Horeca draait beter in de VS

De twee plaatjes van Calculated Risk geven aan dat de omzet van restaurants en hotels weer terug is op ongeveer het niveau van voor de grote recessie. De niveaus zijn nog niet helemaal op een goed niveau, maar een en ander is danig vebeterd. Vooral het restaurantbezoek wordt gezien als leading indicator voor de economie, daar bezuinigt men het eerste op bij crisis en als men weer moed krijgt, dan heft men al snel een extra glaasje.

De educatieve opmars van vrouwen versnelt: mannen vliegen middenklasse uit

Sinds de kredietcrisis zie je o.a. in de VS dat vooral vrouwen langer blijven studeren of weer opnieuw gaan studeren. In de leeftijdscategorie 16/24 verlaten vrouwen in drommen de beroepsbevolking, vooral om een betere opleiding te gaan volgen. Sinds de recessie officieel voorbij is (juni 2009) is het aantal werkende meisjes tussen 16 en 24 met 255.000 afgenomen en bij mannen met 178.000 toegenomen. De berooepsbevolking van jongens tussen 16 en 24 is sindsien vrijwel hetzelfde gebleven, maar bij meisjes is die gedaald met 412.000. Er zitten nu 130.000 vrouwen meer op een dagopleiding.
Meisjes accepteren de slecht betaalde oninteressante banen niet meer en gaan weer studeren. Jongens accepteren die slechte banen veel vaker. Er zit ingehamerd dat ze kostwinner zijn en dat het een schande is als je je meisje voor je laat werken en jij niets zit te doen.

Overal in het Westen zie je nu dat vrouwen vaker naar de universiteit gaan, vaker diploma's halen. Er zijn theorieën dat het onderwijs in bijvoorbeeld Nederland nu afgestemd is op vrouwen, terwijl dat vroeger op mannen was. Mannen lopen een beetje achter en zijn pas een paar jaar later toe aan de zelfdiscipline die meisjes kennelijk jaren eerder weten op te brengen.

Tot overmaat van ramp nemen de banen in de typische mannenberoepen (industrie, bouw) af en nemen de banen die meer voorbestemd voor vrouwen geacht worden vaak sterk toe (zorg, communicatie). Vrouwen dringen wel voormalige mannenberoepen in groten getalen binnen, maar mannen worden nog vaak als mietjes gezien als ze zorgberoepen kiezen.

Over enkele decennia kunnen we ons wellicht niet meer voorstellen, waarom vrouwen vroeger minder verdienden dan mannen. Dan zullen de vrouwen met hun superieure opleiding de mannen naar inferieure banen verdrongen hebben. De vrouw is dan de kostwinner en mannen behoren voor het meerendeel alleen nog maar tot de middenklasse als ze een normaal, goed verdienende vrouw hebben.

bron: o.a. New York Times (http://www.nytimes.com/2011/12/29/business/young-women-go-back-to-school-instead-of-work.html?src=me&ref=general) en plaatje is van Ecompic

N.B. Ik vond het verbazend dat de lezerscommentaren op het stuk van NYT zich concentreerden op Laura Baker die $200.000 aan haar studie had uitgegeven (vanaf lagere school) en nu met een enorme studieschuld zit, die ze zelfs met een goede baan als communicatiedeskundige niet snel kan aflossen. Studeren is een dure zaak in Amerika, dat kan al bij de lagere school beginnen als je de slechtste openbare scholen wilt vermijden. We hebben het nog niet zo slecht in Europa met onze grote overheid.

De reële rente op lange termijn in de VS: kan nog langer laag blijven

Het bestand van Bianco laat de reële rente voor de VS op lange termijn zien.
Hoe hoger de inflatie, des te lager meestal de reële rente. Hoe hoger de defatie, des te hoger is de reële rente.
In de jaren 50-80 waren theorieën populair dat de reële rente 3% zou moeten zijn, gelijk aan de reële groei van het BNP in de VS op lange termijn (volgens de wet van Okun).
Als de onzekerheid heel hoog is zoals in oorlogssituaties en nu, dan kan de reële rente zeer laag zijn. Na de Tweede Wereldoorlog bleef de rente tot 1950 extreem laag, tot vijf jaar nadat de reden van de onzekerheid weg was.
Dat kan nu weer gebeuren, een periode van vijf jaar na de kredietcrisis, met extreem lage rente. Deze periode kan zelfs nog langer duren.
Als door duistere oorzaken de onzekerheid wegtrekt, dan kan de reële rente natuurlijk wel al eerder stijgen.

landen met de grootste valutareserves

China heeft de meeste alutareserves, maar de yaub was toch zwak tegenover de yen (voor deflatie gecorrigeerd een stuk minder).
Een grote valutareserve kan depreciatie niet voorkomen, zie de niase rupee die steun vanuit Japan nodig heeft om te kunnen stabiliseren.

euro zwak door groei bankdeposito's bij ECB

De balans van de ECB groeit als kool, zo meldde ik al in een vorige post. De groei is zelfs aan het versnellen en dat zonder quantitative easing. Een deel komt door de nieuwe driejaarsdeposito's, maar dat kan de groei niet helemaal verklaren.
Het blog zerohedge (http://www.zerohedge.com/news/why-ecbs-ltro-wont-stop-collateral-contagion) maakt zich ernstige zorgen over de gezondheid van de Europese banken. Er is al een stille bankrun gaande in diverse landen van de europeriferie. De interbancaire markt, die in Europa belangrijker is dan in de VS, verloopt uitermate stroef.
De ECB helpt en accepteert onderpand (collateral) dat andere centrale banken niet zou accepteren. Dat moet wel, want anders zou het Europese banksysteem onderuit gaan. Het systematisch risico van het Europese banksysteem lijkt nu veel groter dan bij de kredietcrisis.
Een en ander kan nog steeds goed aflopen, omdat Italië en Spanje gemiddeld zeer solvent zijn, maar een en ander is zorgelijk.

Robert Shillers reële huizenprijs in de VS geeft te somber beeld

De beren voor de huizenprijzen in de VS komen vaak met bovenstaande grafiek aanzetten. De prijzen voor huizen gecorrigeerd voor inflatie en omvang is tamelijk constant geweest in de VS. In reële termen zijn de huizenprijzen in de VS weinig gestegen sinds 1900.
Het plaatje (en Shiller voorop) suggereert dat de huizenprijzen niet voor inflatie gecorrigeerd horen te stijgen.
Dat is natuurlijk klinkklare klets. Huizenprijzen horen met de inkomens te stijgen, tenzij er geen schaarste is. In grote delen van de VS is er inderdaad geen schaarste, maar in de stedelijke gebieden is er vaak wel schaarste. Niet zo nijpend als in Europa, waar iedereen veel meer op een kluitje woont dan in de VS. Maar ook in de VS raken steeds meer gebieden vol. Voor ongeveer 1/3 tot 1/2 van de huizen in de VS geldt dat ze in een gebied staan waar huizen schaarser worden vanwege de verstedelijking en de stijgende bevolking van de VS. In dat soort gebieden horen de huizenprijzen dus met de inkomens te stijgen.
De laatste decennia hoorden de huizenprijzennog harder te stijgen, omdat de hypotheekrente daalde, men gemakkelijker een hypotheek kon krijgen en gezinnen steeds vaker bestonden uit tweeverdienersgezinnen. Hypotheken zijn nu veel moeilijker te krijgen dan rond 2000, maar wel gemakkelijker dan rond bijvoorbeeld voor 1980.
Huizenprijzen in reële termen horen inclusief de veel lagere hypotheekrennte, de toegenomen schaarste in sommige gebieden en het gestegen aantal tweeverdieners veel en veel hoger te staan dan rond 1980 of 1990. Dit is op het ogenblik niet het geval. Huizen zijn spotgoedkoop in vele delen van de VS (niet overal).

Kans op recessie VS in 2012 schrompelt ineen

Bij wedkantoor Intrade kun je inzetten op van alles, onder andere of er een recessie komt in 2012 in de VS. Aan het plaatje kun je zien dat men de laatste dagen ineens de kans op een recessie als veel kleiner beoordeelt in de VS, althans voor 2012. De sterk stijgende trend is ineens afgebroken.

Post babyboomgeneratie hunkert naar jaren 60 en 70

Onder de geneugten van de zoals gewoonlijk weer de voortreffelijke kerstdis van mijn zus begon men te klagen dat men het tegenwoordig veel slechter heeft dan in de jaren 70. Toen was één inkomen nog genoeg om ruim te kunnen leven. Nu heb je twee inkomens nodig en nog is dat vaak niet genoeg. Huizen zijn verschrikkelijk duur. De hypotheekrente is veel te hoog.
Tsja, die jaren 60 en 70 waren helemaal niet zo goed. Die goede oude tijd was slechter dan de huige tijd, waar we toch zo duidelijk in een decennialange crisis gedompeld zijn geraakt. Het is crisis, maar toch waren de jaren 60 en 70 nog slechter.
Het voedsel was vooral begin jaren 60 behoorlijk armoedig en saai vergeleken met nu. Kokkerellen met paprika en kip was zo ongeveer de hoogste culinaire droom die men kon hebben. Wat een keuze hebben we tegenwoordig aan vis, vlees, groenten. Van 9 van de 10 huidige toetjes hadden we nog nooit gehoord.
We moesten ons tegoed doen aan flessen wijn van het merk chateau migraine van ongeveer f 4, nu is de keuze voor inflatie gecorrigeerd heel wat beter.
Auto's waren nog gevaarlijke projectielen, bij menige aanrijdingen belandde je al in het ziekenhuis of erger.
De vakanties waren ronduit armoedig en kort en schaars vergeleken met nu. Je was zonaanbidder met protectiefactor 2, hooguit 4.
De medische wetenschap was heel wat minder ver gevorderd als nu. Men leeft nu minstens 5-7 jaar langer en gezonder.
Belangrijke uitvindingen waren er nog niet. Bijvoorbeeld de rollator had zijn intrede nog niet gedaan. Men had nog niet ontdekt dat tandbederf kon worden tegengegaan met fluor. De PC was er nog niet, internet was zelfs bij defensie nog onbekend. De TV's waren duur, klein, onscherp en je had bijna geen kanalen waar je naar kon kijken.

