oliereserves en teerzanden

Teerzanden zijn belangrijk in de oliereserves. Venezuela en Canada staan er bol van. De laatste tijd gaat de winning van teerzanden een stuk sneller, terwijl schalieolie en gas  (shale oil) wat moeizamer gaat.
Al die oliereserves in de wereld is voor 84% in handen van overheden die veelal als niet erg stabiel te boek staan. De rest is grotendeels in Canada en de VS.

Alberta blijft voorlopig booming.
Die teerzanen is een milieuramp. technolgie gaat dat minder maken, maar voorlopig is het milieu bij winning teerzandolie voor 40 tot 100 jaar verpest.

Bank of Japan in het nauw en gaat 11 triljoen yen kopen

Shirakawa, de baas van de Bank of Japan, heeft vandaag niet toegegeven aan de eisen van de regering om 20 triljoen QE te doen of oneindige beloften te doen à la Bernanke. Daardoor was de markt teleurgesteld. De consensus stond op 10 triljoen yen en hij deed schoorvoetend 11 triljoen. Hij koopt staatsleningen een heel klein beetje ETF's van aandelen en J-Reits.
De minister van Financiën woonde voor de tweede keer de vergadering bij om zijn eisen kracht bij te zetten. De Bank of Japan gruwelt van de QE strategie van de VS en het VK en Shirakawa wil dit met alle macht tegenhouden. Geen beloften om eindeloos door te kopen. Er zijn dissidenten opgestaan die het hier niet mee eens zijn en meer voor duif willen spelen. Zij worden snel machtiger.

Toch zit er niets anders op voor de Bank of Japan, na de verkieizngen wil de LDP die dan vermoedelijk aan de macht komt de Bank of Japan wet aanpassen en zo veel meer QE forceren. Voorlopig heeft de Bank of Japan 41 triljoen yen gekocht zonder dat dit gunstige gevolgen had voor de deflatie of de yen. De yen is te duur en houdt de groei tegen. De twee jaars rente in Japan moet flink terug om de yen te verzwakken. dit kan overigens wel.

Met de nieuwe aankopen voorspelt de Bank of Japan opnieuw dat de inflatie gaat stijgen. In 2014 ziet men een inflatie van 0,7% ten gevolge van de nieuwe QE. De regering vat dat op als een onsmakelijk grapje.

De Bank of Japan doet de laatste maanden overigens eindelijk weer zijn best, maar het vonnis is al geveld: ze hebben gefaald.

Sandy: schade $10-20 -100miljard en goed voor Obama

De orkaan Sandy lijkt ongeveer $10-20 miljard te gaan kosten en de verzekering zal maar een deel van de schade (40%?) betalen. Dat was de eerste schatting. Enige uren later rept men al van $100 miljard http://www.zerohedge.com/news/2012-10-30/sandy-total-loss-estimate-100-billion. Dat vinden ze in Amerika belangrijker dan het aantal doden (toch 50+). Dat is een peuleschil vergeleken met Katrina waarbij 1200 man het leven liet.

In het vierde kwartaal wordt de groei daardoor minder, dat zou 0,1-0,2% kunnen zijn maar ook 0,8-1%.
Sandy lijkt de doorslag te geven in de presidentsverkiezingen: Obama is ineens weer zwaar favoriet, tenzij hij iets doms doet bij de bestrijding van Sandy.

Omtzigt lijkt pensioenrapporteur af voor Europa: einde defined benefit weer een stap dichterbij

De nieuwe regering wil van pensioenrapporteur in Europa Omtzigt af, overigens net als het CDA, omdat Pieter Asscher te veel voor de voeten gaat lopen en pensioenen niet belangrijk genoeg zijn om je hier met alle middelen sterk voor te maken in Europa.

Verzekeraars hangen de vlag uit, nu pensioenfondsen straks moeten voldoen aan Solvency  

II (dat zijn draconische eisen: dekkingsgraden van 150-200% zijn nodig, terwijl deze nu eerder
rond 100% of lager hangen) en alleen maar nominale pensioenen moeten gaan dicht timmeren (voor indexeren kan nooit meer ruimte komen als dit eenmaal gebeurd is). Dit is natuurlijk het einde van defined benefit. Misschien is dat wel goed. Je kunt gewoon nergens meer op rekenen met je pensioen en rekenen met een rente van 2% lijkt ook niet  goed. Gewoon defined
contribution en wie geld te veel heeft koopt een lijfrenteverzekering à 1 tot 2% bij de verzekeraar. Iedereen voor zich zelf en niet meer solidair, de ik-generatie triomfeert.

Maar is dit allemaal nodig? Op het ogenblik lijkt het prudent om te verwachten dat een goed gespreide beleggingsportefeuille minstens 2% meer op zal brengen dan de huidige

rentestand. Daarmee kan de dekkingsgraad gemiddeld 2% per jaar stijgen dan wel

geïndexeerd worden. D.w.z. er is een goede kans dat je met de berekening van de dekkings-graad tegen de marktrente op termijn uit de problemen komt, maar dat kan niet als

de dekkingsgraad niet naar 105-120% moet maar naar 150-200%. Als men echt vasthoudt

aan 150% dekkingsgraad is het eigenlijk nodig dat alle pensioenen met 1/3 worden afge- stempeld om de dekkingsgraad van 100 naar 150% te krijgen. Het hoeft natuurlijk niet zo draconisch,  als je je regeling omzet naar iets met een of andere garantie van een solvabele verzekeraar, maar dan spek je de verzekeraars natuurlijk wel.

 We dachten dat ons pensioenland ten minste

 nog één deskundige in de kamer zou hebben

 die het Europese drama enigszins zou kunnen afwenden  na de enorme zeer succesvolle voorkeurstemmenactie om Omtzigt in de kamer

te krijgen, maar VVD/ PvdA willen kennelijk

niets meer hebben van andere partijen, vooral

niet van die CDA die vroeger altijd de baas was.

