Drie vier drie versus twee vijfentachtig

Dat is waar de AEX volgers het maar over hebben en niet waar wij het over hebben aan de desk (dat is twee vijfentachtig, wij somberen over de lage dertigjarige rente, iets waarmee ze in de VS zo blij mee zijn, maar pensioenfondsen in Nederland niet. Die ellendeling van een Bernanke zou volgens geruchten van RBS gaan garanderen dat de rente niet boven een bepaald niveau komt, net als de FED in de jaren veertig ook deed. De putoptie van Bernanke moet zorgen voor een 0,8-0,9% lagere rente dan anders volgens RBS en heeft een looptijd van ongeveer anderhalf jaar. Gisternacht is eindelijk aan twee aartsduivinnetjes (Yellen en Raskin) stemrecht gegeven bij de FED door de senaat, dus niets staat bij de FED een grote meerderheid voor de Bernanke put nog in de weg. Goldman Sachs vond vanmorgen 0,4% wel genoeg als waarde van de Bernanke put: 2,5% zagen zij als het dieptepunt van de cyclus voor de tienjaarsrente in de VS bij een huidige fair value van 2,9%. Dat was de kop van hun populaire dagelijkse beslommering over de wereld)
De AEX is lui. De S&P500 en de MSCI World index zijn al lang doorgebroken. Tostrams ziet een mooi najaarsoffensief voor de beurzen. Tussentijdse verkiezingen zijn in 82% van de gevallen goed voor betere koersen en al dat geschrijf dat de republikeinen aan het winnen zijn gaat er in als koek als er een democratische president is.
In de VS is er dus al wel een signaal gegeven dat de aandelencorrectie voorbij is en dat we in de gunstige fase EF van de vierjaarscyclus zitten. In die fase ben je net gewend dat aandelen niet omhoog gaan omdat het macroverhaal minder goed was dan je dacht en dan loopt ineens de beurs omhoog.
Vandaag worden de beren bevestigd dat Ierland echt failliet is in het stress scenario en Spanje definitief niet AAA en dan valt ineens het economisch nieuws in de VS mee (lagere initial claims werkloosheid, de voorwaarschuwing voor de ISM vanuit een hogere Chicago ISM). Dus zegt men ineens dat zulke verliezen in Ierland goed zijn voor de transparantie en de onzekerheid vermindert.
Het doodskruis is bijna verleden tijd en wordt net als in 2004 (volgende week? Uiterlijk eind oktober!) ingeruild voor het gouden kruis in de VS (een stijgend vijftigdaags gemiddelde breekt uit boven tweehonderddaags gemiddelde).
Drie vier drie wankelt.

Strategas: republikeinen pakken meerderheid senaat

De opiniepeilingen maken het steeds waarschijnlijker dat de republikeinen de meerderheid gaan krijgen in het congres bij de komende verkiezingen in november. Eigenlijk twijfelt daar niemand meer over.
De meerderheid in de senaat blijft volgens de wedkantoren en opiniepeilingen bij de democraten.
Maar volgens Strategas houdt men veel te weinig rekening met een republikeinse meerderheid in de senaat. Het gebeurt eigenlijk nooit dat een nieuwe partij de meerderheid pakt in het congres en dat ook niet doet in de senaat. Per staat gemeten staan de republikeinen nu op een winst van negen over de democraten volgens een recente opiniepeiling. Er zijn veel kleine meerderheden, dus dat kunnen er meer en minder worden. Dat betekent een ongeveer 50% kans op een republikeins huis en senaat, veel meer dan nu is ingeprijsd.
Er is een behoorlijke kans op een lage opkomst en dat is meer dan vroeger in het voordeel van republikeinen. Democraten zijn niet enthousiast te krijgen om te stemmen, terwijl het animo bij republikeinen nu behoorlijk hoog is. Als de opkomst inderdaad matig is, dan gaat de senaat waarschijnlijk naar de republikeinen.

Kredietcrisis ebt verder weg

Ook al rijzen de problemen van Portugal en Griekenland de pan uit, het gaat beter met de kredietcrisis. Kredieten groeien weer in europa, zowel bij de consument als het bedrijfsleven.
In de VS zie je dat de activiteit aan credits aan het toenemen is. Vooral de omvang van nieuwe emissies van de junk bonds (high yield bonds) is bemoedigend. De laatste weken gaat het ineens flink omhoog. Die stijging moet liefst een high voor het jaar zetten, voor we echt kunnen concluderen dat de belegger weer hoge kredietrisico's in flinke mate wil nemen via de koop van junk.
plaatje Bianco

Debt day voor Ierland

Vandaag gaat Ierland zeggen wat er gaat gebeuren met de schulden van Anglo Irish Bank. Verklaart men de achtergestelde schulden waardeloos? Stempelt men ook andere bankschulden af? Dat laatste beloofde men niet te doen.
Waarschijnlijk zal men na de beslissing hierover wat minder paniekerig doen over Ierland, maar het is geen Goldilocks verhaal. De tekorten van de Ierse overheid zijn niet beheersbaar als het zo slecht blijft gaan met de genationaliseerde banken. Wat te veel garant staan voor alles is nogal onbetaalbaar.
De verzekeringspremies voor Ierse overheidsschuld beginnen nu in snel tempo naar Griekse niveaus te gaan (zie plaatje Bianco). Het gaat nu zo snel, dat het snel afgelopen moet zijn: we zitten in de blow off fase.
Deze keer stort de euro niet in, terwijl de vorige keer dat de cds verzekeringspremies hemelwaarts rezen de euro wel devaluatiewaardig werd geacht. D.w.z. de Ierse en Portugusese problemen zijn nu oplosbaar via extra financiële steun van duitsland en nederland.

De devaluatiewedloop

Heel de wereld probeert te devalueren. Alleeen de euro doet niet mee. De euro heeft de zorgen over Ierland, Portugal en Griekenland die de stijging nog een beetje onder controle houden, maar de euro is samen met de yen de valuta die omhoog gaat als iedereen de eigen valuta probeert te ontwaarden. Vandaag moest de dollar het plotseling weer ontgelden op goede cijfers voor het consumentenvertrouwen in Duitsland en tegenvallende in de VS, ook al doet men bijna in de broek over Portugal vandaag. Men begint spontaan fado's te zingen over treurige Portugezen die er zich bij neerleggen dat ze langzaam failliet aan het gaan zijn. Geen eindeloze demonstraties zoals in Griekenland, gewoon berusting en een oppositie die niet tegenstemt maar zich onthoudt van stemmen.

Overal in de wereld is men aan het klagen dat het zo moeilijk is de eigen valuta te ontwaarden en dat het buitenland ten onrechte de waarde van de valuta opkrikt. Voorop loopt Brazilië dat de valuta ziet oplopen ondanks kapitaalheffingen. Peru moet zich te pletter interveniëren om de nieuwe sol niet al te supersterk te maken. In Taiwan is men ook al kwaaad dat men de taiwan dollar omhoog duwt. In Korea is men buitengewoon krachtig weerstand aan het bieden tegen waardestijging van de won (enorm gedevalueerd na de kredietcrisis) met enorme interventes die het herstel van de won niet tegen kunnen houden. De Zwitserse frank is verdedigd met record interventies, maar toch lijkt de frank nu definitief meer waard te gaan worden dan een dollar.
In Japan was de afwaardering van de yen de inzet van de strijd om de leiding van de regerende partij.
Goldman Sachs schrijft al dagen hoe de devaluatiewedloop leidt tot allerlei maatregelen om de valuta's van tal van landen te verzwakken om exportvoordeel te krijgen.
FT Alphaville gaf het volgende overzicht hoe men de valuta's tracht waardeloos te maken:
$ Dollar – via QE.
* Bank of England £ sterling – via QE.
* Japanese yen intervention.
* Taiwan dollar – suspected intervention.
* Argentinian peso intervention.
* Brazil real intervention fears.
* Russian ruble intervention.
* Australian dollar RBA intervention.
* SNB Swiss franc intervention.
* Poland’s NBP zloty intervention.
* Colombia’s peso intervention.
* Indonesian rupiah intervention.

Dat gaat natuurlijk niet lukken. Niet alle valuta's kunnen omlaag, dat kan alleen in een baron von Münchhausen economie.Het zorgt wel voor een forse stijging van de goud- en zilverprijs en diverse andere grondstoffenprijzen.

