goudprijs onverwachts omlaag

Wat zijn de geheimzinnige krachten die goud naar zijn 100-daags gemiddelde van 1692 moeten brengen? Zijn het alleen computerprogramma's waar ineens iemand op de verkoopknop drukte en daardoor allerlei volgers kreeg om die 1692 maar in zicht te krijgen (The Financial Times – Some cliffs are golden
)?

Bianco vindt dat het tegen de fundamentals in gaat: de particulier koopt gewoon goud ETF door en daar hoort een hogere goudprijs bij.

De gelovers in het goudwaarderingsmodel van Elfenbein (crossing Walll Street) zien al een heel jaar dat de goudprijs veel te weinig stijgt gezien de onheus lage reële rente. Komt er een inhaalactie of is gewoon de goudprijs veel te hoog voor de mensen in India?  

Maar de beleggers in goud hebben nog niet veel pijn, die in goudmijnen lijden veel meer en hun pijn is vaak enige weken later vaak gevoeld door de pure goudbeleggers

Woody Brock en Ter Veer en de lange termijn voor China

Het afgelopen jaar is er een niet aflatende stroom van negatieve verhalen over China op de wat langere termijn. Het standaardverhaal is dat China tot in de hemel doorgroeit en voor 2020 een grotere economie in dollars gemeten zal hebben dan de VS, de wat meer pessimistsich ingestelde lieden zien dat pas rond 2027 gebeuren. Een jaar tegenvallende groei in China en al die jubelverhalen zijn om aan het slaan. Curieus is dat op het ogenblik de twijfel aan de zachte landing van de Chinese economie als sneeuw voor de zon aan het verdwijnen is, maar dat dit de stroom negatieve verhalen voor de lange termijn niet stopt.

Gisteren was ook Woody Brock pessimistisch over de vooruitzichten van China. Een centraal geleide economie die groeit met veel infrastructuurinvesteringen, dat lukt zelfs met een tamelijk corrupt systeem. In de eerste fase van ontwikkeling kon je groei forceren met infrastructuur, maar raak bouwen etc. Of je corrupt was ja of nee, dat was niet belangrijk.

Maar nu China rijker begint te worden, zal het moeilijker worden om hard te groeien als het juridisch stelsel niet aanzienlijk verbetert (Frazer institute: de allerbelangrijkste factor die de groei van een land bepaalt is de kwaliteit van het juridische systeem).

Juist aan China kun je zien hoe belangrijk het is dat de overheid de juiste prikkels geeft. Deng kreeg de groei van China op gang door zijn beroemde woorden: zhìfù guāngróng (it is glorious to be rich), rijkdom (geld, kennis, goede relaties etc) brengt glorie.

Power corrupts, absolute power corrupts absolutely
D.w.z. voor echte verdere vooruitgang moet de partij weg, niet meer alles te zeggen hebben. Of je moet Hongkong met zijn betere Britse rechtssysteem de rest van het mainland laten annexeren.

De zorgen over China zijn breed gedragen omdat China moet overschakelen van een export/investeringseconomie met een overschot aan arbeid naar een consumptie- economie waar arbeid schaarser wordt (China gaat voorbij Lewis Turning Point een deze jaren). Deze middle income trap is maar door weinig Emerging Markets omzeild, maar juist de landen rond China lukte dit (Japan, Zuid Korea, Hongkong, Singapore).

China zit in een minder goede positie omdat de machtsposities zoals wij beschrijven in ons boek (B(bedrijfsleven), E (Employees), G (Government) en I (individuals) haast niet kunnen schuiven. De tijdgeest corrigeert dan niet de excessen en de politiek grijpt niet op tijd in tenzij je een squeeky clean government hebt zoals in Singapore. Die communistische partij is heel goed geweest om de welvaart te laten groeien naar middle income, maar echt aansluiting bij de welvaart van het Westen wordt door dit gebrek aan politieke flexibiliteit verhinderd volgens Ter Veer (overigens is door circulatie binnen de communistische partij de flexibiliteit wel toegenomen)

Woody Brock en een effectieve overheid

Sinds 2008 zien we de overheid erg zijn best doen en centrale banken nog meer, maar ondanks dat er met geld gesmeten werd, was het economisch herstel teleurstellend.
De overheden en centrale banken hebben te veel doelstellingen sinds 2008, niet alleen zorgen voor lage inflatie en lage werkloosheid maar ook het voorkomen van een systeemcrisis bij banken, instorting van de asset economy en nog meer. In de tijd van Tinbergen zat de overheid met een oplosbaar probleem: twee zorgen (inflatie, werkloosheid) en twee knoppen om aan te draaien (fiscaal en monetair beleid).
Nu komt men knoppen tekort.

We moeten dus extra knoppen maken. De FED maakte er al een door straks als de banken te nijver krediet gaan verstrekken dan een stevige rente te vergoeden op overtollige bankreserves in plaats van op te grote schaal opgekochte leningen te verkopen (met bijvoorbeeld explosie van hypotheekrente als gevolg).

Een andere knop is een betere prikkelstructuur. Overheden moeten hervormen en dan kan de groei omhoog. Deregulering. Dat is de oplossing voor Europa.