Maar misschien zie ik het helemaal verkeerd:
lobbyen in Brussel voor ons pensioenstelsel is zo belangrijk dat een minster het moet doen.

zit het fiscale klif in de VS al in de prijzen?

De meest geuite zorg van amerikaanse beleggers is op het ogenblik volgens tal van enquêtes dat de economie over het fiscale klif heen het ravijn in valt, omdat men er niet op tijd uit gaat komen om dit op te lossen. We hebben aan de discussies over het debt ceiling wel gezien dat politici zich er alles aan gelegen laten liggen om een besluit tot het uiterste te traineren en een duikeling van de koersen voor lief te nemen. Zonder besluit valt de groei met 4% terug.

De consequenties van het niet repareren zijn zo groot dat bijna iedereen volgens Bianco gelooft dat het gerepareerd gaat worden, zo'n 83% denkt dat stelt hij. Biaco denkt dat overigens ook. Daarom zit het niet in de prijzen volgens Bianco. De markt wordt totaal verrast als het fiscale klif slechts gebrekkig gerepareerd zou worden.

Mark Hulbert van Market Watch http://www.marketwatch.com/story/a-contrarian-take-on-fiscal-cliff-worries-2012-10-26?link=home_carousel denkt dat het fiscale klif wel in de prijzen verdisconteerd zit, omdat het zo breed uitgemeten wordt als enorm probleem in de pers. Vier van de vijf scenario's voor het fiscale klif zijn niet zo slecht voor de beurs. De wedders bij Intrade op een recessie in de VS zijn iets minder overtuigd van een recessie in 2013 dan drie tot zes maanden geleden.

Ook Goldman Sachs (Ardagna en Cena) denkt dat men wel voldoende onzeker is over het fiscale klif. Volgens hun modellen zit het fiscale klif heel ruim in de prijzen van obligaties verdisconteerd. Als het fiscale klif maar ongeveer 1% van de groei wegneemt en de groei volgend jaar in de VS 2% kan groeien, dan is de rente nu veel te laag, er is verdisconteerd dat de groei slechts ongeveer 1% is. Als je het slechtste scenario van niet repareren zou volgen, dan kan de rente overigens 0,5-0,75% dalen volgens GS.

D.w.z. een slechte uitkomst van het fiscale klif gaat de beurs flink naar beneden drijven, maar gezien de kleine kans dat dit gebeurt hebben de beurzen nu genoeg gebibberd voor het fiscale klif. Echter, als men de kans op een slechte uitkomst hoger gaat aanslaan, zal de beurs toch omlaag gaan.

reactie 5-7% in SP500

In bovenstand paatje staat hoe groot de beurscorrecties en bear markten waren"hoe veel kwam de beurs onder de top van de voorgaande tien weken. We hebben de 3% daling doorbroken (daar stopte het 3 keer in de laatste 9 jaar), nu zijn we toe aan 5% (hier stopte het 8 keer) of 7% (8 keer stop). 5 en 7% zijn de meest voorkomende dalingen in de S&P500 (bij andere beurzen gaat het meestal wat ruiger aan toe).

Voor een nog grotere daling moet er nieuw slecht nieuws komen. Voorlopig lijkt er meer van hetzelfde te komen (fiscaal klif, winsten, eurocrisis, zorgen over China).
Mocht men onverhoopt wat al te veel gaan steggelen over het fiscale klif in de VS dan zit je aan een daling van 10% (gebeurde 2 keer) of 12,5% (3 keer) en misschien wel 16% (3 keer).
Nog erger, dan is het een echte bear markt. Dat lijkt nog niet aan de orde. Ik denk dat het bij 5 of 7% daling blijft (helaas geen garantie mogelijk).

de metropijl, achtkamp klaverjassen en andere babyboomerbeslommeringen

Weer een (kleine) zorg minder: het metrogat is nu de Keizersgracht gepasserd, zoals je kunt zien aan de rode pijl, die aangeeft waar ze zijn met het boren van de metro Noord Zuid lijn. Geen verzakkingen, maar ik woon er ook net ver genoeg vandaan (150 meter).

Afgelopen zaterdag was de achtkamp klaverjassen met mijn exstudiegenoten uit Tilburg bij mij. Die achtkamp doen we nu al bijna veertig jar. Het is dus een stevige oude traditie om zo'n twee - drie keer per jaar elkaar weer te ontmoeten en onder het genot van steeds minder bier maar wel wat meer wijn de kaartstrijd te laten welgevallen. Dat is een stelletje babyboomers bij elkaar. We worden langzaam wel wat ouder. Ik moet opletten dat de leesbrillen niet vergeten worden. Verder was het flink klagen over de tandarts, die hun armoedeval aan het bestrijden zijn via de mondhygiënisten die iedereen bang maken met veel te grote pockets tussen de tanden  die bij het klimmen der jaren steeds meer toeslaan en je uiteindelijk een jammerlijk voortijdig einde bezorgen als je er niets aan doet. Via dure behandelingen met bacteriologisch onderzoek komt men op de antibioticatoer en met de nodige bijwerkingen. Maar och, als dat het enige is waarover je moet klagen, dan valt het wel mee.