Fisher gelooft in Old Normal

Weer een biljonair denkt dat aandelen fors de lucht in zullen gaan. Ken Fisher vindt het Nieuwe Normaal van el Erian van Pimco idioot. We hebben het geheugen van chimpansees. de komende tien jaar worden net zo goed als de jaren 90 voor de beurs.
De groene revolutie met zonne-energie, nieuwe batterijen en daarmee elektrische auto's, nanotechnologie, gentechnologie moeten doorbreken. Samen met eindeloze rij van gadgets als iphones en ipads moet een en ander toch opwegen tegen de innovaties van de jaren 90 (moeilijk te beoordelen, omdat we nog niet weten wat de komende jaren zullen brengen). Productiviteit in de dienstensector blijft moeilijk, maar is wel mogelijk, zelfs in de overheidssector.
De toekomst is geweldig volgens Fisher, alles gaat zoals het vroeger ook ging. Er komt een geweldig economisch herstel.
Net als altijd zijn beleggers na zo'n enorme bear markt de kluts kwijt en veel te negatief en geloven ze niet meer in de toekomst.

smartgrid komt op

Een normaal elektriciteitsnet verliest 202-5% van zijn energie, bij smartgrid hoeft dat maar 4-5% te worden. Daarom moet iedereen smartgrid gaan invoeren. Volgens MS gaat martgridinvestering groeien van € 12 miljard naar € 50 miljard in 2020 per jaar.
In het plaatje zie je de grote spelers: China en de VS volgens MS.
De VS kunnne dus de infrastructuurknop om hoge groei te krijgen beter indrukken dan Europa. Woody Brock heeft gelijk dat de VS nog heel wat groei kunnen krijgen via meer infrastructuuroinvesteringen (zoals wij al eerder in ons boek ook zeiden).

Tepper praatte beurs omhoog, Prechter omlaag

Afgelopen vrijdag zat ik me erover te verbazen waarom de beurs zo omhoog ging. Van diverse kanten meldde men op maandag dat David tepper daar achter zat. De bovenstaande grafiek van Bespoke maakt dat plausibel.
Tepper is een succesvolle hedgefundbelegger, al jaren biljoenair en de laatste jaren nog succesvoller dan daarvoor. Hij maakte op CNBC ondubbelzinnig duidelijk dat je aandelen moest kopen. Sinds kort was hij wer flink aan het inslan en hij ziet e S&P niet onder 1100 komen. Als de S&P onder 1000 zou dreigen te komen, dan zou jij enorm gaan inslaan. Hij ziet de S&P richting 1400 gaan. 12 keer de winst is echt te weinig, 14 keer is meer in de richting.
Het risico is nu asymmetrisch door de Bernanke put. Of de economie valt mee (zoals hij zelf denkt), of hij valt tegen en dan gaat Bernanke kwantitatief verruimen. Dat helpt echt vindt hij, de hypotheekrente staat op 5%, nog lang niet op 0%.
Een beetje aantrekken van de economie en wat kwantitatieve verruiming doet wonderen voor de beurs. Een wat tegenvallende beurs plus langdurige kwantiotatieve verruiming is ook prima.
Hij kwam overtuigend over en wekte de indruk dat hij lang niet het achterste van zijn tong had laten zien, waarom hij nou zo graag aandelen wilde kopen en dat voor cnbc wilde vertellen. Hij zag het kennelijk als goede kans om met een weinig riskant cerhaal goede reclame te maken voor zijn tent (apoolosa).

Op maandag was het de beurt aan Prechter om de S&P naar benden te praten. Dat lukte beperkt.

Bianco zag niets in de het argument dat kwantitatieve verruiming zo goed was. Maar dat was denk ik vooral gekeken door de economische bril: of het de economie helpt is niet zo duidelijk (lagere rente helpt niet, banken moeten krediet verschaffen), maar dat het de aandelenmarkt helpt is heel wat duidelijker. Of het e rente helpt is ook onduidleijk (hogere inflatieverwachtingen).

Singapore het nieuwe Londen en Sao Paulo het nieuwe Detroit?

Price Waterhouse Cooper had een aardige korte studie (12 blz) over waar belangrijke nieuwe clusters in de komende decennia komen (http://www.pwc.com/gx/en/consulting-services/see-the-future/assets/see-the-future.pdf).
Na Londen zou Singapore het belangrijkste financiële centrum in de wereld worden. Door de goede promotie van de regering van Singapore zou snel veld gewonnen worden op Hong Kong en andere Aziatische centra.
Het Westen moest overal inleveren, behalve qua universiteiten. Hierin blijven de VS en het VK leidend.
Auto's wordt iets voor China en Brazilië. Regio's met sterk stijgende autoverkopen bieden meestal goede kansen voor regionale autoproductiecentra. Dat Sao Paolo dan zo goed scoort wist ik niet.
Vooral dat Japan er slecht voorstaat qua auto's wist ik ook niet. Kuruma banare (=demototrisatie; de jeugd vindt het niet langer OK om een auto te kopen, dat is not done) drukt Toyota van de weg in Japan.
Shanghai wordt belangrijkste centrum van farmacie. De VS en Londen blijven stevig op de kaart staan.
Het plaatje geeft de belangrijkste verschuivingen aan. Continentaal Europa is net zo leeg op de kaart als Afrika.

Hoe ziet men elkaar in de financiële wereld

Uit de newsclips van Bianco geplukt. De kijk op elkaar. Ik hoop dat iedereen hier over glimlacht en niet boos wordt over hoe men zich bekeken vindt door de cartoonist.

Beurs probeert overtuigend uit te breken

Afgelopen vrijdag vlogen de koersen ineens omhoog, zonder dat er echt goed nieuws was. In de Barron's was het commentaar dat de markten te bang geweest waren voor de vaak optredende dalingen in september en oktober en daardoor al in augustus de beurs te zwak was. Men heeft voldoende negatief gereageerd op de angsten van de FED voor slechtere economische groei. Men legt kennelijk nu weer de oren meer te luisteren bij degenen die zeggen dat een nieuwe recessie niet waarschijnlijk is en dat de FED moet stimuleren ook al dreigt er geen recessie (anders zijn ze snel hun baantje kwijt). D.w.z. er komt monetaire stimulering zonder dat er iets echt ergs aan de hand is.

Het beste nieuws van afgelopen vrijdag waren de uitlatingen van Hatzius van Godman Sachs, de meest gezaghebbende econoom qua vooruitzichten voor de VS in de wereld. Hij stelde dat als er geen nieuwe schokken komen de Amerikaanse economie nog maar maximaal zes tot negen maanden kon doormodderen/ verder afzwakken, voordat de groei opnieuw zou aantrekken. Voor later in 2011 moet je weer aan hogere groei in de VS gaan denken. Ooit gaat de huizenmarkt weer aan de groei bijdragen. Hatzius ziet de kredietellende duidelijk verminderen en op veel gebieden nu echt verbeteren. Een en ander betekent dat hij nog zorgelijk is over de leading indicators voor de korte termijn, maar duidelijke verbetering ziet in de leading indicators voor de langere termijn.

Goldman Sachs meldde ook dat men de invloed van de VS op de wereldeconomie overschatte: als de groei in de VS maar geen recessie wordt, dan kan de groei in de rest van de wereld best sterk blijven. Alleen als in de wereld overal dezelfde schokken optrden (zoals de kredietschok), dan is er grote besmetting van ellende in de VS op de rest van de wereld. Goldman Sachs houdt daarom vast aan groei in de VS die beneden consensus is voor de komende circa zes tot negen maanden en groei boven consensus voor het grootste deel van de rest van de wereld.

Dat is belangrijk goed nieuws voor de aandelenmarkt: als er al over zes maanden licht aan de horizon komt in de VS en het licht in de rest van de wereld onverwachts toch niet uitgaat, dan zijn aandelen te goedkoop. Dan moet men optimistisch worden op het verhaal dat centrale banken weer meer liquiditeit in de markt pompen.

Het nieuws dat Microsoft tegen bijna 0% kan lenen en dat geld eigenlijk niet nodig heeft, werd ineens positief uitgelegd voor de technologiesector die bulkt van het geld (en andere sectoren met gelijksoortige problemen zoals farmacie): men leent in de VS bij op basis van overtollige cash in het buitenland (veel Amerikanse bedrijven hebben te veel cash op de balans staan, maar ze kunnen het moeilijk inzetten omdat het in het buitenlandse dochters zit, met allerlei fiscale problemen) en doet daarmee iets in de VS zoals inkoop eigen aandelen, verhoging dividend en in mindere mate overnames. Men ziet nu ineens een sterk stijgende trend van inkoop eigen aandelen en dividenden en men voorspelt dus meer van hetzelfde.