Nee, tegenwoordig heeft men het beter, vooral de tweeverdieners hebben het gemiddeld beter dan hun eenverdienende ouders. Ook de pensioenen zijn nu veel hoger dan vroeger, zelfs als men 20% zou gaan afstempelen. Alleen huizenkopers zijn nu vermoedelijk slechter af, die kunnen niet meer rekenen op elke tien jaar een verdubbeling van de prijzen, zoals de afgelopen halve eeuw gebeurde.

samenvatting financieel economisch nieuws vorige week

Ook de vorige week was het nieuws vanuit Amerika goed. De initial claims voor werkloosheid daalden 4000 verder tot 364.000 en dat wijst op 4% groei in de VS in het vierde kwartaal (inclusief andere factoren zit de VS op koers voor 3,5%+ in het vierde kwartaal).
De afgelopen week waren er vooral veel cijfers van de huizenmarkt in de VS. Die waren vrijwel allemaal goed (wel met neerwaartse herzieningen van het verleden). De sentimentsindex van de bouw NAHBMI steeg naar 21 (enkele maanden terug stond hij maar 14), de verkopen van huizen stegen en de verhouding voorraad/verkopen (indicator voor stijging huizenprijzen) daalde verder naar niet meer zo heel veel te hoge niveaus, het aantal vergunningen voor nieuwbouw steeg etc.
De groeicijfers voor het derde kwartaal werden zoals verwacht iets neerwaarts herzien naar 1,8%. De groei in het derde kwartaal werd behoorlijk gedrukt door de voorraden (gunstig voor vierde kwartaal). Het afgelopen jaar is de groei door de voorraden met 0,8% gedrukt en door de locale overheden met 0,4%. Dat verbetert in het komend jaar (maar dan gaat de federale overheid roet in het eten gooien).

De republikeinen leden een smadelijke nederlaag met hun sabotage in het congres van de verlenging van de periode van lagere belastingen en de uitkeringstermijn en de kansen op herverkiezing van Obama stijgen, ook door gebrek aan aansprekende republikeinse kandidaten.

In Europa was de Duitse IFO een mooie meevaller, deze steeg een beetje naar 107,2 (er werd een daling verwacht), een niveau dat meer dan trendgroei aangeeft voor Duitsland.
In het VK werd de groei in het derde kwartaal naar boven bijgesteld naar 0,6% (niet geannualiseerd).
In Italië kromp zoals verwacht de economie in het derde kwartaal met 0,2%.
In Europa discussieerde men er vooral lustig op los of de laatste acties van de ECB waarbij bijna € 500 miljard aan drie jaars deposito's aan banken werd uitgeleend wel zo'n succes was. Er is door de actie ongeveer € 200 miljard surplusliquiditeit gecreëerd en dat helpt altijd als je niet bang hoeft te zijn voor inflatie (maar alleen hierdoor kunnen de problemen natuurlijk niet verdwijnen). De rente in Spanje is flink gedaald, maar bij Italië ging het minder goed en Portugal, daar is de rente helemaal op het verkeerde Griekse pad aan het gaan.

In China maakt men zich steeds meer zorgen over dalende huizenprijzen, nu in vele steden de prijzen al een paar maanden dalen (en er zit veel autocorrelatie in huizenprijzen, dus men verwacht na twee maanden daling meer maanden daling).
Ook de sterkte van de yuan staat ter discussie. Die was een paar weken zwak, maar de afgelopen week joeg de Peoples Bank of China de koers van de yuan weer omhoog. Kennelijk voelt de Chinese overheid zich nog sterk genoeg om de yuan te laten appreciëren tegen de dollar, ook in tijden van eurozwakte en twijfels aan de economische groei van China.

Het nieuws en de S&P500 in 2011 volgens Strategas

De grootste daling op een dag was -6,7% toen de VS werden gedowngraded tot onder AAA (8 auguustus) en de grootste stijging was op 9 augustus met 4,7% op basis van beloftes van de FED de rente tot in 2013 extreem laag te houden; 10 en 11 augustus met -4,4% en +4,6% maakten die week tot de meest volatiele van 2011. De op twee na grootste stijging van 4,3% van 30 november staat ook op het conto van de FED (de wereldwijd gecoördineerde swapacties om het Europese bankleven de massale onttrekkingen van Amerikaanse geldmarktfondsen te doen overleven).
Niet op de grafiek staan de belofte van Private Sector Involvement en de herziening naar bijna nul van de Amerikaanse groei in het eerste half jaar eind juni (dit veroorzaakte een totale capitulatie dat de groei in het Westen subtrend zou blijven in de komende jaren).
Er waren 34 dagen dat de S&P meer dan 2% bewoog, 20 van die bewegingen waren naar beneden. 25 van de 34 dagen waren in de periode augustus/ oktober.

Breitner en mijn huis

Breitner schilderde in 1895 op het bordes van mijn huis het schilderij hoek Keizersgracht/Reguliersgracht in Amsterdam. Het is in 2007 geveild uit de nalatenschap van Anton Philips voor € 760.250 (inclusief opgeld), een record voor een schilderij van Breitner (het is ook meer dan mijn huisje waard is).
Ik heb dus een zeer duur uitzicht over twee grachten.

Updare vierjaarscyclus, basisvariant

De daling van de beurzen in Europa sinds eind juni is groot geweest, veel groter dan in de VS. De vierjaarscyclus gaat daardoor maar heel moeizaam omhoog. Net als in de periode 2003-2009 dreigen er meerdere correcties in de huidige lange fase FG. We hebben een flinke achter de rug en volgend jaar zouden er nog een of meer kunnen komen. De trend van de fase FG is omhoog in de VS, ongeveer met de stijging van de (verwachte) winsten mee. De koerswinstverhoudingen zijn al voldoende gecorrigeerd, maar pas bij de fase GH horen de koerswinstverhoudingen flink omhoog te gaan.

De basisvariant houdt in dat de winsten door blijven stijgen in de VS (maar iets minder dan de bottom up schattingen). Omdat export en investeringen harder groeien dan het BNP, kan de winstgroei zelfs beter zijn dan nu in de koersen is verwerkt.
Nodig is dan wel dat de Eurocrisis niet al te veel verergert (maar de onzekerheid jan wel leiden tot enkele correcties in 2012) en dat eind 2012 Europa uit de recessie is en Amerika niet aan de rand van een nieuwe recessie stat vanwege overheidsbezuinigingen (de huizenmarkt moet de economie van de VS redden in 2013).

Update vierjaarscyclus pessimistische variant

De economische cyclus loopt moeizamer dan normaal. In Europa zitten we zelfs al in een recessie en dan hoort de vierjaarscyclus duidelijk naar beneden te gaan. In de VS zit de economie niet in een recessie en is er zelfs sprake van een verbeterend herstel, daar hoort niet een neergaande fase H-L bij. Maar als de economische cyclus door Europa alsnog breekt in de VS, dan is het wel degelijk mogelijk dat we afglijden naar JL. JL is de meest negatieve fase van de vierjaarscyclus en daarin moeten de koersen in de VS meer dalen dan in de fase HI.
Ik denk dat Europa niet sterk genoeg is om de wereldeconomie het verderf in te storten, net zoals Azië in 1998 ook niet de hele wereld in een recessie kon duwen. Maar als er totale paniek uitbreekt en de eurozone totaal fragmenteert, dan kan Europa wel sterk genoeg zijn om de amerikaans economie omver te krijgen.
Tegen een grote neergang pleit ook, dat de investeringen aantrekken (de investeringscyclus, de Juglar, gaat omhoog).
D.w.z. de geootnde pessimistische variant is niet het basisscenario, maar politici in de VS en Europa kunnen een en ander wel mogelijk maken.