De NRC had een hele bijlage (met koppen als: jongere in nood, kritiek op babyboomers is terecht, nieuwe zondebok: de babyboomers, de jongeren zijn verwend en hoofdkop: afrekening tussen de generaties, dertigers hebben de zwaarste lasten) hoe de jongeren op moeten gaan draaien voor de loden last van het steeds meer pamperen van de babyboomgeneratie met zijn VUT, hun rijkdom vanwege het kopen van een huis tegen weggeefprijzen. Ze zijn nog erger dan bonusgraaiers stond er weer eens. De jongere generatie prenten we in dat ze nooit zo rijk kunnen worden als de babyboomers. Ze worden steeds rijker terwijl hun kinderen steeds armer en onzekerder over de toekomst worden. Daar moet iets aan gedaan worden. Maar er is geen partij van dertigers die het onrecht van de 50plus partij bestrijdt, zo oppert Paul Schnabel. Misschien komt dat nog wel als de jeugd de moed opgeeft. Dat is natuurlijk nergens voor nodig. Pensioenfondsen zijn schatrijk en zullen echt wel meer dan 4% rendement gaan halen op lange termijn en dan blijkt de oude generatie plotseling bestolen door de jongeren die bijna allemaal nog veel ouder worder dan die babyboomers en de oude generatie met langlevenrisico opzadelen.
De wereld staat er helemaal niet zo beroerd voor (met uitzondering van enkele knoflooklanden), de meeste landen gaan het veel beter krijgen en dat moet kunnen met het huidige tempo van technologische vooruitgang. Ooit zijn we uitgedeleveraged, dat duurt geen twintig jaar.

samenvatting financieel economisch nieuws van de afgelopen week

De winstcijfers vielen tegen in de VS, vooral bij de  sparaakmakende technologiebedrijven (de cijfers van financials en vooral telecom vielen erg mee) en het economisch nieuws was overwegend gunstig, al zou je dat aan de dalende olieprijzen niet zeggen. Ook somberde men weer wat meer over de eurocrisis en zoals gewoonlijk verder tegenvallende Griekse tekorten. De FED deed zoals gewoonlijk niets, al zit de financiële pers al wel over QE4 te denken. De Amerikaanse beurs reageerde negatief op betere kansen voor Romney.

De groei over het derde kwartaal wordt voorlopig geraamd op 2% en dat was meer dan de consensus dacht. dat kwam door het aantrekken van de overheidsuitgaven (meer ambtenaren in dienst na jaren krimp van het ambtenarenbestand). Investeringen in software & equipment waren zwak, hiervan krijgt het fiscale klif de schuld. Dit schept zo veel onzekerheid dat bedrijven nog meer het zekere voor het onzekere nemen.

Het nieuws over de amerikaanse huizenmarkt was positief (meer huizen verkocht (inclusief pensing home sales) en de huizenprijzen stegen 0,7% over augustus). De Chicago Activity Index (een allegaartje van alle Amerikaanse indicator die het best correleert met economische groei) steeg naar 0. Orders voor duurzame consumptiegoederen stegen bijna 10% na de enrome daling van 13% de maand ervoor. Initial claims voor werkloosheid daalden zoals verwacht behoorlijk (maar komende week zal het wel weer stijgen).

In Europa vield de Duitse IFO en PMI tegen, maar in Frankrijkviel de PMI mee. In het VK was de goei over het derde Olympische kwartaal 1% (niet geannualiseerd), daar lijkt de recessie weg. In Duitsland wordt het vierde kwartaal slecht,er zijn te veel auto's geproduceerd en te weinig verkocht.

barrons bye bye bull market

Dit soort covers ziet men als contrair. Er wordt veel te veel negativisme gespuid, allemaal zaken die we al lang weten: Amerika moet net als Europa deleveragen, we vallen van het fiscale klif, Obama wordt herkozen (Romney is overigens vermoedelijk nog slechter voor de beurs), bedrijven weten niet meer hoe ze hun omzet moeten vergroten (ze zijn kennelijk blind voor de Opkomende Landen en nieuwe diensten), de marges gaan omlaag, de investeringen gaan omlaag (maar niet lang), er is geen vertrouwen (maar het neemt wel toe en daar draait het om) en de PE's zijn te hoog (ja, vergeleken met 2011 wel, maar niet vergeleken met voor 2009).
Het panel van Barrons ziet het niet zitten, althans de meesten.

Aandelen ziet men niet zitten, maar staatsleningen al helemaal niet (nog steeds niet na al die jaren). De FED stooirt te lang met te veel geld en dat moet leiden tot te veel inflatie, d.w.z. rentes boven de UFR komen er echt wel met enige jaren geduld.

Dan maar goud, dat ziet men 9% stijjgen (maar stel dat Romney wint, dan kan goud omlaag bij de baard van de aan de kant gezette Bernanke).

optimisme VS groeit

Architecten krijgen weer meer opdrachten in de VS, het zit weer boven de 50 en dat is gunstig.

restaurants krijgen het weer drukker na de inzinking, ook een teken dat het vertrouwen weer toeneemt in de VS

overheid stuwt groei BNP VS in derde kwartaal

Na al die kwartalen van negatieve bijdragen van de overheid aan het BNP, is de bijdrage ineens positief. Jack Welch vindt dit manipulatie om Obama aan de macht tehouden, anderen hadden al kunnen zien aan het plotseling weer aannemen van ambtenaren vorig kwartaal dat de overheid wel eens zou kunnen bijdragen aan de groei in het derde kwartaal. Voorraden droegen ook bij aan de groei,maar vaste investeringen in o.a. software & equipment hielden de groei tegen. Het bedrijfsleven heeft alle moed verloren in de toekomst nu Spanje er zo slecht voor staat en China minder importeert dan gedacht. 

Waarom is economisch herstel zo traag in de VS (vgl Bordo Haubrich/ Reinhart Rogoff)

Nog wat extra toelichting op Reinhart Rogoff versus Bordo Haubrich (eerste post: http://beleggenopdegolven.blogspot.nl/2012/10/bordo-haubrich-versus-reinhart-rogoff.html). Hoe komt het dat het economisch herstel zo traag was in de VS, helemaal niet in lijn met de diepte van de recessie zoals Zarnowitz verkondigde (en die had meestal gelijk).

Aan het verschil tussen de groei volgens de wet van Okun en werkelijke groei kon Obama niet veel doen, dit is voor een groot deel ontstaan door demografische factoren (participatie daalt heel hard van 60-67 en dat leeftijdcohort is nu heel groot omdat er zo veel babyboomers zijn die deze leeftijd bereiken) en door de voorlopig nog abominabele huizenmarkt.