De wall of worry is erg groot op het ogenblik (zie cartoons in vorige posten) en dat maakt verdere stijging van aandelenkoersen mogelijk (2010=2004, zo lijkt het, misschien nog wel beter als de winstcijfers meevallen bij de naar beneden bijgestelde verwachtingen).

Garantie op koersstijging is natuurlijk niet te geven: dadelijk komt ineens toch die schok of is de guidance bij de winstcijfers wel erg belabberd. Vooral bij technologie is men heel benauwd hiervoor (en dat zit daarmee wel al gedeeltelijk in de prijzen).

Great recession voorbij in VS

Het hoge woord is er uit, de Amerikaanse commissie van de NBEr die bepaalt wanneer een recessie begint en eindigt, heeft uiteindelijk toch besloten dat de Great Recession in juni 2009 eindigde. Mosterd na de maaltijd, maar toch genoeg om het vertouwen van beleggers afgelopen weel iets op te krikken.
Velen geloven niet dat de recessie voorbij is (zelfs Warren Buffett hoort hierbij) en het voelt ook niet zo voor de cartoonisten.
De plaatjes laten zien dat men vindt dat de recessie niet voorbij is. De wall of worry is nog steeds extreem hoog (en daardoor de risicopremies ook).

9/24 de goudcrash

IEX memoreerde dat vandaag 141 jaar geleden de goudprijs instortte. IEX vond dat goud toch niet zo'n slechte belegging was, ook al schotelde men een prijs voor van $160 per ounce voor die je zou kunnen opmaken uit een plaatje op Wikipedia. Maar de juiste goudprijs was $19: de goudprijs kelderde die dag 30% naar $19. Twee speculanten hadden de goudprijs in dollars opgedreven, omdat de Amerikaanse staat wat zorgeloos krediet had gecreëerd in de jaren daarvoor (o.a. Amerikaanse burgeroorlog) zonder extra dekking van goud. Toen de Amerikaanse regering alsnog goud ging verkopen, het toen voldoende bedrag van $ 4 miljoen, stortte de goudspeculatie in. De aandelenmarkt kelderde niet verder vanwege de angsten over de kredietwaardigheid van Amerika. Die vrijdag 24 september 1869 was een zwarte dag op de beurzen, totale paniek brak uit en goudspeculanten gingen failliet.

Goud is in 2010 opnieuw duidelijk erg duur (zie plaatje van Credit Suisse). Kan goud nog verer omhoog? Zeer beslist wel. Als er totale paniek uitbreekt over het geld drukken door de VS en het VK kan de prijs nog wel 100% omhoog. Maar je koopt nu reeds duur. De enige geloofwaardige hoop op structureel nog hogere goudprijzen dan vandaag is dat Emerging Markets een flink deel van hun overtollige valutareserves in goud willen beleggen en natuurlijk de opkomst van India, waar vrouwen niet genoeg met goud behangen kunnen worden.

Lezers van IEX vroegen zich af of ze in 1869 beter in diamanten hadden kunnen beleggen dan in goud.
Wat men natuurlijk 141 jaar geleden had moeten doen, was beleggen in de Foreign & Colonial Trust. Sinds 1868 leverde dat een fors rendement. Eerst door te beleggen in de schulden van opkomende landen (vooral van het Britse imperium) en vanaf de jaren twintig van de 20ste eeuw vooral in aandelen. De trust is de afgelopen decennia geen topperformer, maar ook niet slecht. Het is echt zo’n fonds dat door de lange adem won (de concurrentie maakte af en toe vreselijke misstappen, de Trust nooit echt rampzalige en dat is natuurlijk over zo’n lange periode een prestatie. In ons boek verhalen we over de nalatenschap van klokkenmaker Coelombie, het langst beheerde vermogen in de geschiedenis: dat ging in 1917 bijna verloren door veel te veel belegd te hebben in Russische spoorwegobligaties. Zo iets gebeurt over periodes van meer dan 100 jaar al snel een keer. Het is erg jammer dat van de performance van de Foreign & Colonial Trust weinig bekend is tot 1945, alleen dat er nooit een ramp was en dat de performance de eerste decennia erg goed was.)

Zit Bernanke op de Titanic?

Zitten de landen die hun eigen valuta bewust zwak maken op een Titanic? Is Bernanke zijn reputatie aan het vergooien met veel te grote liquiditeitsinjecties via opkopen van overgewaardeerde staatsleningen, nu de groei in de VS herstelt en de huizenmarkt de komende jaren het herstel eindelijk gaat helpen? Een collega van mij denkt dat Bernanke als de Titanic te gronde gaat via nodeloze monetisering van schulden, omdat de economie hard gaat groeien in 2011 en de totale blindheid van Bernanke cum suibus (ex Hoenig) voor de ijsbergen, de gevaren (van inflatie door aanzetten geldpers en van een te lage lange rente). Eindigt hij meer verguisd dan Greenspan?

We geven het stagflatiescenario op langere termijn bij F&C 30% kans dit jaar (vorig jaar 20%). Dat is erg veel, maar dat lijkt toch wel de kans dat Bernanke roemloos ten onder gaat en de schuld gaat krijgen van een zwak groeiende economie met te hoge, onzekere inflatie.
Uiteraard ben ik persoonlijk wat optimistischer en zie samen met Ter Veer en de collega van de Titanic veel meer kans op goede scenario’s, wel met behoorlijk wat inflatie in de VS over circa drie jaar. Pas na 2018-2020 zie ik samen met ter Veer behoorlijke kansen op stagflatie.
De komende vijftien jaar moeten we denk ik gaan wennen aan woeste rentebewegingen. Men gaat van tijd tot heel anders denken over inflatie en wat een redelijke reële rente moet zijn. Nu zitten we met deflatieangst en nemen we genoegen met achterlijk lage reële rentes. Die lage reële rentes zijn gebaseerd op het niet willen zien van de hoge groei in Emerging Markets/ hoge winstmarges (zelfs in het Westen) en voor zoete koek aannemen dat de overtollige spaartegoeden van die opkomende landen tegen zulke drollenrentes belegd blijven worden in macro economisch onstabiele landen in het Westen, terwijl ze beter kunnen profiteren van veel hogere rentes in snel groeiende landen met aantrekkelijke demografie.

Kijk naar Japan: binnen tien jaar gaat door de demografie gedwongen daar de rente richting 5 tot 10%, omdat ouderen hun vermogen afbouwen en dat niet goed gemaakt kan worden door de jeugd, waardoor Japan afhankelijk wordt van buitenlandse financiering van overheidstekorten.

Hoe lang Opkomende landen als China zich laten afschepen met lage rente op dollarpapiertjes, hangt af van alternatieven buiten de VS. Gelooft men dat Brazilië het nieuwe Duitsland is, dat genoeg heeft van het elke keer uit de hand lopen van inflatie en bakken met geld nodig heeft voor de ontwikkeling van grondstoffenproductie en het op touw zetten van een grote autoproductie? Financiert men liever Polen, Turkije, India, Mexico? Het animo om dat te doen zal toenemen. Af en toe loopt men tegen vermomde PIGS aan, maar dat kan dus al helemaal met leningen aan ontwikkelde landen.

Dat is de lange termijn. Daar reageert de markt niet op. De markt moet niet goed zitten voor de lange termijn, maar de korte termijn. Als iets rationeel is volgens de korte termijn en irrationeel voor de lange termijn, dan handelt de markt gewoonlijk op wat rationeel is voor de korte termijn. Je daartegen verzetten kost op korte termijn geld.
Die korte termijn is reeds veel langer dan de horizon van de markt, die is maar enkele dagen weken, zoals al eerder uitgelegd (De Louis van Gaalmethode vergt veel te veel geduld en inzicht). De markt ziet een grote extra koper in de markt komen, de FED, die gevolgd moet worden door andere grote kopers zoals de Bank of Japan en de Peoples Bank of China en de landen die hun valuta officieel aan de dollar hebben vastgeklonken zoals de Hong Kong $, omdat anders hun valuta’s te sterk worden. Daarnaast zijn ze bang dat de FED nog beschikt over extra informatie waardoor ze ongeruster over de economie zijn geworden. De niet te lange rente moet dus in elkaar ploffen.

De uitlaatklep voor de mensen die het lange termijn verhaal geloven is goud. Dat moet bubbelachtig naar boven als de rente bubbelachtig laag is. De goudbubbel geeft aan hoe ver de boot van Bernanke de Titanic achterna gaat, heel ver dus bij een goudprijs van $1300+ per ounce.

