nog geen all time high S&P500

 Langzaam aan het jaar uit. Er was ook niet veel nieuws sinds de draai (pivot) van de FED. Een iets sterkere consument zoals eigenlijk al het hele jaar en iets beter dalende inflatie dan gedacht zoals al het hele jaar. Er was dan ook geen reden voor een grote opmars of afmars. Het duurt wel een beetje langer dan gedacht voordat die all time high er is van de S&P500. Er is groeiende angst voor een dubbele top vanwege over optimisme over van alles, zoals geen recessie en ferm dalende inflatie en rente.  Iedereen is al optimistisch, de hedge fiunds zitten al erg positief gepositioneerd. De brandstof is even op, de meeste bedrijven moeten even stoppen met inkoop eigen aandelen, omdat de jaarcijfers etc. er al te snel aankomen. 

De obligatiemarkt loopt wel erg ver voor op de FED en dat kan eigenlijk alleen maar als er toch een recessie komt. Geen recessie betekent maar 3 en geen 7 of 8 rentdalingen van de FED in 2024. 3 is ook al mooi vind ik. Daarvoor moet de inflatie wel verder dalen en dat zal voorlopig wel gebeuren. Aan het eind van 2024 wordt dit moeilijker naar mijn stellige verwachting.

Het lijkt een betrekkelijk normaal presidentverkiezingsjaar te worden in de VS. Ongeveer normale stijging van aandelen of iets beter, wat geaarzel rond februari-april ongeveer, een vriendelijke FED. Misschien iets minder dan normale overheidsstimulering. De magnificent 7 moet het maar eens wat rustiger aan doen, Apple flauwte zou je zeggen. Maar toch weer enige winststijging en dat bij dalende korte rente, wat monetaire stimulering van China, zou toch voldoende moeten zijn voor enige stijging van de koersen (zonder een onaangename schok natuurlijk). Particulieren lijken weer meer aandelen te kopen en dat kan uit hun fors gegroeide geldmarktfondsen (of winstnemingen op recent gekochte obligaties)..

Ik las dat McClellan enigszins gelooft dat veel regen in New York goed is voor aandelenkoersen. Wie weet, het maakt al die regen beter verteerbaar. .

groot optimisme leidt maar tot kleine stijgingen op de beurzen

 De pivot van de FED, de draai richting verruimen, heeft nog maar nauwelijks geleid tot stijging op de aandelenbeurzen. Wel tot daling van de betrekkelijk korte rente. Ook de fraaie cijfers in de VS voor de kerninflatie en totale inflatie van de bestedingen zonden de koersen niet fors omhoog, ook al werd er euforisch over bericht: het is duidelijk dat de FED niet gaat verhogen maar verlagen. Misschien dat de komende weken toch wat extra geld uit de enorm gegroeide geldmarktfondsen gehaald wordt om aandelen te kopen.. De centrale banken hebben hun best gedaan om het optimisme te temperen, maar bij dit soort cijfers zijn ze over niet al te lange tijd echt wel te vermurwen tot rentedaling. De arbeidsmarkt is nog steeds sterk, maar wordt toch heel duidelijk geleidelijk zwakker. Je moet echt al gaan verruimen voordat de arbeidsmarkt door het putje gaat. Heel veel verruimen hoeft niet zonder een recessie, maar wel de daling van de kerninflatie om te voorkomen dat de reële rente oploopt. Het inflatienieuws ziet er voor 2024 goed uit voor met name de VS. Huurstijging zal afzwakken vanwege het vertraagd doorgeven van de prijsstijging van huizen en vanwege het grote aantal appartementen dat in aanbouw is/ in verhuur komt.

Het consumentenvertrouwen zit flink in de lift in de VS, nog niet zo in Europa/ Duitsland.

Dan is er nog China, dat tracht harder te groeien met investeringen in infrastructuur en industrie. Investeringen in infrastructuur is niet meer erg rendabel. Het zwaar subsidiëren van staatsbedrijven om meer te produceren voor o.a. de export stuit op bezwaren in het buitenland. Afgelopen vrijdag kreeg het grootste aandeel Tencent een knauw van 14% vanwege uitlatingen dat gamen zwaar afgeremd moet worden (ongeveer 20% van de business van Tencent las ik ergens). Een zware afstraffing die aangeeft dat er geen vertrouwen is dat de staat de succesvolle bedrijven als Tencent extra gaat stimuleren. Centraal geleide economieën zijn berucht voor het knevelen van innovaties. Ze roepen dat iedereen optimistisch moet worden in China, maar dan helpen zulke acties bepaald niet..

Dit en vele andere zaken (zoals huizenmarkt, vergrijzing) zijn niet best voor de groei van China in het komende decennium. De handelsoorlogen worden steeds heviger. Xi kan zich gaan vergrijpen aan Taiwan om binnenslands populairder te worden, maar dat dreigt te gaan met nog veel ernstigere handelsoorlogen met bijbehorende grote supply shocks. De wereld kan China niet missen als producent, als leverancier van zeldzame metalen etc. Ondertussen zien we dat China steeds meer goud koopt, kennelijk een voorbereiding op meer (handels)oorlog. De goudprijs zou overigens het komend decennium flink gesteund moeten worden door aankopen van Chinese burgers nu er steeds meer in de range van inkomens $20.000- $ 40.000 komen, de range waarbij goudaankopen schijnen te accelereren. 

this time is different: no landing en andere vooruitzichten voor 2024

 De VS had al lang in een recessie moeten zitten volgens de leading indicators. De inverse rentecurve gaf tot op heden 100% correct een waarschuwing voor een recessie. De economische groei in2023 is bijna steeds positief aan het verbazen. De banengroei is bijna elke maand hoger dan de verwachtingen en dat terwijl de verwachtingen hierop zijn aangepast.

De consensus is een soft landing voor 2024 ondanks de leading indicators en de inverse rentecurve. 

Jim Bianco zegt dat het nog beter wordt: no landing en ik denk dat hij een goede kans heeft om gelijk te krijgen. De banenhonger van de overheid (onderwijs, defensie) en de zorgsector is niet te stillen. De lagere rente veroorzaakt betere vooruitzichten voor de bouw. Het consumentenvertrouwen herstelt verder. Investeringen gaan meevallen, nu de rente daalt en de winsten meevallen. Er is voldoende afbouw van de voorraden geweest. De consument is nog steeds rijker dan voor de pandemie (JP Morgan zegt dat doorsneeklant toen ongeveer $3200 op de rekening had staan en nu meer dan $12000). Vooral 70+ is rijker geworden (de boomers profiteren van gestegen aandelenkoersen en hogere huizenprijzen).

Heel veel wijst op een gewoon jaar met 2 tot 2 1/4% economische groei in de VS met 6% geldgroei (M2). De inflatie daalt nog even door vanwege de huren en goederenprijzen. Er is stijging van de reële lonen. De FED gaat de rente verlagen al zal dit denk ik slechts twee keer zijn, misschien drie. Eind 2024 gaat men zich instellen op tegenvallende daling van de inflatie in 2025 vanwege aantrekkende huizenprijzen en olieprijzen en betrekkelijk hoge loonstijging bij de lage lonen (zoals nodig en al enkele jaren gebeurt).

Er is te veel pessimisme over de grondstoffenprijzen en vooral bij no landing in de VS en licht herstel van de (industriële) groei in China. Ik denk dat de lange rente eind 2024 iets, niet veel, hoger staat dan nu.

De aandelenbeurzen (ik zit helaas nogal eens fout) gaan later in 2024 last krijgen van te hoge waarderingen voor technologie, maar profiteren van te lage waarderingen voor mid+ small caps en diverse achtergebleven sectoren zoals staples. 

Men is nog naarstig aan het speuren waarom de leading indicators het zo verkeerd hadden voor de VS. Duidelijk is dat de enorme monetaire verkrapping even enorm is afgezwakt door de bijna buitenaards grote monetaire en fiscale stimulering na de start van de pandemie. De omgekeerde rentecurve kan overigens nog steeds een recessie aankondigen die begint rond de tijd dat de inversie is weggewerkt (10 jaar minus 3 maanden). Dit wegwerken kan namelijk nog heel wat tijd vergen. Eind 2024 zie ik nog steeds een inverse rentecurve. Bij de bezuinigingen van 2025/26 zou dan de recessie pas beginnen.

Dan wordt het spannend of het Chaotisch Neergangscenario gaat losbreken. Door de pandemie lijkt dit iets vertraagd. China heeft met moeite zijn schulden nog onder controle. Klimaatverandering drukt nu nog niet echt de groei. Over enkele jaren kan er van alles gebeuren wat je nu nog haast niet ziet. China pakt Taiwan met problemen voor de chips. De huizensector van China stort in. Deglobalisatie zet door, alom protectie, men neemt het niet meer dat China de economische problemen oplost via hogere export van industriële producten die de eigen industrie verder kapot maken. Hogere belastingen voor bedrijven voor populistische doelen die niet goed uitpakken. Er kan altijd van alles misgaan met het Midden-Oosten en Rusland. Plotseling niet te beheersen inflatie. Etc. Dan zouden beurzen met 40-60% kunnen dalen over een periode van ongeveer twee tot drie jaar. Het probleem van de te rijke boomer is  dan definitief opgelost.

always buy, never sell

 En opnieuw bleek iedereen te somber. Powell zou toch alles doen om de beleggers te laten geloven dat het nog heel lang zou duren voor de rente van de FED kon dalen. En ineens± Powell draaide als een blad aan de boom om en zei dat de rente in 2024 gaat dalen. Niet twee keer maar drie keer volgens de dots. In ieder geval omlaag, omdat bij verder dalende inflatie de reële rente te hoog zou worden. De pivot was geboren, iets waarna reikhalzend was uitgekeken door beleggers in obligaties en ook door aandeelhouders als er geen recessie is.

Iedereen door het dolle heen: de FED gaat de rente verlagen zonder dat de economie te zwak is. Obligatiehouders dachten: misschien komt er wel een recessie, dan gaat de rente niet drie keer maar tig keer omlaag. 

De lange rente is meer gedaald dan ik dacht en ik denk niet dat er veel meer in het vat zit als er geen recessie komt. Dan leidt de zwakkere dollar vanzelf tot hogere grondstoffenprijzen en meer inflatie en looninflatie doet dan de rest. De FED moet tegen zo veel inflatiegeweld de korte rente wel aan de hoge kant houden. Ik denk dat de rentecurve 10 jaar -/- 3 maanden nog een hele tijd invers, omgekeerd, kan blijven. Een eventuele recessie hoort niet te starten voordat die inversie ongedaan is gemaakt. Wie weet is dat deze keer anders.

Dus pivot en dus dollar omlaag. Niet logisch tegen de euro, want de ECB heeft extra druk om de rente te verlagen vanwege de veel te lage groei.

Grondstoffenprijzen omhoog, inclusief koper. De markt gelooft dus in een aantrekkende groei volgens Dr. Copper

China blij, want dat kan nu meer monetair stimuleren.

Small caps eindelijk eens flink gekocht, want lagere korte rente doet het in geprijsde onheil keren.

Chippers zijn altijd blij, zo lijkt het sinds AI vleugels heeft.

De aandelenbeurs is nog maar gematigd gestegen op de kerstgave van Powell.  Beurzen zijn overbought, maar in een bull markt houdt dat verdere stijging meestal niet tegen. Always buy, never sell hoorde ik jaren van de Japanse brokers , het was de opperste wijsheid, onweerlegbaar totdat het ineens voorbij was in 1990. 

Waarom speelt Powell ineens voor de Kerstman? Dat is niet zo duidelijk, maar men verdenkt het Witte Huis ervan om Powell onder druk te zetten om de tsunami aan nieuwe schulden draagbaar te houden (net als de verliezen van de FED voor de belastingbetaler). Ook banken piepen behoorlijk onder de wegebbende zondvloed aan deposito's en de FED moet ondnaks de lagere korte rente toch steeds meer noodverbanden aanleggen (BTFP facilities).

raakt het goede nieuws op nu Powell minstens 3 verlagingen rente in 2024 belooft?

 De FED heeft gesproken: waarschijnlijk gaat de inflatie voldoende dalen om de rente drie keer te verlagen in 2024 (volgens voorspellingen leden FED nu). Het kunnen er meer worden, vooral als de economische voorspellingen te rooskleurig blijken. Gezien de zeer magere verwachtingen van de FED voor nominale groei van het BNP houden ze daar terdege rekening mee.

De voorspellingen van de FED zijn nauwelijks veranderd, maar de toekomst wordt ineens heel anders bekeken.  De markt heeft de FED die richting op geduwd. De lange rente is fors gedaald en de in geprijsde inflatie is eveneens flink gedaald en er zijn nu wel heel veel dalingen van de FED-rente in 2024 in geprijsd.

Het goede nieuws lijkt een beetje op te raken. Men denkt dat de kans op een recessie in de VS in 2024 heel klein is, veel kleiner kan haast niet. De 10-jaars rente in de VS is op stevige weerstand aan het stuiten bij 4%. De in geprijsde inflatieverwachtingen kunnen eveneens moeilijk verder dalen. De olieprijzen lijken sterke steun te vinden op $60- 65 (WTI).

De inflatie gaat verder dalen, maar 2% kerninflatie is nog ver weg in de VS, zeer moeilijk haalbaar in 2024/25, ook al lijkt de inflatie van goederenprijzen voorlopig weg. Nu nog houdt de FED de eindrente op 2,5%, maar de markt ziet 3%. Ik 3-3,5% zonder recessie, omdat de kerninflatie niet onder 2,5% komt door de hogere diensteninflatie.. 

De officiële huurstijging neemt naar ieders verachting (inclusief FED) verder af in 2024, maar gezien de schaarste aan woningen zie ik signalen dat de huurstijging in 2025 weer gaat aantrekken en in 2026 zelfs flink.

De groei van de werkgelegenheid in de VS zwakt zeer langzaam af. Dat helpt groei steeds minder. 

Xi heeft de hoop de grond in geboord dat China enorm gaat stimuleren. Ja, er komt nog wat meer monetaire stimulering en ook de industriële productie moet geholpen worden. Maar nee, geen enorme stimuleringen, want Xi ziet heel goed dat China dan snel grote schuldenproblemen gaat krijgen.

Het goede nieuws qua technologie, AI, lijkt nog niet op, maar de beurzen zijn hier wel erg ver op vooruitgelopen. Ex technologie zijn de koersen van vele aandelen aan de lage kant in mijn ogen, maar er zijn goede redenen waarom dat zo is. Misschien dat de verhalen voor bijvoorbeeld voeding, staples wat zonniger wordt en dat men blij wordt van redelijk veilige dividenden van 4% of meer. 

Wereldhave -8% op aankoop met emissie van winkelcentrum

 Met enige verbazing zag ik de koers van Wereldhave 8% dalen op de aankoop van een prima winkelcentrum van ook ongeveer 8% van de portefeuille. Beleggers waarderen het winkelcentrum kennelijk op 0 euro. Tegenwoordig ben ik particuliere belegger, dus ik kan niet de expertise van de portfoliomanager vastgoed te hulp roepen voor een weloverwogen oordeel. Maar ik heb er uiteraard wel een oordeel over. De aankoop van het winkelcentrum in Hoofddorp was iets aan de prijs, maar grenzend aan een eigen winkelcentrum dat daardoor iets meer waard zal zijn geworden. Het winkelcentrum is gekocht tegen een netto huurrendement waarvan ik vroeger zou watertanden als dat zou zijn voorgesteld in een beleggingscommissie voor een van onze pensioenfondsen en dat alleszins redelijk lijkt bij de weer gedaalde rente en structureel iets hogere inflatie naar mijn verwachting.  

Onroerend goed lag door de sterk gestegen rente erg slecht en kantoren hadden zoals zo vaak extra problemen met leegstand. Onroerend goed aandelen, REITS, hebben het daarom verdrietig slecht gedaan in het afgelopen jaar. Zelfs zorgvastgoed ontkwam niet aan de malaise, zoals ik zelf meemaakte met een plukje Aedifica, gekocht een week voor de emissie. Het doen van een emissie is vaak een ramp voor de aandeelhouder, maar maakt het fonds groter en daarmee het aanzien en het inkomen van de manager groter. Ook bij Wereldhave is er dus een kleine emissie gedaan om de verkoper te kunnen betalen en een minimale verbetering van de balans. Maar Wereldhave noteert tegen een flinke discount. Aandeelhouders dus boos dat er een emissie komt in plaats van dat eigen aandelen worden ingekocht. Dit soort emissies bij een flinke discount omdat de vermogensverhoudingen te slecht zijn geworden (omdat men de slechtere tijden niet zag aankomen)zijn schering en inslag. Zazel op hun pad zou Maarten Toonder van heer Bommel zeggen. In de afgelopen decennia zijn vele vastgoedmaatschappijen bij slechte vastgoedmarkten hierdoor de nodige keren met 70-80% gedaald, waarna ze vaak zeer koopwaardig waren, als ze niet failliet gingen.

Zelf heb ik een plukje Wereldhave gekocht (doe zelf uw onderzoek, dit soort aandelen kan flink verder in koers dalen, het is een populair aandeel bij shorters, maar ik hoop uiteraard van niet). Het nieuwe management heeft goed gesaneerd en lijkt waarde toe te voegen met een nieuwe stijl van management van winkels. Chart technisch lijken REITS uit te breken (naar boven) na een lange daling. Er is voldoende somberheid over winkels en de invloed van verkopen op internet lijkt voldoende te zijn verdisconteerd, waardoor kwaliteitsvastgoed het zou moeten redden als belegging bij niet al te hoge rentes. Het dividend van Wereldhave is hoog en de waarde van de vastgoedportefeuille is weer in een stijgende trend. Als de vorige eigenaar klaar is met de verkoop van het belang in Wereldhave, kan de weg omhoog weer gevonden worden, mits geen nieuwe rampen zoals flink stijgende rente en nieuwe belastingen.

een broodje tevredenheid

 Weer een jaartje ouder en ik ben tevreden, een contente mens zoals ze in de buurt van waar ik opgroeide, vooral in Eersel zeggen. Ik ben gezond voor zo ver ik weet, gebruik  nog geen medicijnen en mijn partner ook niet. Geen financiële zorgen, al wordt mijn aanvullend pensioen in het geheel niet geïndexeerd voor inflatie (foei voor mijn ex-werkgever).  

Het is in lijn met wat Morgan Housel (the Psychology of Money) vertelt. Je moet tevreden zijn met de goede dingen die je overkomen en je niet laten meeslepen in te grote uitgaven, omdat vrienden/ buren/ collega's veel meer geld uitgeven. Spaar genoeg zodat je de vrijheid koopt om te doen wat je eigenlijk wilt (minder werken, een leukere baan die minder verdient en minder stressvol is, eerder met pensioen, dat je het langer financieel uit kan houden als je een eigen zaak begint etc.). Maak je niet druk dat je je eigen geld nog beter had kunnen beleggen, dat je extra hebt afgelost op je hypotheek terwijl de rente laag was etc. Als je het leuk vindt om aandelen van een bedrijf te kopen waarmee je een binding hebt in plaats van een index, dan kan dat een goede reden zijn om er in te beleggen, ook al weet je dat je beter in de marktindex had kunnen beleggen (ook voor fiscale redenen). 

In mijn ogen geld dat ook voor de gemiddelde mens in Nederland. Wat hebben we het gemiddeld goed. De meesten wonen in een huis met overwaarde en een vrij lage hypotheek (vergeleken met huur). Degenen die huren doen dat vaak voor een redelijke huur. Lang niet allemaal, maar toch de grote meerderheid. 

De laagste lonen stijgen de laatste tijd veel harder dan de gemiddelde lonen en de armoede zit, even onderbroken door de hoge inflatie, in een dalende lijn. De lonen stijgen weer harder dan de inflatie. We zijn niet in oorlog zoals Oekraïne en Gaza, Hamas komt niet onze vrouwen verkrachten/ de keel afsnijden.

Maar de verkiezingen in Nederland lieten zien dat er iets grondig mis is volgens bijna iedereen. Te veel gelukszoekers, arbeidsimmigranten die het werk doen wat nodig is en Nederlanders vaak niet meer willen of kunnen en buitenlandse studenten.  We zijn in het verderf gestort door mensen die woke doen en die moeten maar ter plekke dood vallen/ gediscrimineerd worden (milders immers). Moslims moeten gediscrimineerd worden maar nu even niet zo heel erg volgens Geert Milders. Het gaat totaal fout met de zorg en die moet goedkoper gemaakt worden (=geen eigen bijdrage midden- en hoge inkomens, lage inkomens hebben al extra hulp). Boodschappen moeten goedkoper worden via afschaffen van BTW belasting, vooral ook op ongezond voedsel, want iedereen heeft het recht om ongezond te eten. Geen suiker taks. Te bekostigen met kopvoddentaks, lagere uitgaven voor cultuur en vooral klimaat maatregelen, geen steun Oekraïne, geen geld voor immigranten.

Eigenlijk zouden we ons zorgen moeten maken over het klimaat en de verslechtering van onderwijs (de PISA-scores geven een zorgwekkende verslechtering van de leesvaardigheid van 15-jarigen in vooral ook Nederland), maar dat is electoraal verliezend gebleken. Je moet vooral als politicus zeggen dat we er deerniswekkend voor staan en dat dat slechts via extreem ingrijpen ooit weer kan goedkomen. 

Maar nee, zo is het niet. Hier in Nederland hebben we het gemiddeld erg goed, beter dan ooit, een zeer lage werkloosheid, een goed zorgsysteem en relatief hoge welvaart.

positief door modderen

 De beurzen zijn over het algemeen positief gestemd en dat is niet zo'n wonder. De inflatie daalt, zelfs leden van de FED zijn tevreden en zien verdere daling. Ze weerspreken de pessimisten die denken dat de kerninflatie nu tegen een soort muur loopt waardoor die nauwelijks nog kan dalen (waarom anders zet goud een all time high neer, afgezien van de hulp van centrale banken die goud kopen om minder afhankelijk te zijn van de fratsen van het Westen). De markten prijzen daarom steeds fanatieker een daling van de korte rente in. Niet alleen voor Amerika, maar ook bij de ECB, die misschien zelfs eerder moet gaan verlagen vanwege de slechtere economische groei. 

Bij de Bank of England verscheen een studie die suggereert dat de lage rente weer terugkeert op basis van vergrijzing en lage stijging van de productiviteit. 

Door AI zal denk ik de groei van de productiviteit beter zijn dan de BoE veronderstelt. De kennisexplosie van de afgelopen decennia moet nog steeds verwerkt worden in veel nieuwe innovaties. Zoals een professor verzuchtte dat ze zich nu echt oud voelt, toen een student vroeg of hij een artikel mocht aanhalen uit 1993. Dat was immers zo oud en dus gedateerd, daar kon niet veel soeps in staan. Ja, de opgeslagen kennis is sneller dan ooit geëxplodeerd in de afgelopen dertig jaar.

Het gaat weer beter met de winstverwachtingen in de VS na enige neerwaartse bijstellingen. Die winstverwachtingen voor 2023 en 2024 warende afgelopen drie kwartalen verbazend constant. Fundamentalis blog ziet opwaartse bijstellingen op korte termijn, ook voor de verwachte groei van de omzet. 

 Er is misschien te veel optimisme dat Amerika een recessie kan vermijden. Een zware recessie is niet nodig en niet erg waarschijnlijk zonder grote schok. Sinds 2009 groeit de Amerikaanse economie met gemiddeld 2 à 2 1/4% per jaar, je kunt bijna een liniaal leggen langs de trend ex corona. Het is daarom voor de hand liggend om zo'n groei te voorspellen. Recent was de groei wat hoger en dat moet eigenlijk terugbetaald worden met wat minder groei, maar 2024 is een verkiezingsjaar en dan wordt de economie wat extra opgepept. Dit keer wat minder want de republikeinen houden de hand maximaal op de knip.

Het blijft raar dat de Amerikaanse economie niet in een recessie is gekomen na zo'n val van de leading indicators en een omgekeerde rentecurve die aangeeft dat de banken een enorme rem op de kredietverstrekking moeten zetten en daarmee een recessie moeten veroorzaken. This time is different na een grotere monetaire en fiscale stimulering dan ooit om uit de coronacrisis te komen. Daardoor is er nog steeds geld zat. Ondertussen zit de trend van de geldgroei M2 weer op de structureel goed houdbare trend van 6% voor de VS. Geldgroei mag weer wat aantrekken.

China probeert meer te stimuleren en de beurs omhoog te praten. Dit keer gaat dat moeizamer dan anders. Het economische model van enorme bouwproductie, verkoop van land door lokale overheden voor investeringen in infrastructuur en groei van export met enorme investeringen in de industrie heeft enorme averij opgelopen. Monetaire stimulering moet nu voorzichtiger om de schulden niet al te hard op te laten lopen. Xi en zijn economisch apparaat hebben heel goed gezien dat er een enorm schuldenprobleem dreigt.  Het zal uiteindelijk niet lukken om de schuldenproblemen te bezweren, maar het hoeft de komende paar jaar nog niet fout te gaan. Per saldo is een en ander gunstig voor de beurzen op korte termijn.

Technologie en dan vooral de magnificent 7 hebben de beurzen gedragen in 2023. Voor 2024 wordt dat veel moeilijker. Het lijkt erop dat andere, achtergebleven aandelen het goed kunnen gaan doen. Insiders (vooral van de niet magnificent 7) kopen op het ogenblik vrij veel en dat geeft aan dat ze hun bedrijven goedkoop vinden. Half december/ januari laat vaak (niet altijd!) een mooie stijging zien van de aandelen die het hardste zijn afgestraft in het afgelopen jaar. 

overbought maar inflatie, rente en dollar dalen

 De aandelenkoersen zijn wat al te enthousiast gestegen en de rente is wel wat aan de uitbundige kant gedaald, maar er zijn nog steeds goede kansen op verdere stijging van de beurzen na eventueel een korte pauze. De 10/jaars rente in de VS lijkt te dalen naar 4% en dat zet de dollar onder druk. Veel lager lijkt me de rente niet te gaan zo lang de Amerikaanse groei in orde blijft, geen krimp geeft. Jim Bianco waarschuwt dat de groei in de VS boven 2% blijft en de kerninflatie maar heel moeilijk onder 3% kan komen, d.w.z. wees niet al te optimistisch over de rente. Bill Ackman die goed voorspelde dat de 10/jaar rente naar 5% zou gaan, denkt dat de FED de rente al in het eerste kwartaal gaat verlagen van 2024. 

De inflatie daalt nog steeds op vertraagde doorwerking van lagere huren en lagere benzineprijzen uit lagere olieprijzen en minder aanbodproblemen. Die als sneeuw voor de zon weggesmolten aanbodproblemen zouden een van de oorzaken zijn waarom de economische groei beter is blijven liggen dan verwacht. De schade van de hoge rente aan de huizenmarkt valt nog mee, o.a. omdat 40% van de huiseigenaren in de VS geen hypotheek heeft en van de overigen de overgrote meerderheid een langdurig lage hypotheekrente houdt. De sterker dan verwachte groei van het aantal banen blijft de hoofdoorzaak. De groei van het aantal banen zwakt af, maar er lijkt nog geen reden voor ongerustheid op korte termijn (o.a. gezien lage claims voor initial unemployment). de overheidsuitgaven stutten de groei sterker dan normaal buiten een recessieperiode en dat wordt moeilijker in 2024 in de VS en Duitsland, maar in China juist gemakkelijker zo lang de dollar niet al te sterk is.  

De koperprijzen stijgen weer, de staalprijzen zijn sterker dan ik dacht. De goudprijs lijkt nu ook in dollars een all time high te gaan zetten. De olieprijs heeft hinder van de stijgende olieproductie in de VS en straks ook Rusland. Saoedi-Arabië kan daarom maar moeilijk medestanders vinden om de olieproductie te verlagen. 

Volgens onze analyse van de machten wordt de factor arbeid sterker en gaat de overheid meer met geld sproeien. Dit gaat ten koste van het bedrijfsleven en individualisme (het neoliberale kapitalistische denken wordt steeds meer verafschuwd). Trickle down economie in de vuilnisbak na het debacle van Liz Truss en nu ook volgens o.a. Biden. Dit betekent meer inflatie en waarschijnlijk ook minder economische groei en wie weet minder inkomensongelijkheid als de inflatie niet te hoog wordt. Protectionisme is electoraal interessant. Meer deglobalisering dus en meer inflatie op lange termijn.

Ook in Nederland zagen we de ruk naar populisme, zoals we al eerder zagen in het VK en bij Trump. De onvrede van de kiezers, iets universeels onder de Westerse kiezer, uit zich in meer discriminatie via stoppen immigratie, de islam en bestrijden van woke doen. Meer geld voor de arme kiezer en het niet weggooien aan klimaat, ontwikkelingshulp, cultuur, Oekraïne. Weg met buitenlandse studenten en zelfs kennisimmigranten.

Lange termijn

Een en ander remt de innovaties, maar gezien de vloedgolf aan nieuwe innovaties via AI, hoeft dit de productiviteitsgroei niet erg te remmen. Voor China ligt een en ander moeilijker, daar is een ongekend snelle vergrijzing gaande en enorme rem op een te machtig wordend bedrijfsleven. Het aantal academici stijgt met sprongen, er is veel gespaard in China en China heeft een voorsprong in effectief investeren in de industrie. Het kan daarom nog meevallen, maar structureel zijn de problemen monsterachtig groot. De bouw en wat daar mee samenhangt moet halveren als aandeel in het BNP en dat gaat niet zonder een klap aan de Chinese economie en daarmee straks ook aan de wereldeconomie (het chaotisch neergangscenario dreigt over enkele jaren hierdoor). 

Er is nog hoop dat AI de groei gaat remmen. Hiertegenover staat de vrees dat AI te hard gaat en de wereld gaat overnemen. AGI. Dat kan heel plotseling gaan. De wereld is dan in oorlog met de dan alwetende, snel lerende en handelende AI. Enorme elektromagnetische golven of iets dergelijks moeten dan het gevaar keren, maar wel tegen een enorme prijs. In de Science Fiction verhalen neemt een set computers de macht over en bepaalt het nieuwe doel van de wereld: het maken van zo veel mogelijk paperclips (of iets anders zoals het installeren van zo veel mogelijk programma's van Microsoft bijvoorbeeld). Of het dan nog wenselijk is dat er mensen zijn of dieren is maar de vraag. Die computers denken dan niet zoals Wilders van minder Marokkanen maar minder mensen. 

Geert Milders wint als nieuwe moeder Teresa vermomd

 De mildere toon van Wilders maakte hem tot Geert Milders en dat heeft een eclatante verkiezingsoverwinning opgeleverd. Nederland is door de mand gevallen als tolerant land. Ikke, ikke en de rest kan stikken. Het verkiezingsprogramma zal alleen maar op punt van immigratie worden uitgevoerd, zo belooft Milders. Als een soort moeder Teresa gaat hij premier worden voor Nederland. Eigen Volk eerst, immigranten van de river into the sea. Eigen volk voorrang bij huisvesting, d.w.z. vluchtelingen in tentenkampen (moeder Teresa draait zich om in haar graf). Ontwikkelingshulp afschaffen (moeder Teresa draait zich opnieuw om in haar graf). Cultuur niet meer subsidiëren en vooral geen cent naar de Publieke Omroep (luid applaus vanuit autoritaire regimes). Geen geld voor klimaatbeleid. Geen hulp voor Oekraïne, we houden onze F-16's zelf  (oneindige lof voor Milders op de Russische tv). Geen steun voor Palestina maar ambassade van Tel Aviv naar Jerusalem. Koran verbieden heeft niet meer hoge prioritiet en moskeeën sluiten ook niet. Maar moslims en immigranten zijn toch een beetje extra B-burgers geworden en niet witte mensen moeten zich schamen als ze sociale huurwoningen bezet houden. geen Nexit, want aan het VK zie je dat dan de immigratie kan verdubbelen. Geen gulden terug. 

Minder immigratie, meer geld voor zorg (applaus van moeder Teresa denk ik)  en lagere BTW om de boodschappen en het gas goedkoper te maken. Kolencentrales weer open en zo krijgen we weer een lagere elektriciteitsprijs. Het mes in buitenlandse studenten, buitenlandse kenniswerkers en  buitenlanders voor slachterijen (misschien krijgt dit wel de goedkeuring van moeder Teresa vanwege de slechte arbeidsomstandigheden en reductie van vleesconsumptie). Minder geld voor onderwijs (er stemmen relatief meer domme mensen op populisten en het is erg duur). 

In enkele stappen werd de PVV salonfähig. Eerst zette Yesilgöz de deur naar de PVV wagenwijd open. Immigratie stoppen, hoe moeilijk dat ook is bij oorlog en onderdrukking, had de eerste prioriteit. Europese immigranten/ buitenlandse studenten moeten ook weg, al kan dat niet in Europees verband. Daarna lieten de publieke omroepen volop ruzie maken over immigratie, want populistische standpunten trekken meer kijkers dan saaie gematigde standpunten. En op het laatst riepen de omroepen vooral op om strategisch te gaan stemmen, d.w.z. als ze immigratie belangrijk vonden, dan moeten ze niet op de VVD stemmen en ontstaat het nep parlement zoals Wilders dat ooit  zei. Niet stemmen op het immigratiesurrogaat van de VVD maar op de enige partij die dit echt geloofwaardig in het vaandel heeft staan.

Ik was helemaal niet verbaasd over de grote overwinning van de PVV. Wel ben ik verbaasd over hoe snel alle standpunten van de PVV worden goed gepraat. Ja natuurlijk moet je immigranten maximaal weren, whatever it takes, zachte heelmeesters maken stinkende wonden.. Weg met die immigranten uit sociale huurwoningen (ook al zitten hier maar weinig vluchtelingen in). Er zijn toch wel erg veel misdadigers met een kleurtje. Wat is het fijn dat je dit nu ineens allemaal mag zeggen. Zwarte Piet weer terug. Excuses intrekken over slavernij, want dat kost geld. Je zult toch maar in een wijk wonen met veel kut-Marokkanen. We zijn ineens door de mand gevallen als landje met alleen maar rotzakken.

Bij de SP kunnen ze zich wel voor de kop slaan: ze hadden gewoon moeten zeggen dat ze alle immigranten met harde hand wilden uitzetten  en dan hadden ze 40 zetels gekregen in plaats van 5.

Praktisch wordt het voor Wilders erg moeilijk om te regeren. Hij heeft te veel jaknikkers met onduidelijke kwaliteiten om zich heen, want hij heeft in zijn partij als enig lid werkelijk alles te zeggen. Hij moet bijna al zijn standpunten inslikken om te voorkomen dat zijn kabinet valt. En daar is hij buitengewoon slecht in.  De eventueel andere coalitiepartijen in de regering VVD en NSC hebben buitengewoon slechte ervaringen met Wilders en zullen weinig tolerantie hebben met zijn standpunten. 

de stemming op de beurzen verbetert

 De economische groei is zwak in Europa, de VS en (naar hun maatstaven) China. Toch is die groei nog steeds beter dan de leading indicators aangaven of het lage consumentenvertrouwen of de problemen op de huizenmarkt. De arbeidsmarkt blijft sterker dan verwacht volgens consensus, al is dat nu ook steeds meer de verachting. Vergrijzing en weinig immigratie en toch is er een sterke groei van de Amerikaanse arbeidsmarkt. De situatie op de arbeidsmarkt wordt heel langzaam zwakker, maar bijna niemand maakt zich zorgen over de oplopende werkloosheid, nu die zo laag is en lijkt te blijven. Het tart allemaal de oude wijsheden over de Amerikaanse economie die ik geleerd heb: als de werkloosheid met 0,5% gestegen is (zoals nu), dan was er altijd (het begin van) een recessie. Na zo'n langdurige grote daling van de leading indicators als we nu gezien hebben zat men altijd in een recessie. Een omgekeerde rentestructuur leidt binnen een á anderhalf jaar tot een recessie. Een neergaande huizenmarkt was een onfeilbare indicatie voor een nakende recessie. This time is different (tot nu toe).

Er is nieuw optimisme vanwege een zo langzaam aan rotsvast geloof (ook bij mij) dat de FED klaar is met het verhogen van de rente en ergens in 2024 begint met verlagen. De inflatie daalt nog steeds meevallend mooi en ongeveer zoals de normale leading indicators voor inflatie aangeven. Minder inflatie vanuit de huizenmarkt, bedrijven (arm Walmart, Ahold, Unilever o.a.) hebben minder pricing power (d.w.z. meer zwakte op arbeidsmarkt, want men moet de marge herstellen via kostenbesparing op o.a. arbeid), goederenprijzen stijgen net als altijd nauwelijks of dalen zelfs, de medische kosten stijgen nog niet (deze meevaller zal waarschijnlijk langzaam wegvallen komend jaar in de VS), de olieprijzen dalen weer inclusief de benzineprijs. Loonstijging is gemiddeld matig in de VS.

In reële termen helpt de lagere inflatie de consumptie, maar deze is voorlopig toch zwakker dan normaal. Dat is genoeg voor de verwachting van een milder monetair beleid van de FED en een wat zwakkere dollar. Dat is prachtig voor China dat minder dan normaal monetair kon stimuleren, omdat de yuan te zwak was. We zien nu daarom wat enthousiastere monetaire stimulering in China. Ook in Europa en andere gebieden haalt men opgelucht adem.