centrale banken raken besmet: volgende fase Minsky cyclus

De markten raken steeds verder ontregeld. Centrale banken geven ongekende liquiditeit en de grote institutionele spaarpotten, de Sovereign Wealth Funds van Azië en de olielanden, kopen gewoon door.
Men weet niet meer hoe je modelmatig de rente moet modelleren volgens de inflatie, het draait alleen maar om risico.
Staatsleningen krijgen extra risico toegerekend als het bankwezen van dat land zwak is. Er dreigt een nieuwe fase in de kredietcrisis te komen. Eerst waren er te veel asset backed securities zoals leningen met hypotheken als onderpand waarvan het risico verkeerd ingeschat werd. Banken hadden daardoor veel te veel belegd in die asset backed securities en kwamen in problemen, waardoor alle kredieten moeilijker te krijgen werden. Men kon moeilijk aan geld komen, het vertrouwen stortte in en de kredietcrisis werd een feit. Overheid en centrale banken moesten all in gaan en dat gebeurde, met name in de VS. De schuldenproblemen verplaatsten zich van de particulier en het bedrijfsleven naar overheden met te veel banken en te grote overheidstekorten. Daardoor moesten de andere overheden eigenlijk meer gaan stimuleren volgens de theorieën van Keynes, maar dat kon niet meer.
De te grote schulden van de private sector verplaatsten zich naar te veel schulden van overheden.
Daardoor moesten de centrale banken nogmaals alle liquiditeiten te voorschijn toveren om de overheden te redden en zo de banken voor de tweede keer overeind te houden. In Europa vinden we dat de ECB te weinig heeft gedaan, maar de balans van de ECB groeide de laatste tijd als kool (zie mijn blogpost).
Centrale banken bieden nu massale steun om overheden overeind te houden en zijn nu aan de beurt om aangevallen te worden. We beginnen in de buurt te komen van de fase in de Minsky cyclus waar men de centrale banken niet meer gaat vertrouwen. Centrale banken kunnen failliet, maar dat hoeft niet als ze voldoende geld gaan drukken (japan ging ook niet failliet toen de yen zo sterk werd dat de valutaverliezen van de Bank of Japan gigantisch werden). Grote verliezen dreigen (nu al gaat het fout met de winst van DNB), als de aanval op de PIIGS doorzet.
Of de markt de centrale banken niet meer vertrouwt zal dan te zien zijn aan de koers van de eeuro en de rente in Duitsland. De euro zou dan flink moeten vallen en de rente in Duitsland stijgen. Voorlopig zien we dat allemaal niet. De euro is nauwelijks aan het verzwakken, zelfs nog minder dan zou moeten gezien het groeiverschil van de economie van Amerika versus Duitsland. Ook de Duitse rente staat helemaal nog niet onder druk, al zag het een paar weken gelden er wel naar uit dat zelfs de Duitse rente niet onaantastbaar was.
Die aanval op de centrale banken komt er met enige kans als Amerika in een recessie zou raken en Europa niet uit zijn recessie komt en vooral als China tegelijkertijd een hard landing moet doormaken.
Vooralsnog lijkt een en ander nog net goed af te lopen.De enorme , zij het wel afnemende surplusbesparingen van de Soevereign wealth funds gaan uiteindelijk alles financieren en de centrale banken zullen vermoedelijk nog net overeind blijven. Banken ontsnappen aan magere hein door de steile rentecurve en de liquiditeit van de centrale banken, wardoor ze toch winst maken, maar het is allemaal niet geruststellend. Risico's zijn niet meer duidelijk, men kan er niet meer op aan aan dat de berekende risico's in lijn zijn met de echte risico's: die kunnen veel groter en veel kleiner zijn.
Als de centrale banlen aangevallen worden, dan kan het voorspoedscenario van de opkomende landen in de vuilnisbak. Het is darom ook in hun belang de staatsleningencrisis in toom te houden voordat die overslaat naar wantrouwen tegen centrale banken.

Pragcap optimistischer over Amerikaanse werkgelegenheidsgroei

De daling van initial claims voor werkloosheid in de VS blijft verbazen: waarom gaan ze de laatste tijd zo sterk omlaag?
Pragmatic Capitalism is voorzichtig optimistisch aan het worden (al heel wat voor zo'n pessimist). IS THE LABOR MARKET GAINING SOME TRACTION? is zijn hoofdverhaal voor vandaag (http://pragcap.com/is-the-labor-market-gaining-some-traction).
De groei van de economie is te laag voor aantrekkende werkgelegenheidsgroei en het aantal initial claims is eigenlijk ook best hoog vergeleken met de laatste werkgelegenheidsgroeicijfers. Goldman Sachs onderzocht of de werkloosheid altijd bij hetelfde aantal initial claims begint te dalen. We zijn gewend dat dit pas bij ongeveer 350.000 gebeurt, maar het plaatje laat zien dat gezien de trends van job openeings en job leaves volgens GS dat cijfer waarbij de werklooshied al daalt hoger ligt. D.w.z. de daling van de werklooshied klopt met de initial claims.

Cullen Roche va Pragmatic Capitalism denkt fat de goede trends komen door het herstel van de verwachte omzet van het midden- en kleinbedrijf in de VS, zoals gesignaleerd in het NFIB-survey. Ook het aantal uitzendkrachten groeit en meestal betekent dit versnelling van de werkgelegenheidsgroei.
De economische groei is kennelijk wat evenwichtiger (minder afhankelijk van overheidsbestedingen) aan het worden, ook het midden- en kleinbedrijf begint de recessie achter zich te laten. Misschien dat de extra afschrijvingen opp de investeringen in 2011 ook helpen voor het vierde kwartaal.

Gezien de economische grooei van het afgelopen jaar is niet te verwachten dat de werkgelegenheidsgroei niet veel meer kan aantrekken. Daar zou een onverwacht sterk herstel van de huizenmarkt voor nodig zijn. Dat komt er natuurlijk wel, maar is in het komend jaar nog niet genoeg om de werkgelegenheid heel erg sterk extra aan te zwengelen (maar voor 2013 liggen de kaarten beter).

Verband rente met inflatie zoek

In de jaren zeventig was de reële rente erg laag. aan die periode maakte Volcker een eind en de reële rente schoot omhoog tot 4%+.
In de jaren negentig zie je een steeds lagere reële rente. De rente is ongeveer 3% plus de kerninflatie (inflatie zonder voedsel en energie). Na 2000 is de reële rente ongeveer 2,5% tot 2006 en na de kredietcrisis was de reële rente tot voor kort ongeveer 2%. In heel de periode tot 2011 zie je een goed verband met inflatie en de rente. De reële rente daalde langzaam, maar als je wist wat de inflatie ging doen dan had je een mooi stuur voor de rente.

In 2011 is het verband tussen inflatie en rente zoek geraakt, niet alleen voor de VS, maar ook in Europa en vele andere landen. De rente lijkt alleen nog maar bepaald te worden door hoe onzeker men zich voelt. In de veilig geachte landen gaat in de paniektijd de rente richting 0 en in de onveilige landen zit er geen rem richting oneindig.
Die zeer lage rente in de VS en o.a. Duitsland en het VK is mogelijk geworden door ongekend ruim monetair beleid in de wereld en excessieve besparingen in vele gebeiden, waaronder China en de Sovereign wealth Funds. Pensioenfondsne worden gedwongen een exposure naar lange vastrentende waarden te hebebn en kopen eigenlijk ongeacht de rente gewoon door. Men wil wel timen met de rente, maar dit is zo extreem riskant gebleken dat men de moed steeds meer op aan het geven is dat de rente nog kan stijgen. De rentecurve is enorm steil, dus je moet wel behoorlijk overtuigd zijn van de stijging van de rente en die overtuiging is er niet als iedereen je elke dag aanpraat dat we in een crisis zitten.

Eurocrisis vergeleken met Aziëcrisis 1998: is 2012= 1999?

De koersbewegingen van de S&P ten tijde van de Aziëcrisis (verergerd door het failliet van hedgefonds LTCM en Rusland) in 1998 leken erg op die van 2011.
Wie weet wordt 2012 iets als 1999. Dan gaan de koersen in 2012 rustig omhoog en komt er pas aan het eind van de zomer een correctie.

Balans ECB groeit als kool, 3 jaar LTRO leningen succes

Het plaatje van Bianco laat zien dat de balans van de ECB de laatste tijd enorm aan het groeien is. De ECB had beloofd niet kwantitatief te stimuleren, maar dit lijkt er wel op. Daar komen nog de gevolgen van de bijna € 500 miljard aan 3 jaars leningen bovenop. Bijna € 200 miljard zou hiervan leiden tot extra liquiditeit volgens RBS. Volgens Bianco weten de banken niet wat ze met die extra liquiditeit moeten doen (zie kring toen de ECB eerder zo scheutig was met iets langere leningen)en gaan ze daar geen staatsleningen van kopen. Men gaat alleen een beetje staatsleningen van het eigen land kopen, zo denkt iedereen.
Men kijkt somber tegen die extra liquiditeit aan. Het zou geen gamechanger zijn (maar het lijkt er wel een beetje op, samen met andere maatregelen zou het kunnen werken).Op het journaal zeggen ze zelfs dat deze € 500 miljard heeft geleid tot extra dalingen van de beurs vanwege de angst dat de banken toch wel heel erg in problemen zijn dat ze € 500 miljard nodig hebben. De beurzen zijn de laatste dagen flink door de aangekondigde leningen opgelopen en vooral de spaanse rente heeft een dreun gekregen. Natuurlijk schreven de banken grof in, dit is immers een enorme winstbron.
Men wil de goede dingen gewoon niet meer zien en buigt ze om naar slechte dingen. De politici als kok en Lunbbers verontschuldigden zich voor hun optimistische uitlatingen dat de genomen maatregelen een stap in de goede richting zijn. Men wil er niet op betrapt worden iets optimistisch gezegd te hebben als naderhand de boel eventueel zou verslechteren.
Na zonneschijn komt immers regen, zelfs in de woestijn, als je maar geduld hebt. Dat geduld heeft men nu niet meer, klagen kan gelukkig onmiddellijk.

woorden van 2011 en fokke en sukke

Volgens van Dale (en uitgewerkt door Fokke en Sukke)
Vooral de PVV had grote invloed op de nieuwe woorden van 2011: tuigdorp (de winnaar) , caviapolitie (met dank aan Dion Graus), polentaks en bedrijfspoedel. De Belgen hadden met stoeproken misschien een wat langer beklijvend woord van het jaar.
De modewoorden van 2011 waren erg recent.
Bij een vorige peiling door andere instanties was weigerambtenaar het woord van 2011, met op de tweede plaats plaszak.
Applausgeneratie,filefuik en vanuit de fraudeprof vleeshufter kwamen op. Ook tijgermoeder (hier heb ik over geblogd) werd als nieuw woord genoemd.

