Monstergroei Azië in vierde kwartaal

De geannualiseerde groei in het vierde kwartaal van 2009 in Azië was ver boven de toch al zeer optimistische verwachtingen (cijfers van JPMorgan Global data watch). Alleen in India viel het verschrikkelijk tegen met 1,8% (wel na 11,6% groei in derde kwartaal) en de 10% van China is voor hun doen ook wat aan de matige kant. Japan had een voortreffelijk (maar vergeleken met de rest van Azië zeer matig) kwartaal met 4,6%. Ook Hongkong deed het met 9,5% niet erg slecht en ook Indonesië ging wel met 9,6%.
De echte hoge groei was er in Thailand met 15,3%, Maleisië met 15,4%, Taiwan met 18%.
De pessimisten zien nu overigens hun mening wel gesterkt worden dat hierna de groei naar beneden zal gaan.
Latijns Amerika deed het met 6,7% ook niet al te slecht en Peru groeide met 12,9% zoals de laatste jaren zo vaak het geval was weer het sterkste.
In Europa krabbelde Rusland met 10,5% groei weer wat overeind.
Het zou wel eens kunnen dat de L-groei in Emerging Markets doorzet (langdurig dezelfde groei).

This time is different: vrouwen

De laatste tijd word je overspoeld met mensen die melden dat het deze keer anders is.
Deze keer blijkt 20% van de mensen kwetsbaar voor Avatar hoofdpijn vanwege te lang kijken door 3D brillen. Problemen met baanwisseling gaan niet alleen meer over problemen op de arbeidsmarkt.
Deze keer komt er (volgens de consensus, niet volgens mij) geen krachtig herstel na een diepe recessie en gaat het zoals normaal is in een bananenrepubliek die alweer in een financiële crisis zit.
Het macro economisch nieuws laat voor de industrie een normaal V-herstel zien en de werkgelegenheid in de VS herstelt ook volgens een V: van enorm negatieve werkgelegenheidsgroei naar snel minder negatieve groei. Die trend zal -ongeveer iets verzwakt misschien- doorzetten en leiden tot werkgelegenheidsgroei vanaf maart en weer wat later dit jaar tot mooie werkgelegenheidsgroei.

Toch is er bij deze crisis wel een en ander echt anders:
In de eerste plaats is het de krachtige groei in Emerging Markets die voor de eerste keer voldoende is om als motor voor de wereldeconomie te dienen (in plaats van de VS en Europa).
In de tweede plaats is het de opkomst van het inkomen van vrouwen. In Vrij Nederland van deze week ("Dames gaan voor" door Annemiek Leclaire en Map Oberndorff) stellen ze dat dit een nog grotere kracht is. Volgens BCG verdienen mannen in de wereld $23.400 miljard en vrouwen $ 10,500 miljard. Maar vrouwen gaan in de komende vijf jaar $5000 miljard meer verdienen. Dat is een enorme push voor de groei in de wereld.
In Nederland gaan vrouwen (relatief) snel meer verdienen. Dat komt omdat jonge vrouwen een betere opleiding afmaken. Het human capital stijgt bij vrouwen veel en veel harder dan bij mannen, die vroeger nog konden profiteren van hun gemiddeld hogere opleiding. Dat hogere human capital is al duidelijk zichtbaar bij vrouwen onder 35 jaar: tussen 25 en 35 jaar is 38% van de vrouwen hoogopgeleid en 34% van de mannen. In sommige beroepen (zoals in de advocatuur tussen 25 en 30 jarigen) verdienen jonge vrouwen al meer dan hun mannelijke leeftijdsgenoten.

Die opkomst van vrouwen geeft een nieuwe push aan individuen als macht: vrouwen kunnen nu meer kiezen. In VN stelt men dat vrouwen een maatje gaan kiezen om 30 te worden, dan iemand om kinderen te krijgen en dan als die verbintenis ook mislukt een LAT-relatie, zoals nu al veel vaker aan het gebeuren is met vrouwen van 45+.

