Niet alleen de groei van de donkere middeleeuwen komt terug, ook de hongersnood na 2050/2100. Het gaat helemaal fout met het milieu volgens Grantham, zo weet hij al de nodige kwartalen te onderbouwen.
Jeremy Grantham heeft elk kwartaal een lezenswaardig verhaal over hoe de wereld erbij staat en wat beleggingsvooruitzichten op lange termijn zouden kunnen zijn.
Deze keer heette zijn verhaal: On the road to zero growth.
Dat is al positiever dan zijn verhaal http://www.businessinsider.com/were-headed-for-a-disaster-of-biblical-proportions-2012-11# over dat de wereld veel te veel grondstoffen verbruikt en moet krimpen naar 1,5 miljard mensen wil een en ander weer in evenwicht komen.
Hij bekijkt vooral de VS, de rest van de wereld is nog steeds niet belangrijk in de ogen van Amerikanen, al verstoort het de boel enorm.
Hij begint met een plaatje van de productiviteitsgoeroe Gordon (ik ga over zijn negatieve verhaal voor de komende eeuw nog wel bloggen). Die groei van de productiviteit zakt weg en wordt uiteindelijk 0,2% volgens Gordon. Dat vindt Grantham een beetje te erg overdreven, maar veel meer dan 1% economische groei (waarvan 0,2% groei gewerkte uren) zit voor de VS in de toekomst toch echt niet in het vat en na 2050 wordt het volgens hem waarschijnlijk nog een stuk minder.
De groei van de werkende bevolking zwakt af volgens bovenstaand plaatje (dit gaat uit van de illusie dat de doorsnee Amerikaan met pensioen kan op 65 jarige leeftijd). Het blijft +0,2% in de VS, terwijl dat in de rest van de OESO-lande zelfs negatief wordt.
Samen wordt productiviteitsgroei plus groei beroepsbevolking dus niets, vooral als je rekening houdt met de trend dat werkende mensen steeds minder uren werken en dat vrouwen weer in mindere mate aan het arbeidsproces deelnemen.
Grantham ziet nog enkele positieve punten: de energierevolutie met fracking die 0,2% positief bijdraagt (de komende tien jaar meer) en hij draait wat negatieve factoren van Gordon om: inkomensongelijkheid in de VS is nu zo groot dat deze op lange termijn wel haast moet verminderen, die vermindering is positief; globalisatie is nu zo sterk dat dit gaat afnemen, dit zal minder negatief doorwerken op de VS en is dus ook een pluspunt; onderwijs is nu zo slecht in de VS dat dit wel zal gaan verbeteren.
Nieuw is zijn benadering van hoge grondstoffenprijzen als een soort belasting. Dit drukt de groei. Maar investeren in kapitaal om de grondstoffen straks heel duur te winnen levert extra groei op. Daardoor geloof ik niet in die -0,5.
Dan hebben we de aanpassing voor lagere investeringen in fysiek kapitaal. De reden hiervoor is de bonuscultuur waardoor management alleen maar investeert in projecten die naar verwachting rendabel zijn, niet in projecten die tegen elke prijs marktaandeel winnen. Daardoor zijn er minder misinvesteringen en wordt er uiteindelijk minder geïnvesteerd. Dat gaat in tegen de wet van Bastiat, dat je je geld maar een keer kan uitgeven: als je je geld niet weggooit aan misinvesteringen kun je het inzetten voor iets anders. Kortom die -0,2 geloof ik ook niet.
Uiteraard geloof ik ook niet in de 1,1% voor traditionele groei van de productiviteit, dat is te weinig gezien de kennisexplosie van de afgelopen tien, twintig jaar.
Er is nu volgens Grantham een naïeve hoop dat de oude groei van 3% zoals de wet van Okun aangaf en we meer dan 100 jaar gezien hebben in de VS blijft doorzetten.
Grantham ziet een lagere groei in de VS na 1980, ik zie dat eigenlijk pas na 2007. Tot die tijd zie ik nog geen enorme afwijkingen van het 3% pad van de wet van Okun. Na 2007 gaat het slecht, maar de lange trendgroei van 9 jaar (van de investeringscyclus Juglar) zit in de VS nog op 1,6% en lijkt eerder op te krabbelen dan te dalen.
Zitten we nu op een Nieuw Normaal van ongeveer 1,6%?
Nee, zegt Grantham het is erger, 0,9%
Nee, zegt Bernanke, 3% is misschien wat te hoog, maar we zitten wel op 2% of iets beter.
Nee, zegt Gordon, het is 0,2%
Nee, zeg ik de wet van Okun leeft
De redenen van Gordon voor 0,2% groei in de VS per hoofd tot in lengten van dagen
1. de Amerikaan wordt (relatief) steeds dommer in plaats van slimmer zoals vroeger
2. te grote inkomensongelijkheid
3. globalisatie is nu negatief
4. schuldafbouw, deleveraging
In het Nieuwe Normaal ziet men in de komende tien jaar een eind komen aan de te hoge schuldenlasten. Dat is kennelijk veel te optimistisch, dat lukt in geen eeuwen, hiervoor staat de slechte demografie borg voor.
2 en 3 spreken elkaar tegen. Ongelijkheid van inkomens remt, gelijk trekken inkomens door globalisatie ook.
1: eens, bij PISA scores hoe goed het onderwijs is scoort Amerika een matige 35ste plaats, maar men importeert veel slimme Aziaten
Andrew Smithers: de bonuscultuur is zoals hij het beschrijft een prachtige ontwikkeling die onnodige investeringen voorkomt. Heel dat accent op fysieke investeringen is helemaal fout. We zitten in een dematerialiserende wereld. Heel veel zaken hoeft men straks niet meer te bezitten, denk aan een grote boekenkast of verzameling muziek cd’s, zelfs auto’s, tv’s, grote computers en zo voort.
Wat men wel nodig heeft (en krijgt!) is betere gezondheid, prettigere belevingen (betere communicatie met iedereen, men kan makkelijker overal naar toe),
Op het laatst geeft Grantham een hele tirade over hoe we BNP groei overschatten door een heleboel met het verkeerde teken mee te nemen. Als je heel veel geld gaat steken in oliewinning voor de kust van Brazilië voor $ 120 per vat, dan meten we dat als enorme groei van het BNP van Brazilië. Het gevolg is echter dat we dezelfde olie naar boven halen als vroeger voor $ 10. Dat verschil van $110 is een soort belasting die je niet mee moet tellen als groei. Je moet de komende jaren veel meer geld uitgeven aan grondstoffen zonder dat je rijker wordt. We nemen in onze BNP- berekeningen niet goed de milieuschade mee (eens).
Waarom ik denk dat groei in de VS 3% kan blijven op lange termijn? Ik denk dat de werkende bevolking in de VS meer dan de geprognosticeerde 0,5% zal zijn omdat immigratie niet veel gaat terugvallen en men langer zal doorwerken. Productiviteitsstijging blijft hoog doordat de technologische vooruitgang eerder versnelt dan vertraagt en men door zal gaan met omvangrijke kostenbesparingen. Men heeft op het ogenblik een sterk gegroeide hoeveelheid menselijk kapitaal in de VS (maar ook in andere landen) en een achterblijvende groei van fysiek kapitaal in het westen (niet in de wereld, investeringen in Opkomende Landen compenseren de onderinvesteringen in het Westen). Die productiviteitsgroei moet grotendeels in de dienstensector plaatsvinden. Dat achten velen onmogelijk, maar als je ziet wat internet teweeg heeft gebracht aan productiviteit in de retail sector en andere sectoren, dan is wel degelijk een en ander mogelijk.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten