En weer vliegt de rente omhoog in de VS. pas op met meer dan 50% rentematch

De OPEC lijkt de productie een beetje te gaan beperken. Olie 8% hoger. Trumpflation! Maar nog erger: de aanstaande minister van Financiën in de VS heeft het in zijn hoofdje gehaald om te zeggen dat hij wel in is voor 50- en 100-jarige leningen. Niet dus de leningen van een jaar of 7 waar de banken zo van houden en wat onze agent van Financiën ook zo adoreert, maar leningen die goed zijn voor de staat en niet de markt.

Afschuw bij de rentemarkt. Zo weinig respect. Hij laat straks de kopertjes van deze obligaties afgrijselijke verliezen lijden. 

Dit soort beleggingen is om te kwijlen voor de rentematch. Eindelijk een lening in lijn met de verplichtingen van jongeren. Niet dat jongeren hierin zouden moeten beleggen, nee ze zouden wel gek zijn. Het pensioen is nog ver genoeg weg om die periode van lage rente nog eens vijf, tien of twintig jaar aan te zien. Dan is de rente vast wel hoger dan vandaag. Jongeren moeten niet zo risicoloos mogelijk beleggen in vastrentende waarden. Ze moeten hun pensioengelden gespreid (laten) beleggen in minstens 60% zakelijke waarden en hooguit 40% niet al te onveilige obligaties (alle obligaties zijn risicovol op het ogenblik, op alle kan men nu geduchte verliezen lijden, de markt zit tjokvol met staatsleningen met een negatieve rente).

Na 35 jaar rentedaling is er begrijpelijkerwijze enorme huiver ontstaan om te geloven dat de rente kan stijgen. Iedereen voorspelt dat jaar in jaar uit, maar ondertussen doet de steeds lagere rente zijn slopend werk voor de pensioenen.

Ik ben de nodige jaren geleden, toen de rente nog boven 4% was, meegegaan in de gedachte dat het voor een pensioenfonds goed was om de rente te matchen. Aanvankelijk 100%, maar daarna geen commentaar als de ALM-studies met iets als 70% uit de bus kwamen. Gewoon doen die 70%.

Af en toe had ik recalcitrante gedachten om te gaan propageren de rentematch te verminderen, maar ik zag elke keer weer dat de beslissing bij een triggermoment als de rente weer door een belachelijk laag niveau was gebroken om niets te doen de juiste bleek. Bij 50% rentematch zat je tenslotte ook heel goed als de rente zou stijgen. Je profiteert van de steile rentecurve. Je hebt niet zo veel uit te leggen als je visie fout is. Renterisico lopen was een onbeloond risico. Het grote risicoscenario voor een pensioenfonds met nominale toezeggingen is het Secular Stagnation scenario met extreem lage rentes en weinig inflatie/ deflatie.

Dit jaar ben ik daar anders over gaan denken. Negatieve rentes zijn absurd, niet houdbaar, vernietigend voor de economische groei, voor de pensioenfondsen en financiële sector. Negatieve rentes hoef je niet te matchen als er geen reden is te veronderstellen dat de wereld vergaat, bankbiljetten worden afgeschaft. Jongeren moeten niet beginnen met 70-jarige obligaties te kopen, ze moeten nog geen nominale lijfrentes gaan aankopen. Dat is iets voor de laatste tien, misschien twintig jaar voor je pensioen om mee te beginnen. In die tussentijd zit je beter met een gespreide portefeuille. 1. Dat levert over periodes van 30+ jaar vrijwel zeker meer op naar verwachting. 2. De geschiedenis leert dat het inflatierisico enorm is. Ook al een belangrijke reden om je geld niet weg te gooien aan extreem lange bijna renteloze leningen.

Dan is er nog het verhaal dat renterisico niet beloond wordt. De rentecurve is gemiddeld steil. Na 2015 is echter de termijnpremie volgens de nodige modellen van bijvoorbeeld de FED voor het nemen van renterisico heel dicht bij nul komen te liggen en vaak zelfs negatief geweest, d.w.z. weg met het verhaal dat renterisico niet beloond wordt.   

Door rentematch is er een grote vraag gekomen naar leningen met extreem lange duratie. Die extreem lange looptijden hebben daardoor mijns inziens een veel te lage termijnpremie. Als het algemeen geaccepteerd wordt dat een jongere zijn verplichtingen gematcht ziet met een portefeuille 60/40 of iets dergelijks en niet een 70-jarige lening, dan kan de geëiste termijnpremie enorm stijgen. Dat hoeft niet te gebeuren, maar is een enorm risico boven op het toch al enorme risico dat de rente gaat stijgen nu inflatie weer waarschijnlijker wordt (Trumpflation, schaarste aan werkenden, hogere zorgkosten, hogere maar schonere energiekosten etc.).

Dus, pas op met meer dan 50% rentematch:

Negatieve rente

Te lage termijnpremie vernietigt argument van niet beloond renterisico

Anders denken over hoe je pensioenverplichtingen jongeren moet matchen maakt extreem lange duraties extra riskant

Keer in deflatiedenken: Trumpflation, schaarste aan werkenden, zorginflatie etc.

Het begint waarschijnlijker te worden dat we sinds Brexit en Trump in een periode van structureel stijgende rentes zijn gekomen, iets dat tientallen jaren kan aanhouden.

enige opmerkingen van o.a Myron Scholes, de OESO,

https://www.ft.com/content/0a64c6e6-b235-11e6-a37c-f4a01f1b0fa1

What the options market tells you about Donald Trump (Myron Scholes)

(tail gains versus tail losses)

Men is op de optiemarkt aan het gaan van bescherming tegen de bear markt naar minder spijt krijgen bij een bull markt

Rentestijging door hogere inflatieverwachtingen

Risico aandelen niet zo groot, upside is aan het verbeteren en downside aan het verminderen. Vooral bij de VS, maar ook Mexico en in mindere mate ook bij Japan, China en EM