De wat zwakkere verwachte economische groei zet de winstvoorspellingen in de VS flink onder druk. Over het derde kwartaal vielen de winsten iets meer dan normaal mee, maar door de guidance zij de analisten toch en masse het mes aan het zetten in de winstprognose voor komend jaar. Misschien meer dan nodig is. 

Het klinkt een beetje Goldilocks. Het gaat niet te goed om de centrale banken op tilt te jagen, er is weer reële stijging van de lonen, de winstmarges zijn hoog en dat houdt een afzwakking van de investeringsgroei beperkt. Schaarste op de huizenmarkt houdt de huizenprijzen op peil ondanks de hoge hypotheekrente en overdreven dure huizenprijzen. De rente op obligaties is weer hoog genoeg dat je als spaarder/ verzekeraar/ pensioenfonds denkt dat je geld bij belegging in obligaties niet helemaal is weggegooid.

Er stroomt weer veel geld naar aandelen, de nodige short positie moeten gesloten worden. Het voelt allemaal vreemd aan bij zo veel ellende in Gaza, Oekraïne en diverse andere gebieden waar de wereld weinig aandacht aan schenkt zoals Soedan bijvoorbeeld. Dat kan nog even doorzetten, maar de nodige beurslievelingen zijn erg prijzig geworden. Gelukkig lijken een heleboel andere aandelen redelijk tot gunstig geprijsd. In ongeveer december begint men gewoonlijk de te veel afgestrafte aandelen weer op te rapen (een gevaarlijke bezigheid, maar het is kansrijk).

     

macro VS verzwakt overtuigend, rente omlaag en beurs omhoog

 Vorige week waren de techneuten nog erg benauwd over het koersverloop van de S&P500, maar ineens zien ze het licht. Allerlei weinig bekende breedte signalen gingen op groen en dat betekende in het verleden zeer vaak stijging van de aandelenkoersen op korte en middellange termijn. De graadmeter voor de volatiliteit, de VIX, daalde behoorlijk.

Men vatte moed uit de persconferentie van Powell na het besluit van de FED om niets te doen. Alom ging men geloven dat de FED klaar was met het verhogen van de rente en dus over enige tijd de rente gaat verlagen. Powell zei dat hij niet uitsloot dat de rente verhoogd moest worden, maar was duidelijk benauwd dat de FED de economie te veel schade had aangedaan.

Afgelopen vrijdag kwam er nieuwe bevestiging van de zwakte van de economie van de VS: het banenrapport viel  flink tegen, vooral door neerwaartse herzieningen, oplopende werkloosheid en vooral banengroei bij deeltijdwerkers, mensen met meer banen. Men gaat de groeivoorspellingen voor het vierde kwartaal verlagen, terwijl we zo gewend waren aan opwaartse bijstellingen van de verwachte groei. 1% groei lijkt al heel wat voor het vierde kwartaal. Inflatie gaat waarschijnlijk wat verder dalen.

Een en ander leidde tot flink lagere lange rentes, lagere olieprijzen en druk op de dollar (versus de euro niet zo duidelijk, want Europa is bezig met een tot nog toe lichte recessie). En duidelijk hogere koersen, zoals het seizoenpatroon in het jaar voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen aangeeft.

Kennelijk, als dat doorzet, wordt de huidige rally wat breder dan we gezien hebben eerder dit jaar. Heel wat aandelen zijn goedkoop geworden, terwijl de winstontwikkeling nog acceptabel lijkt. Na een niet al te lange periode van lager dan normale groei/ lichte recessie zou er dan meer winstherstel kunnen komen. Misschien wel minder dan we gewend zijn, omdat er zo links en rechts wat minder pricing power lijkt te zijn (wat weer goed is voor lagere inflatie en hogere productiviteitstijging). De factor arbeid staat structureel sterker, dat zet wel enige druk op de winstmarges (die voorlopig nog wel hoog lijken te blijven).

De vreselijke oorlog in Gaza houdt de stemming somber en doet bitcoins en goud goed. Misschien dat de Amerikaanse overheid straks op slot gaat, want de nieuwe speaker of the house is extreem genoeg om dat eens lekker uit de hand te laten lopen. Prima allemaal voor Poetin, want zo krijgt Oekraïne veel minder steun. In Europa is men ook minder toeschietelijk.   

gaat de S&P500 onder de 4100

 Volgens de chartisten mocht de S&P500 niet onder de 4200 komen en als dat toch zou gebeuren dan zou 4100 een nieuwe steun worden. Dat is een broos verhaal, maar het kan uitkomen. Men maakt zich nu meer druk over verzwakking van de economische groei en de stortvloed aan nieuwe Amerikaanse staatsobligaties (Treasury's). Men is nu banger voor te veel nieuwe staatsobligaties dan voor nieuwe renteverhogingen van de FED. De Amerikaanse economie groeide $414 biljoen, maar daar was wel een extra schuldenopbouw van $1300 biljoen voor nodig. Kniertje zou zeggen dat de groei duur betaald wordt.

Die angst voor een stortvloed aan nieuwe staatsobligaties komt ook door deglobalisatie waardoor het buitenland minder zit te springen om nieuwe Amerikaanse staatsobligaties te kopen. Toch betekent dit geen hogere rente want bedrijven krijgen en willen veel minder nieuw veel te duur krediet (kleine bedrijven moeten tegen 10% lenen) en de particulier loopt niet meer warm om een hypotheek aan te vragen tegen 8%+ om een huis te kopen. Dat heeft de FED prima in de smiezen en zij zitten al klaar om te gaan verruimen. Dat gaan ze volgende week natuurlijk nog niet zeggen, maar als het inderdaad klopt dat de groei behoorlijk gaat afzwakken, dan is er ruimte voor versoepeling van het monetaire beleid. Xi ging al naar de PBoC om ze daar aan het verstand te brengen dat ze echt meer met geld moeten gaan smijten. In de VS moet dat iets subtieler, maar mevrouw Yellen zal de FED duidelijk gaan indoctrineren dat al die nieuwe staatsleningen voor een deel door de FED gekocht moet worden, anders worden de verliezen van de FED en de banken te groot. En de belastingbetaler zit niet te wachten op het aanzuiveren van een eindeloze reeks grote verliezen van de FED.  Dat was de hoofdreden waarom iedereen tot twee jaar terug dacht dat de rente nooit meer veel omhoog kon, maar het gebeurde toch vanwege de uit de hand lopende inflatie die men te laat ging bestrijden. Nu is het inflatieverhaal weer prima voorlopig (maar bij krachtige groei dreigt er weer te veel inflatie tenzij alles door AI wordt opgelost). 

De winstcijfers over het derde kwartaal verrassen iets meer positief dan normaal, maar gecorrigeerd voor hogere economische groei dan verwacht, toch niet echt halleluja. De guidance is daarom tegenvallend, het is voor het bedrijfsleven duidelijk dat de komende een, twee kwartalen minder mooi gaan worden. 

Ik hoor allemaal geluiden dat de 60/40 beleggingsportefeuille aan iets nieuws toe is. Dat had men twee jaar geleden moeten roepen, nu geloof ik dat bij een terugslag van aandelen de rente behoorlijk kan dalen (want even geen inflatieprobleem) . Men roept om een plekje voor bitcoins en goud. De BRIC's kunnen geen gezamenlijke munt maken, maar wel besluiten om meer valutareserves in goud aan te houden, bitcoins is voorlopig te blits en gevoelig voor succesvolle introductie van een digitale echte munt van grote centrale banken.  

rente lijkt te toppen ondanks hoge groei VS

 Groei van 4,9% in het derde kwartaal in de VS bij meer inflatie. Dat klinkt als ingrediënten voor een hogere rente, maar de markt ziet andere zaken. Bill Ackman waarschuwde al: wedden opeen hogere rente wordt te riskant. Want er is te veel risico in de wereld en de groei gaat tegenvallen. En dat is de waarschuwing bij het derde kwartaal: te veel kwam door groei voorraden en een hoge groei van de consumptie bij 1% daling van het reële beschikbare inkomen.

In Europa gaat het slechter, maar de ECB kan nog niet gaan verlagen, want de inflatie en de groei zijn nog niet laag genoeg. 

China stimuleert veel minder dan bij vorige terugslagen in de groei, want het is te gevaarlijk. De schulden lopen te veel op en resulteren in te weinig nieuwe groei. Er is een ongezonde kapitaaluitstroom die groter is dan het overschot op de lopende rekening, wat leidt tot een zwakke yuan. De banken die op een na allemaal eigenlijk in handen van de overheid zijn lopen te erg aan tegen slechte schulden vanwege de slechte vastgoedmarkt en minder goede financiën van de lokale overheden.

Het optimisme van chartisten dat in het vierde kwartaal de koersen alleen maar omhoog kunnen gaan vanwege het te grote pessimisme is aan het tanen. Goede winstcijfers maar toch dalende koersen hierop. Want onzekere vooruitzichten. De magnificent seven is toe aan wat meer koerscorrectie. En zo komen de indices onder het 40 weeks gemiddelde en de beleggingswijsheid is nu eenmaal: er gebeuren geen goede dingen onder het 40 weeks gemiddelde. Te weinig aandelen gaan de goede kant op. Dat wijst op wat daling van de koersen, maar bij een S&P500 van 4100 en schoorvoetend dalende lange rentes kan leiden tot weer een herstel van de aandelenkoersen. We zullen zien. Beurzen doen vaak heel anders dan wat je denkt, vooral als er grote consensus is. Je moet nederig blijven en je realiseren dat je het vaak fout hebt.  

Palestina, eerste en tweede wereldoorlog

 Bij het Palestinaconflict halen we vooral de Tweede Wereldoorlog erbij met de Holocaust. Door die misdaad tegen de mensheid na eeuwen van ernstig antisemitisme verdient Israël een eigen plek. De oude plek toen het verdreven werd door de opkomst van de islam. Daarna volgde een diaspora en overal werden de Joden uitgekotst, ze kregen overal de schuld van, het waren ideale zondebokken. Die oude plek was natuurlijk vele eeuwen bewoond door voornamelijk niet-Joden. De koloniale macht Engeland gaf Iraël een eigen staat, gesanctioneerd door de Verenigde Naties. 

Dat was veroorzaakt door de Eerste wereldoorlog waardoor het Ottomaanse Rijk uiten viel en de koloniale machten Engeland en Frankrijk de buit in het Midden-Oosten verdeelden. Dat gebeurde door de bureaucratie in Engeland en Frankrijk en zo ontstonden er nieuwe laden die twijfelachtige gronden werden gevormd. De grenzen die toen getrokken zijn bestaan echter nog steeds. Het waren eigenlijk geen echte natie staten, maar door de oorlog met Israël is er wel nationalisme ontstaan. De verdeling van het Midden-Oosten had heel anders kunnen gaan. Er had een Arabische natie kunnen ontstaan onder koning Hoessein. Maar dat gebeurde niet. De Levant gedachte had de overhand en de buit kon niet aan één koloniale macht worden toegewezen. Zo kwam er plaats voor Libanon en Palestina.  Syrië vindt eigenlijk dat Palestina, Jordanië en Libanon bij Syrië horen. Dat beïnvloed hun kijk op Palestina, het zou eigenlijk bij hun moeten horen, maar ze weten dat dit onhaalbaar is geworden. .Syrië had de pan Arabische gedacht voor ogen toen ze met Egypte en Jemen de Verenigde Arabische republiek vormden onder Nasser. Dat ging maar kort goed, zonder Nasser werd het te moeilijk om een Verenigd seculier Arabië op te bouwen. Exit Egypte uit het Midden-Oosten en intree van diverse groepen van de islam op het politieke toneel.