De fiscale knop moet in twee knoppen veranderen: een knop voor goede tekorten (voor overheidsinvesteringen) en een knop voor slechte overheidstekorten (zoals uitkeringen (tsja, om dat slecht tekort te noemen...)). In de VS moeten de overheidsinvesteringen omhoog, dan komt de groei vanzelf terug en daalt schuld/BNP zelfs bij hoge overheidstekorten.

Maar de belangrijkste nieuwe knop moet de leverage tsaar worden: een instantie die voorkomt dat leverage te hoog wordt. Dat heeft de problemen na/in de kredietcrisis verveelvoudigd. Centrale banken die leverage > 10 niet toestonden (India, Canada, Australië) kwamen niet in problemen. Waar je >50 zag, was de ellende niet te overzien.

Bovenstaand plaatje geeft eigenlijk aan wat je zou moeten doen als overheid. Als de animal spirits zijn weggezonken zoals nu, dan moet de overheid met een behoorlijk tekort bijsturen. Als dan ook nog de relatieve opbrengsten van overheidsinvesteringen hoog zijn, dan moet je een enorm tekort hebben.

Dat enorme tekort is precies wat Krugman voorschrijft, maar hij gaat niet mee in het enorm investeren door de overheid in infrastructuur. Het pleidooi van Brock voor infrastructuur is sterker geworden door de steeds deplorabeler wordende infrastructuur in de VS. Nu begint men tegen kritische grenzen te lopen.

Woody heeft hierover met Krugman gesproken, de bijbehorende theoretische werken van Arrow/Kurz etc doorgenomen en Krugman daarmee wel theoretisch overtuigd, zo zei Woody. Maar toch wil Krugman het niet propageren. Het is onduidelijk of dit onwil is of angst om democraten tegen zich in te nemen, er dreigt dan namelijk meer uitgeven aan infrastructuur en minder aan uitkeringen in de huidige politieke verhoudingen.

Woody Brock en de lage rente

Woody  Brock kwam weer eens langs vanmiddag.

De nodige zaken had hij al eens verteld, maar om de een of andere reden geloven we het nog steeds niet en/of snappen we het nog niet.

Oligatiebubbel?

Stel Chinezen verkopen flinke pakken staatsleningen van de VS, wat gebeurt er met rente in de VS? Het goed onderbouwde antwoord van Woody Brock: Vermoedelijk niets, alleen de dollar gaat onderuit. Die moet het werk doen, net zoals vroeger in Australië en Canada gebeurde.

Vermoedelijk, dat wil zeggen als de Amerikanen zelf niet anders over staatsleningen denken. Als ze meegaan met de buitenlanders en ook vinden dat geen staatsleningen moeten hebben, ja dan stijgt de rente. Maar als ze niet anders over staatsleningen denken dan voorheen, dan gaan ze zich bij elke rentestijging extra volladen met staatsleningen en verandert per saldo de rente nauwelijks. Die arme dollar moet dan het hele werk doen van die veranderende buitenlandse preferenties voor Amerikaanse beleggingen

Al die aankopen van AAA obligaties van Australië leidt niet tot grote rentedaling , maar sterkte van de A $ (zelfs tegen de prijsontwikkeling van grondstoffen in de laatste tijd).

Hoe lang kan deze rentebubbel aanhouden? Reinhart/Rogoff: 14,2 jaar is normaal, zie bijvoorbeeld de crises van 1873,1929 en 1989(Japan). Kritiekpunt Woody: in de daaropvolgende 10 jaar had je steeds deflatie, nu niet, dus this time is different.

Als de inflatie gaat stijgen en men gelooft dat die inflatie niet tijdelijk is, ja dan is het afgelopen met die lage rente. De laatste jaren vonden we dat de kwaliteit van de debiteur belangrijker was voor de rente dan de inflatie, maar als we niet aan de debiteurenkwaliteit schijnen te twijfelen, dan huppelt de rente nog steeds mee met de inflatie. Zie bovenstaand plaatje waar de rode lijn de stijging van de Duitse tienjaars rente over drie maanden aangeeft, de zwarte lijn de kwartaalverandering van de jaarinflatie in Frankrijk en de groen de verandering van de Duitse inflatie. We hebben even in 2011 gezien dat de rente kon instorten zonder inflatiedaling, maar in 2012 loopt de renteverandering weer keurig mee met de inflatieverandering.

 

Der Spiegel/Business Week: schaduwbanksysteem $ 60.000 miljard

http://cdn1.spiegel.de/images/image-425314-galleryV9-fbhd.jpg
http://images.businessweek.com/cms/2012-11-21/mf_shadow48__01__405inline1.jpg

Griekenlands daling van de schulden in vergelijking tabel andere schuldendramas

Het plaatje uit Der Spiegel laat de groei van de schulden zien en wie nog tegensputtert om zijn leningen af te schrijven.

Deze keer komt het echt goed als je de stippellijn gelooft, deze keer nog niet meteen, maar je moet het zien als een elastiekje: het springt op zeker moment terug. Als de elastiek niet knapt ten miste. Helaas ben ik nog niemand tegengekomen die een uitweg weet zonder dat de elastiek van de Grieken knapt.