Voedselprijzen verder omhoog

De voedsel commodityprijzen zitten in een stijgende trend van ongeveer 10% per jaar. Grafieken van Credit Suisse. Dit leidt tot een stijging van voedelprijzen van ongeveer 2,5% in de consumptieprijsindex (consumptieprijzen zijn inclusief verpakking, marketing etc.). Commodity Voedselprijzen worden vertraagd in de CPI voedsel doorgegeven, dus komend jaar is een 3,5% stijging van de voedselprijzen in de consumptieprijsindex mogelijk.
Voedselprijzen zijn het afgelopen decennium erg achtergebleven en lijken dat te gaan inhalen in de komende jaren. Broodnodig zijn die hogere broodprijzen.

Wat was de beste beleggingscategorie in de laatste jaren?

Speciale grondstoffen. Wijn en goud. Het verzamelen van de beste wijnen leverde de laatste jaren veel meer op dan aandelen, staatsleningen of zelfs convertibles bij F&C.
Als je de goede Bordeauxjaren van de topwijnen weet te kiezen, dan loop je snel binnen. Er is nu een gevecht gaande om aan de wijnen van 2009 te komen. De prijzen zijn al zo’n 20-36% gestegen.
Een en ander is in de Wall Street Journal behandeld: A Bull Market for Wine; Top vintages have outperformed almost every other asset class over the past decade. How much longer can it last? (http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703959704575453172661252804.html?mod=WSJ_hp_us_mostpop_emailed). Dit heeft de aandacht van beleggers getrokken, want het was het meest ge-emailde artikel. 2010 schijnt een jaar met een kleine oogst te worden van onduidelijke kwaliteit.
De meest gebruikte wijnindex de Live-ex Fine Wine index is ruim 200% gestegen sinds 2001.
De beleggingsrationale van wijn is toenemende zeldzaamheid, omdat mensen de wijn opdrinken en een grotere vraag uit o.a. Azië. De productie van topwijnen als Latour en Lafite Rothschild kan niet uitgebreid worden, de wijngaarden die deze wijnen produceren liggen vast.

Beleggingstechnisch is niet duidelijk of de hoge managementkosten van beheerde wijnvoorraden minus wat je anders aan rente op beleggingen zou hebben ontvangen, die je anders gedaan zou hebben, opwegen tegen de extra waardestijging van goede wijn.

De Fed en de Louis van Gaalmethode

De laatste verklaring van de FED waarom ze de rente constant houden tot sint juttemis en alles gaan doen om aan hun mandaat van groei en inflatie te voldoen, heeft heel wat analyses losgemaakt.

RBS vindt de verklaring meesterlijk: Bernanke is de nieuwe maestro, een waardige opvolger van Greenspan. Hij hoeft niet te zeuren over de economie en de te hoog blijvende werkloosheid, waarmee hij de beurzen de stuipen op het lijf jaagt. Hij legt nu alle andacht op de inflatie. Via het accent te leggen op verwachtingen van te lage inflatie heeft hij alle haviken bij de FEd terug in het hok: als de inflatie lager is dan 1,5-2% dan zwaait er wat (de baantjes van de FED leden staan op de tocht). Dus moet er wat gebeuren. Dat kan niet anders zijn dan het opkopen van staatsleningen (quantitative easing versie 2, ofwel QE2 in de financiële pers).
QE2 komt dus en dat zorgt voor een flinke daling van de dollar. Dus lagere rente en dollar, dat is twee keer goed voor de groei en inflatie in Amerika. Een aanlokkelijk perspectief voor Bernanke cum suibus.

De juiste analyse van de FED experts, zoals Mary Rosenbaum is dan dat de FED er alles aan gaat doen om de inflatie en inflatieverwachting omhoog te krijgen.

De rente knalt toch omlaag op basis van het toegenomen geloof in QE2, terwijl we toch uit QE1 gezien hebben dat dan de inflatieverwachting stijgt en daarmee de lange rente.

Louis van Gaal zou zeggen ben ik nou zo gek dat ik hogere rentes zie of de markt.
Hoe dom kan de markt zijn! En op die wijsheid van de markt moeten de pensioenfondsen hun uitkeringen korten!
Don’t fight the FED, zo hebben we geleerd en toch doet de markt dat. Men wil gewoon een rentebubbel, of zoals men steeds luider zegt: een staatsleningenbubbel bestaat niet, maar je kunt wel tegen flinke verliezen oplopen.

mooncake festival breekt los

Op 22 september vieren de Chinese landen plus Japan dit jaar het mooncake festival. Dat doen ze met bijzondere cakes. In Hong Kong kun je de trendy dozen mooncakes kopen voor HK$ 200-600. Singapore is nog ijveriger tegenwoordig in het venten van mooncakes in allerlei steeds duurdere verpakkingen (zie afbeeldingen van warenhuis Takashimaja, in Singapore moet het natuurlijk met die heerlijke, verschrikkelijk stinkende durians).
Volgens de legende werden geheime boodschappen via mooncakes verzonden. Per vier cakes in veiren gesneden moest je dan de boodschap inprenten en de sporen moesten uiteraard verdwijnen door het opeten van de mooncakes. Een andere methode die het eten van mooncakes bevorderde was het gerucht dat het eten van mooncakes je resistent tegen tegen de pest zou maken.
Mooncakes zijn gewijd aan de god die het langleven bevorderde, wat bij de maan schijnt te horen en de herfst.

semiconductor book-to-bill ratio weer fors omhoog

De semii conductors book to bill ratio is weer helemaal hersteld na wat zwakte een paar maanden geleden (zie plaatje Yardeni). Dat is een prima leading indicator voor de investeringen in technologie. De huidige hoge ratio gaat samen met flink hogere orders en daardoor winstverwachtingen in de chipsector.

Deze keer is er een loskoppeling tussen de semiconductoraandelen en de orders (zie plaatje Yardeni). Dat is hoogst ongebruikelijk. Waarom dit gebeurt en de aandelenmarkt deze keer niet luistert naar de semiconductor oreders en book to bill ratio is onduidelijk. De daling van top was fors, maar die zet vermoedelijk niet door,nu de semi book to bill ratio weer is hersteld. Het ligt voor de hand dat de SOX index van semiconductorsector er de komende tijd weer de sokken gaat inzetten, maar misschien heeft de aandelenbeurs gelijk: de groei van investeringen in software is na het woeste tweede kwartaal wat afgezwakt in het derde kwartaal (zelfs de FED gaf dat aan in de statement van vanavond).

De FED doet niets, maar

Van te voren was al duidelijk dat de FED bij zijn vergadering van vandaag de rente niet zou verhogen. Ook was voldoende naar buiten gelekt dat de FED geen nieuwe monetisering van de staatsschuld (quantitative easing) zou aankondigen.
Wel zou de FED de deur open moeten gaan zetten naar meer quantitative easing. Dat gebeurde ook volgens de meeste commentatoren. De tekst van de FED is wel duidelijker dan in de tijd van Greenspan, maar laat nog steeds ruimte voor de wildste interpretaties. Nog steeds leggen FEDvorsers de tekst uit in de richting waarvan zij vinden dat het moest zijn. In Greenspans tijd was die uitleg meer verschillend dan tegenwoordig en zocht men verdere verduidelijking bij de bevriende commentatoren.

Nu vindt men dat de FED duidelijk voor meer actie heeft gesproken, omdat men stelde dat de inflatie te laag was en de bezettingsgraad ook, niet passend in het mandaat van de FED (Measures of underlying inflation are currently at levels somewhat below those the Committee judges most consistent, over the longer run, with its mandate to promote maximum employment and price stability). Men is bereid tot meer actie (The Committee will continue to monitor the economic outlook and financial developments and is prepared to provide additional accommodation if needed to support the economic recovery and to return inflation, over time, to levels consistent with its mandate. ).

De markt was niet erg onder de indruk. Eerst ging de markt iets omhoog, daarna weer iets omlaag. De reactie was klein, niet zo vreemd omdat de FED vrijwel precies deed wat verwacht werd, al zijn de mensen die toch onmiddellijke quantiative easing verwacht hadden teleurgesteld. De markt is ook wat overbought, dus elke mogelijkheid wordt nu even aangegrepen voor een daling van de beurskoersen ook al is het nieuws goed zoals vandaag (huizenmarkt) is.