In 1947 vluchten veel joden naar Palestina en ineens na veel vechten kwam er de staat Israël met een sterk leger. .Enorme hoeveelheden Palestijnen werden verdreven. Het werden vluchtelingen die door de buurstaten werden uitgekotst. Ze kregen niet de nationaliteit van Libanon of Jordanië of Egypte of Syrië. Ze hadden natuurlijk al lang een permanente huisvesting moeten hebben. Maar ze werden te talrijk. Ze zouden de meerderheid vormen in Jordanië en dat wil Jordanië voorkomen (ze hebben slechte herinneringen aan die vluchtelingen, o.a. de moord op hun koning). Idem voor Libanon , waar ze de oorspronkelijke bevolking zouden wegdrukken. In Egypte zijn ze ook niet welkom, de grens met Gaza is al jaren hermetisch dicht  o.a. vanwege angst voor Hamas. Niemand wil zo'n terreurgroep binnen de grenzen. Een en ander heeft tot gevolg gehad dat de Palestijnen al decennia verschrikkelijk behandeld worden. Israël zou dat eigenlijk moeten herkennen,  Er is een staat Palestina noodzakelijk. Die is overigens al diverse keren aangeboden met een te klein oppervlak. Bij elk aanbod werd het oppervlak kleiner. De realiteit is dat ze toch een staat op een te klein oppervlak moeten gaan accepteren. Israël kan niet weg en blijft dus. Die realiteit moet aanvaard worden en Palestijnse vluchtelingen moeten niet misbruikt worden door diverse landen om druk op Israël uit te voeren. Er zijn te veel Palestijnen voor dat kleine oppervlak. Er moet een oplossing komen voor al die vluchtelingen.

het rommelt, maar aandelenbeurzen niet in mineur

 Weer zo´n kansloze rebellie tegen een veel sterkere macht. Na de Wagner groep nu Hamas. Enorme terreur die nog veel zwaarder wordt terugbetaald. Iran probeert Hamas te versterken maar Israël bombardeert de vliegvelden van Aleppo en Damascus. Antisemitisme viert weer hoogtij, terwijl ik dacht dat er wat meer sympathie voor Joden zou ontstaan door de terreuraanslagen. Rampspoed voor Gaza en Israël. Er is een Palestijnse staat nodig(misschien twee), wel veel kleiner dan de Palestijnen rechtvaardig vinden. Olie- en gasprijzen omhoog, maar niet zo veel als gevreesd (totdat Iran er wel in slaagt de oorlog uit te breiden).. Het Palestijnse probleem lijkt voorlopig nog steeds onoplosbaar. Egypte wil Gaza niet helpen. Iedereen is bang voor een stortvloed aan vluchtelingen met Hamas terroristen ertussen.

Rampzalig allemaal, maar niet zo zeer voor de beurzen (net als Oekraïne). Dramatische rentebewegingen verstoren de beurzen nog steeds niet zo erg. De 30-jaar rente in de VS liet afgelopen week uitzonderlijk grote dagelijkse fluctuaties zien. De FED ( de lange rente zorgt voor extra verkrapping en we hebben al veel gedaan om de obligatiebeleggers het leven zuur te maken) en minder vertrouwen lieten de rente dalen, maar de angst voor meer duratie kopen is nog erg groot. Hedge funds blijven maar verder record short obligaties.. Dat stemt hoopvol voor een lagere rente. Er is veel somberheid ingeprijsd. De korte rente blijft volgens de obligatiekoersen boven 3% in de Eurozone en boven 4% in de VS en dat terwijl de alom gepreekte eindrente toch iets als 2% in de EU en 2,5% in de VS zou zijn. Een flinke recessie zou de rente wel lager krijgen, maar dat is uit de verwachtingen gelopen (maar kan nog steeds, al is het gevaar op een diepe recessie kleiner dan het gevaar van langdurig lage groei). De hypotheekmarkt in de VS signaleert dat men helemaal niet in zo'n lange periode met hoge rente gelooft: men vindt een record opslag nodig op de lange rente vanwege de vervroegde aflossingsmogelijkheden die er kennelijk naar de volle overtuiging van de hypotheekmarkt gaan komen.

Het winstseizoen over het derde kwartaal is losgebarsten en men is hierover hoopvol gestemd en de eerste cijfers waren geen teleurstelling bij die hooggestemde verwachtingen.  Samen met enige bullish flattening van de rentecurve houdt dit de beren voorlopig nog koest. Techneuten zien allemaal roze wolken voor het koersverloop in het vierde kwartaal. De steunlijnen houden voorlopig (o wee als ze onverwachts toch gebroken worden). Men ziet positieve theekopjes formaties (o wee als de oortjes breken). Het vierde kwartaal in het jaar voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen is gemiddeld sterk. De nieuwe speaker van het huis in de VS is er alles aan gelegen om via extreme maatregelen de republikeinse agenda van minder overheidsuitgaven door te voeren en Jordan (? nieuwe speaker) is het helemaal eens dat de domme kiezer maar eens moet voelen wat het overmatig spilzieke beleid van de democraten veroorzaakt aan noodzakelijke ingrepen. Geen geld voor Oekraïne en Israël volgens Trump die beledigd is door Netanyahu. Anti Israël is een nieuwe startegie van extreem rechts.

waarom is de rente zo hard gestegen

 Het is moeilijk uit te leggen waarom de lange rente de afgelopen weken en maanden zo hard steeg. De inflatieverwachtingen zijn nauwelijks veranderd en de voorspellingen voor (nominale) economische groei zijn maar weinig omhoog.

De FED roept higher for longer, maar dat roepen ze al een hele tijd. Het begrotingstekort van o.a. de VS loopt al jaren uit de hand. QT, quantitative tightening, is ook al tijden gaande.

Ik schrijf het vooral toe aan meer geloof in een soft landing omdat de rentestijgingen verrassend weinig pijn hebben gedaan. Huishoudens en bedrijven lijken zelfs netto te profiteren van die hogere rente.

De koerspatronen en beleggingsstromen veroorzaken een sterk opwaarts momentum van de rente. Dat is geaccelereerd en dat betekent dat het niet lang kan aanhouden. Een soort 1987 verhaal voor obligaties is helaas niet volstrekt denkbeeldig. Maar, er is nu tot 2027 een hogere FED rente ingeprijsd dan 4%. Dat lijkt meer dan genoeg.

Alom wordt de rentestijging toegeschreven aan hogere termijnpremies, meer beloning voor het risico van een hogere duratie. Maar waarom dat nu juist gebeurt, is nog niet zo duidelijk.

Ja, er is een sterk toegenomen geloof in hogere inflatie door hogere loonstijging, machtigere vakbonden, inflatoir overheidsbeleid en minder investeringen in fossiele energie.

Ja, QT zorgt voor een overschot aan obligaties 

En nee, de rentestijging komt iet door ongekende verkopen van China van Amerikaanse obligaties. Landen met een groot overschot op hun lopende rekening zoals China kunnen niet  (met geen mogelijkheid) voorkomen dat ze assets van de tekortlanden moeten kopen. Als de voorkeur naar steeds meer andere assets dan obligaties uitgaat, dan kan de rente stijgen. Maar dat lijkt beslist niet het geval. De dollar stijgt zelfs omdat er nog meer vraag is naar Amerikaanse assets dan het tekort op de lopende rekening van de VS. . 

D.w.z. meer geloof dat een hogere rente niet zo schadelijk is samen met technische factoren.

Inflatie nu of van de afgelopen tien jaar zegt niets over inflatie in de komende tien jaar (correlatie 0,02)

De lange rente van nu hangt wel sterk samen met de inflatie van de afgelopen tien jaar (correlatie ongeveer 0,7) en hogere rente signaleert hogere inflatie, het verband is niet zo sterk (correlatie ongeveer 0,25-0,30). [cijfers van Shiller].

Er is wel een geloof ontstaan dat als de lange rente wat gaat dalen dat men dan de schulden gaat consolideren: bedrijven richting langere leningen en huishoudens naar hypotheken met lange rentevastheid. Alom verwacht men dan een grote vraag naar leningen. Dit zou de groei wel snel aanjagen, in tegenstelling tot de langzame vertraging van de groei door de stijgende rente.

Al met al vind ik een 10 jaar rente van 5% in de VS veel te hoog gezien het verbeterde inflatieverhaal, de krimp van M2, de afzwakkende economische groei. De FED hoort klaar te zijn met het verhogen van de rente (misschien nog één keer) en moet gaan communiceren dat ze de rente langzaam gaan verlagen en QT gaan stoppen (op straffe van ontslag door de president, vooral bij Trump). De FED denkt nu aan een eindrente van 2,5%. Dat lijkt me te weinig, gebeurt alleen bij te lage groei en inflatie, maar een gemiddelde korte rente van 3-3,5% in normale tijden lijkt goed mogelijk. En daarbij hoort een lange rente van ongeveer 4%, lager als de economie weer monetair gestimuleerd moet worden in 2024 en 2025. 

 

soft recession in plaats van soft landing: rente te hoog

 De grondstoffenmarkt geeft een signaal dat de economie snel zwakker wordt: de olieprijs krijgt klappen, omdat er ineens minder benzine etc. wordt verbruikt. De koperprijs daalt. Credit spreads lijken op te lopen. Aandelen met veel korte schulden dalen voortvarend. De rentecurve wordt minder invers en dan hoort de (hopelijk soft) recession snel te komen.

De rente is te veel opgelopen

 

Te snel en dat schreeuwt om enig herstel.

Het geloof in nog veel verder stijgende rente is snel opgekomen. Overheden met onbetaalbare rentelasten, daar moet wat aan gedaan worden. Dat dacht men al bij een lange rente van 2% en nu ineens veel minder. Maar straks gaan centrale banken weer door de bocht en financieren ze de te grote begrotingstekorten weer, net zoals de Bank of Japan nog steeds wanhopig aan het doen is.

terug naar de Italiaanse Riviera

 Mijn eerste vakantie naar het zonnige zuiden was in 1959. Dat was een hele onderneming, want van alles werd van huis meegenomen. In drie dagen reed mijn vader naar Imperia. 50 km per uur was al een mooi gemiddelde, want je moest dwars door elke stad en dorp rijden en daarom had je drie dagen nodig. De derde dag werd het ineens mooi weer. Bij de grens bij Ventimiglia raakten vele auto's oververhit bij het lange wachten. We gingen naar het strand in San Remo en dat betekende vaak lang wachten bij de spoorwegovergang. Nu is het spoor verplaatst en dwaal je een kilometer door de gangen van het nieuwe station om het perron te bereiken.  Ik herinnerde me dat ik 100 lire kreeg om een ijsje te kopen, maar dat lukte niet. De afzetters moesten 120 lire hebben en sindsdien is Italië in mijn gedachten erg duur. Later zag ik dat je voor het bestek moest betalen, het brood, water, 12% bediening enzovoort. Ik at voor de eerste keer spaghetti en dat terwijl op het buurtafeltje een kreeft levend in kokend water werd gegooid. Dat was een enorm gekrijs voordat finis vitae intrad. In 1959 was de zomer erg mooi in Nederland en daarna probeerde mijn vader ons weer uit in Katwijk. Na twee verregende koude jaren was hij daarvan genezen en werd steeds het zonnige zuiden opgezocht. 

Deze keer was Italië niet meer zo veel duurder dan Nederland, het weer was prachtig en in Italië is veel te zien. In Ventimiglia was veel meer te zien dan een moeizame grensovergang, terwijl het een goede uitvalsbasis is voor Monaco en Menton. Genua heeft grandeur. La Spezia als uitgangsbasis voor Cinque Terre, de vijf leuke dorpjes. Na een uitputtende wandeling Vernazza bereikt vanuit het laatste dorpje. Puf puf door al dat geklim, maar de moeite waard.

Italiaanse restaurants zijn daar teleurstellend vaak slechte pizzeria's geworden. Fish and chips, alles gefrituurd en dikke pizza's. Groente was schaars. Er waren natuurlijk nog steeds wel goede Italiaanse restaurants, maar op Sicilië bijvoorbeeld had ik beter gegeten.   

optimisme voor vierde kwartaal groeit

 De lange rente lijkt te gaan dalen, er wordt zelfs een lagere eindrente ingeprijsd. We zijn toe aan een bull flattener. Het inflatienieuws lijkt wat beter te worden dan de FED aangaf. Powell lijkt de rente niet verder te willen verhogen, ook al weet hij dat dit "not done" is in een verkiezingsjaar en het dus straks zijn voorlopig laatste kans is. De Amerikaanse overheid mag nog even langer spilziek zijn. Economische groei in het derde kwartaal valt weer eens mee in de VS. En de winsten  dan kennelijk ook. Chartisten zien de steunlijnen houden  ( o wee als dat niet zo is, dan zitten beurslievelingen als ASML snel onder 500). Het lijkt weer wat beter te gaan met China, al gaat alles beslist nog niet naar wens in dat industriële power house. In het vierde kwartaal in het jaar voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen hoort de beurs netjes te stijgen. Er is weer voldoende angst op de beurzen en ex magnificent seven zijn toch heel wat aandelen toe aan betere tijden. 