Meer upside dan downside voor Mexico

De tweede renteverhoging van de FED zal minder stress opleveren dan de eerste

De Nobelprijswinnaar concludeert wel erg veel uit de optieprijzen (Trump ziet dat wereldhandel belangrijk is en veel protectie slecht, de markt ziet meer fiscale stimulering en meer deregulering; dit kan allemaal waar zijn, maar is dat af te leiden uit wat gebeurt op de optiemarkt?)

wat las ik verder vandaag o.a,

Het is reaganomics, abenomics maar trumpflation

De OESO komt ineens met een groeivoorspelling 2018 voor de VS met 3% groei. Daarvoor was opwaartse bijstelling nodig van multipliers op een moment in de cyclus dat je ze juist naar beneden zou moeten bijstellen

Het risico van de Nederlandse verkiezingen is niet zo zeer dat Wilders aan de macht komt, maar dat het land onregeerbaar wordt omdat 5-6 partijen nodig zijn voor een regering

Feldman MorganStanley. verbazingwekkende stijging van buitenlandse werknemers in Japan

Fillon: verdere stap naar rechts in de tijdgeest en niet naar links zoals ik dacht dat zou gebeuren na 2018. 

en vele nieuwe waarschuwingen dat Trump niet veel gaat stimuleren en echt akelige dingen gaat doen. Maar weinig nieuws over zijn plannen tot zijn inauguratie

onenigheid in de OPEC, net als in de afgelopen jaren. 

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

Er was weinig economisch nieuws. Alle ogen bleven op Trump gericht, angsten voor populisme in Europa groeien (en terecht door het oprukkend vertrouwen in Front National, het proces tegen Wilders, het referendum in Italië dat Renzi de kop gaat kosten, de presidentsverkiezingen in Oostenrijk waar oude fascistische ‘glorie’ dreigt te herleven, Merkel die over haar houdbaarheidsdatum aan het komen is maar toch doorgaat).

Overpeinzingen Hebben we te heftig gereageerd op Trump en de nieuwe wereld van vergetenen? Zit de verbetering van de macrocijfers sinds februari, de strong patch, genoeg in de cijfers? Zwakt het weer af of zet de verbetering door? Zet de schoorvoetende verbetering van het winstmomentum door? Komt de OPEC tot een voelbare vermindering van de productie?

De komende week gaat het een beetje leren. Het is de zwaarste nieuwsweek voor macrocijfers van het jaar voor de VS. ISM, groei werkgelegenheid, bijstelling groei BNP derde kwartaal, consumentenvertrouwen, persoonlijk inkomen etc.

JP Morgan vindt dat de obligatiemarkt een beetje hysterisch aan het worden is, maar dat aandelen nog wat te gaan hebben. De verwachtingen voor Emerging Markets zijn volgens de modellen het beste maar door die Trump wil men hier niet op inzetten. Dan nog liever op Europa dat natuurlijk ook geraakt gaat worden door bijvoorbeeld hogere importtarieven op o.a. auto’s.

De strong patch kan nog even doorzetten, maar dit leidt niet tot groeiverwachtingen boven 2-2.5% voor het vierde kwartaal (en al helemaal niet voor de eerste helft van 2017). GDP-now van de Atlanta FED zit op 3,3%.

Somberaars wijzen op de tegenvallende groei van de industriële productie in oktober (ook al komt vooral door minder productie nutsbedrijven vanwege het record warme oktober), wat afnemende groothandelsvoorraden, flinke terugval van export VS door sojabonen, de komende kladderadatsj in olie (al lijkt zelfs Iran te zien dat de olieproductie bepert moet worden), instortend consumentenvertrouwen van democraten in de VS etc.

Jeff Miller (a dash of insight) stelt dat er de afgelopen week een doorbraak is geweest in de manier waarop goed nieuws door de markt werd omarmd: beter economisch nieuws leidt tot hogere rente, maar ook tot voldoende extra optimisme [over winsten en omzetten] dat de aandelenmarkt erdoor omhoog gaat. Men accepteert dat de FED de rente verhoogt, de dollar sterk is (ik blogde al het plaatje via Josh brown dat er haast geen verband is tussen dollar en beurs op het ogenblik en dat dit zo kan blijven). Goed macro nieuws is goed nieuws en slecht macro nieuws is slecht nieuws voor aandelen.  

[Dat is eigenlijk al zo sinds 1998, maar wordt de laatste tijd steeds heftiger bestreden: “De aandelenbeurzen kunnen niet stijgen bij rentestijging. Punt.uit.basta. Laat je toch nakijken als je dit niet gelooft, ook al geven de cijfers dit aan sinds 1998. This time is different, dat weet je toch zeker. Hogere rentes gaan leiden tot lagere koerswinstverwachtingen en een dreun in de winsten. Wie niet horen wil moet maar voelen. Aandelen zijn al veel te duur en we zitten echt nog in Secular Stagnation, winsten vallen dus tegen, de recessie is nabij, Trump is een racist die ons allemaal tot deplorables gaat maken”.]

Wat denk ik zelf?

Door Trump en de daardoor ontstane onbeoordeelbare cocktail van verwachtingen over stimulering en protectionisme is er enige onderreactie op macronieuws. Dit is beter dan verwacht geweest, maar niet goed genoeg om het doormodderscenario van Secular Stagnation aan de kant te zetten. De angst voor 2%- groei in de VS is te groot, we hebben nog even 2%+ groei. Geen 3%+ groei, zelfs niet met de consensus voor extra stimulering van Trump. Mocht Trump de republikeinse boekhouders totaal overrulen en tot de volle mep van zijn beloofde belastingverlagingen en infrastructuurstimulus komen met slechts zeer selectief protectionisme, dan is natuurlijk 3%+ groei mogelijk. Als men minder stimulering, ongeveer wat nu consensus is, krijgt, maar als men deze stimulering als structureel ziet, kan dit leiden tot lagere besparingen, meer consumptie en meer investeringen. Dan kan er 2,5-3% groei komen in 2017 en 2018.  