Bovenstaand plaatje geeft een indruk hoe groot dit effect ongeveer was.

Volgens de Wet van Okun kun je de groei in de VS heel goed benaderen door een constant cijfer voor de trendmatige economische groei (hij nam 3%, maar na 1990 was dit ongeveer 2,65% en sinds 2008 lijkt het maar 1,6%) en de gevolgen van de daling van de werkloosheid (Okun nam ongeveer 2 keer de daling, maar de laatste decennia neemt die invloed af, nu lijkt dit ongeveer 1,3 tot 1,6 keer de daling van de werkloosheid te zijn).

Je kunt de economische groei ook benaderen volgens de groei van de werkgelegenheid. Deze ijlt iets na op de economische groei (daarom zijn de cijfers een kwartaal naar achteren geschoven). Door het snel groeiende 60+ cohort is de daling van de werkloosheid na 2009 groter geweest dan de groei van de werkgelegenheid aangaf. De rode lijn ligt boven de groene lijn. Het verschil geeft ongeveer de demografische invloed aan.

huizenprijzen omhoog in VS, revenues volgen

Huizenprijzen in de VS, hier bestaande huizen, stijgen weer snel in waarde, beter dan men dacht (dat was: de prijzen blijven vijf jaar op de bodem). En die huizenprijzen, dat is de beste leading indicator voor revenue stijging bedrijfsleven in 2013 volgens Yardeni.

Bovenstand plaatje van Moody's (via Sober Look) maakt verdere huizenprijsstijging plausibel. De babyboomers ziten in hun topjaren qua % huizenbezit en hun kinderen, de echo baby boomers, zitten sinds kort in de leeftijdgroep waarin het huizenbezit het hardste stijgt.

China weer boppe, maar niet helemaal

boppe

 

gaat

niet boppe

Dit is de berkening van Lombard Street Research van de groei van het BNP in China per kwartaal. Zij komen hoger uit in de goede jaren en lager in de slechte jaren.

IFO valt tegen, maar dit hoort dieptepunt te zijn

Elga Bartsch (Morgan Stanley) vindt dat IFO expectations op dit niveau hun dieptepunt moeten vinden en dan omhoog draaien. Dit zou kunenn op de betere verhalen voor orders kapitaalgoederen zoals de verbeternde toon aangeeft waarmee de analisten voor de desbetrefeende bedrijven worden ingefluisterd. De positieve toon is vooral op basis van aantrekkende groei in Azië.

Op dit niveau geeft de IFO aan dat de economische groei in het vierde kwartaal in Duitsland laag/negatief zal zijn, zoals de Bundesbank al vreesde in uitatingen eerder deze week. Daarna zou het dan weer beter moeten gaan.

Het vertrouwen laat de Duitse consument weer eens in de steek., maar hij lijkt wel door te kopen, inclusief het huis.

Koreaanse export trekt aan, dus die van Azië

De tijdigheid van dit soort cijfers maken de export van Zuid Korea tot een van de belangrijkste leading indicators voor de groei in de wereld.

De groei komt door de groeistimulering in China en door de sterkere groei in de VS op het ogenblik.

In Taiwan is het ook hosannah
(plaatjes van Goldman Sachs)

En weer moet Ohio de doorslag geven

Maak de kiesmannen van Ohio rood en de balans slaat om. In de kaart zijn alle staten toegedeeld aan Obama of Romney, ook als het verschil to close to call is. D. w. z. de kleur van sommige swing states kan eenvoudig verschieten in de komende dagen. De republikeinen doen vertwijfelde pogingen alle, maar dan ook zo ongeveer alle evangelische lieden in Ohio naar de stembus te krijgen.

Voorlopig leidt Obama betrekkelijk duidelijk in Ohio, maar zijn voorsprong is af aan het kalven. Romney heeft een reputatie in de voorverkiezingen opgebouwd hoog te houden op het laatste beslissende moment de stemming in zijn voordeel te laten uitvallen

SPP500 leidt quantitative easing FED

De FED loopt achter op de S&P. Die raadt wat de FED gaat doen, of misschien: forceert.

Ik heb niet zo het idee dat de komende QE de markten minder opstuwt dan de vorige QE. De markt lijkt vooruit gelopen te zijn op $400B QE (ongeveer tien maanden huidig afgesproken extra tempo; er is dan nog onduidelijkheid in welke mate je Operatie Twist als QE moet zien). Er rest nog circa $400B aan extra QE die nog in de koersen is te verdisconteren als je gelooft in de consensus dat er $ 800 miljard komt..

Bordo Haubrich versus Reinhart Rogoff

Ik zit zelf in mijn maag dat de economische groei zo moeizaam is, terwijl ik in ons boek verkondigd heb dat we mondiaal in een voorspoedscenario zitten, vooral voor beleggers.

Nu gaat het sinds maart 2009 inderdaad prima met beleggingen, zowel vastrentend als bij aandelen, risk on is de winnende strategie geweest (je moest wat klipjes omzeilen zoals staatsleningen Zuid Europa en aandelen van die landen en China).

Mondiaal was de groei niet slecht, vooral 2010 en 2011 waren goed dankzij de Emerging Markets.  Overeind staat dat hier 70-80% van de groei in de wereld vandaan moet komen.

Maar de groei in het Westen lijkt in de verste verten niet op voorspoed, veel meer op het Nieuwe Normaal: je komt niet meer op het structurele pad van voor de kredietcrisis terug voordat de ontschulding, deleveraging, is gestopt.

Was die groeiterugval inderdaad zo onvermijdelijk als Reinhart Rogoff aangaven? Door de lage groei in het Westen wordt het verhaal als zoete koek geslikt, maar is dat terecht?

Zelfs ik denk nu dat de lage groei in het westen het beste is te verklaren met het Nieuwe Normaal, maar was die groeiterugval echt onvermijdelijk?

