspelt dat de rente gaat stijgen. Hoe kan de rente flink gaan stijgen als iedereen voorspelt dat de rente gaat stigen? Dat moet dan toch in de prijzen zitten?

Ondertussen is de rente in de VS gedaald tot 3,15%, meer dan een half procent onder wat het moet zijn volgens mijn simpele model. De groeiafzwakking van nu is slechts tijdelijk en daarom denk ik dat de stijgende trend van de rente binnen zes maanden hervat wordt. Ik ben dus een medezondaar (ik heb de laatste maanden wel enige daling voorspeld omdat de rente te snel was gestegen, maar ik geloofde wel steeds in rentestijging op termijn. Ook waarschuw ik steeds dat het niet genoeg is om rentestijging te voorspellen, de rentestijging moet sneller gaan dan is ingeprijsd en dat is heel wat bij een steile rentecurve).