Per saldo zijn er goede kansen dat het macroscenario iets beter is dan men nu denkt. Geen recessie in 2017/2018. Duidelijk betere winstgroei 2017/2018 dan top down zegt: ongeveer 8%, misschien 8%+. De jaar op jaar stijging van de operationele winstverwachting van de S&P500 (nu 128) één jaar vooruit gaat dan verder verbeteren, van de eindelijk 4%+ nu (na twee jaar niet van de plaats te zijn gekomen) naar 8%

De markt begint behoorlijk in te zetten dat het niet zo’n vaart loopt met protectionisme, dat Trump gaat voor economische groei en zijn oor vooral te luisteren zal leggen bij de collega’s van de 0,01% (het vermogen van zijn kabinet zal vele malen groter zijn dan dat van alle voorgaande kabinetten bij elkaar). Dat is niet bepaald wat de vergetenen voor ogen stond, maar wel change die niet noodzakelijkerwijs economisch slecht hoeft uit te pakken. Trump is echter nog steeds onberekenbaar die doordrijft ook al probeert iedereen hem te stoppen. Hij vindt vast nog wel protectioistische maatregelen waar de economen van de gevestigde orde en de markt van ontdaan zullen raken. Daar zal hij van leren, want Trump luistert naar de markt nu deze hem meestal vriendelijk gezind blijkt.

   

Onzekerheden blijven uiteraard, maar er zijn genoeg dingen waar je positief over kunt zijn

De wall of worry is hoog en de verwachtingen over de toekomst (Secular Stagnation is zeker) zijn record laag gespannen.

Winstmomentum vergeleken met de verwachtingen begint positief te worden. Lagere vennootschapsbelasting zit nog onvoldoende in winstschattingen.

Repatriëring van winst naar Amerika zal enige malen groter worden dan de $ 300 miljard van tien jaar geleden. Dat is een impuls voor bestedingen (en de dollar).

Bond proxies vallen niet meer als een baksteen (kennelijk is er niet veel rentestijging op korte termijn)

De markt wordt getrokken door cyclische aandelen. Dit wijst op verbeterende macro. Dit is in lijn met de beter dan verwachte PMI’s. Duitse groei herstelt. China is stabiel aan het groeien.

Technologieaandelen lijken weer te herstellen

Demografisch herstel van de groei van de beroepsbevolking in de VS voor 25-54 jaar bij nu nog lagere participatiegraad dan vroeger

Aandelen van Emerging Markets lijken te stabiliseren, de Trump-val was te veel afwijkend van het herstel op de grondstoffenmarkten

Fiscale stimulering wordt populairder, met meer geloof in structurele hulp voor consument en producent

Investeringen lijken weer aan te trekken na de val vanwege lagere olieprijzen. Investeringsherstel is nog haast niet te zien in de cijfers (nieuwe orders wel omhoog), maar dit kan nog komen. Dat zou een positieve verrassing zijn voor winstgroei en economische groei

En dan de zorgen

Trump/ protectionisme

Populisme en Europa

Groei technologie in Korea/Taiwan lijkt hoogtepunt gepasseerd

Strong patch as good as it gets, zonder fiscale hulp snel terugval richting Secular Stagnation

Olieprijs kan door grond gaan zonder akkoord OPEC en zo zorgen voor terugval investeringen en wereldhandel

Herstel wereldhandel nog zwak

Geen overtuigend herstel investeringen

Hogere rente bedreiging voor vastgoedmarkt

De tijdgeest verandert: niet naar links naar meer macht voor arbeid, maar naar rechts, naar conservatisme ter verdediging van oude relatieve welstand

De tijdgeest rukt niet naar links op na hele tijden van toenemende inkomensongelijkheid en toenemende individualisering zoals menige econoom (inclusief mijzelf) dacht, maar naar rechts populisme.

Misschien noemen we het straks geen populisme meer, want het is gebaseerd op rationele verlangens, niet gebaseerd op goedkoop kiezersbedrog. Het was not done op te komen voor de witte middenklasse en hun belangen voor te laten gaan op die van allerlei minderheden die het slechter hebben.

Die tijd is voorbij. Het was al iets langer aanvaard dat je op de minpunten moet wijzen van te grote immigratiestromen vanuit andere culturen.  Bescherming van veronderstelde verworven rechten is helemaal niet iets boosaardigs, zij het niet gemakkelijk realiseerbaar. Het in welvaart achteruit kachelen van de niet academische witte bevolking is een serieus probleem. Ook als je modaal of wat meer dan modaal verdient moeten je zorgen over een slechtere toekomst dan eerder gedacht serieus genomen worden. Niet alle aandacht naar de minima, gediscrimineerde minderheden. Eigen volk eerst, maar je moet dat sympathieker verkopen: opkomen voor alle Amerikanen, niet alleen de minderheden.

Een deel van de kiezers accepteert hun verlies in sociaal aanzien niet meer. Verkettering van Hillary Clinton. Voortdurend vitriool over Sylvana Simons. Waar komt die enorme haat toch vandaan?

De boze werkende witte man, boos omdat hij niet de welvaartsverbetering ziet die hij de decennia voor 2008 gewend was geraakt, verkropt het niet dat een vrouw, een gekleurde vrouw nog wel, hun gaat uitleggen hoe ze horen te handelen en denken. Zij zijn de schuld van alles dat verkeerd gaat, waarom ze zo afglijden. Kom niet aan Zwarte Piet! Bescherm de witte kindertjes tegen voortrekken van minderheidsgroepen. De politiek gaat alleen maar voor zwak geachte minderheden. De witte man stond altijd sterk. Het witte privilege is overigens nog steeds overduidelijk aanwezig, maar wordt door de linkse partjen wat al te enthousiast bestreden.

Er zijn altijd partijen geweest die zich niet bepaald richten op de sociaal zwakken, denk aan de VVD. Zij bedienen eerder de zelfstandigen, de ondernemers. Er is niets mis mee dat er een partij is die deze groepen mensen probeert goed te bedienen.

Daarom zijn er nu partijen die in (gaan) springen op groepen kiezers die hun witte voorkeurspositie willen zien gehandhaafd. De ouderen, die hun hele leven grote stijging van de welvaart gezien hebben en nu ineens gekort worden op hun pensioen en zorg.

Maar wie is voor de witte arbeider van 45+ die bang is zijn goede baan te verliezen, het moeilijk heeft bij reorganisaties die tegenwoordig met de regelmaat van de klok over ons heen moeten komen?