Dit plaatje begint consensus te worden over wat er gebeurt met voorspellingen over Griekenland. Iedereen steekt de draak met de voorspellers, zoals bijvoorbeeld bij Pauw en Witteman gebeurde.

Toch is een en ander niet helemaal onmogelijk.

Bovenstaande tabel van Barclays (James) laat de meest bekende grote schuldenbubbels van de overheden zien. (N.B. Nederland en België zijn verwisseld in 1946). In de meeste van die gevallen kon de schuldenlast dalen zonder schuldafschriijvingen. Dat kon alleen maar bij hoge groei van de nominale economie (zie Italië na 1943) of als de rente extreem laag was (het VK na 1819). Het kan dus wel, maar er is wel een klein wonder nodig om het Griekse drama nog een redelijke wending te geven.

IFO verbetert

De stijging van de IFO is niet genoeg om Duitsland en de benelux meteen uit de brand te helpen voor het vierde kwartaal. Maar na la die neerwaartse bijstellingen is de hogere IFO een uitstekend antigif tegen verdere negatieve bijstellingen.

banken laten productiviteit VK instorten

Bovenstaand plaatje laat zien waardoor de productiviteitsgroei in het VK zo gedaald is, waardoor de groei sinds de kredietcrisis zo laag is: de financiële sector. De toegevoegde waarde per hoofd is hier flink afgenomen. Men kan niet meer raak rekenen voor financiële diensten en er wordt veel minder van afgenomen. Ingewikkelde financiële constructies, die verkopen niet meer. De bonusgraaier is zijn geld niet meer waard in het VK en dat heeft zijn consequenties.
Men heeft bijna al die hoogwaardige banen aangehouden, maar hoe lang nog, dat valt nog te bezien als men niet opnieuw veel meer financiële constructies etc wil.

netto betalers en ontvangers van de Europese Unie

(economist: http://media.economist.com/sites/default/files/imagecache/original-size/images/2012/11/blogs/charlemagne/chart590.png)
Bruto is Nederland per hoofd de grootste betaler van de Europese begroting, die overigens vergeleken met het BNP verwaarloosbaar is.
Netto is Nederland niet de grootste betaler, dat zijn Zweden, Luxemburg en Denemarken. Netto zijn de verschillen voor de rijke landen maar heel klein. In deze opstelling is Italië rijk en Spanje arm.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De beurzen herstelden na de kennelijk te overdreven dalingen op meevallende macrocijfers, minder angst voor het fiscale klif en minder pessimisme over Europa.
De downgrade van de rating van Frankrijk was verwacht en kon de stemming niet bederven. Er was natuurlijk geen akkoord over de Europese begroting, maar werkelijk niemand had dit verwacht (ook al gaat het maar over peanuts, 1% van het BNP).
Ook de negatieve bijstelling van Morgan Stanley voor de groei volgend jaar in de Eurozone (ook 2013 negatieve groei, pas na pasen betere groei) werd goed opgevangen.
Men vindt kennelijk dat er een bubbel aan kliffen (fiscaal klif en monetair klif (einde operatie twist) in de VS, politiek klif (o.a. Europa), een investeringsklif en voor een klif voor de winstbijstellingen die nu voor 2013 echt het ravijn induiken)  is en dat men zich te veel zorgen heeft gemaakt.

In China steg de PMI overtuigend boven 50, waardoor er meer geloof in een soft landing is (maar minder geloof in monetaire verruiming, waardoor de Chinese beurs het toch niet goed deed).
In Duitsland viel de IFO mee, waardoor er minder angst is voor de economische groei in het vierde kwartaal in Duitsland en zijn satellieten als de Benelux.

In de VS waren de huizenmarktcijfers goed (existing sales, housing starts, de sentimentsindicator NAHBMI steeg opnieuw fors, de initial claims daalden, maar waren door Sandy nog steeds hoog. Thanksgiving Day zorgde voor een stille beurs en drukke winkels, alhoewel je door de internetverkopen weinig kunt opmaken uit de eerste meldingen over hoe goed de verkopen waren. De leading indicators waren vorige maand 0,2% hoger.
Komende week zal het BNP van de VS over het derde kwartaal omhoog herzien worden van 2% naar ongeveer 2,8-3%, maar de verwachtingen voor het vierde kwartaal zijn vooral door Sandy af aan het zwakken richting 1,5%.

Japan herstelde verder op de komende verkieizingen en beschouwingen hoe vel ABe de Bank of Japan zou dwingen te verruimen. Aan de eindelijk zwakke  yen te zien gelooft men dat het veel zal zijn.

In Australië vlogen de leading indicators fors omhoog tot boven gemiddeld.