Veel Engelse woorden maken het bij de jongeren, zoals planking, wordfeuden.
Zelf zou ik dan eerder denken kicking the can down the road of all die i-woorden als iPhone of tablet.
Financiële termen als eurocrisis, langlevencrisis, afstempelen, herstelplan, Merkozy, neuro, PIIGS, pensioenakkoord, staartrisico haalden het uiteraard niet, alhoewel big bazooka en casinopensioen wel redelijk hoog scoorden.

De Amerikaanse minicyclus gaat dadelijk weer naar beneden

Het plaatje van Hussman laat aardig zien dat sinds de kredietcrisis en het einde van de Great Moderation de economische cyclus heel heftig aan het fluctueren is in heel korte tijd 944 weken). Hussman waarschuwt dat we nu op de top van het goede nieuws zitten en dat we ons weer schrap moeten gaan zetten voor nieuwe tegenvallers in 2012. Op zich denk ik dat de surprie index inderdaad weer gaat dalen, maar dat eerst de retail sales nog verder bove trend uit moeten stijgen voordat de ISM weer gaat dalen. Dat zal overigens niet lang duren en dan krijgen we weer een korte terugslag in de minicyclus en de ISM. Maar in de tweede helft van 2012 komt een en ander dan weer goed.

Eerst Italië c.s. kopje onder, dan komt redding: te populair scenario om niet ingeprijsd te zijn: waarschijnlijk gebeurt iets anders

Iedereen die je hoort zit op het spoor dat eerst dat vuiltje in Europa weggeruimd moet worden dat de ECB Italië onvoorwaardelijk steunt en Griekenland definitief de drachme weer omarmt. Totdat dit gebeurt, moeten de Italianen op de knieën gedwongen worden met rentes van 10%+ en de Grieken moeten een soort harakiri plegen in plaats van de sirtaki te dansen op de brandende puinhopen van het Syntagmaplein in Athene na de zoveelste bezuiniging van de regering tegen de wil van elke rechtgeaarde belastingontduikende Griek in die graag ambtenaar wil blijven. De koersen gaan dus eerst zeer volatiel de afgrond in en dan gloren er betere tijden.

Als iedereen dit verhaal gelooft, waarom zou je dan nu al niet vast beginnen met het dumpen van Italiaans gif en aandelen op grote schaal dumpen? Waarom zou dit niet ingeprijsd zijn?
Dat verhaal waar iedere expert in gelooft is kennelijk niet zo waarschijnlijk.
Wat kan er dan wel gebeuren?

1. Roubini krijgt gelijk
De pessimisten zullen zeggen dat dit gedroomde herstel na half 2012 een luchtkasteel is.
De recessie in Europa wordt onderschat, is dieper en langer dan nu gedacht wordt. De daling van de beurzen zal eerst ordelijk gaan en in de tweede helft van 2012 vaart gaan maken. De daling wordt dan groter dan bij de kredietcrisis van 2008-2009, omdat veel meer banken gaan omvallen, niet meer door overheden gered kunnen worden en overheden de economie niet meer kunnen stimuleren in tegenstelling tot de enorme stimuleringen van 2008-2009.

2. De optimisten krijgen gelijk
De anderen kunnen zich het hoofd breken over hoe de aandelenmarkt kennelijk niet van zijn stokje gaat vallen in 2012. Het begint ernaar uit te zien dat het doormodderen wordt met meevallende volatiliteit en vooruitzichten op verbetering naarmate het jaar verstrijkt. Geen fiscale unie, geen ECB all in, wel economische tegenwind door overheidsbezuinigingen, iets terugvallende investeringsgroei en hand op de knip bij de consument totdat die echt weer open moet vanwege te lang uitgestelde aankopen. De spaarquote loopt op totdat de consument er al snel achterkomt dat het deleveragen snel genoeg gaat en niet verder versneld hoeft te worden, zoals de Amerikaanse consument ontdekte eind 2009. Lagere inflatie en olieprijzen zullen helpen.

Gaat de ECB onverwacht all in zonder dat de rente van Italië door het dak gaat en zonder fiscale unie? Dat is niet waarschijnlijk, want de ECB is eigenlijk al lang in het geheim all in gegaan. Men geeft al lang oneindige liquiditeit aan het bankwezen, men verkondigt al vanaf het begin dat PSI niet mag en tegen elke prijs voorkomen moet worden en hun driejarige LTRO financiering van banken is gewoon een loterij zonder nieten voor de banken die het spel mee kunnen spelen (banken met solvabiliteit >>9%) of moeten spelen (banken in Italië en Spanje die toch failliet zijn als hun overheid failleert Griekse stijl). Men onderschat de kracht van de nieuwe ECB speeltjes. De rente van < 3 jaar Spanje is in heel korte tijd in elkaar geploft.
Er zijn in 2011 al heel veel hulpfinancieringsbronnen voor Italië, Spanje etc. verzonnen: ESM, EFSF, IMF, SMP van ECB, swaphulp van de FED, aanwijzingen van nationale banken om staatsleningen te kopen, initiatieven als dat van België de burgers aan te sporen voor eigen staatsleningen eerst politiek etc.
De meeste van die initiatieven moeten nog goed op gang komen. Geen enkel initiatief is voldoende groot om alleen alle financiële nood te lenigen, maar allemaal bij elkaar? De markt denkt dat het niet genoeg is, het zou geruststellender zijn als de ECB all in gaat. Het is volgens mij plausibel dat alles bij elkaar meer dan groot genoeg is om overheden te financieren. Voor de banken is dat iets onzekerder, maar als men ziet dat staatsleningen tot rust komen, dan wordt men ook minder bang voor bankleningen.

Er komt natuurlijk geen fiscale unie, maar men ziet dat steeds meer landen hun vrome beloften van fiscale kuisheid inruilen voor een echte tering naar de nering, zoals in Spanje en waarschijnlijk over korte tijd ook Italië (de tijd om flink te hervormen in Italië door Monti is maar heel kort, straks wordt het te moeilijk). Net als bij Ierland wordt dit ineens geloofd en steeds meer obligatiehandelaren zien dat korte Spaanse staatsleningen echt geen rente van meer dan 2% horen te hebben als de ECB de rente op 0,5% heeft staan.

Ondertussen is de euro iets aan de zwakke kant tegen de dollar, niet onrustbarend zwak maar met straks ongeveer 1,20-1,30 beter concurrerend voor Duitsland, Nederland, België, Oostenrijk, Scandinavië en Spanje.
Die Duitsers somberen helemaal niet met ons mee (de IFO blijft torenhoog), wij moeten ons in Nederland niet zo arm rekenen. De handel met de opkomende landen blijft goed groeien. In de VS herstelt de huizenmarkt langzaam, blijven de investeringen groeien en vallen de winsten mee. Kortom er is ruimte genoeg voor meevallers nu iedereen zo pessimistisch is. We durven nog niet te geloven in sterk stijgende winsten in Europa in 2013, maar dat kan zo maar gaan gebeuren.

Wasserman ziet kansen voor Gingrich tegen Romney, de wedkantoren niet

De cartoons van Dan Wasserman over Gingrich en romney geven wel aan dat Gingrich kan winnen omdat hij zo onderschat wordt, maar ook hoe gemakkelijk het is de draak met hem te steken.
In de polls van de wedkantoren maakt Gingrich ineens een enorme duikeling. De negatieve reclames van Romney over Gingrich slaan kennelijk aan. De officiële polls geven nok steeds een nek aan nek race aan.

Kim Jong il

De meest mythische leider van de wereld is van uitputting plotseling in zijn luxe trein overleden.
Het begon volgens Koreaanse overlevering al bij zijn geboorte op Koreas heilige berg, toen er prachtige dubbele regenbogen ontsprongen en een gloednieuwe ster aan het Koreaanse firmament verscheen in 1942, al beweren boze tongen dat hij al in 1941 in Rusland is geboren. Koreanen leren dat hij al kon lopen toen hij drie weken oud was en al kon praten na acht weken. In drie jaar tijd schreef hij 1500 boeken. Hij schreef ook zes opera's die beter waren dan die van westerse prutsers als Mozart en Beethoven. Zo sloeg hij tijdens een golfpartijtje 11 keer een hole in one. Dat was de eerste keer dat hij ging golven, daarna wilde hij zo'n sloom spelletje niet meer spelen. Hij was zo netjes dat hij nooit hoefde te poepen.

Het verdriet van de Koreanen kan geen grenzen hebben, alhoewel het toch veel minder onthutsende vormen aannam dan bij zijn nog veel goddelijkere vader 17 jaar geleden.

Een bijzonder mens was hij beslist, nog banger voor vliegen dan Bergkamp, maar daar had hij dan ook zijn eigen luxe trein als vervanging voor.
Hij bouwde zijn eigen propagandastad Kijong-Dong (Vrede), waar geen mensen wonen.