In Amerika denkt men dat dit Trump is. In Nederland ziet men de PVV, maar die heeft nog niet gevonden wat men echt kan doen ter verbetering van de positie van boze witte middenklasse.  50+ zit eigenlijk meer in de doelgroep, maar heeft nog niet helemaal het redelijke alternatief.

Wat zegt dat over de toekomst? Gaan we verder het gemoderniseerde fascistische pad van protectionisme, bestrijden immigranten op d.w.z. stagflatie/Peronisme of gaan we richting een gemoderniseerd socialisme? Of Singapore stijl naar nog meer individualisme, aanmoedigen animal spirits?

Dat gemoderniseerd socialisme heeft misschien meer kans dan je denkt. Politici van de democratische partij in de VS zijn wakker geworden. Het roer moet om en dat gaat gebeuren. Gaat men richting VK Labour/ VS Warren, dan mislukt de revolutie, maar met een combinatie van Renzi en Abenomics en de goede punten van Trump (die zijn er) over de vergetenen is er kans. Zorg voor kansen buiten de welvarende steden.

In de VS/VK zie je een enorm electoraal verschil tussen de grote stad en de rest van het land. In de grote stad zijn de inkomens hoger, is er veel meer groei en dynamiek. Daar is veel minder reden om bezorgd te zijn over de toekomst. Maar de rest van het land won nipt electoraal en dus Trump en Brexit. 

Gaan de steden winnen of het platteland? De welvaart in steden zou harder groeien dan op het platteland.

Soms is het duidelijk (Singapore is een stadstaat). In heel wat landen woont veel meer dan 50% in de steden.

  Wordt de tweedeling erger? Iedereen voorspelt meer urbanisatie, maar moet dat echt in de IT tijd waar  je ook buiten de steden ideeën kunt uitwisselen, toegang hebt tot de cloud.

Uiteindelijk moet de groeiende ongelijkheid stoppen. Betere kennis van de materie moet populisme uiteindelijk terugdringen voor de onredelijke dingen, zodat alleen de redelijke dingen overblijven.

Kortom ik weet het niet

this time is different

http://thereformedbroker.com/2016/11/21/there-is-zero-evidence-of-a-long-term-correlation-between-stocks-and-the-dollar/

Jon Krinsky of MKM Partners with my favorite chart o’ the day:

One of the biggest perceived headwinds for stocks is sustained strength from the U.S. Dollar. While an extreme spike in the DXY would likely cause some volatility in the short-term, there is very little evidence that a strong dollar will prohibit stocks from advancing.

de sterke dollar hoort geen bedreiging te zijn voor de beurs omdat deze niet door zwakke economie in de rest van de wereld is veroorzaakt maar door kracht van de VS

de sterke dollar is nu niet slecht voor mining, en ik denk straks ook niet meer voor Emerging Markets

matejka gelooft het nog niet, maar this time is different

een sterke dollar is nu niet erg slecht voor grondstoffenprijzen

Europa blijft deplorable ondanks de rentestijging

Welkom tot de nieuwe Trump wereld: great again, alles wordt great again, rente, inflatie, aandelenkoersen, obesity, nationalisme. Maar is de nieuwe wereld niet van China?

deplorables zijn ongezond en stemden toch voor opdoeken Obamacare

(paaltje The Economist)
Trump heeft gewonnen doordat ongezonde mensen en masse op hem gingen stemmen. 53% van zijn stemmers is 65+. Obesity is alom aanwezig onder zijn stemmers. Zij legden het grootste gewicht in de schaal.
De deplorables zijn ziek, echt deplorable.
De democratische staten zijn veel gezonder dan de bible belt.

samenvatting financieel economisch nieuws van de week

Het nieuwe begint er een beetje af te raken van Trump. Hij benoemt akelig rechtse mensen, maar geen protectionisme voorlopig, geen kwaad woord over de NAVO, alleen maar criminele illegalen worden gedeporteerd etc. Een beetje verdere stijging van aandelen en rente, dividendaandelen eindelijk niet omlaag. Airlines flink omhoog op belangstelling van Buffett, een erkend hater van de sector. Semiconductors omhoog. energie omhoog. Banken omhoog. Cyclische aandelen en small caps winnen

Het economisch nieuws van de afgelopen week was sterk: 'strong patch'
 0,8% stijging van de detailhandelsverkopen met opwaartse herziening van vorige maand. Controleverkopen die groei consumptie grotendeels bepalen ook +0,8%.
Surveys voor industrie waren sterk: Empire Survey omhoog, Phillyfed omlaag maar de onderdelen die zwaar correleren met ISM omhoog.
Producentenprijzen stegen minder dan verwacht of daalden zelfs. Voorraden +0,1% bij 0,2% hogere verkopen.
Geen groei industriële productie (een tegenvaller) door lagere productie nutsbedrijven in het record hete oktober.
Initial claims voor werkloosheid record laag, continuing claims eveneens scherp omlaag.
Housing starts enorm omhoog (25%), NAHBMI survey vooruitzichten volgens huizenbouwers stabiel op hoog niveau. Hypotheekaanvragen sterk omlaag door hogere rente.
Inflatie +0,3% vorige maand, maar kerninflatie slechts +0,1%.

In Europa bleef er deflatie in Italië, in andere landen 0% (Fankrijk) of inflatie net boven nul versus vorige maand. In Duitsland steeg ZEW expectations flink. Producentenprijzen daalden.
In het VK nam de inflatie af van 1% naar 0,9%.

Buitenlanders kochten weer Japanse aandelen na die flink gedumpt te hebben. De yen is overtuigend verzwakt en dat maakt de Japanse beurs weer een winnaar.

Poetin dumpte minister van economische zaken voor corruptie.
In Frankrijk stemmen linkse kiezers mee bij de kandidaat voor centrum rechts omdat ze geen enkel vertrouwen hebben in de kandidaat van links en vooral ter voorkoming van winst van LePen.
Renzi zou aftreden na verwerping referendum op 4 december (46% kans dat Renzi wint volgens wedkantoren), maar zijn partij zou dan doorregeren. Dan krijgt Oostenrijk de kans een populist te kiezen die eventueel een referendum over Europa zou gaan uitschrijven.