 Als de groeiterugval niet zo groot had moeten zijn, dan moet je hard oordelen over het beleid van politici in de VS en Europa.

Dat politici de crisis in Europa ernstig hebben verergerd lijdt weinig twijfel.

Maar in de VS, was daar het herstel na de kredietcrisis ook belemmerd door politici (lees Obama)?

D.w.z. als je zegt dat de economie in de VS beter had moeten herstellen dan tot nog toe gebeurde, dan zeg je dat Obama het verkeerd deed en heul je met de republikeinen.

De republikeinen smullen namelijk van alle verhalen die dit suggereren. Het verhaal van Bordo-Haubrich (Cleveland FED)  is het meest populair.

http://noahpinionblog.blogspot.co.uk/2012/10/reinhart-rogoff-vs-bordo-haubrich-with.html en

http://www.clevelandfed.org/research/workpaper/2012/wp1214.pdf

In de VS was het herstel van een financiële crisis in het verleden (in tegenstelling tot de doorsnee bananenrepubliek) meestal niet of nauwelijks slechter dan bij een normale recessie. Het herstel was sterker naarmate de recessie dieper was, zoals de tot voor kort algemeen aanvaarde theorie van Zarnowitz aangaf.

ouderen werken door

In de tram kom ik langs een affiche naar aanleiding van dit schilderij van Rembrandt. Op het affiche staat: zou u deze man een baan geven? Men bedoelt dat de meeste berdijven dit niet doen. Ik zag in Aix in een museum een kleine versie van dit schilderij. Men legde uit dat je goed kon zien hoe zieltogend Rembrandt toen was, oud en versleten (en hij was toen jonger dan ik nu).

.(bron http://qz.com/#17582/rich-world-megatrend-older-workers-are-keeping-the-young-out-of-jobs/). Ouderen werken steeds langer door en ze worden hiertoe steeds meer gedwongen omdat hun pensioen ontoereikend gaat zijn. De bron van het artikel vindt het een kwalijke zaak dat doorwerkende babyboomers jeugdigen het brood uit de mond stoten door niet op te krassen. Maar als ze niet door gaan werken gaat het helemaal mis. De landen met een flink stijgend aantal werkende ouderen (Duitsland en Zweden) doen het overigens heel goed.

goed nieuws van de afgelopen week

Het macro nieuws in de VS en China was heel goed.
Ik blogde al hoe de sterke retail sales van de afgelopen twee maanden in de VS met heel hoge kans moet leiden tot een hogere ISM (http://beleggenopdegolven.blogspot.co.uk/2012/10/betere-retail-sales-betere-ism-betere.html). En als de ISM stijgt, dan loopt de hele set van risk on daarmee ook op (koerswinstverhoudingen, winstbijstellingen, de rente, lagere credit spreads, zwakkere (!) dollar).
De vooruitzichten voor de huizenmarkt verbeterden verder (sentimentsindicator NAHMI weer omhoog, starts en vergunningen goed omhoog).
Leading indicators stegen voorbeeldig.

In China waren de talrijke cijfers overtuigend genoeg om te kunnen geloven in een bodem in hun groei die met 7,4% in het derde kwartaal te laag was. Dat leidt tot extra liquiditeit, zoals we de vorige week twee keer zagen. de Chinese beurs lijkt nu ineens wel vooruit te branden, net als de yuan.
De Aziatische export lijkt weer op te leven.

In Europa was met name de daling van de Target2 saldi van Spanje en Duitsland gunstig. Italië kon een stevige portie staatsleningen slijten. De renteverschillen met Duitsland daalden verder.
Klaas Knot was heel edelmoedig voor de PIGS in Buitenhof. Onder bepaalde voorwaarden moet je ze echt helpen. Je moet ze 3-5 jaar de tijd gunnen om de problemen onder de knie te krijgen en met Griekenland moet je nog meer geduld hebben. Hij vond dat het economsich nieuws de laatste weken ineens behoorlijk de goede kant op ging. Je zag hem zich inwendig verkneukelen dat de motie van Madlener om hem af te zetten was afgeblazen omdat het te idioot voor woorden was (DNB moet onafhankelijk zijn, mag niet aan het handje van de Nederlandse regering/ Tweede kamer lopen, zoals vastgelegd in het verdrag van Maastricht)

De cyclische klok van Goldman Sachs ging naar de expansiefase (zie mijn post

http://beleggenopdegolven.blogspot.co.uk/2012/10/global-leading-indicators-goldman-sachs.html

) en dat is meestal prima voor aandelen.

samenvatting financieel nieuws van de afgelopen week

De winsten vielen tegen in de VS, vooral van technologie (Google o.a. met voortijdig uitgelekte cijfers over 15% minder opbrengsten per klik) en energie, maar ook GE en McDonalds. Vooral de omzetten waren onder consensus. Daardoor werd in de VS de winst van maandag tot woensdag op donderdag en vrijdagw bijna weer ongedaan gemaakt. Daardoor ontstond pessimisme over winsten in de komende kwartalen.

(plaatje Strategas)

Het macro nieuws was daarentegen zonder meer goed.
In de VS vielen de retail sales en industriële productie mee, was de Phillyfed, de belangrijkste voorloper van de ISM, duidelijk hoger en andere indicatoren voor orders waren ook beter. Het sentiment van de huizenbouwers NAHBMI, de beste leading indicator voor de huizenmarkt trok opnieuw iets aan. Starts en vergunningen schoten omhoog.
In China was het een een heel drukke cijferweek. Geld- en kredietgroei trokken wat aan. Retail sales waren beter, inflatie OK. Huizenprijzen stegen opnieuw licht. Het BNP groeide op jaarbasis slechts 7,4%, maar op grond van alle cijfers vond men nu toch overtuigend dat de economie uit aan het bodemen is.