Hij zal gemist worden als slechterik in vele films, maar men put hoop uit de schaarse uitlatingen over zijn zoon Un die even genadeloos, te dik, suikerziek lijkt te zijn en vol hartklachten zou zitten. Papa's haardracht heeft hij ook overgenomen.
Kim Jung Il met zijn sobere pak, rare schoenen en vooral zijn zonnebril zal een soort mode-icoon blijven.

Hij was een liefhebber van films, hij had er zo'n 20.000, vooral James Bond en Elizabeth Taylor vond hij leuk. Om leuke films te maken kidnapte hij buitenlandse regisseurs en actrices.
Hij ging zich te buiten aan allerlei luxe als kreeften, geroosterd ezelvlees, hij was de grootste koper van dure Hennessy cognac.

In Zuid Korea zijn er zorgen dat Noord Korea ontspoort. Ze willen geen soort Duitse eenwording, dat kunnen ze niet betalen. Maar een oorlog om het aanzien van kim Jung Un te versterken willen ze natuurlijk helemaal niet. Van dit soort Noord Koreaanse oprispingen over wt er allemaal kan gebeuren met Noord Korea is de Zuid Koreaanse beurs en valuta meestal minder dan een week van streek.

bron: http://www.businessinsider.com/the-top-10-weirdest-facts-you-didnt-know-about-kim-jong-il-2011-12#high-achiever-5
http://kimjongillookingatthings.tumblr.com/

MEW hypotheekaflossing drukt inkomen en consumptie in VS met ruim 2,5%

75 miljard dollar wordt er elk kwartaal afgelost van de hypotheekschuld: MEW, mortgage equity withdrawal, ofwel ruim 2,5% van het beschikbaar inkomen op jaarbasis. (plaatje en berekeningen van Calculated Risk). Dit drukt de consumptie stevig en is een voortdurende aanslag op het vermogen van de banken, omdat het grootste deel van de aflossing komt door afschrijvingen op hypotheekschulden.
Vóór 2007 was MEW zo'n 2 tot 4% positief en een enorme steun voor de consumptie. Hypotheken werden voortdurend verhoogd en van die verhoging werd een stuk geconsumeerd (dure auto's etc), maar een deel werd besteed aan verbouwing van het huis.
Die MEW moet weer positief worden om te zorgen voor een stevige groei van de Amerikaanse economie. Dat kan, als de banken weer scheutiger worden met hypotheken. Dat gebeurt pas, als de huizenprijzen overtuigend herstellen en de werkloosheid wat lager is. Misschien is dat in 2013 het geval.

Update vergelijking kredietcrisis met paniek 1907

In ons boek stelden we (helemaal aan het eind) dat het herstel van de kredietcrisis in eerste instantie zou kunnen verlopen als dat van na de financiële paniek van 1907(zie ook post http://beleggenopdegolven.blogspot.com/2010/10/kredietcrisis-net-als-paniek-1907.html) waar JP Morgan en Rockefeller voor Merkozy speelden.

Wat zegt de vergelijking met 1907? We hebben net als na het herstel van de krach in 2007 twee correcties achter de rug. In reële termen kwam daarna voorlopig weinig herstel en waren de koersen opvallend stabiel. Dat zou misschien wel de verrassing van 2012 kunnen worden: betrekkelijk weinig beweging in de S&P500. 2013 zou dan weer een nieuw slecht jaar worden (men zat in 1912 in een recessieachtig scenario, de economische groei was redelijk maar de voorspoedperiode voor bedrijven was ten einde in de VS met de krach van 1907). De winstontwikkeling zou in de komende jaren wel eens veel beter kunnen zijn dan rond 1912 (en er komt hopelijk ook geen Derde Wereldoorlog in 2015).
De paniek van 1907 leidde tot de oprichting van de FED, nu zou het de oprichting van een Europees financieringssysteem à la ESM kunnen zijn.

Samenvatting financieel economisch nieuws van de vorige week

Deze week stond nog steeds in het teken van de naschokken van de eurotop waar zo dapper beloofd was dat landen zich voortaan echt moeten gaan houden aan de normen van Maastricht anders zwaait er wat (boetes die niet geïnd kunnen worden). Cameron doet niet mee en kreeg daarom zowel verwijten als lof toegezwaaid.
Merkel legde nog eens uit dat landen geen hulp tot in het oneindige kunnen verwachten, ze heeft echt geen zin het ESM en ESFSF op te blazen tot voldoende proporties om speculanten af te schrikken.
Daardoor kreeg de euro een enorm oplawaai. We herinneren ons straks de vorige week wellicht als de week dat de euro eindelijk viel.
Overigens is de appreciatie van de yuan tegen de dollar weer gestopt en de verhalen over de yuan zijn een stuk minder optimistisch geworden vorige week. De Chinese beurs doet het dan ook treurig en men schrijft steeds negatiever over Chinese speculatie in vastgoed en ongelukjes bij de financiering hiervan (en letterlijk bij verzet tegen onteigening voor te lage prijzen).

De bond vigilantes stenigen nog steeds de rijke Italianen, Monti worden geen wittebroodsweken gegund.
De emissies van staatsleningen van de PIIGS gingen vorige week overigens uitstekend, alleen het renteniveau was hoog (maar dan heb je ook wat). De zorgen over Portugal liepen op, Griekenland is nog steeds verloren en men staat weer wat welwillender tegenover Spanje.

De levenslijn toegeworpen door de FED, de swapoverenkomst, zorgde voor een groei van 37 miljard naar 70 mil;jard dollar tegoed op de balans van de FED vorige week.

De grondstoffenprijze moesten vorige week behoorlijk terug en vooral goud verloor met -8% wat van zijn glans. Aardgas ging zelfs 9,5% achteruit, koper 6,6% en olie bijna 5%. Je moest in de cacaobonen zitten vorige week (+9%).

Het macro nieuws in de VS was ook deze keer weer vrolijk makend. De initial claims voor werkloosheid vielen terug naar 366.000 en dat wijst op 4%+ economische groei in het vierde kwartaal en andere indicatoren in aanmerking nemend nog steeds op 3,5% groei in het vierde kwartaal.
De retail sales waren iets zwakker da gedacht, dat was wel een klein minpuntje, maar het nominale bedrag zou in reële termen bij revisie wel eens mee kunnen vallen door alle gooi en smijtwerk kortingen. Ook aanvragen voor hypotheken voor aankoop huis waren omlaag vorige week.
De index van het sentiment NFIB van het midden en kleinbedrijf verbeterde opnieuw duidelijk, waardoor de NFIB minder recessieachtig aandoet.
De voorlopers van de ISM, de Empire en Phillyfed verbeterden krachtig en dat wijst op een duidelijk hogere ISM (54+).

In China was de flash estimate voor de PMI ook wat hoger. Maar de geldgroei zwakte verder af naar slechts 12,7%. Daar moet men iets aan gaan doen, al blijft men speculatie in onroerend goed ontmoedigen.
De vooruitzichten voor de inflatie blijven gunstig in China, vooral de voedselprijzen kunne dalen in 2012. Daardoor zal de consumptie krachtig groeien in 2012.

Ook in Europa ging het meevallend iets minder slecht met de industrie. De PMI's bleven gemiddeld onder 50, maar herstelden iets in plaats van de verwachte daling.
De ZEW viel ook mee in Duitsland.

Buckle up, S&P 12% omhoog volgens de profeten van Barrons

De S&P kan naar 1360 volgens het panel van Barrons. Dat zeiden ze een jaar geleden ook. Nu is men echter veel somberder en gelooft men het eigenlijk zelf niet. Men ziet top down wel een winst van $105 voor de S&P (7% meer dan dit jaar), maar de koerswinstverhoudngen zouden wel eens naar 10 kunnen gaan zo zegt Parker (Morgan Stanley). Zelfs de bears zien geen recessie, maar toch doet men in de broek van schrik.
Men weet allemaal niet goed hoe men het eerste half jaar van 2012 door moet komen, met al die kamikazepiloten in Europa.

Waar zijn de goede oude tijden van Abby Cohen die jaar in jaar uit de aandelenbeleggers voorhield dat de S&P alleen maar omhoog kon, totdat ze na 2000 alleen maar onder escorte, die uitgeklede beleggers op afstand moesten houden, buiten de deur kon gaan eten?
Lee van JP Morgan komt nog het meest in de richting (samen met Matejka altijd wel goed voor wat opbeurende voorspellingen) met 1430 voor de S&P eind 2012. De winstmarge van de S&P kan best verder omhoog van 9% nu naar 9,5% en 10% in 2013. Benderly geeft hen daarin gelijk. Winstmarges stijgen als de arbeidskosten per eenheid product niet stijgen, de werkloosheid zo hoog is en de output gap nog lang niet dicht is.

Zelf ben ik een beetje benauwd voor de westerse winstvoorspellingen van 2012, die horen tegen te vallen bij zo'n lage groei in de westerse wereld. Maar veel hoeft dit niet te zijn vanwege de redenen van Benderly en de aard van deze cyclus: de neergang komt niet door een investeringsinzinking, in 2011 was dit zelfs de enige goede bron van groei, en dan valt het meestal nog wel mee met de winstgroei. In de VS kan de winstgroei iets gaan tegenvallen als de dollar nog sterker wordt, maar meestal is het effect van groeiende investeringen gunstig genoeg voor de winsten om door te groeien.