De OPEC straalt verdeeldheid uit, maar misschien wordt er toch tot een productiebeperking van betekenis besloten. De olieprijs steeg zelfs op hogere voorraden in de VS, maar het uitzonderlijk warme weer lijkt even voorbij.

Yellen had haar HH-testimony. Dit vond men volkomen onbelangrijk (dat was vroeger wel anders) en ze suggereerde de rente in december te verhogen (nu 90%+ ingeprijsd) en dat het beter gaat met de Amerikaanse economie.

Overpeinzingen Nu al heimwee naar Obama…. Trump en behavioral finance

Nog steeds ben ik verdoofd dat Amerikanen in zo’n grote getalen op Trump hebben kunnen stemmen. Normen en waarden zijn diep gezonken richting discriminatie met bijbehorend naargeestig, bekrompen geloof in stoppen van de vooruitgang, terug naar het creationisme, discriminatie van wat niet uit het dorp komt, wat in de bijbel staat omdat het een wijs boek van 2000 jaar geleden is zonder relativering van wat er sindsdien is gebeurd, de verheerlijking van het zakenleven.

Ik ben samen met de overgrote meerderheid buiten Amerika. Maar ik zie wel waarom hij kon winnen en waarom de rente en beurzen zo stijgen.

Net als na 9/11 vraagt dat om enorm afstand te nemen van die negatieve schok. Gewoon alles wegduwen. De kansen zien voor de beleggingen.

Ook deze week werd het duidelijk dat de groei in de wereld aan aan het trekken is vanaf een dieptepunt rond februari. Twee jaar lang was de groei aan het afzwakken en nu dan dus een keurig herstel. Inclusief herziening fors herstel van de detailhandelsverkopen in de VS, record lage initial claims voor werkloosheid, fors herstel housing starts. De industriële productie was tegenvallend door de nutsbedrijven die in het extreem warme oktober in de VS veel minder produceerden (wel goed voor andere consumptie deze maand).

Nowcasting van JP Morgan geeft dit wereldwijde aantrekken goed aan.

De groei in de wereld versnelde vooral door het aantrekken van de groei in Japan en de VS. Het aantrekken van de groei in Japan krijgt zoals gebruikelijk te weinig aandacht, maar zorgt op zijn eentje voor hogere groeischattingen in de wereld voor 2016 en 2017 

Basis is het aantrekken van de PMI’s. Deze zijn van 52 (industrie) naar 53,5 gegaan in oktober en voor diensten gaat het ook prima.

JP Morgan gaat de groei voor de VS aanpassen met 0,25% in de tweede helft van 2017 en ook voor 2018. Ik kan me niet voorstellen dat Trump zich laat afschepen met zo weinig stimulering, maar men houdt rekening met ongedaanmaking van de stimulus door protectionistische maatregelen. Dan gaat de stimulering in rook op aan hogere inflatie. JP Morgan voorspelt lagere groei in het vierde kwartaal dan nowcasting en PMI’s aangeven vanwege een negatieve bijdrage van netto export in de VS en Japan. Die negatieve bijdrage hoop je natuurlijk terug te zien in de rest van de wereld, dus de voorspellingen van JP Morgan wereldwijd lijken (al te) voorzichtig.

Het is de vraag of de economische groei in de wereld verder gaat aantrekken zonder extra fiscale stimulering. Dat lijkt niet erg te gaan gebeuren en na H1 2017 zou dan de groei moeten afzwakken, o.a. door China (afnemende kredietgroei nu werpt schaduw vooruit in 2017), ware het niet dat dan de fiscale Trump+Abe stimulering langzaam gaat werken, ook in de psyche (minder sparen als men de belastingverlaging als semi permanent ziet).

Voorlopig nog onderreactie op Trump. Olieprijzen weten ook nog niet of OPEC echt niet ziet dat productie beperkt moet worden.

Nog geen bottom up winstbijstellingen (men koopt wel bedrijven die nu veel belasting betalen zoals small- en mid caps).

Zo ongeveer het grootste debat is of een hogere rente slecht is voor aandelen. Het historisch verband tussen rente en aandelen laat zien dat de correlatie tussen rente en aandelenkoersen gemiddeld positief is geweest bij rentes onder 4%. This time is different, zo weet echter de meerderheid van experts deze keer te vertellen. De rente stijgt en drukt zo de winstmarges en niet zo’n beetje ook als je ook nog de invloed van hogere lonen meeneemt. De economische groei zal nauwelijks aantrekken, dus het blijft maar niks met de winstgroei. Ja, even nog wat hulp van hogere olieprijs en straks verlaging vennootschapsbelasting, maar daarna zitten we weer in de Verelendung van Secular Stagnation. Populisten aan de macht, dat betekent potverteren, protectionisme, handelsoorlogen en andere ellende die innovaties en creatief denken in de weg staat.

De waardering van aandelen is hoger dan het historisch gemiddelde, veel hoger zelfs voor de dividend proxies. Dat is in lijn met de lage rente. In lijn met de lage rente is de relatief lage waardering van cyclische aandelen (waaronder de meeste financials) 

De lage rente straalt lage groei in de toekomst uit. Drukt de groeivoet in dividend discount modellen. Die druk wordt steeds groter naarmate de rente verder daalt en men niet meer gelooft in groei maar in low volatility. Er is als de rente echt om is een structurele realtieve herwaardering nodig van cyclische aandelen (en daarmee waarde stijl). Dit is al een tijdje gaande. Hogere groei van het nominale BNP: muziek in de oren van banken (maar bestaan ze straks nog door fintech, blockchain?), industrials, grondstoffen, ik denk ook de zorgsector.