In Europa daalden eindelijk na een heel lange tijd de Target2 saldo's van het bankwezen bij de ECB van Spanje (minder min) en Duitsland (minder plus). Dat is een signaal dat de bankrun in spanje etc aan het stoppen is. Men vergaderde met het IMF en legde zo via de zoveelste Eurotop de bodem voor compromissen voor een bankenunie. Andere plannen werden zoals te doen gebruikelijk deskundig doorgeschoven. De renteverschillen van de PIGS met Duitsland daalden verder.

HSBC: 10 trends voor beleggen

Via Ritholtz kwam ik bij het lijvige rapport van HSBC https://www.research.hsbc.com/midas/Res/RDV?ao=20&key=I7kT5estGq&n=343594.PDF welke trends er zijn bij de  beleggingsfondsen.
1. de jacht op inkomen. De demografie (veel rijke ouderen) en de lage rente heeft een jacht doen openen op aandelen met een hoog dividend. Die jacht is hoogstwaarschijnlijk niet afgelopen, daarom noemt HSBC dit ook trend 1. Deze trend kan de credit spreads tot belachelijk lage niveaus brengen (bij de baard van Bernanke).
2. de dood of wederopstanding van aandelen. Volgens obligatiekoning Bill Gross zijn ze dood, maar ze zouden wel eens weer springlevend kunen worden. De afgelopen tien jaar brachten aandelen eer op dan obligaties.

Voorlopig is men op weg naar de dood, nog niet de gladiolen.
3. minimum risico strategie. de berooide belegger die wanhopig aan het sparen is voor zijn pensioen kan niet meer tegen de volatiliteit van de laatste jaren. Hierbij past ook benchmark met minder risico: bij aandelen low volatility producten.
4. multi asset funds. dat is de belangrijkste toepassing van de strategie om met laag risico een redelijk rendement te behalen. je moet in de nodige belegginsgcategorieën zitten voor de spreiding en nog wat extra verzekeringsmaatregelen nemen (zelf ben in betrkken bij het Diversified Growth Fund van F&C).
5. meer passief, minder actief.

goedkoper, minder verrassingen en zelfs zonder kosten meestal beter.
6. de opkomst van ETF-en. Dat is weer de bekendste uitvoering van naar passief gaan. Er gebeuren hier de nnodige ongelukken mee, flash crashes etc. Met uitzondering van o.a. enkele credit producten lijken ETF een mooie aanvulling voor beleggers.

De groei lijkt enigszins te stokken. De totale omvang zal wel flink doorgroeien in de komende jaren denk ik.
7.de neergang van hedge funds? ze zetten er zelf een vraagteken bij. 2+20% is gewoon afzetterij, de opbrengsten bewegen te veel met de beurs mee en bij de hoge correlaties tussen beleggingen van de laatste jaren is het bijna ondoenlijk zonder voorwetenschap een forse outperformance als hedge funds te behalen. Ik heb zelf het verwacht rendement van hedge funds flink verlaagd in de Belegginsgnota 2013: 3.25% lijkt me wel zat na al die kosten.

8. oogst van de illiquiditeitspremie. Dat is een moeilijke zaak voor belegginsgfondsen, vanwege de wispelturige intredes en uittredes en dat af en toe illiquiditeit op het verkeerde moment een vreselijk probleem is. Management fees zijn vaak ook extra hoog om te kunnen genieten van die illiquiditeit. Voor pensioenfondsen is illiquiditeit wel een goed risico, maar dan met je wel eerst de z-scores van de STAR-normen waaraan bedrijfspensioenfondsen moeten voldoen het ram uit gooien (daar wordt het hoog tijd voor overigens).
9.de neergang van de gelden in belegginsgfondsen.
Defined Benefit pensioenfondsen krimpen wereldwijd. Individueel pensioen sparen wordt de goeudmijn voor de asset managers. Dat is veel duurder dan defined benefit en hoort minder opbrengsten te hebben, maar het apst bij deze tijd. Dan ben je tenslotte zelf verantwoordelijk voor je miserabel resultaat en mag je niet meer klagen. Dat mag wel bij defined benefit fondsen. ABP +10% resulaat in de eerste drie kwaratlen, daar mag je gerust van zeggen dat het priutsers zijn,ook al haal je zelf nog geen 5% bij elkaar.
Grote groei zit er nog steeds bij de SObvereign Wealth Funds van de oliestaten en lanen als Singapore.

10. de uitdaging van sociaal verantwoord beleggen

Tot vreugde van F&C is dit flink in opmars. Het past ook in het terugbrengen government risk.

vierjaarscyclus: stijging ging te hard

Na 81 dagen (dat is  heel lang) ging de Amerikaanse beurs gisteren meer dan 1% achteruit. De beurs lijkt uit zijn humeur door de slechte winstcijfers. 61% is meegevallen ten opzichte van de verwachting, maar dat is aan de echt lage kant nadat de taxaties zo naar beneden gemanipuleerd waren. De cijfers van de financials zijn OK, maar die van technologie/Nasdaq zijn teleurstellend. Tot voor kort had de Nasdaq het veel beter gedaan dan de S&P, maar na gisteren niet meer.

Het fundamentele nieuws is goed, de retail sales wijzen op een stijgende ISM, in China was de analyse na een hele berg cijfers dat de economie echt aan het uitbodemen is (en met behulp van liquiditeitsinjecties van de PBoC was de beurs daar blij mee), maar de charts wijzen op uitputting van de trend.

Het bovenstaande plaatje laat de range FG zien in de vierjaarscyclus, zoals ik die al de nodige maanden inteken. Dat laat maar één conclusie: we zitten aan de bovenkant van de band en de S&P moet wat terug. Bij een stijgende ISM hoort dat maar weinig te zijn ,zeker als China inderdaad een soft landing heeft bereikt, maar vanuit Europa kan er natuurlijk wel wat slecht nieuws komen die de correctie wat groter maakt.