Helemaal gerust op een doorgaande risk on stemming kun je natuurlijk niet zijn, er wordt winst genoemn op ETF's high yield en Mexicaanse peso's.

goed nieuws van de afgelopen week

In de eerste plaats liep de Gaza-oorlog niet totaal uit de hand, maar lijkt een en ander weer rustiger te worden.
Verder was er de afgelopen week weinig slecht nieuws. Men kon het niet eens worden over de Europese begroting, maar dat had ook niemand verwacht, er is geen ruzie over uitgebroken en men lijkt meer compassie met Griekenland te krijgen (zoals CPB in Buitenhof al zei, we kunnen maar beter snel die schulden van Griekenland kwijt schelden en daar wordt nu aan gewerkt zo horen we vanuit Duitsland waar ze hun minister van finciën als de beste minister van Europa beoordeelden). De renteverschillen van de PIGS met Duitsland daalden, de toegang tot de kapitaalmarkt voor de PIGS lijkt te verbeteren/ naderbij te komen (totdat er weer nieuwe begrotingsproblemen opduiken).

De IFO viel mee, dat wasvoor Europa de belangrijkste economische opsteker van de week,  en daarom hoeven we minder bang te zijn voor negatieve groei in Duitsland en in hun kielzog de Benelux. Renault wil in Spanje 1300 mensen aannemen tegen nieuwe, tot voor kort voor Spaanse vakbonden als mensonwaardige voorwaarden zoals loonstijging beneden inflatie, zevendaagse ploegendiensten etc, een nieuwe aanwijzing dat het beter gaat met de concurrentiekracht van Spanje.

In Amerika waren de cijfers van de huizenmarkt (existing home sales, NAHBMI, architecture billings index) verder in herstel, importeerde en exporteerde men dat het een lieve lust was via Los Angeles (niet getroffen door Sandy), hebben de consumenten zich voorgenomen deze keer veel meer kerstcadeautjes te kopen dan vorig jaar, zijn de banken weer enthousiaster krediet aan het verstrekken, nu ook aan het midden- en kleinbedrijf (zie http://scottgrannis.blogspot.nl/2012/11/bank-lending-continues-to-expand.html) ,

In China verbeterde de PMI eindelijk overtuigend en de verbeterende trend van economische nieuws uit China zette verder door. Dat was het beste economische nieuws voor de wereld.http://ftalphaville.ft.com/2012/11/22/1274813/a-turnround-in-the-china-manufacturing-pmis/

We zagen de afgelopen week een rally op de beurzen met als hoofdreden dat een en ander te erg oversold was. Die fiscal cliff, dat wordt echt wel opgelost (op het laatste moment, niet eerder), er zijn steeds meer republikeinen die openlijk hun eed om de belastingen nooit, maar dan ook nooit te verhogen aan hun laars te lappen dan wel ze zijn weggestemd als tea party kandidaat. De Tea Party is natuurlijk des duivels over deze slappelingen, Boehner valt beter inde smaak met zijn hopeloze actie om Obamacare weer ter discussie te stellen (al zeggen steeds meer  verstandige republikeinen dat het geen zin heeft hierover nu te vechten, dat dit nu verspilde moeite is).
Insiders kochten eindelijk weer eens flink hun eigen aandelen in, die vond men kennelijk te goedkoop geworden http://www.marketwatch.com/story/insider-behavior-points-to-imminent-rally-2012-11-21 .
In Japan was men nog steeds blij met de nakende machtsovername van de LDP die de Bank of Japan wel eens zal leren hoe je quantitative maximaal moet easen. Dat begint toch wel een heel mooie oversold rally te worden.

opbrengst aandelen naar dividend, groei

Mooi plaatje hoe je opbrengst aandelen krijgt


De groene golf (bijdrage winststijging over voorgaande tien jaar) wordt weer wat hoger nu de zwakke winstjaren 2002 en 2003 uit de trailing winsten over de laatste tien jaar lopen. De gele golf (het dividendrendement, dat is op lange termijn de belangrijkste factor) wordt nauwelijks zichtbaar hoger.

Dan de roze golf (de hogere dan wel lagere waardering van aandelen). Dat is de meest woeste golf. Deze is minder negatief aan het worden, maar het niveau van de Shiller PE is nog te hoog om hier een duidelijke stijging van te kunnen verwachten.

bron Minack van Morgan Stanley

Gordon: groei Amerika is voorbij door zes tegenwinden

Robert Gordon, de expert op het gebied van productiviteitsstijging, heeft een grenzeloos somber verhaal geschreven over de toekomst van de VS, zelf noemt hij het een soort provocerende fantasie:
IS U.S. ECONOMIC GROWTH OVER? FALTERING INNOVATION CONFRONTS THE SIX HEADWINDS

Dit verhaal was ook de basis voor het sombere verhaal van Grantham over de VS op lange termijn, al zwakt Grantham enkele tegenwinden (terecht hoop ik) wat af, zoals ik in mijn recente post over Grantham besprak.