De FED gaat vermoedelijk in november, de volgende vergadering, over tot extra maatregelen, omdat ze dan hun aangepaste groeiverwachtingen publiceren voor volgend jaar. Het is vrij zeker dat daarbij zowel de groei- als inflatieverwachting behoorlijk naar beneden worden bijgesteld. De consensus voor 2011 ligt nu aanzienlijk lager dan de huidige 3,5-4,2% groeiverwachting van de FED. Overigens denk ik dat deze groei wel mogelijk is in 2011 als de huizenmarkt wat meewerkt.

Het plaatje is van Ecompic data (via yahoo finance), waar je kunt zien dat de markt in monetisatie van schulden gelooft: de dollar was zwak tegen de euro, de rente was omlaag,goud omhoog en de indicatoren voor de economie zoals de olieprijs en financials, onroerend goed omlaag. Als dit doorzet gaat de aandelenbeurs (gematigd?) negatief reageren op de angsten van de fed voor de economie.

Morgan Stanley ziet meer groei en hogere winstmarges

Om een beetje de vinger aan de pols te houden voor de groei van de investeringen laat ik me een stroom analyses van het team van Morgan Stanley welgevallen dat de Europese kapitaalgoederenindustrie volgt. Deze analisten zijn behoorlijk bullish voor de winstgroei (iets minder voor de koersontwikkeling omdat de relatieve koerswinstverhouding aan de stevige kant is).
De consensus gaat uit van te weinig groei in de relevante wereld (het Westen plus 30-40% omzet uit/naar opkomende landen) en van een twee procent dalende in plaats van stijgende winstmarge.
De groei in Europa/VS zou best wel eens laag kunnen zijn in 2011 (1-2%), maar die in opkomende landen is minstens 6%, waardoor er toch sprake zal zijn van flinke groei van de investeringen. (zie plaatje voor de groeiscenario's van Morgan Stanley).
Per saldo lijken de winstvoorspellingen van Philips en Siemens zoals afgegeven door de directie te voorzichtig te zijn (voor Philips ligt dat erg voor de hand: de nieuwe baas wil het beter doen dan het uitgestippelde pad vanwge zijn gunstige invloed). De groei in de wereld zal niet de 3,6% zijn van Global Insight waarmee bijvoorbeeld Siemens rekent, maar 4,2% in 2011 en in 2012 zal de groei nog iets hoger zijn, 4,4% volgens Morgan Stanley. Als de aandelenmarkt voor 2011 net als Morgan Stanley dezelfde wereldgroei als in 2010 neemt voor 2011 en iets hoger voor 2012, dan is dat zeer bullish voor de beurs.
De winstmarges zouden dan verder moeten stijgen van de huidige niveaus.[mijn commentaar: winstmarges pieken gewoonlijk pas las de bezettingsgraad weer enigszins normaal is en de loonstijging niet langer onder de productiviteitsstijging ligt].
Hogere winstmarges en hogere economische groei zouden dan vooral Philips en Siemens helpen.

Samenvattend, Morgan Stanley baseert optimisme voor de kapitaalsector in Europa op:
1.wereldgroei beter dan consensus
2.met 1-2% in westen en 6% in EM waarbij 30-40% van omzet uit Emerging Markets komt, kom je een heel eind
3.bij Philips etc helpt technologiesubstitutie omzet sterk (vooral LED lampen bij Philips; misschien kun je nucleaire activiteiten van Sandvik ook hieronder scharen)
4.in Emerging Markets groeien investeringen in capital equipment harder dan BNP
Bij Siemens en Philips spelen ook de enorme 40% groei naar medische apparaten etc vanuit China een prettige rol [maar pas op voor jugaad van goedkope hartmonitoren e.d.]

N.B. ik heb privé enkele aandelen Philips.

Uitbraak S&P500

Na een hele tijd lijkt de S&P500 nu eindelijk weg te breken uit een lange horizontale range, waarbij de koersen maar niet echt uit wilden stijgen boven het 200daags gemiddelde.

De beurs is nu echt het geloof in een dubbele recessie (W) in de ban aan het doen. Daarbij hielp het bericht dat de NBER commissie eindelijk besloten had dat de Great Recession in juni 2009 geëindigd was. Als er geen nieuwe recessie komt, dan hebben we nu ongeveer de eerste koersreactie achter de rug na het einde van de recessie.

In de vierjaarscyclus zou dan eind augustus eindelijk het punt E aangebroken zijn. Eindelijk is misschien het verkeerde woord, omdat de periode DE vanaf eind mei tot eind augustus maar drie maanden geduurd zou hebben en dat is niet lang (zes maanden lijkt er meer op). De daling was wel aan de fikse kant. De vierjaarscyclus zou als we nu al punt E hebben wat te snel gaan.
Ik zie nog steeds als mogelijkheid dat we in plaats van een dubbele neergang zoals vaker gebeurde bij grote bearmarkten we nu een dubbele opgang hebben; dat er na de moeizame vertoning in het afgelopen jaar een nieuwe flinke koersstijging gaan krijgen. Dat zou dan een stijging zijn volgens het herstel na 1953 in de bovenstaande grafiek.
In de grafiek zie je hoe de S&P500 herstelde na de vorige acht recessies. Net als bij de ISM zitten we nu precies op het traject wat normaal is geweest. De dikke lijn van het gemiddelde heeft vanaf nu een stijgingstempo van 8% op jaarbasis.
Dat is het meer prudente stijgingspad van de S&P500.

watercrisis in Azië

Watermanagement begint een steeds nijpender probleem te worden in Azië. Door klimaatverandering, roekeloos bouwen en achteloze landbouw worden de problemen steeds erger. De problemen van China zijn al tijden bekend, maar ook in andere Aziatische landen worden de problemen steeds groter. Zelfs Singapore is vorige maand drie keer overstroomd. De Filippijnen moeten er maar aan wennen dat er tal van orkanen over het land trekken en dat er toch te weinig regen in de zoetwaterbassins valt om steden als Manila van voldoende drinkwater te voorzien. Pakistan was dit jaar zonder meer dramatisch. In Thailand is door droogte de rijstoogst dit jaar kleiner. In India worden de problemen snel erger (http://the-diplomat.com/2010/09/16/india%e2%80%99s-water-nightmare/). Landbouw vraagt 90% van het water, omdat men zo veel rijst nodig heeft en die ook verbouwt in de droge gebieden. In he artikel klaagt een huisvrouw dat 15% van het gezinsbudget naar water gaat.

Men begint ervan doordrongen te raken dat er flink wat gedaan moet worden om de waterproblemen (veel te veel overstromingen en veel te veel droogte) de baas te kunnen.

Barrons: echo's van 2004 en iedereen is niet bearish

In de Barron's van deze week is het meest gelezen artikel: suddenly, everybody is not bearish. Dat ziet men als gevaarlijke ontwikkeling voor de aandelenmarkt. In een paar weken tijd is de stemming van bearish à la maart 2009 omgeslagen naar zeer bullish. Het blog Bespoke signaleert dat ook, met de twee grafieken hierboven. 80% van de aandelen op de Amerikaanse beurzen noteert weer boven het 50daags gemiddelde en dat betekent dat de gemakkelijke stijging van de beurs achter de rug is.
Het al kwartalen durende gevecht om het 200daags gemiddelde ruim te passeren houdt nog steeds aan.
Er moet iets positiefs komen, dat de markt ervan overtuigt dat de beurs omhoog moet, anders vallen we weer terug.
Voorlopig zie ik een scenario als in 2004, zoals al eerder behandeld op mijn blog en nu is een vergelijkbaar artikel, de echo's van 2004, het bijna meest gelezen artikel (De S&P500 2010 begon 4 punten lager dan in 2004 en is in eptemebr weer 4 punten lager dan in 2004 etc.)

Wat kan nu de doorbreker van de horizontale range van de S&P500 zijn?
We zitten in het winstwaarschuwingsseizoen voor de resultaten van het derde kwartaal, meestal het moeilijkste winstkwartaal, omdat men dan meestal ook met de billen bloot moet dat de verwachte winst voor het hele jaar en niet alleen het derde kwartaal niet haalbaar is. Dat is een van de redenen waarom september gemiddeld zo'n slechte beursmaand is, samen met opkomend pessimisme dat de zomer voorbij is en de dagen zo hard korten. Op het ogenblik is het aantal winstwaarschuwingen ongeveer normaal. In de afgelopen kwartalen waren er uitzonderlijk weinig winstwaarschuwingen en dat is merkwaardig genoeg een contrair signaal. Als er gen winstwaarschuwingen komen vliegen de taxaties en positieve analistenverhalen omhoog, waardoor een en ander bij publicatie van de cijfers meestal niet mooi genoeg geacht wordt (vooral de guidance). Er wordt nu niet al te veel verwacht en men is bang voor de guidance voor het derde kwartaal. Per saldo lijkt het winstseizoen voor het derde kwartaal kansrijk voor enige stijging van de aandelenbeurs.

De kredietmarkt kan ook een positief signaal gaan geven. Er komen veel bedrijfsobligaties naar de markt, na een flinke duikeling in de voorafgaande paar maanden. Nu nog is de omvang van alle nieuwe bedrijfsobligaties niet erg hoog, maar het stijgtempo is wel hoog. Als dit nog een maand doorzet, dan zal de markt dit als vertrouwen van het bedrijfsleven gaan zien: het bedrijfsleven wil investeren en schulden consolideren. Dat voorkomt al te negatieve guidance. Maar voorlopig is het emissievolume van nieuwe bedrijfsobligaties nog niet hoog genoeg om de vlag uit te steken. Maar de recente verbetering is wel bemoedigend.

De arbeidsmarkt kan gaan verbeteren. De initial claims voor werkloosheid zijn aan het verbeteren en anecdotal evidence wijst ook in de richting dat het bedrijfsleven weer meer mensen wil aannemen. Ook hier geldt dat de ontwikkeling van de initial claims bemoedigend is, maar dat je de vlag nog niet kunt uitsteken (misschien bij een daling van de initial claims van de huidige circa 450.000 naar 400.000?)

Bij voorkeur moet ook de gang van zaken op de huizenmarkt een positief signaal geven. De huizenprijzen worden pas na enige tijd gerapporteerd en zijn een soort drie maands voortschrijdend gemiddelde. We hebben in de VS nu de laatste maand gehad waar de aprilcijfers van de fiscale $8000 hulp in zat. Dat betekent dat we de komende twee maanden lagere huizenprijzen zullen zien, die $8000 schijnt goeddeels van de prijzen af te zijn. De meevaller moet komen uit aantrekkende huizenverkopen en stijging van de hypotheekaanvragen om een huis te kopen. Anecdotal evidence wijst in de richting dat de huizenverkopen op de lagere prijzen en de lage hypotheekrente inderdaad aan het aantrekken zijn.

Kortom, de herhaling van 2004 in 2010 kan doorzetten (garanties zijn niet te geven in tijden waarin voortdurend het vertrouwen uit de markt valt).

Tweedehands auto's in VS 30% duurder

In een jaar tijd zijn vele tweedehands auto's zo'n 305 duurder dan de braakprijzen van een jaar geleden, aldus het artikel Low in Supply,Used Cars Costing More) (http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=129781218).
Het aanbod van tweedehands auto's is flink afgenomen. Het cash-for-clunkers programma heeft ook nog bruikbare auto's naar de sloop gebracht. De te lage autoverkopen, men rijdt gewoon langer door, zorgt voor een te laag aanbod van oude auto's. De vraag naar tweedehands auto's is toe aan het nemen wat de autohandelaren bemoedigend vinden.

Dat is een stevige prikkel om dan toch maar weer een nieuwe auto te kopen. De autoverkopen zitten nog steeds flink in het slop op een geannualiseerd niveau van 11,5 miljoen in de VS, terwijl er 14 miljoen naar de sloop gaan en er demografisch gezien 16-17 miljoen nodig zijn.

Die hogere prijzen voor tweedehandsjes en de lagere verkopen dan de sloophoeveelheid, dat moet wel haast gaan leiden tot een enorme stijging van de autoverkopen in de komende jaren, tot boven 17 miljoen over ongeveer drie jaar.

kassa: reken je arm

In het programma Kassa rekende men zich arm. Voor enkele grote pensioenfondsen gaven ze aan hoe veel pensioen er gekort zou gaan worden in de komende jaren. Dat werden bedragen tussen € 15.000 en € 37.000 voor een modaal inkomen. De kortingen werden al als bijna zeker voorgesteld. Met bijbehorende deskundige die ging foeteren op het beleggingsbeleid en die arme meneer Riemens als zondebok, schietschijf voor commentaar namens de bedirjfspensioenfondsen. Ook bejaarden werden ten tonele gevoerd die braaf hun pensioenpremies hadden betaald en daar wel wat voor terug wilden zien. Niet indexeren voor inflatie? Wie moet ik dan voor het gerecht slepen.

De bejaarden worden enorm voorgetrokken in de kortingsplannen. De jongeren moeten de gaten dichten, maar dat is niet goed genoeg in de ogen van de bejaarden. Dadelijk gaan de babyboomers met pensioen en dan moeten de jongeren in opstand komen. Dat worden de nieuwe zondebokken. Waarom moet de jeugd zo veel betalen voor die bejaarde babyboomers? Het zal steeds erger worden. In de VS weet men het al: de pensioenlasten zijn nog niet zo erg, het zijn de medische lasten en de zorglasten die pas echt veel geld kosten. Daar moet flink in gesnden gaan worden.
Dat gaat natuurlijk gebeuren, ook in Nederland.
Wat gaat er waarschijnlijk gebeuren? De pensioenfondsen komen er de komende jaren weer redelijk boven op en de zorgen over afstempelen zullen afnemen. De zorgen over korting op zorg en hogere medische lasten zullen opkomen, waardoor de zorgeloze oude dag voorlopig weg is.

Die lage rente van nu gaat echt wel weer weg. Net als dik een jaar geleden was het duidelijk dat de markt ongelijk had: de credit spreads waren idioot hoog en die zouden hoogstwaarschijnlijk flink moeten afnemen. Men durfde hier niet goed op in te zetten, want de prijzen op de markt die stonden er toch niet voor niets. De markt is efficiënt en de marktprijzen voor credits waren toch het meest objectief denkbare. Dat was vorig jaar duidelijk niet het geval. Zo is het ook met de huidige extreem lage rentes voor lange en korte leningen. Die blijven echt niet tot de oneindigheid zo laag. Die lage rente kan best nog een paar jaar aanhouden, maar toch echt geen 10+ jaar. Daarvoor wordt veel te veel ingezet op monetair stimuleren en verhogen van BTW. We krijgen of stagflatie over enkele jaren of een veel betere economie. Dat laatste is volgens mij en Ter Veer verreweg het meest waarschijnlijk.

Drie elf

Drie elf, het is weer wat anders dan 9/11, 9/15 of 9/17, maar dat is waar men in pensioenland/ bij ons aan de desk over praat.
3,11% is de rente voor 30-jaars swapsrente vanmorgen en dat bepaalt of pensioenfondsen insolvabel geacht worden. Pensioenfondsen verliezen sinds 1 september geld als water op hun langlopende rentebeleggingen, maar we praten ons in het hoofd dat ze nu rijker zijn. In dit tempo van rentestijging is de pensioenkrach zo voorbij. Extra hulp is dat deze rentestijging gepaard gaat met stijging van de aandelenkoersen en andere risicovolle beleggingen.
Heel wat beter dan twee zesenvijftig (rente 30 jaars renteswaps eind augustus) . Toen waren de verplichtingen 7% meer waard dan nu. Bijna niets is tegenwoordig volatieler dan de waarde van de verplichtingen en dat voor de bepaling van pensioenuitkeringen op zeer lange termijn. Deze manier van waarderen betekent dat alle aandacht op de waan van de dag gericht dient te zijn, niet op de lange termijn.

Bij een advies dat de rente op 3-3,5% te laag is, zoals we gegeven hebben, hoor je mee te nemen hoe lang een pensioenfonds een andere rentebeweging kan dragen. Vroeger was dit jaren, nu is het enkele weken. Je moet met je adviezen voor de lange termijn binnen enkele weken gelijk krijgen, anders zwaait er wat. Als je pas gelijk krijgt over een periode van zes tot twaalf maanden is dat dus een te gevaarlijk advies in de huidige tijd. Donneriaanse gesels gaan je dan treffen, omdat je de wijsheid van de markt in twijfel trekt door een visie te geven (of nog erger: op een visie te handelen). Ons advies was dus eigenlijk te gevaarlijk geworden, omdat pensioenfondsen nog maar een horizon van enkele dagen horen te hebben volgens de huidige boekhoudsystematiek.
Ik zou haast durven te zeggen dat dit waarderingssysteem van pensioenverplichtingen niet het meest wenselijke en stabiele systeem is dat je kunt bedenken.
O jee, de rente daalt vanmiddag ineens naar drie nultwee. De pensioencrash is ineens weer circa 1,5% ( de waardestijging van de verplichtingen sinds vanmorgen) dieper dan vanmorgen, wat moet dat volgende week worden.