De kansen van Romney lijken steeds verder te verbeteren, ondanks de goede prestatie van Obama bij het tweede debat. Romney trapte in de val van Obama zo nu en dan, maar won terrein op het meest kwetsbare terrein van Obama: de economie. Romney loopt verder uit in de polls over wie de economie het beste zou kunenn sturen. De beurs reageert niet goed op de stijgende kansen van Romney, wat vreemd is.

Global Leading Indicators goldman sachs in expansiefase: triomf van de cyclische analyse

Goldman Sachs houdt een Global Leding Index bij op basis van tien belangrijke surveys verspreid over heel wat landen. Daar zit ook de PMI van België + Nederland bij en Koreaanse exporten. Die indicatoren waren niet goed, maar de andere wel.  Alles draait om het momentum van de GLI zoals ze hun global leading indicators noemen. Als de daling afneemt dan treedt er al verbetering op.
In oktober zijn we in de meest gunstige fase gekomen voor aandelen. De contractiefase is de meest ongunstige fase.
Er was in september enige angst dat de GLI ineens zou doorschieten richting slowdown, maar dat gebeurde gelukkig niet. Alles gaat nog prima volgens de cyclische klok. Hopelijk blijven we nog een behoorlijke tijd in de expansiefase, maar het fiscale klif in de VS  lijkt de expansiefase al in januari te gaan afbreken.

25 jaar krach 1987

Na 25 jaar is het ontzag voor de krach van 1987 flink afgebrokkeld. Men ziet het nog maar als een klein bliepje in de koersen en vergelijkbaar met de eerste de beste flash crash van tegenwoordig. Een hele dag hadden ze vroeger nodig om de koersen 22% omlaag te krijgen, terwijl dat tegenwoordig in 10 seconden kan.

Zo’n geneuzel was het nu ook weer niet. Ja, een flash crash gaat tegenwoordig veel sneller dan de krach in 1987, maar de schade was tot nu toe slechts beperkt tot een klein deel van de markt en heel kortstondig, terwijl in 1987 in heel de wereld beurzen onderuit gingen en het beleggingsvertrouwen meer dan een jaar totaal van de kook raakte.

(via IEX, bron http://www.federalreserve.gov/pubs/feds/2007/200713/200713pap.pdf)

Iedereen dacht toen nog in termen van de Dow Jones, niet de S&P. In 2007 toen bovenstaand artikel van de FED gezaghebbend werd, had de S&P de hegemonie van de Dow overgenomen. Vandaar ook de kop in alle kranten toen dat de Dow 508 punten was gedaald (in bijna alle kranten een heel wat grotere kop dan die van de Wall Street Journal).

De daling van de koersen was enorm. Vanaf augustus was die al ingezet. Op de vrijdag ervoor werd het 40-weeks gemiddelde doorboord. Handelaren sloegen zich vrijdagmiddag in de VS al met met de handen om de mond van de dalingen. Het was duidelijk dat maandag de portfolio insurance programma's flink zouden gaan verkopen. Mijn moeder was teleurgesteld dat ik niet al haar aandelen had vekocht, ik wist toch dat maandag de koersen een dreun zouden krijgen. De Europese beurzen gingen door het technisch geweld de maandagochtend daarna, Black Monday, inderdaad door de grond.
Dit veroorzaakte een ravage op de futures markt. Deze werd veel lager dan de koersen op de contante markt. Bij de opening van de Amerikaanse beurzen ging het helemaal fout. Arbitrage met de futures zorgde ervoor dat aandelen verkocht moesten worden en futures gekocht. Maar de futures bleven maar onder de contante markt. Het bleef rationeel zo veel mogelijk aandelen te verkopen. Margin calls zorgden voor extra koersdruk.

En dan was er de onmogelijkheid om ordelijk te handelen.  De volatiliteit was enorm. De VIX was in een dag gestegen van vooraan in de twintig tot 172.

Handel was buitengewoon moeilijk, er kon een vrachtwagen tussen vraag – en aanbodprijzen. Je wist gewoon niet op welke koersen je zou worden afgerekend.

Ik kan me nog herinneren dat we op dat moment bij het GAK (voorloper van F&C Nederland) redelijk wat cash hadden en dat we o.a. aandelen JP Morgan wilden kopen. Als ik me goed herinner was de koers de beursdag ervoor $27, stond op het scherm een koers van $13 en kregen we afgerekend op $40. Na het nodige procederen is er wel een schadevergoeding geven voor die belachelijke koers van $40.

Op de dinsdagochtend zette de melt down van de markt via de futures door. Ik kon helaas geen plaatje vinden/maken met de futures prijzen van toen. Die van de S&P500 hadden een vergelijkbare waarde voor de Dow Jones van 1400 (de Dow stond op dat momnt ongeveer 1600-1700). Toen greep het Plunge Protection Team (Greenspan, minister van financieën Rubin en de FED gouverneur van New York) in. De FED verschafte oneindige liquiditeit en van overheidswege werd bevolen aan de brokers om zo veel mogelijk te kopen. En dat deed men, het was een typisch gevalletje moral hazard voor die brokers: als het fout zou zijn afgelopen zouden ze gemakkelijk schadelossstelling van de overheid kunnen afdwingen. En dat hielp: de futures markt kwam in enkele ogenblikken weer boven de contante markt en de markt herstelde flink.