Gordon ziet versnellingen in de economische groei door de drie industriële revoluties sinds 1800, daarvoor was er weinig groei (de eerste van de stoommachine en de spoorwegen. de tweede met de auto's, elektriciteit, stromend water, de telefoon, oliewinning en nog heel wat meer en de derde met computers, internet en mobieltjes). Dat is in lijn met de Kondratieffgolven, per twee zie je een extra grote golf ontdekkingen/ toepassingen.
De spin offs van de tweede revolutie zoals vliegtuigen, autobanen waren in 1972 uitgewerkt en daarna zakte de productiviteitsgroei weg tot 1996. Dat is de neergang van de vierde Kondratieffgolf zoals wij dat indelen en het moeizame begin van de vijfde Kondratiefgolf.
Gordon denkt dat de derde revolutie alleen maar in de periode 1996-2004 heeft geleid tot extra groei en dat de spin offs van de derde revolutie heel wat kleiner zullen zijn dan die van de tweede. Dat vinden Ter Veer en ik veel te somber.
Gordon hoopt inderdaad te somber te zijn geweest, maar hij ziet zes tegenwinden die zelfs als er nog wat spin offs van de derde revolutie komen de groei in de VS uitermate pover zal zijn in de komende vele decennia.

Het bovenstaand paatje zou ongeveer de productiviteitsstijging kunnen zijn volgens Gordon in de VS, als koploper van de ontdekkingen van de derde revolutie.

Noord Korea begint mee te doen in communicatierevolutie

Kim Jung Un staat kennelijk toe dat er meer mobieltjes mogen komen. Dat is meestal het einde van dictaturen, dus vreemd dat deze groei wordt toegestaan.

Vanguard en de onmogelijkheid van het voorspelllen van aandelenopbrengsten

Deze tabel is uit de studie van Vanguard: forecasting stock returns, what signals matter and what do they say now? (auteurs Joseph Davis, Ph.D., Roger Aliaga-Díaz, Ph.D. Charles J. Thomas, CFA)
Ze bekijken de periode vanaf 1926 en proberen de opbrengst van de S&P1 jaar en 10 jaar vooruit te verklaren met een aantal variabelen. Er voorspelt eigenlijk geen enkele variabele echt goed een jaar vooruit op enigszins consistente wijze. De meeste variabelen doen het slechter dan de ozinvariabele die meegenoemen was, de hoeveelheid regen die er in het jaar ervoor gevallen was.
10 jaar vooruit doen enkele waardevariabelen het redelijk, maar nog steeds niet fantastisch.

Al rekenend komt men tot de volgende ranges voor de te verwachten opbrengst voor aandelen komend jaar en de komende tien jaar. Het is gevaarlijk een puntschatting te maken, je kunt beter de range geven en accepteren dat er dikke staarten zijn.

De tabel hierboven laat de correlaties zien tussen enkele variabelen en de eenjaars stijging van de S&P500 in het jaar erna sinds 1987, zoals ik dat met Data Streamcijfers berekend heb.
De correlaties zijn duidelijk hoger dan over de hele periode sinds 1926, maar geen enkele correlatie is echt hoog en de correlaties zijn beslist niet constant in de tijd.

De laatste jaren verklaarden inflatie, werkloosheid en PE (consensus een jaar vooruit IBES) enigszins de stijging van de S&P500. De lage inflatie en niet te hoge PE's zijn gunstig evenals de hoge werkloosheid (ja, dat gaat vaak samen met goede opbrengsten voor aandelen omdat centrale banken dan aardig moeten zijn en er geen hoge looneisen kunenn izjn en de inflatie dan laag is).Een en ander lijkt een redelijk 2013 te voorspellen. Helaas is dit geen enkele garantie. Er kan een breuk komen in de verbanden zoals de afgelopen decennia al zo vaak gebeurde.

Groeipad VS na fiscal cliff beter , niet Nieuw Normaal

 

Met een beetje geduld is er een redelijke kans dat het groeipad van de VS gaat verbeteren als het fiscale klif met succes omzeild is.

Waarom kwam de groei maar niet terug op het oude pad van de potentiële groei, zoals na de meeste recessies gebeurt? Het Nieuwe Normaal heeft hier een eenvoudige verklaring voor:  Het is het basisprobleem dat bij  deleveraging hoort: zo lang je schulden afbouwt groeien je uitgaven minder hard dan je inkomsten. Daarom blijf je onder het potentiële groeipad of raak je zelfs er verder van af.

In de VS lijk je niet echt verder van het potentiële pad weg te raken, in Europa wel.

Wat gaat er met de VS gebeuren?

Het blauwe pad, dat is ongeveer de consensus, het rode pad zoals veel beren beweren (zie bijvoorbeeld post van Grantham met aanhangers als Gordon, Smithers, Edwards, Hussman, Roubini etc) of het groene pad zoals ik denk en enkele andere optimisten zoals Benderly.

Het groene pad wordt straks mogelijk in de VS als de huizenmarkt verder aantrekt, investeringsgroei normaliseert en de overheid langzaam minder gaat bezuinigen vanwege meevallende inkomsten.