Wat denk ik dat er gaat gebeuren? Ik denk dat de rente voorlopig iets, maar niet veel verder zal stijgen op hogere inflatie, dat Trump een fiscale stimulering van 0,5-1% voor elkaar gaat krijgen. Hij benoemt meer houwdegens, maar zal betrekkelijk voorzichtig protectionistische maatregelen nemen (niet alle export van China of Mexico extra belasten met 35 of 45%, maar eerder een soort symboolpolitiek, hij weet dat de beurs er slecht op reageert en zijn herverkiezingskansen in gevaar brengt, omdat de neerwaartse druk van protectionisme op groei jaar in jaar uit groter wordt). Winstverwachtingen voor 2016/2018 zijn te pessimistisch geworden en bottom up gaat veel minder dan gebruikelijk neerwaarts worden bijgesteld. De nominale groei gaat omhoog en hierdoor wordt de FED minder aardig. Over enige tijd (mei 2017?) gaat dat de stijging van de beurzen tijdelijk flink afbreken. Tegen die tijd doet Trump vast wel iets onaangenaams ook voor beurzen. Daar komt de beurs na enige tijd overheen na sussende woorden van de FED en Trump en dan kan er euforie komen die tot het hoogtepunt in de reële S&P leidt ongeveer zoals boven het blog staat ingetekend.

Trumpenomics kan voor winstmeevaller van 9% zorgen volgens Citi

Ik begin al heel goed te worden met me voor het ontbijt zes onmogelijk goede dingen over Trump in te beelden. Men spreekt al van Trumpenomics en daar hoopt men wonderen van, net als van Abenomics (daarom eerste buitenlandse staatsman die langs mag komen) en reaganomics.

Zonder al die ‘bad stuff’ valt het allemaal wel mee.

Die Bannon ontslaat hij zo weer, die is gewoon te akelig. Trump is heel goed in ontslaan.

Die handelsoorlogen, daar gaat hij niet tot in het extreme aan beginnen, hij luistert toch naar  reactionaire rechtse economen die protectionisme met mate willen.

Trump. Luister naar Ivanka, hou op met discriminatie van vrouwen, gays, Mexicanen etc.

Ga door met meer infrastructuur. Lagere belasting met dichting van excessen van rijken.. Obamacare niet te ver uitkleden.

Deregulering, enthousiasme, niet langer zo negatief, maar gaan voor meer geloof in de American dream.

volgens JP Morgan kan de fiscale stimulering ongeveer (maximaal) in de volgende richting gaan:

En volgens Goldman Sachs

Hoe dan ook, de belastingen voor bedrijven gaan omlaag, ook al is de multiplier klein. De particulier gaat ook profiteren en infrastructuur ook (dat heeft wel grote multiplier), alhoewel republikeinen hier helemaal niet van houden.

Citi heeft berekend dat de winstschatting van de S&P hierdoor met 9% omhoog moet

http://www.cnbc.com/2016/11/16/trump-gop-tax-plan-could-raise-sp-500-earnings-by-9-percent-citi-says.html

Hierboven wat ik dacht ex verlaging van de vennootschapsbelasting. Die gaat er denk ik niet ineens komen en pas in 2018 echt in. Maar toch, dit helpt de winstverwachtingen enorm.

Ik heb dit plaatje al eerder laten zien, maar het is belangrijk voor in te schatten wat de beurs gaat doen. Als de winstontwikkeling niet verbetert ten opzichte van wat we de afgelopen twee jaar over ons heen hebben gekregen, zijn we toe aan de eerste Trump bear markt.

Voorlopig zie ik voorzichtig reden voor optimisme, voor een Trump bull markt. De vertaling van de winstverwachtingen van analisten door de markt kan gunstiger worden. Na twee jaar van totaal wegvallen van het startoptimisme van 12% winstgroei naar zelfs winstdaling is er nu reden om te geloven dat het afbrokkelen van de winstverwachting minder snel zal gaan. Iets als de 5% van 2012/13/14. De markt is gewend geraakt aan teleurstellingen en heeft hier een hard hoofd in. Tegenvallers, dat is het nieuwe normaal.

Sinds februari is een en ander echter niet meer zo aan het tegenvallen. Het economisch momentum is aan het verbeteren onder het gelukkigere gesternte van herstellende olieprijzen, groei in China, uitbodemen van recessies in Rusland en Brazilië en doorzettend (zij het gematigd) herstel in Europa.

Sinds ongeveer juni is er ook economisch herstel in de VS.  Dit, een strong patch, lijkt door te zetten tot half 2017. Dan moet het stokje overgenomen worden door fiscale stimulering. Aanvankelijk was gerekend op enige bezuinigingen ten opzichte van de beperkte uitspattingen van het verkiezingsjaar 2016. Trump en de republican sweep maken ineens fiscale stimulering en niet bezuinigen het meest aannemelijke scenario.

Wat gaat Trump doen? Bij lange na niet wat hij beloofd heeft (vaak maar goed ook), maar duidelijk is dat hij minstens gaat doen wat Paul Ryan voor ogen staat. Belastingverlaging en verhoging uitgaven voor infrastructuur. Zelfs de verdunde stimulering lijkt goed voor 0,5% extra groei.

Dat zit niet in de winsttaxaties. Extra groei, meer pricing power en lagere vennootschapsbelasting, maar hogere rente en dollar hoort per saldo tot hogere winstgroei te leiden, aannemend dat de olieprijzen boven $40 blijven.

D.w.z. we horen boven de ‘normale’ 5% van buiten een recessie (ISM boven 50 maar niet boven 55) uit te komen door de olie- en belastingbonus.

De onzekerheid over protectionisme en handelsoorlogen weerhoudt analisten om de winstvoorspellingen aan te passen.. 

Flabbergasted

De beurs is zo positief op Trump. De rente stijgt zo veel meer dan voor mogelijk gehouden, letterlijk door niemand voorspeld. Plotselinge stijging van inflatieverwachtingen terwijl we toch 99% zeker wisten dat we in een secular stagnation scenario zitten met deflatie op de loer. Ons voorland was toch later met een lager pensioen en wennen aan negatieve rentes

Trump maakt Amerika great again. Ze zijn net ingehaald door China qua uitstoot van broeigassen, dat wil Trump snel rechtzetten. Quel horreur, hoax.

De Amerikaanse beurs gaat naar records, kan zelfs flink omhoog.