De wall of worry is bijzonder hoog en er kan van alles misgaan. Poetin ziet tot zijn genoegen de politieke steun voor Oekraïne een enorme dauw krijgen, al lijkt de VS toch nog wel wapens te blijven zenden. Republikeinse winst bij de verkiezingen zal Poetin flink helpen. Hij hoeft overigens de oorlog niet te winnen, een permanente noodtoestand vanwege de oorlog komt hem goed uit, hij hoeft zich niet te haasten, hoeft geen nieuwe onbezonnen dingen te doen.

De credit spreads blijven maar laag en zenden het signaal uit van een gezonde economie. Nieuwe hypotheken zijn duur, maar de oude heerlijk laag. Productieve investeringen buiten de vastgoedsector hebben een flinke fiscale rugwind gekregen van Biden c.s. 

Voedselprijzen lijken te gaan dalen en de olieprijs lijkt even wel hoog genoeg.

Waar het herstel van de groei vandaan moet komen zonder fiscale en monetaire steun is onduidelijk, maar de recessieve krachten lijken een beetje uitgeput te raken onder druk van hoge loonstijgingen bij dalende inflatie.

Dat is allemaal geen enkele garantie om een vermaledijde schok te voorkomen, maar grote schokken komen gelukkig niet vaak voor.  

alles is duur

 

Tot op heden is er dit jaar veel overeenkomst met de koersontwikkeling van de S&P500 met die in 1987. Net als toen steeg de rente fors, maar de beurs bleef maar stijgen (de winstverachtingen stegen hard in 1987). Zo'n enorme klap naar beneden is nu gelukkig niet zo waarschijnlijk, omdat we geleerd hebben van 1987. Een verdere correctie kan natuurlijk altijd. Diverse chartisten ontwaren een head and shoulders patroon, maar twijfelen, omdat de tweede schouder veel groter is dan de eerste.

Veel chartisten houden vast aan het patroon van een pre-election year, het jaar van voor de presidentsverkiezingen in de VS. Tot op heden gaat dat nogal precies als normaal. Als augustus en september dalen, dan was het vierde kwartaal vrijwel altijd positief.

De vaste overtuiging dat je lange obligaties moet kopen is flink afgebrokkeld. Het overoptimisme is weg, maar het lijkt erop dat je nog wat geduld moet hebben. De termijnpremie, de risicobeloning voor het nemen van duratie risico, is nog steeds te laag en kan nog 0,5 tot 1% stijgen voor 10 jaars obligaties. Obligaties zijn nog steeds duur als je gelooft in het higher for longer verhaal van de FED en je denkt dat de normale termijnpremie uit het verleden terugkomt. De leading indicators geven aan dat er een recessie aankomt in de VS en weer is begonnen in Europa en het herstel van China tegenvalt. Kortom, de fundamentals wijzen eigenlijk op een daling van de rente, maar zo lang QT, quantitative Tightening wordt voortgezet, is het niet zo verstandig om hier vol op in te zetten. De FED ziet vol verwondering dat al die renteverhogingen de economie erg weinig pijn hebben gedaan. Zoals dat heet, ze wachten tot er iets breekt voordat ze stoppen met QT. 

De S&P500 kon dit jaar stijgen op beter dan verwachte economische groei bij een grote daling van de inflatie en natuurlijk ook vooral de droom van AI, artificial intelligence. Dat verhaal kan moeilijk voortgezet worden in 2024, al kan de inflatie wel iets verder dalen. Nvidia en de andere magnificent 7 die de beurs trokken zijn akelig duur geworden vanwege wel heel erg rooskleurige verwachtingen voor de toekomst. En dat terwijl het huidige decennium voorbestemd leek voor de waarde-aandelen.

Huizen zijn bij de huidige prijzen en hypotheekrente nogal onbetaalbaar geworden. Veel te duur dus, net als diverse aandelen, terwijl obligaties nog steeds niet echt goedkoop zijn. Grondstoffen? Eigenlijk zouden die duurder moeten worden, maar gezien de economische tegenvallers in China en Europa is het nog steeds gevaarlijk hier op in te zetten. Uranium is tegenwoordig de grote favoriet in de commentaren (Lithium is even uit), wie weet dat uranium verder oploopt. 

FED haviken krijgen hun zin en duwen economie met hoge rente naar recessie, Powell denkt dat ook

 De FED verhoogde de rente niet, maar vanwege opwaarts herziene verwachtingen voor de groei van het BNP en hogere rentes volgens de dots voor eind 2023 en vooral 2024 zag de markt de FED als meer havikachtig dan gedacht. Eigenlijk was het precies zoals je kon verwachten. De FED moet de weg open houden voor verhogingen, anders verbeteren de financial conditions enorm. Dat willen ze beslist niet, nu de meerderheid van de FED gelooft in een soft landing en een economie die nog steeds te sterk is om de inflatie voldoende te laten dalen. 

Curieus was dat Powell zich versprak in de pers conferentie toen hij zei dat een soft landing niet zijn basisscenario was (maar een recessie). Dat probeerde hij recht te breien en met succes: de markt slikte de meer havikachtige dots en zette de korte en lange rente meteen duidelijk hoger. De dots gaven aan dat de rente in 2024 niet 1% maar 0,5% zouden kunnen dalen na een laatste verhoging eind 2023. Higher for longer.  De economie blijft maar sterker dan gedacht gezien al die renteverhogingen, vooral de arbeidsmarkt blijft nog steeds sterker dan gedacht. Powell had enig herstel van de vastgoedmarkt ontwaard, maar ik zie eerder het omgekeerde (vooral kantoren een ramp). Overigens zijn er erg veel huizen in aanbouw, misschien dat Powell dat bedoelde.

De FED wil enige tijd groei onder potentie (ongeveer 2,1%) en voorspelt ook iets lagere groei voor na 2023. Die renteverhogingen keren snel om als er iets breekt, maar dat is nog steeds niet gebeurd ondanks een enorm aantal renteverhogingen. Credit spreads nog erg laag. Bankreserves nog enorm groot, ook al krijgen ze een knauw door Quantitative Tightening.

Powell dekte zich in tegen verkeerde voorspellingen, ook al prees hij de kunde van de medewerkers die voor de voorspellingen gezorgd hadden. De FED heeft niet alleen in de hand wat er met de economie en inflatie gebeuren. De republikeinen kunnen grote bezuinigingen erdoor drukken, al lijkt dat moeilijk. Gevaarlijker is de oliemarkt. Saoedi-Arabië speelt graag mee met Poetin om de olieprijs extra hoog te maken. Dit is vooral van levensbelang voor Poetin, want als hij via torenhoge olieprijzen een recessie kan afdwingen in 2024 wordt zijn grote vriend Trump gekozen die onmiddellijk bijna alle steun aan Oekraïne zal stopzetten om zo Amerika weer groot te maken door een groot protectionistisch hek om te bouwen.

In vorige posten stelde ik dat de lange rente nog een derde stap omhoog zou maken en dat is gaande. Boven de 5% hoeft de tienjaar rente niet uit te komen overigens. Na enige tijd zal de rentemarkt tot bezinning komen als de FED de groeivoorspellingen voor de economie iets of veel gaat verlagen en de inflatiecijfers netjes blijven. Als de olieprijsstijging niet verder doorzet (niet ondenkbaar zonder nieuwe verkrapping van capo di Tutti Poetin). De geldgroei is negatief, de vastgoedmarkt zwak, het aantal faillissementen stijgt en de arbeidsmarkt wordt heel geleidelijk zwakker (maar blijft sterk in 2023).

Dat hoeft niet zo slecht te zijn voor de aandelenbeurs, zo lang het soft landing verhaal niet massaal overboord wordt gegooid zonder verruiming van de FED. 

Tja, die soft landing. Het gebeurt maar zelden. China helpt ook niet mee. Zo zie je bijvoorbeeld zwakte in kelderende lithiumprijzen vanwege dalende vraag naar vooral Chinese elektrische auto's (tegen snel dalende verkoopprijzen).. 

zorgen groeien

 Brokers zijn volop bezig met kansen op een recessie te verlagen, maar er zijn juist meer redenen om lagere economische groei te zien in de komende kwartalen. Bijna iedereen riep  al tijden dat een recessie in o.a. de VS onvermijdelijk was, maar toch gebeurde het niet. Vooral dankzij de sterke arbeidsmarkt en wat extra fiscale stimulering in o.a. terughalen van industrie- opbouwen van nieuwe industrie, doorgaande bouw van huurappartementen, herstellend consumentenvertrouwen en verder opmaken van extra spaargeld na COVID bleef de economische groei hoger dan verwacht. De luie voorspeller past da aan en zegt dat die meevallende zaken wel door zullen zetten. Momentum etc. Deze keer is de omgekeerde rentestructuur geen voorbode van een recessie na 15/18 maanden.

Ondertussen zijn er veel meer aanwijzingen gekomen dat het minder goed zal gaan. De consensus is ijverig de groei voor 2024 naar beneden aan het bijstellen. De kleinere banken in de VS krijgen steeds meer last van dalende prijzen van commercieel vastgoed (kantoren -30%), plotselinge stijging faillissementen, slechte autoleningen, consumenten die hun studieleningen niet betalen. Nieuwe koophuizen met hypotheken financieren is ongekend slecht betaalbaar. 

Het inflatieverhaal krijgt een flinke deuk door hogere olieprijzen en vooral nog meer stijgende benzineprijzen.

De arbeidsmarkt wordt langzaam maar gestaag zwakker. Krimp in 2024.

Het gaat niet goed met de wereldhandel en men voelt de wegzakkende vraag van China, Duitsland en het VK. Nieuwe orders Duitsland bijna -12%.

China kan haast niet stimuleren, er wordt al te veel gebouwd en lokale overheden kunnen haast geen grond verkopen om geld over te houden voor investeringen in infrastructuur.. Er klopt iets niet met het schuldenplaatje: de rijksoverheid heeft weinig schulden, het bedrijfsleven ex bouw ook niet en gezinnen ook niet en lokale overheden valt eigenlijk ook nog mee. Toch heeft China veel schuld versus het BNP. Het schaduwbankensysteem krijgt klappen.

Is men veel te optimistisch geworden over de magnificent 7? Kan Nvidia zo hard groeien zonder dat rare coreweave? Heeft Apple geen last van de Chinese overheid die het gebruik van Apple aan banden legt voor ambtenaren? Kan Tesla wel zo veel winst blijven maken na de grote prijsdalingen van de dure modellen? Is Netflix echt zo veel meer waard dan Disney? Google heeft last van chat GPT zou je denken. Het verhaal van Amazon is geen sprookje meer, de fantasie zal er toch verder uit kunnen lopen. 

De rente stijgt maar door vanwege hogere groeiverwachtingen voor 2023 en centrale banken die minder schade dan verwacht zien van al die renteverhogingen en daarom doorgaan met QT tot het te laat is.

Ik lees meer verhalen over een volatility squeeze in september/oktober. Opnieuw gedonder over het schuldenplafond in de VS. Het overheidstekort is te groot en dat forceert ingrijpen door de republikeinen. 

grafieken afgelopen week

 https://twitter.com/GameofTrades_/status/1697323619448402072/photo/1

grote daling deposito's bij banken

jeroen blokland

gestage langzame daling

ongewoon verschil tussen bruto nationaal product en bruto nationaal inkomen. Dit wijst op mogelijk neerwaartse herzieningen van BNP.

Liz Ann Sonders 

favoriete maatstaf FED stijgt 0,5%. Dit bederft het inflatieverhaal even samen met de hogere olieprijzen.

Goldilocks lijkt in september voort te kunnen duren

 Niet te hoge groei in de VS en niet te hoge inflatie. Winstbijstellingen voor winst een jaar vooruit zijn keurig aan het stijgen. De kredietmarkt gedraagt zich poeslief, men zit kennelijk niet zo met slechte leningen op kantoren, credit cards en auto´s.

September heeft een naam op te houden als de gemiddeld slechtste beursmaand van het jaar. Maar diverse goeroes zeggen dat men nu wat te somber is over september. Bij hausses zoals dit jaar zijn beperkte terugvallen in augustus gevolgd door enige stijging normaal (bijvoorbeeld Ryan Detrick die correct de bull markt zag vanaf oktober vorig jaar). Walter Deemer zag net als begin dit jaar positieve breedtesignalen in de markt (Lowry).