Aanwijzingen hiervoor:

o    Deleveraging is voorbij voor gezinnen. Bij bedrijven zou dat al langer het geval moeten zijn geweest

o    Locale overheden zijn uitgesaneerd (zichtbaar in groei ambtenaren sinds half 2012)

o    Net wealth effect wordt langzaam weer positief als huizenprijzen verder stijgen. Hierdoor gaat men meer besteden, vallen overheidsinkomsten mee (capital gains tax meevallers, dat was de belangrijkste reden waarom het begrotingstekort in de Clintonjaren omsloeg in een overschot (naast peace dividend)).

o    Groei aantal gezinnen is eindelijk overtuigend op gang aan het komen

o    De energierevolutie. Hier zijn zeer veel investeringen voor nodig, die leiden tot 0,2-0,5% extra groei. Bijkomend voordeel is dat door de lagere energieprijzen bepaalde zware industrie in de VS harder kan groeien

hieronder nog wat plaatjes

Grantham: hoge groei VS voor eeuwig voorbij

Op dezelfde dag kreeg ik van Niels de Visser het rapport toegezonden van Gordon dat het voor eeuwig gedaan is met economische groei per hoofd van de bevolking boven het cijfer van de donkere middeleeuwen als het kwartaalverhaal van Jeremy Grantham (de G van GMO) waarin hij de analyse van Gordon met een lawine van kanttekeningen omarmt. Tot overmaat van ramp haalt hij zijn vriend Andrew Smithers aan met rampzalige theorieën over lagere groei vanwege o.a. de bonuscultuur. Een heel offensief om eindelijk al dat positivisme over de lange termijn uit mijn hoofd te rammen.


Niet alleen de groei van de donkere middeleeuwen komt terug, ook de hongersnood na 2050/2100. Het gaat helemaal fout met het milieu volgens Grantham, zo weet hij al de nodige kwartalen te onderbouwen.

Jeremy Grantham heeft elk kwartaal een lezenswaardig verhaal over hoe de wereld erbij staat en wat beleggingsvooruitzichten op lange termijn zouden kunnen zijn.

Deze keer heette zijn verhaal: On the road to zero growth.
Dat is al positiever dan zijn verhaal http://www.businessinsider.com/were-headed-for-a-disaster-of-biblical-proportions-2012-11# over dat de wereld veel te veel grondstoffen verbruikt en moet krimpen naar 1,5 miljard mensen wil een en ander weer in evenwicht komen.

Hij bekijkt vooral de VS, de rest van de wereld is nog steeds niet belangrijk in de ogen van Amerikanen, al verstoort het de boel enorm.

Hij begint met een plaatje van de productiviteitsgoeroe Gordon (ik ga over zijn negatieve verhaal voor de komende eeuw nog wel bloggen). Die groei van de productiviteit zakt weg en wordt uiteindelijk 0,2% volgens Gordon. Dat vindt Grantham een beetje te erg overdreven, maar veel meer dan 1% economische groei (waarvan 0,2% groei gewerkte uren) zit voor de VS in de toekomst toch echt niet in het vat en na 2050 wordt het volgens hem waarschijnlijk nog een stuk minder.

De groei van de werkende bevolking zwakt af volgens bovenstaand plaatje (dit gaat uit van de illusie dat de doorsnee Amerikaan met pensioen kan op 65 jarige leeftijd). Het blijft +0,2% in de VS, terwijl dat in de rest van de OESO-lande zelfs negatief wordt.

Samen wordt productiviteitsgroei plus groei beroepsbevolking dus niets, vooral als je rekening houdt met de trend dat werkende mensen steeds minder uren werken en dat vrouwen weer in mindere mate aan het arbeidsproces deelnemen.

 

Citigroup (morse): supercyclus grondstoffen voorbij door China

De instorting van de groei in China tot beneden 8% zal zorgen voor het einde van de supercyclus van grondstoffen volgens Citigroup.

De groei van China gaat van investeringen voorop naar consumptie voorop

Tja, dit is te vroeg gejuicht voor de mensen die hopen dat het Westen rijk kan blijven door weinig van het BNP aan grondstoffen uit te geven. Ik geloof meer in Grantham die zegt dat het Westen er weer aan moet wennen meer aan grondstoffen uit te geven dan de 3% van 2000. 7% is al weinig en de 16% van 1950 lijkt reëler. Er is niets te doen aan de opkomst van de Opkomende Landen. Die verslinden net als wij grondstoffen, alleen bij hun groeit de vraag. In China minder dan in de afgelopen jaren, maar er is nog steeds een ferme groei. Dat is niet bij te houden door de producenten, al doen die sinds 2012 wel heel erg hun best. Dus productie neemt toe, maar het is maar zeer de vraag of dat genoeg is in vergelijking met de toegenomen vraag.

overheidsschuld/BNP in Europa

bron http://blog.thomsonreuters.com/wp-content/uploads/2012/11/european-gov-debt.jpg

Elga Bartsch Morgan Stanley: ook in 2013 krimp van de Eurozone economie met 0,5%

Tot Pasen krimpt de economie en dan stabiliseert de groei volgens Elga Barttsch van Morgan Stanley. Ze stelt de groei voor de Eurozone in 2013 bij naar negatief 0,5% vanwege lagere groei in de kernlanden van Europa. Duitsland is even geen locomotief. Frankrijk moet de uitgedeelde cadeautjes bij de verkieizngen teruggeven. Overheidsbeleid kan een en ander verergeren, zoals in Zuid- Europa en Nederland. De Rutterecessie houdt bij het nieuwe beleid ook nog in een groot deel van 2013 aan. Daarna moet herstel volgen vanwege de tot recordhoogte opgezweepte besparingen, uitgestelde (zelfs infrastructuur)investeringen en exportherstel vanwege de zwakke euro (maar Duitsland wil een veel sterkere euro en krijgt zijn zin van Bernanke en Japan). Opgespaarde vraag breekt dan los, ook al is het vertrouwen van de consument en producent totaal verdwenen. Het herstel zal broos blijven zo lang de huizenmarkt verder instort. De groei in Nederland begint structureel 1% lager te worden dan die van België.