9/11 9/15 9/17

9/11 9/15 9/17 gedenkwaardige dagen waarin treurige zaken gebeurden
Nu 72 jaar geleden werd Kondratieff geëxecuteerd. Foto door Jaap van Duijn (via dochter van Kondratieff) aan Gerhard ter Veer gegeven.
Op bladzijde 71 van ons boek zeggen we:

Nikolai Kondratieff , 1892-1938

Nicolai Dimitriyevich Kondratieff werd geboren op 4 maart 1892, in Goluevskaja, ongeveer 300 kilometer ten noordoosten van Moskou. Na de februari-revolutie in 1917 en de mislukte coup van de bolsjewieken werd Kondratieff onderminister voor voedsel in de regering van Alexander Kerensky (augustus-november 1917). Kondratieff was geen lid van de communistische partij. Na de vlucht van Kerensky bracht hij enige maanden in de gevangenis door.

In 1920 richtte hij het Conjunctuur Instituut in Moskou op waarvan hij tot 1928 de succesvolle directeur bleef. In die tijd publiceerde hij zijn theorieën over de business cycles. In 1925 publiceerde hij een studie waarin hij liet zien dat kapitalistische economieën aan een regelmatig patroon van lange golven onderhevig zijn. Die studie heette The Major Cycles. In 1926 werd een artikel hiervan gemaakt in het Duits (2) en in 1935 is een deel hiervan in het Engels gepubliceerd, de hele vertaling kwam pas in 1979. Hij deed zijn studie aan de hand van een groot aantal macro-economische grootheden in de tijd, zoals de rentestand, de prijzen, de lonen (in Engeland), de buiten­landse handel (van Frankrijk) en de ruw-ijzerproductie (Engeland). Het vergaren van al die cijfers voor die tijden was op zich al een fraaie prestatie.
Zijn conclusie was dat zich lange- golfbewegingen in het economische leven voordoen, met een periodiciteit van ongeveer 50 jaar, waarvan de opgaande beweging ongeveer 25 jaar omvat en de neergaande beweging eveneens 25 jaar.
Zijn denken werd beïnvloed door het verslechteren van de prijzen die agrarische producten opbrachten rond 1923 (de “scissors crisis”). Hij pleitte voor een beleid dat openstond voor buitenlandse investeringen en een minder wurgende bemoeienis van de staat met alles. Hij was voorstander van een soort peresjtroika avant la lettre.
In 1928 werd hij ontheven van zijn functie en in 1930 werd hij op aandrang van Stalin gearresteerd en in Moskou gevangen gezet. Hij werd gedwongen te bekennen lid te zijn van de illegale niet bestaande “Partij van de Werkende Boeren” TKP. Volgens Soltsjenytzin werd verzonnen dat Kondratieff de beoogde eerste minister van een TKP- regering zou zijn. Op het laatste moment zag men af van een showproces met de andere zogenaamde TKP- leiders. In 1932 werd hij veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf.
Dat was nog niet genoeg voor Stalin. Uit een boek met brieven van Stalin aan Molotov wordt het noodlot van Kondratieff in de volgende passage uitgelegd: In early August 1930 Stalin informs Molotov that we must 'definitely shoot two or three dozen wreckers from these [Finance] apparaty, including several dozen common cashiers . . . Kondratiev, Groman, and a few other scoundrels must definitely be shot'.
Waarschijnlijk deed het zijn zaak geen goed dat hij beweerde dat een communistische planeconomie zich niet geheel kan onttrekken aan de lange golf. Hoewel dat vaak wordt beweerd, is Kondratieff nooit naar Siberië gedeporteerd. Na Moskou zat hij van 1932 tot 1938 gevangen in Suzdal, een stad ongeveer 100 kilometer ten oosten van Moskou. Daar werkte hij door aan nieuwe theorieën. In 1938 werd hij opnieuw berecht. Op 17 september 1938 werd hij, 46 jaar oud, geëxe­cuteerd.
Pas in 1987 werd Kondratieff door Gorbatsjov gerehabiliteerd.

N.B. 9/15: twee jaar geleden ging toen Lehman Brothers failliet.

potverteren of bezuinigen volgens Hein de Kort

Een rake voorstelling van de gang van zaken.
Maestro Greenspan vindt ineens dat je moet gaan bezuinigen. Dit niet doen is onverantwoord voor de lange termijn. Geen belastingverlagingen met geleend geld. Gewoon nog twee jaar zuur en je bent eruit. Gewoon Duits worden: lagere tekorten herstelt het vertrouwen, hogere tekorten leidt tot "debilitiating psychology"aldus de voormalige maestro die de beste maatjes van Bush was toen hij nog belastingverlagingen als geweldig goed beoordeelde, vooral die voor de rijken.

Potverteren of bezuinigen

Cartoon bij Morgan Stanley presentatie macro vooruitzichten

Rente veel te laag volgens James Montier

Op 21 augustus zette James Montier een post op zijn nieuwe blog (http://behaviouralinvesting.blogspot.com/), dat de rente veel te laag was.
Misschien is het dan wel geen bubbel, maar je kunt nu wel flinke verliezen gaan lijden op je lange staatsobligaties.
De markt verdisconteert een tienjaars inflatie van 1,5 tot 2 % in de VS, terwijl economische voorspellers van 2,5% uitgaan. Een reële rente van 1% is erg laag. Bij nominale staatsobligaties zou er nog een 0,5% premie op moeten vanwege de onzekerheid hoe hoog de inflatie is. Kortom 4-5% rente zou veel logischer zijn dan de huidige 2,5%.
Tenzij je echt gelooft dat we in een Japanscenario zitten. Volgens Montiers scenariodenken houdt dit in dat de obligatiemarkt nu een kans van 70% op het Japanscenario verdisconteert. Dat is veel, zelfs als je in het Nieuwe Normaal gelooft, omdat er minstens net zo veel kans is dat te lage economische groei uitmondt in stagflatie dan deflatie.

Berner: het gaat niet zo slecht met Amerikaanse consument

Vandaag ben ik bestookt door allerlei anecdotische aanwijzingen dat het bedrijfsleven in de VS (en Nederland) meer mensen gaat aannemen. In New York neemt men weer mensen aan in de financiële sector, de treinen zitten 's morgens weer overvol, bedrijven durven weer geld uit te geven etc.
Berner van Morgan Stanley liet in zijn macropresentatie die men me opstuurde vandaag twee plaatjes zien dat het niet zo slecht gaat met de consument. De schulden zijn flink gedaald ten opzichte van het beschikbare inkomen en de rentelasten al helemaal (het loont de sleutel van je huis in te leveren als de hypotheekschuld te hoog is).
De mogelijkheden voor herfinanciering van hypotheken zijn enorm ( daar heeft hij l eerder een lans voor gebroken om dat voor alle Amerikaanse huzienbezitters, dus ook de wanbetalers mogelijk te maken). Na herfinanciering kun je elke maand behoorlijk wat extra consumeren. Je ziet nu de herfinancieringen omhoogschieten en dat helpt de groei van de consumptie.

Nieuwe technologie rukt op: verwijderen vet

in de wall street journal staat een artikel hoe de medische technologie voortschrijdt: het verwijderen van vet uit de lovehandels zonder dat er gesneden hoeft te worden (Freeze! Zap! Bye-Bye, Fat
http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703466704575489680982668018.html?mod=WSJ_hp_us_mostpop_emailed). Daar 66% van de Amerikanen te dik is en er 200.000 liposucties per jaar gedaan worden, ziet men een grote markt voor dit soort veredelde martelwerktuigen.
Via een soort vetlaser/ soortement magnetron kan met zo vet kwijt raken. Via een andere methode worden dp de een of andere manier de vetcellen bevroren en daardoor vernietigen die zichzelf in een paar maanden (zie plaatje van de soortement stofzuiger, herstel vetzuiger).
Doktoren zijn daar niet zo weg van, die vinden vetcellen nuttig, maar ze moeten niet zo vet (groot) worden (vetcellen kunnen zichzelf minstens 64 keer opblazen).
Een mager iemand schijnt ongeveer 40 miljard vetcellen te hebben en een dikzak 120 miljard. Als dikzak kun je dus echt wel wat vetcellen missen.