Pettis is zowaar een beetje positief over de groei in China voor de rest van 2023 (net als Vincent Gave). Voor de langere termijn is hij uiteraard somber. Er is geen balansrecessie zoals bij Japan in 1990, in ieder geval niet bij het gewone bedrijfsleven en de consument. Die hoeven niet geforceerd te deleveragen, bij dalende waarde van de bezittingen, wat de ramp is bij een balansrecessie. Maar de overheid kan niet meer eenvoudig stimuleren en de consument wil maar niet meer gaan consumeren. Zoals ik al eerder stelde zit de pijn vooral in de vergrijzing, de jeugdwerkloosheid, minder buitenlandse investeringen/ minder intellectuele diefstal, de veel te grote afhankelijkheid van de vastgoedsector met gammele ontwikkelaars en lokale overheden die hun onuitputtelijke bron van inkomsten door verkoop van grond ineens kwijt zijn.

In Amerika blijft de consument maar sterk tegen alle verwachtingen in, terwijl de historie toch leert dat je de Amerikaanse consument nooit moet onderschatten. De groei van de werkgelegenheid loopt langzaam terug, ongeveer zoals de omgekeerde rentestructuur voorspelde en zou in 2024 negatief kunnen worden. ISM manufacturing wordt langzaam sterker in de VS.

Initial claims voor werkloosheid zijn nog erg laag. Vacatures (jolts) lopen terug maar zijn nog steeds ongeveer anderhalf keer het aantal werklozen. Werkloosheid liep 0,3% op, normaal een recessiesignaal, maar nu toch vooral veroorzaakt door een groeiend aantal mensen dat weer naar werk durft te zoeken en intreedt op de arbeidsmarkt. Een en ander was wel genoeg om verhogingen van de FED in november uit te prijzen, maar niet genoeg om het narratief van higher for longer noemenswaardig aan te tasten.

Toch lijkt er een recessie aan te komen, niet alleen in Europa, maar ook in de VS vanwege de gestegen olieprijzen. De voorraden dalen erg hard in de VS, China vraagt weer meer en zo is de olievraag in de wereld weer op de structurele stijgtrend gekomen van het afgelopen decennium. Rusland en Saoedi-Arabië hebben gezien dat je de productie echt erg laag moet houden, anders klapt de olieprijs in elkaar. Sinds z extra streng zijn, is de prijs van olie (en nu ook gas)flink gestegen. Luke Gromen zegt dat Amerika in de recessie komt door nog veel hogere olieprijzen, de problemen bij commercieel vastgoed. [ In Nederland waarschuwde Accys afgelopen week voor een ineens veel slechter dan gedachte markt voor commercieel vastgoed tot zeker eind 2024]. De belastinginkomsten gaan dan omlaag en de FED moet dan overstag met weer flinke QE, quantitative easing. Het Goldilocks verhaal houdt de FED nog even in QT, quantitative tightening.

De hogere olieprijzen voorkomen dat de ECB en waarschijnlijk ook de FED de rente kan verlagen. De FED ziet wel dat de depositio's bij banken in recordtempo dalen. 

jolts vallen tegen

 het gaat niet meer zo geweldig goed met arbeidsmarkt

en dat wijst op minder goede beurzen

Powell niet aardig genoeg om derde stap omhoog van lange rente te voorkomen

Powell had eigenlijk niets nieuws te vertellen op Jackson Hole. Nee, geen hoger doel van 3% voor inflatie. Nee, geen uitlatingen dat de FED klaar was met rente verhogen. Nee, geen schouderklopjes dat de inflatie zo gedaald is zonder dat de economie een opdoffer kreeg.

Ja, een herhaling van de woorden van Volcker± de FED is nog niet helemaal klaar met het verlagen van de inflatie. Vorig jaar riep Powell nog dat men pijn zou gaan voelen, maar nu niet. Hij had als bijdrage dat hij aan het navigeren was op de sterren bij een bewolkte hemel. Dit ter indekking tegen fouten die misschien al gemaakt zijn. 

Higher for longer en doorgaan met QT, Quantitative Tightening. QT ligt wel onder vuur vanwege het ongebreideld uitgeven van Treasury Bills vanwege het overheidstekort. Dat kan de stabiliteit van banken in gevaar brengen en dan is het voorbij met QT, aldus FED ST. Louis. 

De lange rente dreigt een derde stap naar boven te maken onder al die verminderde liquiditeit (volgens bijvoorbeeld Cross Border en hun plaatjes voor liquiditeit verklaren de stijging van de beurzen sinds oktober vorig jaar, maar we stevenen nu op daling van d beurzen af volgens hun plaatjes voor liquiditeit (een jaar stijging was positief, maar drie maands daling buigt opgaande trend om)).

Enige verdere daling van de beurzen kan natuurlijk best gezien de meestal wat slechtere maand september. Er is wel erg veel gekte in de markt geslopen over Nvidia en AI. Winstbijstellingen lijken even wat negatiever te moeten worden vanwege hogere rentekosten volgend jaar dan gedacht en wat minder nominale groei van het BNP. China helpt niet mee. In september worden analisten etc. wat negatiever, het is de laatste kans om nog geloofwaardig al te optimistische verwachtingen voor dit en komend jaar recht te zetten. Door het snelle korten van de dagen en het voorbij zijn van de vakanties voel je dat er iets minder goed gaat en dat lijkt een van de redenen te zijn waarom september vaak een slechte beursmaand is.

Heel vreselijk hoeft het niet te worden, want het inflatieverhaal is nog steeds goed en de arbeidsmarkt sterk.

Larry Summers kreeg veel navolgers met zijn plaatje dat de inflatie van de jaren 70 vergelijkt met die van nu. Even lagere inflatie en dan weer veel hogere. Maar voorlopig lijkt het meer op het plaatje van de jaren 20 met terugval na grote problemen (door Eerste Wereldoorlog en pandemie) in de aanbodketen en herstel daarvan bij mooie groei van de productiviteit (die zakte weg na 1965). Er is nu even grote krapte op de arbeidsmarkt als rond 1970, maar toen waren vakbonden machtiger, de politiek linkser en er waren niet zo veel prijsvergelijkingssites of Amazons. 

Tja, Poetin heeft zich als een soort capo di tutti ontdaan van de Wagnergroep. Eerst geruststellen, prijzen en dan toeslaan, in dit geval uitdrukkelijk toestaan dat het gewone leger afrekent met die gevaarlijke groep indringers van de gevestigde legerorde.

Er wordt uitgebreid geschreven dat het niet goed gaat met China. In mijn ogen is dit nog niet overdreven. Er gaat van alles fout op de arbeidsmarkt wat nu wel consequenties heeft. Er is hoge jeugdwerkloosheid (zo hoog dat China niet meer wil weten hoe hoog) en er is de vloek van 35+. Dan kom je als je werkloos wordt nog maar heel moeilijk weer aan de slag. Je bent een mislukkeling in China als je op je 35ste nog geen teamleider of iets dergelijks bent. Dat thema is nog niet genoeg rond gebazuind en de drama's op de vastgoedmarkt hebben ernstige gevolgen.

 

 

capitulatie bij rente nog niet duidelijk

En de rente stijgt maar door op interventies van Japan en China die leiden tot verkopen van Amerikaanse obligaties (en Japanse). De FED gooit ook olie op het vuur door fanatieke plannen om door te gaan met Quantitative Tightening en nog open houden van nog meer renteverhogingen. Bidenomics schreeuwt om nog meer staatsleningen en in die situatie dus nog hogere rente. De trend van de koper/ goudprijs geeft aan dat al dat rentegeweld niet komt door rooskleurige vooruitzichten voor economische groei of een slecht inflatieverhaal. De ellende op de rentemarkten en straks vastgoedmarkten wordt ons bewust aangedaan door de centrale banken.

De Amerikaanse economie geeft nog steeds geen krimp ondanks wel erg slechte leiding indicators en te veel rentegeweld. De hypotheekrente loopt richting 8% en dat forceert nog meer pijn op de vastgoedmarkt.  Mortgage Backed Securities worden al tijden niet gekocht door de FED en de (Amerikaanse) banken en dat leidt tot hogere hypotheekrente, want andere partijen moeten verlokt worden om die MBS te kopen.. 

China zucht onder alle problemen op de vastgoedmarkt met sterk dalende prijzen in vele steden, handelsproblemen met de VS en minder buitenlandse investeringen. Mexico is weer de grootste handelspartner van de VS, niet China of zoals vroeger Canada. De zo profijtelijke gelegaliseerde roof van intellectueel eigendom is plotseling veel moeilijker geworden voor China.

De rentestijging gaat nu te hard en dat zou tot capitulatie moeten leiden over enige tijd en dan pas gaat zo ongeveer iedereen profiteren van een lagere rente. Nog even geduld ben ik bang. En dat betekent dat we waarschijnlijk ook nog even geduld moeten hebben met hogere aandelenkoersen, ook al verbeteren de winstvooruitzichten.

zorgen over China en QT

 Een deel van de mensen zegt a la Trump dat crimineel Biden zijn cijfertjes over China niet goed op een rijtje heeft staan. De groei is daar robuust 5,5% volgens de cijfers en vorig jaar een redelijke 2,9% gezien alle COVID/ellende. Biden gelooft niet dat er 2,9% groei was in 2022 en ook niet dat het goed gaat in China. Een groeiend deel van de economen is zich achter de oren aan het krabben en tot de conclusie aan het komen dat Biden zijn cijfertjes over China beter op zijn rijtje heeft staan dan de door China gesanctioneerde economische goeroes zoals die van Bloomberg. Bijvoorbeeld Kyle Bass kan niet geloven dat de groei in China goed is. Het gaat vreselijk slecht met de vastgoedmarkt in China, goed voor ongeveer 33% van de economie inclusief wat er aan vast hangt. Daar zit ook een enorme gammele schuldenberg aan vast. Met voortdurende geruchten over omvallende vastgoedspeculanten. De economische groei is zelfs als de gepubliceerde cijfers zouden kloppen slecht gezien de enorme toename van de schulden in China in de afgelopen jaren, veel erger dan in het Westen. Verder gaat het rampzalig met de investeringen. Het buitenland is bang aan het worden voor de sancties van Xi en de Amerikaanse regering, vooral ook sinds de speciale militaire operatie van Rusland in Oekraïne. De problemen in de supply chain nopen tot minder afhankelijkheid van China. China is ook nog eens te duur aan het worden voor veel productie vergeleken met bijvoorbeeld Vietnam. 

In het binnenland gaat het dus niet goed met investeringen in vastgoed, maar ook niet met die in technologie. Tencent lijkt zijn investeringen te halveren in 2023. De maatregelen van Xi om de macht van het bedrijfsleven in te tomen werken voorlopig funest uit voor de Chinese economie. Jeugdwerkloosheid van meer dan 20% terwijl de omvang van de arbeidsmarkt door vergrijzig krimpt. een enorme ramp (om de aandacht af te leiden zal Taiwan er aan moeten geloven ben ik bang). De tijden dat China moeiteloos 20 miljoen nieuwe banen per jaar kon creëren lijken voorbij.  Banenverlies in de industrie en bouw door te weinig investeringen en te dure arbeid. China wordt oud voor het rijk is. Men roept al decennia dat de banken van China failliet zijn en er zo veel leegstaande nieuwbouwwijken zijn, maar dat was steeds loos alarm. Nu gaat het dus kennelijk wel mis in de komende jaren, na een accelererende schuldenopbouw. Er zal enorm op die verkeerde investeringen moeten worden afgeschreven, zeer slecht voor de lokale overheden en mensen en bedrijven met vastgoed.

Het lijkt nu allemaal in China op Japan na 1990. Plotseling werkten de gouden formules niet meer waardoor er moeiteloos veel groei was door hoge geldgroei, bruisende vastgoedmarkten en investeringen in technologisch superieure exportbedrijven. Stimulering via bruggen naar nergens bouwen hielp niet, ook een nog lagere rente niet. Het was ineens gedaan met de hoge groei, zonder waarschuwing. Overigens ging het daarna per hoofd van de krimpende bevolking helemaal niet zo slecht in Japan. 

China kan en moet ook nog veel geld in gezondheidszorg pompen. Dat maakt de groeicijfers beter, maar levert minder rendement dan de gedane investeringen in infrastructuur en vastgoed.

China een blijvende zorg komende jaren en met de liquiditeit gaat het ook niet goed. Centrale banken volharden in QT, Quantitative Tightening, zo lang de werkloosheid laag is. Het inflatieverhaal verbetert nog steeds in de VS gezien de meevallende cijfers en ook in Europa kan het weer gaan meevallen, ook voor het VK volgens mijn oude collega Steven Bell. Mijn angst voor te hard stijgende grondstoffenprijzen wordt overigens flink minder als China minder gaat investeren dan nu gedacht volgens de consensus. Hier volgt voorlopig nog steeds geen rooskleurig verhaal uit voor de rente. Eerst moeten de bond vigilantes die uit hun winterslaap zijn gewekt weer zien dat ze voor risico beloond worden via positieve termijnpremies in plaats van negatieve. Zo lang QT aanhoudt ziet het er niet goed uit voor de rente. 