VOC in de 17de eeuw en 1672 en mijn huis

Bovenstaand plaatje geeft ongeveer het koersverloop van het aandeel VOC in Amsterdam weer in de 17de eeuw.
Per saldo gaat de koers van het aandeel VOC stevig omhoog in de 17de eeuw. De eerste grote sterugslag komt in 1672. Lodewijk Petram beschrijft in zijn boek "De bakermat van de beurs" o.a. hoe het mis ging in 1672. In 1671 ging het fantastisch met de VOC met een uitkering van 60 aan dividend en dan is de koers op de top 566. Die koers was zelfs laag te noemen, meestal nam men (in de 18de eeuw) wel genoegen met een dividend dat lager was dan 5% van de beurskoers.

In 1672 ging het flink mis (het was tenslotte het rampjaar met oologen aan aalle kanten van de Zeven Provinciën) en ging de koers met de helft omlaag. Omdat er zo veel gespeculeerd was via termijncontracten had men heel wat moeite de verplichtingen na te komen. Men probeerde onder een en ander uit te komen door aan te vechten als er sprake was geweest van naked selling.
Deurwaarders had het druk met het doen van insinuaties aan wanbetalers.
De val van de koersen duurde maar heel kort. De vertrouwenscrisis was al voorbij voor het rampjaar was afgelopen. In juli stond de koers van VOC slechts 290, maar in november 1672 was er weer 30% bijgekomen op 375. Maar de angst zat er wel goed in. Men had gemerkt dat je plotseling niet meer van je aandelen kon afkomen in tijden van crisis. De termijnmarkt was ingestort. Men had zich toch niet zo goed ingedekt tegen dalende koersen als men dacht, omdat termijncontracten ter dekking van andere speculaties plotseling niet te innen waren (en dat leidde tot insinuaties).

De aandelencrisis van 1672 was overigens niets vergeleken bij de tulpenbollencrisis van 1637.

In 1672 ging het ook fout met de speculanten in onroerend goed. De heer Centen had in 1672 de grond gekocht om er mijn huis en dat van de buren te bouwen. Hij moest voor de grond van mijn huis 300 gulden betalen, maar dat lukte ineens niet meer. Mijn huis werd daarom pas in 1680 gebouwd door een timmerman die het even later voor 2000 gulden verkocht. De waarde van het huis steeg daarna vrij snel tot ongeveer 6500 gulden rond 1730 om daarna voor eeuwen te gaan dalen. Met kerstmis 1926 brandde het af en werd het nauwelijks opgeknapt. In het gemeentearchief zit een ansichtkaart van mijn huis met de tekst (samen met mijn buren): huizen waar de politie veel mee had te stellen. Pas in 1975 werd het huis helemaal gerestaureerd (voor 250.000 gulden) en verkocht voor 505.000 gulden in 1978. Die eigenaar verkocht het in 1982 aan mij voor 217.000 gulden.

balansen centrale banken als % BNP

Zonder te doen aan quantitative easing, geld drukken etc is de balns van de ECB al erg lang vergeleken met het BNP. Alleen de Bank of Japan is nogroyaler (plaatje van reuters via Bianco)

Benderly ziet krachtige stijging huizenprijzen VS vanaf ergens in 2012

Hierboven staat het plaatje van de econometrist Benderly dat aangeeft hoe de huizenprijsstijging kan in de VS zijn gegeven zijn modellen.
Zelfs bij vrijwel geen economische groei in de VS stijgen dan de huizenprijzen heel aardig in de VS vanaf 2012.
Volgens Benderly wijken de reële huizenprijzen nu te veel af van de historische trend (Shiller is het daarmee niet eens, die vindt de huizenprijzen nu normaal gezien de inflatie uit het verleden, maar Benderly's aannames lijken me plausibel: er is een deel van de VS waar huizenprijzen slechts met de inflatie moeten stijgen (zoals Bible Belt) en een deel waar grond schaars is (steden als San Francisco) en huizenprijzen harder stijgen dan de inflatie).
Verder is de voorraad nieuwe huizen nu te laag (zie blogpost gisteren), daalt de leegstand van huizen van eigenaren die proberen te verkopen en is de hypotheekrente zeer laag. De huizenvoorraad gegeven het aantal gezinnen is nu ongeveer normaal en drukt niet langer de prijzen (vooral niet als het aantal gezinnen weer flink gaat stijgen, hetgeen bij een stijgende bevolking en lage gezinsvorming in vorige jaren plausibel is).
Overigens blijven dit soort modellen moeilijk toepasbaar omdat ze niet onfeilbaar zijn en er zo veel onroerendgoedmarkten in de VS zijn, gebieden waar het heel slecht gaat met de huizenmarkt en ook waar het heel goed gaat met van alles daar tussenin.

10 jaars stijging S&P500 en inflatie: hoge inflatie zo gek nog niet

Als je moet gaan voorspellen wat aandelen in de komende tien jaar gaan doen, dan helpt het als je weet wat ze de afgelopen tien jaar gedaan hebben. Maar sterk is dat verband niet (na een slecht decennium (Juglar)volgt meestal een goed decennium (juglar), maar je kunt daar beslist niet op rekenen, het verband is vrij zwak.

Veel beter, maar nog steeds niet zeer sterk, is het verband tussen inflatie en de beurzen. Ik ben opgegroied met de steeds stelliger wordende mening dat inflatie slecht is voor aandelen, dat alleen disinflatie de beurskoersen omhoog kan stuwen. Maar het plaatje hierboven dat de 10-jaarsstijging van de S&P500 laat zien vergeleken met de inflatie in de tien jaar daarvoor ( versterkt met een factor 35), dan zie je een redelijk positief verband.

Vlak voor 2000 stegen de koersen volgens dat inflatiecriterium veel te veel en daarna veel te weinig. Je kunt hopen dat na de te grote daling, ver onder wat het inflatieverband veronderstelt, er een inhaalslag komt. Als de aandelenstijging alleen uit de inflatie moet komen, dan moet je rekenen met bescheiden stijgingen van de S&P500, overigens ongeveer wel zoals ze gemaakt worden in ALM-studies.

Voorraden nieuwe huizen veel te laag in VS

Het plaatje van Benderly laat zien dat de huizenvoorraden stevig aan het dalen zijn. Vooral de voorraden van nieuwe huizen zijn extreem laag. Huizenbouwers hebben al bijna geen voorraden meer (d.w.z. het hoort dadelijk heel erg goed te gaan met hun winsten, ze hoeven niet meer zo veel af te schrijven op te duur gekochte grond etc.).
Het grote blok aan het been blijven de foreclosures en eigenaren die nog een leeg huis over hebben. Daardoor is er weinig hoop dat de huizenmarkt snel gaat herstellen. Als die poel van verderf van foreclosure opgedroogd is, dan kan het ineens heel hard gaan.
Er staat ook een heel reservoir aan nieuwe gezinnen klaar als de werkgelegenheid wat beter aantrekt. Sinds 2006 zijn er veel te weinig gezinnen gevormd (zie bovenste plaatje van Benderly). Als daar een inhaalslag komt, een heel normale voorspelling, dan kan het ineens verbazingwekkend goed gaan met de huizenmarkt (in 2013 bijvoorbeeld, hopelijk eerder)

Wanneer vliegt Griekenland de Eurozone uit

Ik heb me laten overhalen dat het meest waarschijnlijke scenario voor de Eurozone is dat minstens een land (Griekenland) en misschien nog (meer, voorlopig alleen Portugal) de Eurozone zal gaan verlaten.
De situatie is onhoudbaar in Griekenland, er komt geen eind aan de bezuinigingen als ze in de Eurozone blijven en daarom moet een keer de pijn genomen worden. Alleen als tot een complete fiscale unie wordt besloten in de Eurozone, dan is Griekenland te redden. Die complete fiscale unie komt er in vrijwel geen enkel land door in de eurozone als je het voor legt aan het volk en als je het via verdragen regelt dan ben je nog wel een jaar of tien zoet.

In Portugal suggereert men al dat ze een keer flink willen devalueren en dan via een soort ERM systeem (waarbij de ECB intervenieert wat waarschijnlijk geld zou gaan kosten) moet de nieuwe escudo behoed worden voor een verdere grote val.
In steeds meer landen maakt men plannen hoe men een break up van de Eurozone moet doorkomen. Dat is ook al een slecht teken.

Er is overigens wel een redelijke kans dat als men komt tot het Griekenland uit de eurozone schoppen dat er dan wel tijdelijk geld gedrukt wordt door de ECB en dat de aandelenmarkt er positief bij gaat liggen als een en ander redelijk ordelijk zou gebeuren. Als de break up beperkt blijft tot Griekenland en misschien Portugal (basisscenario) dan hoeft de economische schade niet zo heel groot te zijn.

Bij Intrade kun je zien dat aan het break up scenario zo'n 60% kans wordt toegedicht.
Uit een grote enquête onder institutionele beleggers zie je iets meer optimisme, slechts ongeveer de helft ziet een break up. Als ze daar een kwartaal voor moeten prikken, dan is het tweede kwartaal van 2012 het meest populair.

N.B. wat er allemaal gebeurt in de eurocrisis blijft hoogst onvoorspelbaar en een en ander zal wel heel anders gaan dan hierboven beschreven.