De tijdgeest laat een grotere macht voor bedrijven toe: ze mogen meer winst maken over hun geïnvesteerd vermogen als er schaarste aan kredieten is.
De periode waarin het erop leek dat de machten in de samenleving richting zorg (care) gingen met opkomst van overheid en werknemers en in de ban doen van individueel gedrag en bedrijfsleven is weer om aan het keren richting het oude pad.
Net als altijd zorgt een crisis voor voorzichtigheid: verkiezingen wil men winnen met de belofte van meer veiligheid (freedom). Ook het in de hand willen houden van overheidsuitgaven is populairder aan het worden.
Voor een uitleg van de domeinen van de tijdgeest (freedom, care, justice) zie ons boek bladzijde 111-113.

Barron's weer optimistisch: S&P minstens naar 1200

Deze week zijn enkele artikelen in het belangrijke Amerikaanse beleggingsblad Barron's weer optimistisch(net als twee weken geleden, ook nu zou dat wel eens een redelijke maandag en wie weet hele beursweek kunnen betekenen). Het gaat goed met GM en het zou wel eens een spectaculaire nieuwe beursintroductie kunnen worden, die minsten $ 50 miljard gaat opbrengen. Goed nieuws voor de Amerikaanse belastingbetaler (de $35 miljard die AIG Azië opbrengt is eveneens goed nieuws voor de belastingbetaler). Dat is het omslagnummer.
Het hoofdcommentaar stelde dat S&P500 1200 toch minstens mogelijk is, eigenlijk een te laag doel. De rentecurve is enorm steil, dus al die zorgen over een weer instrortende Amerikaanse economie zijn onzin. De enorme hoeveelheid cash op de balansen van het bedrijfsleven waren in het verleden ook goede aanwijzingen dat het beter zou gaan in de toekomst. Ook de banken puilen uit van de cash en kortlopende staatsleningen (waarop ze niet veel meer dan 0% verdienen), meestal gaat men dat inzetten voor kredietverlening. Maar nu wil men geloven dat alles anders is en dat zou wel eens niet het geval kunnen zijn.

In andere artikelen gaat men op de groene toer (ik schreef overigens mijn groene verhaal voordat ik Barron's las). Vooral Amerikaanse nutsbedrijven moeten zeer veel gaan investeren vanwege achterstallig onderhoud. Dat moet op groene wijze, vooral ook omdat dit op lange termijn goedkoper is volgens de schrijver. Men raadde allerlei technologiebedrijven aan en in een ander artikel groene beleggingsfondsen.
Wat dit aantoont is dat de beurs waarschijnlijk behoorlijk omhooggaat als de angst voor Griekenland gaat afnemen.

duurzame energie groeimarkt

Op het innovatieplatform staat het advies voor de focus die Nederland moet hebben om iets te bereiken op het gebied van duurzame energie. Ronald Berger consultants bracht afgelopen week hun advies uit (http://www.innovatieplatform.nl/pers/persberichten2010/Stimulering%20van%20de%20economische%20potentie%20van%20duurzame%20energie%20voor%20Nederland.pdf). Wereldwijd gaat die markt flink groeien, ik denk meer dan de 7,5-11% die het rapport aangeeft (o.a. omdat zonne-energie en elektrische auro's veel sterker zullen opkomen). Zie plaatje. Nederland is nog een kleine speler en dat zal wel zo blijven, met uitzondering misschien van hoog rendements verwarmingsketels die ook elektriciteit kunnen leveren (micro wkk). Ook windenergie op zee ziet men als groeimarkt voor Nederland. Verder ziet men biomassa kansrijk voor Nederland en transport van de nieuwe duurzame energievormen.
Opvallend is ook dat men de pensioen- en verzekeringssector als kansrijk ziet voor Nederland, omdat we daarin groot en goed georganiseerd zijn. Helaas zijn we volgens het plaatje niet erg concurrerend.