Het economisch nieuws is ineens supergoed. Strong patch. Retail sales super. Demografie super (onvoorstelbaar dat dit een verrassing is). Voorraadcyclus in herstel.

Waar komt dat herstel vandaan, terwijl economic surprises nauwelijks positief waren. Waarom kon ik tegen die economic surprises in al een tijdje zeggen dat die strong patch

eraan kwam?

Hoe bestaat het dat de demografie verkeerd is ingeschat in de VS? Ik ben stom verbaasd.

 http://www.calculatedriskblog.com/2016/11/the-cupboard-is-full.html

Dan de winsten. Waarom ziet men zo’n lage winst voor het vierde kwartaal in de VS? dat kan uitkomen als de olieprijs ver terugvalt en de dollar veel sterker wordt. Maar dat voorspelt men niet.

Trump druk in de weer om akelige en conservatieve lieden te benoemen. Ook kundige lieden benoemt hij. De bezem door de democratische kast.

Ze worden totaal weggeveegd. Ernstig. Geen checks and balances meer, geen gridlock.

 Dan Hillary. Ze wordt nu weggezet als lui en dom. Lui door Obama. Ze heeft lang niet zo veel als hij getoerd door Iowa en andere Rust Belt staten. Ze is ineens met een IQ van 140 zo veel dommer dan trump met 156 (deze IQ getallen zijn niet erg betrouwbaar, maar men meldt dit als de beste schatting). Hillary zou zelfs nog een stuk dommer zijn dan Bill, moeilijk voor te stellen.

En Michele Obama. Een ape on heels volgens Trump adepten. Wel weggehaald van Facebook (dat mag maar 1% liegen), maar toch. White power neemt het land over van roetmoppen. Hate groups zijn in. Creationisme is in op deze platte aarde. Poetin is zo tof. Water boarding is OK.

Ik moet er nog aan wennen. 

Samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De Trump-Revolutie beheerste de beurzen. Onverwachts won hij, via ragfijn spel in de industriestaten Pennsylvania, Michigan, Ohio en Wisconsin. Cubanen en ouderen brachten Florida binnen. De beurzen die steeds positief hadden gereageerd op de kansen van Hillary daalden niet, maar stegen even onverwachts. Na een zeer korte fikse val in de verkiezingsnacht trad wonderbaarlijk snel een fenomenaal koersherstel op. Beurzen correleerden overigens vanaf het begin van de opkomst van Trump niet met de kansen van Trump. Voorlopig zijn we nog niet uitgedacht over wat Trump betekent voor het wel en wee in de wereld. en de beurzen. Heftige themarotatie (weg met low volatility) en terugtests van lows zijn goed mogelijk. Heil  Trump! De immigratiewebsite van Canada kan het verkeer niet meer aan.

Men vergaf de racistische en andere minpunten van Trump, beoordeelde zijn economisch programma als zeer positief en men hoopt het beste via slechts een minimalistische invoering van protectionisme (een muur bouwen is niet zo erg, de yuan moet maar wat sterker worden (dit is toch niet zo eenvoudig), we moeten maar wat minder Mexicaanse tomaten gaan verorberen). Men zag ineens tot stomme verbazing een vergevingsgezinde, presidentiële Trump. Meer fiscaal stimuleren, lagere belastingen, meer infrastructuur, het gaat erin als Gods woord bij een ouderling voor de beurshandelaren.

Een en ander betekent meer inflatie, meer vraag naar leningen en minder kans op Secular Stagnation. Meer kans op Goldilocks, inflatoire groei en stagflatie. Allemaal scenario’s met een veel hogere rente. Tranen met tuiten op de obligatiemarkt, tranen van vreugde op de aandelenbeurzen en bij de niet langer would be pensionado’s.

Diverse Emerging Markets kregen gevoelige klappen, maar niet China. De dollar werd weer sterk. Olieprijzen gingen daarop omlaag en de goudprijs al helemaal. De koperprijs ging omhoog op geloof in meer groei in de wereld. Een zeer goede week voor cyclische aandelen. De 'republican sweep' plus verwerping 'proposition 61' (voor goedkopere medicijnen) in Californië zorgde voor omhoogvliegende koersen bij biotech.

Er was een beetje economisch nieuws. Het vertrouwen van het Amerikaanse midden- en kleinbedrijf ging iets omhoog volgens NFIB. Yellens Labor Market Conditions index verbeterde. Jolts jop openings hoger. Initial claims voor werkloosheid iets lager. Groothandelsverkopen stegen een beetje, toch meer dan de voorraden. University of Michigan vertrouwen steeg behoorlijk.

De industriële productie steeg mooi in Duitsland en Italië, maar daalde in Frankrijk. Huizenprijzen (Halifax) stegen weer in Engeland (ondanks brexit).

In China steeg de inflatie, zowel voor consumenten als producenten. Valutareserves brokkelen weer harder af. Export viel opnieuw tegen. De verkopen van AliBaba op singles day waren opnieuw fors hoger. Geldgroei blijft hoog met 11,5%, maar kredietgroei lijkt toch wat af te zwakken waardoor in 2017 de economische groei iets gaat afzwakken.

het winstnieuws over het derde kwartaal verbeterde verder, terwijl aan het einde dit meestal afzwakt. Het eindoordeel is dat de winsten over het derde kwartaal meer dan normaal boven de altijd gemanipuleerde verwachting waren en dat de verwachtingen voor het vierde kwartaal te laag lijken voor de afwisseling.. 

Overpeinzingen: wat ziet de wereld er ineens anders uit: nieuwe kansen, nieuwe bedreigingen. Hogere rente, protectionisme, secular stagnation niet meer zo zeker

Trump wint. Al zijn fratsen worden vergeven, de kiezer gaat voor zijn programma. In hemelsnaam verandering, we moeten niet doorgaan op het pad van Larry Summers Secular Stagnation.