Goudprijs volgens groei valutareserves: geen stijging, daling als Italië en Portugal verkopen

In de vorige post kon je zien dat de goudprijs heel erg sterk reageert op veranderingen in de reéle rente. De laatste jaren reageert de goudprijs echter nog sterker op de verandering van de valutareserves in de wereld.
Het plaatje laat de zesmaands groei zien van de valutareserves en de goudprijs.

Je kunt nog niet zien dat de groei van de valutareserves negatief aan het worden is in het derde kwartaal en waarschijnlijk nog negatiever in het vierde kwartaal. Die groei wordt negatief door de sterkte van de dollar en de zwakte van de euro en veel valuta's van opkomende landen. Nog belangrijker is dat de grote oppotter van valutareserves, China, geen groei zag van de valutareserves in dollars gemeten (ook rekening houdend met daling van de euro was er weinig groei van de valutareserves).

Sommige economen zoals Napier zijn heel overtuigend aan het uitleggen dat de groei van de valutareserves van China voorlopig heel laag blijft of zelfs negatief wordt (het overschot op de lopende rekening is plotseling verdwenen en hot money ook, nu men plotseling bang wordt dat de yuan niet meer verder zal appreciëren tegen de dollar).

Het is interessant omte zien welke theorie de goudprijs het beste gaat verklaren in de komende jaren, de reële korte rente of de groei van de valutareserves. Voorlopig zet ik in op de theorie van de groei van de valutareserves.

Misschien dat beide theorieën de mist ingaan, omdat de markt bang wordt dat Italië en Portugal een groot deel van hun goud gaan verkopen. Ze hebben relatief veel goud en bergen schuld, dus weg met dat goud zou je zo zeggen, zo hoort men steeds meer op de markt.

Goudprijs naar $4380 volgens reële rente

Voortbouwend op het model voor de goudprijs van Elfenbein, warover ik al eerder geblogd heb en vooral ook blog Ecompic heeft http://profitimes.com/free-articles/gold-model-forecasts-4380-gold-price/ nog wat zitten rekenen.
Elfenbein zegt dat de goudprijs op jaar basis acht keer het verschil tussen 2% en de reële korte rente stijgt.
Als je nog meer van de variantie van de goudprijsfluctuaties wil verklaren dan stelt proftimes dat je uit moet gaan van hoe veel de reële rente lager is dan 2,15% (iets meer dan de 2% van Elfenbein) en dat de gevoeligheid voor de reële rente lager is dan 8, eerder 6,9 of nog wat lager.
Als je uitgaat van de huidige korte rente en inflatie van 4,44% (het gemiddelde van de afgelopen twee decennia), dan gaat de gooudprijs over twee jaar naar $ 4380.

Ik denk dat de inflatie duidelijk lager dan 3%, eerder 2% gaat worden in de komende twee jaar en dat de korte rente als Bernanke woord houdt (als hij niet al eerder oneervol is ontslagen door Newt) de korte rente dichtbij 0 blijft. Ook QE3 komt er aan, ook al meldde de FED gisteren dat QE3 nog even weg blijft.
Dan stijgt de goudprijs minder, maar de $ 3000 komt wel in zicht.

banken doen steeds groter beroep op de ECB

Dit is een van de favoriete plaatjes van Bianco. De interbancaire markt zakt steeds verder weg. Men leent alleen nog maar van de ECB. Men krijgt steeds minder geld toegeschoven van de Amerikaanse geldmarktfondsen. De eurotop heeft dit nog niet verminderd.

Nederlanders krenten met kerst

The Economist had als plaatje van de dag de geplande kerstuitgaven per land afgezet tegen het inkomen per hoofd. Nederland springt er totaal uit, wij geven vergeleken met ons inkomen meer dan de helft te weinig uit aan de kerst. Nu hebben ze niet gecorrigeerd wat sinterklaas uitdeelt, maar toch, het lijkt erop dat we de opperkrenten zijn in de wereld met kerst. De optimale cadeaustrategie zou kunnen zijn op 5 december naar Nederland en op 25 decmeber naar Luxemburg, daar hebben ze het grootste gat in de hand met de kerst.

Lichtpunten in de VS: werkge;legenheid NFIB en hogere belastinginkomsten

Het economische nieuws uit de VS is de laatste tijd meevallend. De twee plaatjes hierboven zijn daar voorbeelden van. Het midden- en kleinbedrijf gaat weer meer mensen aannemen, in ieder feval de intenties dit te doen zitten flink in de lift volgens de NFIB.
Ook de belastinginkomsten rijzen weer de pan uit. Veel inkomstenbelasting betalen betekent dat er meer verdiend wordt en dat is een goed teken.

Hogere dividenden helpen koersen het beste omhoog

De tabel van Strategas laat zien dat het verhogen van het dividend het beste gewaardeerd werd op de beurs in de VS. Ook was men blij met het aflossen van schulden. Wat men beslist niet wist te waarderen was het oppotten van cash en daar niets mee doen. En het plaatje onder de tabel laat zien dat dat nu net is wat iedereen aan het doen is: cash, cash, cash dat wil men hebben. Zo graag zelfs dat je ziet (in de kwartaallijkse flowanalyse van de FED) dat de schulden van het bedrijfsleven oplopen tegelijkertijd met al die nieuwe cash.

EBA verstoorde eurofeestje met zijn hogere bankkapitaaleisen

De beurzen reageerden niet geamuseerd op de nieuwe bevindingen van de EBA over de benodigde versterking van het kapitaal van de Eurozome banken van € 106 miljard naar € 115 miljard. Daar kwamen de verhalen weer van de Commer und Schmerz bank, die maar weer eens een keer genationaliseerd zou moeten worden. Sommige Landesbanken hebben wel erg enthousiast CDS protectie geschreven.
De EBA had ook onderzocht dat 55 van de 65 banken uit hun rapportage in zeer ernstige mate staatsleningen van de PIIGS hadden gedumpt. Je krijgt als bank geen goed rapportcijfer meer als je te veel van die dingen hebt. Ze hebben nu nog maar voor € 513 miljard aan schulden van de PIIGS landen. Sommige banken gingen tegen de trend in zoals de Landesbank van Baden Wurtemberg, die verhoogde zijn PIGGS leningen met € 3,7 miljard.

Toch verwacht o.a. JP Morgan dat diverse banken weer Italiaanse en Spaanse staatsschuld gaan kopen voor looptijden tot drie jaar nu de ECB voor 1% geld uileent aan de banken en daar voor deze banken toch wel een leuk winstje mee behaald zou kunnen worden. Men verdenkt de Italiaanse staat dat deze de Italiaanse banken flink onder druk gaat zetten tegen een schappelijk prijsje geld van de ECB door te sluizen.
Als meer banken via de ECB trachten rijk te worden, EFSF, ESM op gang komen, SMP doorgaat en het IMF ook inspringt, dan lijkt er genoeg geld te komen om alle PIIGS te financieren in de komende tijd.

Als Merkel woordt houdt en er geen Private Sector Involvement, zelfs niet van banken nodig is in de komende tijd, dan begint het toch wel heel erg aantrekkelijk te worden voor banken om geld uit te lenen aan bijvoorbeeld Italië voor 6%.Wie weet is de combinatie 3 jaar lenen tegen 1% bij de ECB, ESM, EFSF, ESM, IMF, SMP goed genoeg om een gamechanger te zijn.

Eurotop biedt vooruitgang

Vandaag heb ik samen met Michiel de Bruin het volgende verhaal over de Eurotop opgehoest:

Positieve uitkomsten:
* Het belangrijkste is de belofte dat er geen nieuwe Private Sector Involvement (PSI) komt, waarbij banken moeten bijdragen via schuldafschrijvingen aan bijvoorbeeld het Griekse drama. Eén en ander zal voortaan in overleg met het Internationaal Monetair Fonds (IMF) gebeuren. Er moeten nog meer maatregelen genomen worden om PSI echt te kunnen voorkomen. Op dit nieuws daalden de renteverschillen van Italië en Spanje met Duitsland aanzienlijk.
* Er is een duidelijke intentie bij de politici in de eurozone om richting een fiscale unie te gaan. Dit wordt niet afgedwongen via een nieuw Europees verdrag en is daarom minder geloofwaardig. Men gaat meer dan voorheen streven naar overheidstekorten van minder dan 0,5% (de gouden regel gaat uit van 0%) en een land krijgt een boete bij tekorten boven 3%. Binnen twintig jaar moet de overheidsschuld kleiner dan 60% van het BNP zijn.
* Meer directe betrokkenheid van het IMF: Europa zal € 200 miljard extra kapitaal in het IMF storten.

Verder was er ook positief nieuws vanuit de Europese Centrale Bank (ECB):
* De ECB verlaagde de rente met 0,25% en verleende nieuwe lange kredietfaciliteiten aan het bankwezen. Het ECB zal meer betrokken worden bij de oplossing van de crisis: President Mario Draghi liet doorschemeren dat de bereidheid hiertoe groter wordt als er een soort fiscale unie komt. De markten reageerden negatief toen Draghi benadrukte dat geld drukken niet past in het mandaat van de ECB, geschoeid op de leest van de Bundesbank en dus tegen de principes van de ECB is. Hij gaf aan dat er de komende tijd geen kans is op ongelimiteerde steun van de ECB bij het opkopen van staatsleningen (het zogenaamde quantitative easing).
De ECB gaat waarschijnlijk wel door met het Securities Market Programme (SMP), de laatste tijd voor maximaal € 20 miljard per week.