Na 1982 waren de aandelenkoersen zo lngdurig mooi opgelopen dat vrijwel niemand de krach zag aankomen. Ik kan me nog wel herineren dat volgens onze set indicatoren in augustus 1987 de signalen op vuurrood stonden (zo had ik het omschreven). Dat leidde tot heel beperkte winstnemingen. In oktober waren de koersen zo veel gezakt dat de correctie voorbij leek. In september wensten we ons nog gelukkig dat we de eerste signalen om te verkopen in april hadden genegeerd. Wat een kracht zat er toch achter de markt, zo zeiden we. Zo iets zeiden alle mensen die dachten iets van aandelen af te weten. Toen kwam de krach en alle experts moesten toegeven een en ander toch niet goed gezien te hebben, terwijl een kind toch kon zien dat de koersen in 1987 te veel opgelopen waren. We hadden een enorme waarschuwing gekregen dat de speculatie te grote vormen had aangenomen toen in september de glazenwassers bij ons binnenkwamen om te kunnen zien hoe goed hun aandelen het aan het doen waren.
Het vertrouwen van de experst was geschokt, geknakt. Men kon niet verklaren waarom de daling zo groot was. Er waren enorme verliezen geleden en men was bang voor een herehaling van de jaren 30.

De week erna had ik mijn eerste reis naar Amerika (een echte snoepreis, ik werd totaal verwend door de bank (helikoptertochtje boven Manhattan, rondrijden in een limousine  o.a.) en we hoefden als GAK niets te betalen, nu zou dat beslist niet meer gebeuren, niet meer mogen van compliance). Op zondag werden we door een medewerker door New york rond gereden. Op zeker moment stopte hij. Hij stapte uit en gaf op straat over bij Central Park vanwege de enorme stress van de afgelopen dagen. Zo erg kon het toch niet zijn dacht ik. Dit is overdreven en daardoor werd ik gesterkt in de gedachte dat je aandelen moest kopen. Dat klopte, al daalden de koersen in Nederland nog flink door tot begin november.

het zwarte scenario

In de NRC noemde Hofland dit de aanval op Iran onder leiding van president Romney, nadat Netanyahu hem heeft overgehaald op basis van een anders nog zwarter scenario. Nederlandse troepen worden onder NAVO-druk ingezet om Turkije te hulp te komen tegen chemische oorlogvoering vanuit Syrië. Iran slaat terug met onverwacht effectieve cyberaanvallen. Sommige sectoren komen geheel tot stilstand. Banken zitten met de handen in het haar.

Die Romney zou bij nader inzien het fiscale klif toch voor een belangrijk deel willen handhaven, door reductie overheidsuitgaven en reductie aftrekposten. Het eerste jaar van je regering moet je immers al het zuur over je kiezers uitgooien. Hij wordt gedwarsboomd in zijn plannen door de grote aardbeving in San Francisco, vlak na die in Tokyo. In IJsland en Indonesië zijn er spectaculaire vulkaanuitbarstingen die het klimaat ontregelen. Op vele plekken misoogsten. De ernstigste hongersnood in Afrika en Azië is het gevolg.

In Europa wordt Griekenland al te opzichtig betrapt op het foezelen met cijfers, wardoor Duitsland zich genoodzaakt voelt Griekenland buiten de euro te zetten. Portugal is solidair. In Spanje vallen de problemen van de banken verder tegen, het percentage slechte schulden, wanbetalingen op waardeloos leegstaand onroerend goed nemen steeds sneller toe. In Italië maakt een handlanger van Berlusconi alle voortgang onder Monti ongedaan. Grote volksopstanden in Zuid Europa zorgen voor een grote teruggang in de economie, erger dan Egypte vorig jaar zag.

Frankrijk treedt toe tot de PIGS na halfslachtig beleid van Hollande.

In China komt eindelijk de zo lang voorspelde harde landing. Inflatie loopt te ver op door hogere voedselprijzen. Overinvesteringen moeten grondig worden afgeschreven. Alle Chinese banken op een na wankelen. De valutareserves van China worden ingezet waardoor de dollar en de euro in waarde kelderen. Om de gemoederen even van de ellende af te leiden wordt Japan militair aangepakt, Taiwan siddert onder de nieuwe aantijgingen.

Super resistente TBC bacteriën slaan groot toe in Europa en China, waardoor het consumentenvertrouwen nieuwe dieptepunten zoekt.

Het vertrouwen in de FED, de Bank of England en enkele andere centrale banken wordt opgezegd, nadat deze banken waren overgegaan tot het intrekken van de eigen staatsleningen in bezit van de centrale banken.

Het IMF bleek gelijk te hebben met de omvang van de multiplier van overheidsuitgaven: elke procent bezuiniging op overheidsuitgaven leidde tot 1,7% minder groei, niet tot de normale 0,5% minder groei. De daardoor optredende te grote tekorten werden verder geremedieerd met nog grotere bezuinigingen. Het regent daarom downgrades tot junk voor allerlei overheden, ook bij Opkomende Landen. Bijgevolg volgen downgrades van de nodige bedrijven/banken in bijbehorende landen.

(plaatje Garthwaite (CS): groei VS nu boven consensus en aandelen hebben onvoldoende op positieve verrassingen gereageerd)
Nu denkt u vanwaar dit sombere verhaal? Ik ben bezorgd over het ontluikende optimisme van de beren en zoek wat tegengif dat er toch nog reden voor somberheid bestaat. De afgelopen week word ik bestookt met verhalen van beren die ineens allerlei positieve ontwikkelingen zien. Dat is zorgelijk, de wall of worry neemt af, het bastion van de beren wordt geslecht. Minack vraagt om excuus voor zijn pessimistische visie op aandelen, al had hij het niet mis met de winstgroei. Strategas komt ineens aanzetten met 4% groei in de VS na het fiscale klif. Lombard Street Research ziet niet langer alleen onheil.

Het gaat goed met de Target2 saldi, eindelijk verbetering in Spanje, als dat maar niet tot overoptimisme leidt en meer mensen à la Hollande denken dat de eurocrisis plotseling over is (en daarmee te ver uitgeprijsd is).

De index voor Economic Surprises van Citigroup is onheilspellend hard aan het stijgen in de VS, de top wordt zo gezet. Retail sales groeien te hard vergeleken met trend (stijging ISM duurt dan maar kort)). Inflatieverwachtingen in de VS zijn te hoog en moeten omlaag, hetgeen meestal samengaat met afnemende risk appetite.