In Europa gelooft men niet meer in Sinterklaas in de vorm van Keynesiaans beleid en is nu een experiment van bezuinigen bij een recessie begonnen. De afloop van dat experiment is wel heel erg voorspelbaar en daarom verlaagt MS de groeivoorspellingen voor Europa. In Amerika gelooft men nog wel in de Keynesiaanse Droom van lagere belastingen en hoge defensie-uitgaven en daar moet men de groeiverwachtingen voor 2013 dus dadelijk naar boven bijstellen.

De groeiafzwakking in Nederland komt niet zo zeer door alle extra bezuinigingen maar door de slechte huizenmarkt en paniek zaaien over zorgkosten en pensioenuitkeringen.

Bovenstaande tabel doet je de vingers jeuken om de voorspellingen voor Frankrijk te verlagen en te verhogen voor Duitsland en Italië. Het cijfer voor Spanje en Griekenland is niet erg geloofwaardig, maar indien waar is er hoop op betere groei in Spanje dan de tabel.

Britse pensioenfondsen beleggen eindelijk meer in obligaties dan in aandelen

Het heeft even geduurd, maar nu zijn de Britten even wijs als o.a. de Duitsers, Nederlanders en verzekeringsmaatschappijen: het grote geld is te verdienen met obligaties, niet met aandelen (http://www.ft.com/intl/cms/s/0/cbbddfb6-324c-11e2-b891-00144feabdc0.html#axzz2CnXMiCfX) . Al tientallen jaren maak je vette winsten met obligaties. Dan ga je er eindelijk toch in geloven dat aandelen afgedaan hebben, dat de cult van aandelen moet worden afgezworen? Wat is er mooier dan rente, nog steeds hoger dan 0%? In het Nieuwe Normaal wordt risico bestraft, risico nemen wordt nooit meer beloond, dus je bent wel gek (niet sexy volgens de Japanners) om in iets anders te beleggen dan staatsleningen. Nu door boekhoudregels steeds meer pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen gedwongen worden tegen elke prijs in obligaties te beleggen en centrale banken hierin zelfs voorgaan is dit oneindig beleggen in obliagties tegen een verwwarloosbare rente het enig juiste evangelie.

Er blijven natuurlijk veel ongelovige thomassen die voortdurend een hogere rente voorspellen, maar die staan al tig jaar voor gek.
Jim Bianco komt elke maand weer met een update van al die stommelingen die steeds maar weer een hogere rente voorspellen. Die economen zijn maar een dom volkje, ze blijven maar en masse, soms wel 100%, roepen dat de rente na zes maanden hoger staat. In de afgelopen 116 maanden voorspelde de consensus 112 keer dat de rente gaat stijgen. Ik heb zo'n gevoel dat ik kan voorspellen wat de consensus denkt over de richting van de rente over zes maanden.

Japanse staatsleningen beter dan viagra

http://www.bloomberg.com/news/2010-06-09/women-prefer-men-holding-government-bonds-japan-finance-ministry-ad-says.html

Volgens deze reclame van het ministerie van financiën dat staatsleningen aan de man brengt ben je als man seksier als je Japanse staatsleningen bezit. Je moet een uitgekiende marketingstrategie hebben als je zo veel staatsschuld aan de man te brengen hebt elk jaar. Alles door de Bank of Japan laten kopen is zo afgezaagd en maakt een slechte indruk in het buitenland.
Japanse vrouwen kwijlen van mannen met geld die geen risico willen nemen.
De ideale man is volgens de Japanse vrouw: de man met geld die weet hoe dat te beleggen. De hoogste kunst van beleggen, alleen weggelegd voor de ervaren man, is het beleggen in Japanse staatsleningen tegen een rente van afgerond 0%. Zo wordt je slapend rijk in tijden van deflatie. Vrouwen willen geen playboy, maar een lekker saaie man die niet via gokken rijk probeert te worden.
Geen wonder dat het niet goed gaat met Japan en de bevolking langzaam uitsterft.

de nieuwe leiders van China

http://im.ft-static.com/content/images/2e69eeaa-2f4d-11e2-8e4b-00144feabdc0.img

http://www.chinadaily.com.cn/business/img/attachement/jpg/site1/20121119/0013729e3c901214435719.jpg

de alternatieve visie

Hu deed hij het 2002-2012 vergeleken met Deng en Jian Zemin

(plaatje uit WSJ)
Op economisch terrein heeft China het geweldig gedaan onder Hu Jintao, nog beter dan onder Jiang Zemin en Deng Xiaoping.
(http://media.economist.com/sites/default/files/imagecache/full-width/images/2012/11/blogs/graphic-detail/20121117_woc989_0.png)

http://www.chinadaily.com.cn/business/img/attachement/jpg/site1/20121119/0013729e3c90121443dd1a.jpg

http://www.chinadaily.com.cn/business/img/attachement/jpg/site1/20121119/0013729e3c901214435719.jpg

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De beurs bleef enigszins in mineur door zorgen over het fiscale klif in de VS en problemen in Spanje en Griekenland. Mooie cijfers van Cisco mochten de beurs niet bekoren. Alleen in Japan was men dolblij met de val van de regering.