Negatieve uitkomsten:
* Politici doen nog steeds alles om de status quo te handhaven. Dat is niet goed genoeg om het vertrouwen van de markten te winnen. De economische en financiële trends van de crisis gaan nog steeds de verkeerde richting in en de uitkomsten van de Top kunnen dit niet keren. De gehoopte BAZOOKA bleef derhalve uit.
* Het VK is zich los aan het maken van de EU. Dat is een hindernis om nieuwe verdragen te sluiten en zodoende nieuwe Europabrede maatregelen te nemen.
De verwachte groei in de EU daalt en dit verergert de problemen, vooral bij nog meer overheidsbezuinigingen. Zelfs als de ECB ongelimiteerde steun biedt, zijn deze problemen niet weg. Aan dit probleem had meer aandacht besteed kunnen worden. Overigens blijft het ondanks bezuinigingen waarschijnlijk dat de groei in Europa in de tweede helft van 2012 weer gaat aantrekken.
* De financieringsbehoefte van vele Europese overheden blijft problematisch groot, mede door de recessie die in het vierde kwartaal van 2011 is begonnen in de eurozone. Dit is door de Eurotop niet veranderd.

Conclusie:
Zoals aangegeven heeft de Eurotop zowel tot positieve als negatieve aspecten geleid, maar de gehoopte BAZOOKA is uitgebleven.
Het is de vraag of de markten genoegen nemen met dit resultaat; grote volatiliteit blijft waarschijnlijk.
Het F&C basisscenario blijft dat de situatie in de Eurozone zal stabiliseren. De economische groei ondervindt tegenwind door alle overheidsbezuinigingen, maar de pijn zal geleidelijk afnemen. De euro zal overleven, maar het is zeer wel mogelijk dat Griekenland en misschien ook Portugal de eurozone zullen verlaten. Het staartrisico - het risico dat de situatie explodeert in de EU en de Eurozone - blijft bestaan.

Samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Iedereen leefde naar de Eurozone top van afgelopen donderdag en vrijdag toe. De meeste beleggers hielden hun hart vast, omdat zo snel geen fiscale unie in elkaar getimmerd kon worden en het na elke eurotop snel weer bergaf ging.
Van tevoren lieten Merkozy uitlekken wat ze bekonkeld hadden (goede voornemens om nu echt zondaars te straffen die er fiscaal een potje van maken, extra kapitaaluitbreidingen van de hulpfondsen en vooral pogingen om de banken geen verlies meer te laten lijden via Private Sector Involvemnent).
Na een beetje paniek in de VS donderdag pakte de markt de uitkomst vrijdag positief op. De versterking van het kapitaal van het IMF met € 200 miljard werd als positief gezien en men gelooft dat het de meeste landen menens is met fiscale bezuinigingen. Dat is natuurlijk allemaal niet zo best voor de groei in 2012 nu alle eurozonelanden nog meer gaan bezuinigen dan men al van plan was (Nederland € 6 tot 10 miljard zo denkt men).
Of de reactie van de beurzen op de top zo positief blijft valt te bezien. Er is geen bazooka die alle schulden financiert of wegblaast en die gaat er ook niet komen ook, zoals JanKees de Jager goed uitlegde in Buitenhof. De meeste landen kunnen de garanties niet geven omdat ze die niet kunnen betalen (inclusief Frankrijk) of omdat ze electoraal dit niet kunnen (Duitsland). Nederland wil wel wat extra garanderen, maar dan kom je in de verste verte niet in de buurt van het bazookabedrag van € 2000-3000 miljard dat nodig is om alle speculanten onmiddellijk te laten afdruipen.
Ook het schisma dat dreigt tussen de Eurozone en het nieuwe United Evil Empire is niet positief.

Positief is wel dat het ESM naar voren wordt gehaald en de uitgifte van eurobonds op een kier staat bij flinke stappen richting fiscale unie. Als ESM, EFSF en IMF geld uit de markt halen voor Italië, Spanje etc. is dat een hele verlichting van de noden op de markt, misschien wordt dat wel onderschat. Geen nieuwe PSI is niet officieel, maar wel meer plausibel sinds de top, de schietgebedjes van van Rompuy daarover worden mischien verhoord.

De ECB verlaagde de rente en kwam met extra hulpmiddellen voor banken om langer bij de ECB te lenen. Dat is zeer positief, maar de markt knoopte aanvankelijk alleen in de oren dat de ECB niet all in gaat, niet oneindig leningen van de PIIGS gaat kopen. Maar Draghi maakte wel uidelijk dat de ECB voorlopig wel doorgaat met kopen van PIIGS leningen.

Het belangrijkste economische nieuws kwam uit China waar de inflatie van 5,5% naar 4,2% daalde en het nu heel duidelijk is dat het monetair beleid aanzienlijk versoepeld gaat worden met verlagingen van de reserve ratio requirements en ook de rente.

In de VS daalden de initial claims voor werkloosheid naar 381.000 en dat wijst erop dat het tempo van de banengroei eerder aan het stijgen is dan aan het dalen.
De groei van M2 is nog steeds aan het versnellen en deze leading indicator staat daarmee op mooi weer voor de VS. De ISM van de dienstensector viel met 52 iets tegen, maar is niet zorgelijk. De hypotheekaanvragen om een huis te kopen gingen 8,3% omhoog (zeer volatiel cijfer). Het consumentenvertrouwen volgens de Universiteit van Michigan steeg. Het handelstekort over oktober daalde.
Amerika zit goed op koers voor een groei van 3% in het vierde kwartaal.

In Duitsland stegen de nieuwe orders met 5,2% Negatieve groei in het vierde kwartal is daardoor onzeker), maar de export zit wel in de krimp.

De beurs in de 18de eeuw: VOC

René Willemsen hield afgelopen vrijdag de tweede lezing bij de VBA over beurzen in de 18de eeuw.
Pas aan de hand van de Amsterdamsche Courant kunnen vanaf 1723 de koersen van de de VOC in Amsterdam betrouwbaar afgelezen worden. In de 18de eeuw was de VOC een slecht aandeel, het zat in een structureel dalende trend en in 1796 ging de VOC failliet (de staat nam alles over). De VOC was de eerste multinational en had buiten Nederland zijn eigen wetten.

René had ook grafieken over het dividendrendement (ongeveer 3,5%, soms meer) en de koerswinstverhouding (ongeveer 20 of iets meer). Hoe die winst bepaald werd is iet altijd even duidelijk, hij zou niet goedgekeurd worden onder IASB tegenwoordig. Men hield zich vooral vast aan het dividendrende ment. Als de heren zeventien aangaven dat er meer dividend betaald kon worden, ging het kennelijk goed met de VOC. De VOC betaalde bijna heel zijn winst uit aan dividend. Dat dividend kon ook uitgekeerd worden in specerijen en de VOC zorgde er dan voor dat de prijs van kruidnagelen etc niet beneden een bepaalde garantieprijs zakte. Af en toe moest er bij geleend worden om het dividend uit te betalen of te investeren (er werden geen nieuwe aandelen uitgegeven met een uitzondering voor de stadhouders).
Na 1780 gaat dat mis en keert men (via leningen) een tijdje drie keer zo veel uit als er verdiend wordt. De tijden waren slecht, door misoogsten zat de wereld in een depressie die de Franse Revolutie veroorzaakte. Nederland was definitief zijn handelshegemonie kwijt geraakt aan Engeland en stelde niet meer zo veel voor op financieel terrein na 1780, na tot een eind in de 18de eeuw nog het belangrijste financiële centrum in de wereld geweest te zijn (het relatieve financiële verval van de Nederlanden kwam later dan het economische verval). Na verder wanbestuur ging de VOC failliet, na bijna twee eeuwen het belangrijkste aandeel in de wereld te zijn geweest.
De Engelsen namen alle belangrijke handelscentra over van de VOC met uitzondering van Indië. Men pakte Ceylon (Cey-Lon= Seij-lan= Zee-land) en Raffles Maleisië/Singapore bijvoorbeeld.

René liet ook berekeningen zien van de samenhang met de koersen van andere belangrijke aandelen in die tijd, zoals de WIC en de Engelse Bank. Die correlaties waren heel erg laag, niet torenhoog zoals tegenwoordig. Die bedrijven hadden dan ook last van andere oorlogen, misoogsten en een opgaande conjunctuur in Engeland versus neergang in ons jan-salie-geest-land van de 18de eeuw.

(afbeelding is uit Kabaal aan de beurs door René Willemsen, aan te vragen bij zijn vermogensbeheerbedrijf IBS)

Yuan niet meer sterk

De laatste tijd is de yuan aan het verzwakken, althans de termijnkoersen. Men denkt dat de rente gaat dalen en de PBoC geen sterkere yuan wil, nu de economische groei in China zo duidelijk aan het afzwakken is.
In 2008 gebeurde dit ook en dat was geen goed teken.De markt ziet kennelijk weer problemen voor China en men twijfelt aan de soft landing gezien alle speculatie in vastgoed en maar raak lenende provincies.
De zwakte van de yuan is ook vreemd, omdat men gecommuniceerd heeft dat de yuan sterker zal worden. Het is een waarschuwing voor al te groot optimisme over de metaalprijzen denk ik.
De soft landing van China is vermoedelijk niet in gevaar, omdat men de kredietgroei kan laten toenemen en de sociale woningbouw nog flink kan accelereren.