Het is dan ook helemaal niet nodig, bij deze rente moet de overheid met bakken gaan investeren. Lagere belasting, vooral vennootschapsbelasting. De beurs was er opgetogen over. Men hoopt dat Trump zijn protectionistische kaart voorzichtig gaat spelen. Dat hij kameraad Poetin vriendelijk gestemd kan houden en geen rare dingen met de NAVO gaat doen. Dat hij die nare Tea Party oprolt.  Dat hij de olie- en gaswinning gaat stimuleren maar langzaam gewonnen gaat worden voor steeds goedkoper wordende alternatieve energie. Dat hij de rente weer naar een niveau brengt dat het bedrijfsleven gelooft dat een normaal rendement op investeringen mogelijk is. Dat men zich niet langer te pletter hoeft te sparen voor de oude dag.

Ik denk dan terug aan de vurige betogen van Woody Brock, zo'n vier jaar geleden. Die lage economische groei is helemaal niet nodig. Het is je eigen schuld. Er is groeiremmend beleid in veel landen. Veranderingen gaan te hard en daarom trapt men op de rem. De populistische kaart wordt getrokken want het is de schuld van anderen. Ook al is niet te zien, hoe moslims, Marokkanen, Poetin etc. de grote recessie vanwege het faillissement van Lehman/ ongebreidelde speculatie met derivaten op hypotheken etc.  hebben veroorzaakt/verergerd, toch krijgen ze de schuld. Globalisatie zou slecht zijn. De terugval in de economische groei valt samen met de terugval in de groei van de wereldhandel.

Woody Brock stelt dat de groei in de werld bij de huidige technologische vooruitgang bijna net zo hoog zou kunnen zijn als in de vorige decennia (gecorrigeerd voor demografie). Daarvoor is nodig dat er enorm wordt geïnvesteerd in infrastructuur in de VS en dat de animal spirits vooral buiten de VS weer gere-animeerd worden. Globalisatie moet gaan volgens de spelregels van het kapitalisme, d.w.z. China moet de munt niet te goedkoop houden en geen intellectueel eigendom stelen etc. Als Trump zijn protectionisme alleen hierop richt is het zelfs een plus voor de wereldeconomie.

Al jaren geleden voorzag Woody al dat Hillary de infrastructuurkaart volstrekt onvoldoende zou spelen, pas in 2020 daarvoor rijp zou zijn.

Trump zag dit al in 2016. Hij zag ook dat er een enorme groep boze witte kiezers was, de vergetenen (een betere term dan ‘deplorables’). De mensen die leden onder globalisatie/ de leegloop vanwege de trek naar de stad/ de toenemende ongelijkheid waardoor de lonen maar niet stegen. Eigenlijk allemaal thema’s die beter passen bij democraten dan bij republikeinen. Maar de democraten zaten te slapen, net als Labour in Engeland. Daar laten ze de kaas van het brood eten door Theresa May die (voor de conservatieve partij) ongekende handreikingen doet naar de gewone arbeidende klasse.

 Gaat dit de populisten helpen bij de verkiezingen komend jaar in Europa? Ongetwijfeld. Maar het is niet nodig. Net als Trump moet je inzetten op fiscale stimulering, meer investeringen van de overheid, lagere belastingen en aangevuld met meer aandacht voor zorg, ouderen, klimaat. It can so much better, ga toch voor een begrotingstekort van 3%+ en doe daar leuke dingen mee inclusief flink investeren. Verpak het in een optimistische boodschap en je hebt helemaal geen uitfoeteren van immigranten, Marokkanen etc. nodig om te winnen.

Trump won, ik had het niet gedacht. Ik was geen voorstander je flink in te dekken tegen een winst van Trump met de enige dagen terug dan verwachte 12% daling van de beurs. Ik geloofde Bianco dat de beurs het afgelopen jaar 0% correlatie heeft gezien met de kansen van Trump. 

De beurs wist niet wat ze aan moest met die Trump. Op diverse blogs van nogal rechtse lieden die (toch) verstand hadden, vooral van economie en beurzen (bijvoorbeeld Scott Grannis) zag je voorzichtige pleidooien dat Trump (wat een verschrikkelijke eikel hij ook is) beter voor de beurs zou zijn dan Clinton.

Zo is de situatie nog steeds. Nu reageert men volkomen onverwacht erg positief op Trump.

Ik denk terecht. Dat kan echter zo maar omslaan. Het is niet zo’n gewaagde voorspelling dat Trump via extreem beleid/gedrag de beurzen ineens 12%+ kan laten dalen binnen twee jaar (meerdere keren zelfs).

De aandacht voor hoe het met de economische ontwikkelingen gaat is helemaal achter de horizon verdwenen bij al dat verkiezingsgeweld.

Amerika zit na een periode van cyclische zwakte in een ‘strong patch’, net iets te laat zichtbaar voor de Amerikanen om Hillary te helpen (d.w.z. slechte bespeling van de democraten van de economische presidentverkiezingscyclus). De leading indicators van ECRI en Recession Alert  geven dit duidelijk aan (plaatje is van Doug Short).  

Investeringen gaan de goede kant in, nu er rugwind is ontstaan vanuit de oliewereld.

Vandaar die plotselinge boom in gezinsvorming. De onverwachte zwakte in de bouw zal maar tijdelijk blijken te zijn.

Plaatje van voor de Trump-revolutie. De industriële cyclus is in krachtig herstel. Tot Trump geloofde de inflatiemarkt dit niet, nu ineens wel. De rente moet minstens terug naar de niveaus van 2014.  

De termijnpremie, die aangeeft in welke mate je volgens bepaalde rekenmodellen beloond wordt voor het nemen van duratierisico bij obligaties gaf aan dat beleggers er in extreme mate op aan het gokken waren dat de rente altijd laag zou blijven, want het was toch 99% zeker dat we in het Secular Stagnationscenario zaten.

Ik heb zelf pijlen gezet in de grafieken (een week geleden voor Trumpverkiezing gemaakt). Bij de termijnpremie is er mean reversion geweest naar de trend en ongeveer drie tot vijfjaar gemiddeldes. De markt gelooft de voorspellingen van de FED niet. De FED zelf ook niet trouwens. Ik dacht (voor Trump) dat het ongeveer volgens de stippellijn zou gaan. Sinds Trump moet de FED iets meer gaan handelen volgens de eigen ‘dots’ denkt iedereen.