Er waren geruchten over een goede vooruitgang van de besprekingen van het fiscale klif, maar een acceptabele uitkomst krijgen is een hele klus, eerst moeten heel wat tenen in het water gestoken worden over hoe veel de belasting verhoogd kan worden (democraten willen meer dan republikeinen) en wat er gedaan moet worden met de tarieven voor de rijken (de nodige repubikeinese congresleden hebben in naam van de Tea Party nooit, maar dan ook nooit de inkomstenbelasting te zullen verhogen) en hoe de uitkeringen en overheidsuitgaven verslechterd moeten worden (republikeinen willen hier meer, met alleen koesteren van defensieuitgaven, alhoewel die zelfs bij de nodige republikeinen onder vuur liggen).

De eerste raming van groeicijfers over het derde kwartaal vielen tegen in Japan (-0,9%) en vooral ook in Nederland (-1,1% met vertekening door minder aardgasbaten), de groei bleef positief 0,2% in Duitsland en Frankrijk, maar niet al te negatief in Spanje en Italië. Het gaat slechter in de kernlanden en iets beter in de PIGS (bijvoorbeeld in Italié werd het handelstekort ineens een overschot vorige maand).

De industriële productie kromp 0,4% in de VS en de initial claims voor werkloosheid liepen behoorlijk op, maar dat is te verklaren door Sandy. De Philadelphia Fed was daardoor zwakker dan gedacht. De retail sales waren net voor Sandy extra sterk en moesten dat in oktober bekopen met -0,3%. De inflatie steeg van 2 naar 2,2%. Het vertrouwen van het midden- en kleinbedrijf (NFIB) steeg iets.

In het VK viel de inflatie tegen, deze steeg van 2,2 naar 2,7%. In Duitsland daalde de economisch sentimentsindex ZEW behoorlijk.
In Griekenland kraakte een hacker de codes van individuen bij het minsiterie van financieën met de zeer moeilijk te raden code 123456 die 37% had.
In Duitsland worden de vergrijzingsproblemen iets minder nu de immigatie uit Zuid -Europa met 15% toenam dit jaar.

In China vielen geldgroei en leningengroei wat tegen, maar inclusief  het schaduwbanksysteem groeide de rdieten toch behoorlijk. Retail sales waren goed, ifrastructuurinvesteringen nemen toe. Kortom de soft landing lijkt erg soft te zijn.
De machtswisseling verliep zoals verwacht soepeltjes, de nieuwe regerig is iets minder een bolwerk van conservatieven dan gevreesd en vooral de factie van de oude  Jing Zemin won flink invloed.

goed nieuws afgelopen week

Democraten en republikeinen doen net alsof ze het al bijna eens zijn hoe ze het fiscale klif kunenn oplossen. Dat kan niet rimpeloos gaan, een akkoord nu kan niet zonder dat men eerst over het fiscale klif gaat en de logische uitweg, uitstel ingang nieuwe maatregelen naar ergens in 2013 creërt een nieuw fiscaal klif. Maar het is mogelijk dat meer mensen gaan geloven in een enigszins acceptabele uitkomst van het fiscale klif.

De respondenten van Morgan Stanley zien maar 50% kans op een acceptabele oplossing. Ik dacht eerder aan 80%.

En bijna niemand vindt het fiscale klif onbelangrijk. D.w.z. het zit behoorlijk in de prijzen.

Sandy veroorzaakte veel schade, maar ook meer inslaan van voorraden en in het eerste kwartaal van 2013 meer groei door reparaties. De groei over het derde kwartaalin de VS wordt waarschijnlijk naar boven herzien van 2% richting 3% (maar dit gat wel deels ten koste van het vierde kwartaal). Per saldo komt er wel een aantrekkend groeitempo voor de VS uit.

In Japan was de beurs dolblij dat ze van de huidige regering af zijn en er snel verkiezingen komen die de LDP in het zadel gaan helpen. Die gaat de Bank of Japan dwingen met ongelooflijk veel geld te gaan strooien.

Tostrams ziet nog een mooie rit van de beurskoersen tot in ieder geval kerstmis. Hij ziet ons (Europa) in de mooie herstelfase voor aandelen belanden. 321 is genoeg voor de daling van de AEX vond hij (maar helaas..).

fiscal cliff cartoons

Zo denkt men over het fiscale klif: kijvende democraten en republikeinen

Er zijn veel cartoons met kempende bokken die allerlei angsten van koppigheid willen laten zien

Nu is leiderschap van Obama nodig, zonder verder beschadigd te worden

Er is echter twijfel aan het goede leiderschap van Obama

en van Boehner

Dit is de standaard cartoon over de potentiële schade

Cartoonisten zien zwakte in de dollar, dat klopt niet met onzekere tijden