Nieuwe technologie rukt op: 3D printing

In de New York Times (http://www.nytimes.com/2010/09/14/technology/14print.html?pagewanted=1&ref=general&src=me) staat een populair artikel over 3D printing (3-D Printing Spurs a Manufacturing RevolutionBy ASHLEE VANCE
Published: September 13, 2010). Dat heeft niets te maken met het maken van 3D brillen voor 3D films. Men drukt ook niet op papier.
3D printers drukken in 3D laagje voor laagje van bepaalde materialen (vloeibare polymeren en poeders) vormen van bepaalde zaken. Zo kan men met de computer click voor click van alles opbouwen, zoals vooral prototypes van van alles en nog wat. De NYT komt aan met modieuze kunstledematen (zie plaatje) en mooie modellen van bouwprojecten (op het plaatje een deel van een project dat voor $2000 is gemaakt, wat vroeger $100.000 kostte).

3D printing maakt het mogelijk allerlei variaties aan te brengen in bepaalde producten. Daardoor is het ongelooflijk veel goedkoper dan traditioneel maatwerk.
Hoge productie van individuele modellen wordt nu mogelijk. Enorme kostenbesparingen zijn in principe mogelijk. Het kan industrie terugbrengen naar de westerse landen, zo droomt men al (vermoedleijk terecht) in de VS.

Advance decline line zet nieuwe highs

Een van de technische indicatoren die me zorgen aan het baren was, zet eindelijk nieuwe highs: de advance decline lijn van de Amerikaanse beurs NYSE (men telt elke dag het saldo op van stijgende koersen minus dalende koersen om de lijn te krijgen).
(plaatje is van Tostrams)

Elke bear markt wordt voorafgegaan door dalende advance decline lines. Als die geen nieuwe high zetten na zo ongeveer drie tot vier maanden, dan wordt de zaak penibel. Het duurde deze keer ruim vier maanden voor een nieuwe high werd gezet, dus dat was op het nippertje.
De advance decline lijn bevestigt nu de analyse dat we nu te maken hebben gehad met de eerste aandelencorrectie na het einde van de recessie. Dat is een periode met een groeiafzwakking, niet een nieuwe recessie. Na een groeiafzwakking kunnen de koersen tamelijk gemakkelijk weer stijgen.

Economie VS moddert ietsje beter door

De retail sales in de VS over augustus vielen een klein beetje mee. De neerwaartse trend van het tweede kwartaal lijkt te zijn omgebogen (zie plaatje ABNAMRO). Han de Jong c.s. putten ook hulp uit de kleine verbetering van NFIB, het sentiment voor midden- en klein bedrijf. (zie ander plaatje). Heel langzaam begint het midden en kleinbedrijf geen mensen meer af te stoten. De verbetering ziet er wel uit als een V, maar het is wel tegenvallend dat het zo lang duurt voor het midden- en kleinbedrijf mensen aanneemt.
Al met al lijkt 2,5% groei in het derde kwartaal in de VS goed mogelijk.

De uitleg dat de retail sales toch groeien, terwijl men volgens Reinhart/Rogoff meer moet sparen en minder moet uitgeven, is volgens Bank of america/ Merrill Lynch:
Waarom leert die Amerikaanse consument nou niet eens eindelijk dat consumeren slecht is? Waarom koopt hij ineens weer meer, terwijl hij zo mooi op de goede weg was na maart?
Gelooft hij dan niet in RR? Welk een heidenen. Wie zijn de grootste barbaren?
De echte minkukels zijn de inkomens boven de $150.000. Deze zijn goed voor 40% van de consumptie in de VS. Deze groep is het extra sparen beu en talmt niet om flut prijzen voor huizen.
De rijkste 10% is goed voor ruim 40% van de consumptie, zij hebben hun schulden ten opzichte van inkomen niet erg laten oplopen na 2000. De armste 50% Amerikanen neemt maar 12% van de consumptie voor zijn rekening. Met die armste 50% gaat het slecht, maar dat is niet zo erg voor de groei van de consumptie.
Meer problematisch is de middenklasse van 40%. Dat zijn de sufferds die een te duur huis kochten na 2000 en/of hun hypotheken flink verhoogden.(zie plaatjes Bank of America)

Lengte van jurken bij iedereen anders

Vanwege de modeweek in New York waren er deze week allerlei verhalen over de lengte van jurken en het verband met de economie. Zowel Bianco als The Big Picture schreven erover.

De algemene theorie is dat hoe korter de jurken zijn, des te hoger is de economische groei (geweest). Hoe korter de jurk, des te hoger de beurs staat. Daar de jurken structureel korter worden, klopt dat aardig met de structureel stijgende trend van de aandelenkoersen. Zie enigszins het plaatje.

Volgens van Baardwijk en Franszes van de Erasmusuniversiteit loopt de mode gewoon drie jaar achter bij de economische cyclus. Vandaar ook dat de jurken bij veel ontwerpers nog korter worden, maar dat gaat volgens hen veranderen in 2011-2012.

Bianco haalt een artikel uit Bloomberg aan ( At New York Fashion Week Hemlines Are Up and Down, Just Like the Markets) waarbij gesignaleerd wordt dat er nog nooit zo'n vershil is geweeest tussen jurklenget bij de ene of andere modeontwerper.

Het tegelijk voorkomen van ultrakorte en ultralange rokken klopt wel met het tijdbeeld: meer dan 80% heeft het steeds beter in de wereld, maar die andere 20% (voornamelijk mensen in westerse schuldenlanden) kermt vier maal harder.
Kunnen we dat uitleggen? Er heeft een kredietcrisis plaatsgevonden tegen de trend van stijgende productiviteitsstijging in. De Fundamentals waren geweldig, maar toch stortte de markt in bij de grote schuldenlanden. De markt moet gewoon terug naar de opgaande lijn: 80% korte jurken en 20% lang.

initial claims werkloosheid en groei BNP VS

Het belangrijkste wekelijkse cijfer over de Amerikaanse economie is het aantal erste aanvragen voor werkloosheid (initial claims). De groei van het aantal aanvragen hangt heel erg (negatief) samen met de economische groei in een kwartaal.
In de grafiek staat de groei van het BNP per kwartaal (niet geannualiseerd, net als in Europa). Dat fluctueert normaal rond ongeveer de 0,7%.
Daaronder staan twee lijnen die aangeven wat gezien de groei van het aantal initial claims in de afgelopen zes maanden de groei van het BNP zou moeten zijn. De tweede lijn is gebaseerd op maandelijkse cijfers van de initial claims en de heel erg fluctuerende op de wekelijkse aanvragen.

Je zit gewoonlijk onder wat de initial claims aangeven als het slecht gaat met de huizenmarkt (zoals de Bami index voor het sentiement van de huzienbouwers (NAHBMI) aangeeft). Nu betekent dat ongeveer 0,3% lagerr groei dan de groene lijn. D.w.z. 0,5% (geannualiseerd ongeveer 2%) groei in Q3. De slechte huizenmarkt eist nog steeds zijn tol.

Je kunt ook zien dat de groei van de initial claims heel even aangaf dat de groei in de VS onder nul aan het komen was. De vorige week waren de initial claims gelukkig flink omlaag, maar dat was een rare week van slechts vier dagen (ex Labor Day) en exclusief 9 staten. Het is belangrijk dat de initial claims omlaag gaan. Mochten de initial claims omhoog gaan van de huidige ongeveer 450.000 naar 600.000 dan is een recessie volgens diverse economen onafwendbaar. Dat lijkt niet te gebeuren, maar het is wel iets om in de gaten te houden.

Gaat groei VS in derde kwartaal meevallen?

De consensus voor de groei in het derde kwartaal in de VS is afgestempeld tot 1,8%.
De trend is naar beneden. Waarom begint het er naar uit te zien dat de groei wat hoger is (2,5%+)?
In de eerste plaats de bijdrage van de netto export. Deze was extreem negatief in het tweede kwartaal en verbeterde over juli bijna ongekend sterk. Zie plaatje van Calculated Risk waar na de zwieper omlaag over juni de zwieper omhoog in juli te zien is.
In de tweede plaats was in het eerste kwartaal de retail sales tot ver boven de trend doorgeschoten en dat leidde in het tweede kwartaal tot een flinke correctie. Die zou ongeveer over kunnen zijn. Deze week komen de nieuwe cijfers over de retail sales. Als die zijn als de consensus dan kan de consumptiegroei redelijk zijn in het derde kwartaal.
Investeringsgroei in software & equipment zet in het derde kwartaal door volgens o.a. de guidance van de desbetreffende sectoren en de orderportefeuilles zijn nog steeds goed.