Allemaal wolkjes voor de aandelenbeurzen, al zien de trends er nog steeds super degelijk uit. Een waarschuwing is overigens weer de outperformance van (ouderwetse) energie. Dat is meestal slecht nieuws voor beurzen en vooral technologie. Wat meer correctie op de beurzen ligt voor de hand, 1987 nog niet, al kan het wel. 

rente VS naar boven uitgebroken, aandelen slechts beetje omlaag

 De rente in de VS is boven voorgaande pieken uitgekomen en dat terwijl de inflatiecijfers mooi waren en de groei van de werkgelegenheid tegenvallend. zo vreemd is het eigenlijk niet, want de Amerikaanse overheid gaat helemaal los met extra bij lenen en deze keer wordt het niet monetair gefinancierd, zoals na corona wel gebeurde.

In de VS gaat het behoorlijk goed met de inflatiecijfers via duidelijke neergaande trends voor huur en toegerekende huur (owners equivalent rent), via enorme druk op de goederenprijzen en betrekkelijk lage loongroei. De angst voor een loonprijsspiraal ebt weg. Nu de basiseffecten niet langer gunstig zijn en de benzineprijzen stijgen lijken echter verdere mooie dalingen van de inflatie moeilijk te worden.

Het macroverhaal van de VS is nog steeds niet best. Credit card delinquencies lopen fors op, het gaat niet goed met nieuwe hypotheek en autoleningen afsluiten. Banken doen aanzienlijk moeilijker over nieuw krediet en dat betekent minder nieuwe leningen voor consument en investeerder voor de rest van 2023. 

De groei van de werkgelegenheid viel tegen, maar was nog steeds goed. De afzwakking gaat langzaam. Een recessie lijkt nog steeds goed mogelijk, maar zal niet diep zijn, zo denkt iedereen. Er is wel wat erg veel hoop op het vermijden van een recessie. Het gevaar zit hem niet in een diepe recessie, maar een lange, slepende periode met heel weinig groei.

Het ziet er wel naar uit dat de vooruitzichten voor de industrie verbeteren. Bidenomics gaat over meer investeren in infrastructuur en industrie. Dat gaat beter dan gedacht, veel beter dan de republikeinen denken. De groei van investeringen in nieuwe fabrieken draagt goed bij aan de economische groei van de VS. En dat gaat die beter betaalde banen in de industrie opleveren, iets wat Trump zo graag wilde, maar niet voor elkaar kreeg.

De kansen voor Trump verbeteren nog steeds, al valt hij steeds meer door de mand als capo di tutti a la Poetin via nieuwe dreigementen op sociale media om hem niets in de weg te leggen.  If go after me, I , m coming after you. Getuigen tegen Trump moeten kennelijk goed gaan uitkijken niet uit het raam te vallen.

In China mag je als analist overigens ook niet meer schrijven dat het niet goed gaat met de Chinese economie. En vooral niet wijzen op de daling van de buitenlandse investeringen in China, nu het duidelijk is dat Amerika ineens moeilijk hierover doet en China je steeds minder toestaat er geld mee te verdienen. 

Trump onweerstaanbare kandidaat voor velen dankzij zijn eigen soort zeven vinkjes

 Onder de zogenaamd echte mannen en vrouwen die snakken naar echte mannen is een soort cult ontstaan om totaal verrukt te raken van Trump als nieuwe president.

Hij heeft de begeerde zeven vinkjes±

1. vervolgd voor een lawine aan delicten
2. grensoverschrijdend gedrag tegen diverse vrouwen
3. vriend en bewonderaar van Poetin
4. rijk geworden via discutabele ontwijking van belastingen
5. goed in ontslaan van mensen
6. voldoende eigenzinnig om haast niet te kunenn samenwerken
7. grijpt via propaganda de macht en wil die niet prijs geven

1987 kriebels

 En weer stegen de beurzen onverdroten door. Heel rustig, met een nog lagere volatiliteit gemeten via VIX. Men was blij met de centrale banken en de inflatiecijfers en de winstcijfers. Men is weer iets geruster dat er geen recessie komt in de VS (helaas raakt men wel meer overtuigd van een recessie in Duitsland en Nederland).

Ondertussen is het optimisme over de beurzen enorm gegroeid. SentimenTrader zegt dat het relatieve optimisme over aandelen versus obligaties record hoog is. Avi Gilbert is daarom wat minder optimistisch over aandelen en meer over grondstoffen zoals metalen en olie. Dat optimisme van een wederopstanding van de stijgende trend van grondstoffenprijzen lees ik steeds vaker. Dat zou een flinke hinderpaal zijn voor een verdere daling van de inflatie. Vooral de olieproductie lijkt omlaag te gaan in de VS, Rusland en Saoedi-Arabie. Samen met een zwak herstel van de vraag van China zou dat goed zijn voor verdere stijging van de olieprijzen. De fabrikanten van voeding merken bij hun cijfers op dat consumenten steeds meer balen van hogere prijzen en hun pricing power dus verslechtert. Dat zou dan weer wel goed zijn voor lagere inflatie, net als de te verwachten verdere afzwakking van de goedereninflatie.

Maar toch, het verhaal van sticky inflatie is te sterk om centrale banken nu al aan te zetten tot daling van de rentetarieven. Uit de commentaren over wat Powell zei, maak ik op dat de gezaghebbende goeroes vinden dat de FED klaar is met het verhogen van de rente en dat het bluf is om te dreigen met mogelijke verhogingen. Powell zei (net als Lagarde) dat ze data dependent zijn. Ze nemen het grote aantal gedane verhogingen mee en de vertraagde uitwerking daarvan op de economie. D.w.z. als je dit verhaal blijft vertellen, kun je de rente niet verhogen. De verleiding is natuurlijk wel groot om het nog een keer te doen, want het is not done de rente te verhogen in een verkiezingsjaar. De rente moet dan verlaagd worden en dat kan het beste van te hoge niveaus. Powell zei wel dat hij doorgaat met terugnemen van QE, omdat dat moet als het kan en het kan nu de bankencrisis lijkt te zijn opgelost. Dat is een flinke hindernis voor aandelen en obligaties. We zijn gewend geraakt dat in tijden van QE de rente lager wordt dan je voor mogelijk houdt op basis van de fundamentals. In de weer terugkerende tijden van QT gebeurt het omgekeerde. De rente blijft hoger dan gedacht ondanks het narratief van dalende inflatie en economische groei. De risicopremie van staatsobligaties gemeten via termijnpremie is nog steeds negatief en dat houdt rentedaling van betekenis ook tegen. Net als het spaarpotje van $ 700 miljard van Yellen om het gedoe om de debt ceiling goed door te komen nu leeg is geraakt en er als inhaal in de rest van het jaar nog even $ 800 miljard aan extra Treasuries moet worden opgehaald. 

Al dat verhogen van de rente leidt gewoonlijk na ongeveer 20 maanden tot een recessie, nu zou dat dus eind dit jaar kunnen gebeuren. Vanaf september moet de studieschuld weer verder afbetaald worden en dat drukt de consumptie. Net als de record hoge rente op credit card schulden die te hoog zijn opgelopen. Men moet ook 15% meer betalen op de hypotheeklast dan vorig jaar. Geen ramp, maar toch niet goed voor een rotsvast geloof in de Amerikaanse consument, ook al lijkt die weer wat optimistischer te worden (door de stijgingen op de beurs).

Ik zie langzaam aan meer overeenkomsten met 1987. Toen steeg de beurs tot augustus bijzonder voortvarend, ook al waren de fundamentals afgezien van stijgende winstverwachtingen aan het verslechteren. De FED was de rente gaan verhogen, de lange rente liep fors op de het vertrouwen in de dollar nam flink af. Niets leek de stijging van de beurs in de weg te staan en men vond het steeds minder erg dat men de stijging van de beurs niet goed kon uitleggen. Afgelopen week hadden we bijvoorbeeld de cijfers van de chipper ASMI. Een prima bedrijf, maar de cijfers waren niet goed. De koers spoot omhoog naar een all time high, want op lange termijn zou ASMI natuurlijk veel meer winst gaan maken. De slechte cijfers waren al ingeprijsd, verdisconteerd. Kletskoek natuurlijk, bij een all time high heeft men niet al het slechts al verwerkt. ASMI is weer griezelig duur. Ook goede bedrijven kunnen flink te duur zijn. Veel tech is weer te duur en er dreigt weer een draai te komen naar voorkeur voor waarde aandelen.

In 1987 stegen de koersen behoorlijk, ik had toen in juni juli al gezegd dat het niet goed ging met de fundamentals, maar in september vond ik de daling voldoende. Mijn mede panel genoten klopten zich op de borst dat ze geen aandelen verkocht hadden. Wat zat er een kracht achter al die stijgingen!  Ik zag in oktober de chart technische opgaande lijnen kritisch doorbroken worden, maar een krach, dat had ik niet verwacht. Portfolio Insurance en geen tijdelijk stop leggen van de beurzen zodat de koersen weer op de niveaus van de futures konden komen veroorzaakten een tomeloze val. Op het ogenblik is Portfolio Insurance ongebruikelijk goedkoop. Bij een trend naar waarde zou de belangstelling voor verzekeren van de koerswinsten wel eens kunnen toenemen, wat dan weer zou moeten leiden tot een correctie. Hopelijk hebben we genoeg geleerd van 1987 en blijft de correctie beperkt.  

.

 

Toch weer zijwaarts

 De vaart is er weer uit. Technologie is te hard gestegen. De lange rente lijkt gelukkig geen nieuwe top te zetten maar lijkt ook niet echt te gaan dalen. Het goede inflatienieuws is geweest maar slechte cijfers zullen we nog niet zo gauw zien denk ik. De winstcijfers zien er redelijk uit. De dollar is niet meer sterk maar ook niet zwak. Zijwaarts lijkt weer terug.

recessie uit geprijsd

 Een onnodige val van de Nederlandse regering, Rutte |IV. Die arme Christen Unie werd niet gesteund door CDA op het punt van gezinshereniging. Het confessionele gedachtegoed van het CDA is verkwanseld. En dat voor slechts een paar duizend extra immigranten voorkomen op een aantal van 400.000 per jaar(inclusief de kennisimmigranten). Waarom wordt die relatief kleine groep vluchtelingen zo gepest.

Het verhaal van prachtig dalende inflatie is averij aan het oplopen. Transitory wordt vervangen door sticky. In de VS gaat de daling straks nog wat door op lage huurstijging en terugkeer van dalende goederenprijzen. Maar de rest van de inflatie is sticky door de lage werkloosheid en een onverzadigbare consumptiedrift. 

China laat de yuan niet verder vallen en dat biedt lucht aan de yen. Dat zit monetaire stimulering toch wat in de weg. Het economisch herstel blijft nog steeds tegenvallen in China. 

In Duitsland blijft het ook maar matig gaan. Vertraging in de bouw bijvoorbeeld. 

Na al die renteverhogingen staat de economie er verrassend goed voor. Dat is niet ongekend. In 1984 verbaasde ik me ook al dat die enorm hoge rente de economie niet remde.

Uit de notulen van de FED kun je een scenarioanalyse halen dat de kansen op een lichte recessie vanaf het vierde kwartaal zijn afgenomen. Dus meer verhogen van de rente.

De werkgelegenheidsgroei is nog steeds sterk, al zijn er wel een paar barstjes. Voor het eerst in 14 maanden is de groei van de werkgelegenheid in de VS lager dan verwacht. En voor de vijfde maand op rij zijn de groeicijfers naar beneden bijgesteld. Minder uitzendkrachten.

Die langzame vertraging van de groei van de werkgelegenheid is in lijn met diverse andere keren dat er een omgekeerde rentestructuur was. Dat betekent een daling van de werkgelegenheid over 5 tot 10 maanden. Het beeld lijkt erg op dat van 1989 1990. D.w.z. over circa vijf maanden een lichte daling van de werkgelegenheid. Men is veel te vroeg met juichen dat een omgekeerde rentestructuur deze keer niet tot een recessie zal leiden. 

Dat maakt de beurs kwetsbaar voor ongunstige scenarioanalyse. Een recessie lijkt uit geprijsd. De analisten in de VS zijn zojuist begonnen de forward margins en de forward revenues weer hoger te zetten (tegen de ISM manufacturing in). Dit soort draai van het gesternte zet overigens meestal wel door en daar put ik dan weer moed uit.

.