Groei werkgelegenheid VS komt echt wel

Is het wachten op Godot of komt er licht in de cijfers volgende maand als de sneeuwstormen de cijfers niet negatief vertroebelen?
Er worden nog steeds te veel mensne ontslagen, zo laten de initial claims zien (regressieanalyse maakt plausibel dat initial claims onder 390.000 moeten komen voor stijging werkgelegenheid).
De advertenties laten zien dat het aannemen van mensen aan het verbeteren is. Firing is matig maar hiring verbetert snel dus. (zie plaatje GS). De plannen om meer mensen aan te nemen zijn heel plotseling opgekomen, pas heel recent, zo rond januari 2010.
GS knoopt daar een tabel aan vast dat het vele jaren gaat duren voor de werkloosheid voldoende gedaald is.
Mijn conclusie op basis van die tabel is dat de economische groei kennelijk meer dan 5% zal zijn in de komende paar jaren in de VS. Ik durf dat haast niet te zegggen, maar dat levert het meest consistente groeiverhaal op voor gelovers in de wet van Okun en hoge productiviteitsgroei omdat het bedrijfsleven zo sterk staat (en hoge winsten niet wegbelast worden, maar men eerst nog mag profiteren van de belastingvoordlen van het wegwerken van de verliezen van de afgelopen jaren).

Benderly ziet foreclosures verder dalen

De instroom aan nieuwe foreclosures op Amerikaanse huizen is flink af aan het nemen (zie plaatje Benderly). Het totaal aan foreclosures is overigens nog wel aan het stijgen. Dat zal niet zo heel lang meer duren, omdat een verdere afneming van de instroom wordt verwacht. De beste leading indicator hiervoor is de stijging van de huizenprijzen volgens Case Shiller index voor de 20 grote steden in de VS (correlatie -0,47 een kwartaal vooruit) (zie ander plaatje Benderly). De stijging van de huizenprijzen in de afgelopen kwartalen zal daarom leiden tot een verdere afname van nieuwe foreclosures.
De lage flow aan nieuwe huizen leidt de voorraden te koop staande bestaande huizen in de VS. Die gaan dus flink afnemen. Dan worden verkopen/voorraden weer hoger en dat zou moeten leiden tot verder stijging van de huizenprijzen (ook niet vreemd gezien lage prijzen versus inkomen en lage hypotheekrente)

Consumentenvertouwen VS kreeg enorme klap

De afgelopen maand is het consumentenvertrouwen uitzonderlijk veel gedaald. Bianco schrijft dit vooral toe aan de sneeuwstormen. De lagere aandelenkoersen, hogere benzineprijzen en grotere angst voor werkloosheid hielpen ook niet.
Enkele blogs vinden dit een paniekreactie van de consument die vaak de voorbode is geweest van betere tijden.
Volgens het blog Bespoke (zie rode stippen in plaatje) is dat heel gunstig voor aandelenmarkten: in de vorige keren stegen de aandelen gemiddeld 23% in het jaar erna en daalden ze geen enkele keer.

Initial claims en ECRI wijzen op beperkte afzwakking groei VS

Vandaag werden we opgeschrikt door een flinke stijging van de initial claims, de eerste aanvragen voor werkloosheid vorige week. De correlatie van de verandering hiermee met het BNP is heel sterk (49% van variantie kun je hiermee verklaren sinds 1998). Aanvankelijk leken de initial claims aan te geven dat de groei in het eerste kwartaal van 2010 ongeveer even hoog kon zijn als in het vierde kwartaal, maar nu moet je eerder aan 4,5% denken (zie onderste plaatje).
De stijging van de afgelopen week kwam voor een behoorlijk deel voor rekening van staten die veel te lijden hadden van de enorme sneeuwval een paar weken geleden, waardoor de verwerking van initial claims achterstand had opgelopen die nu verwerkt is.

Ook de afzwakking van de wekelijkse indicators van ECRI geven aan dat het groeimomentum van het BNP over het hoogtepunt heen is. De ISM zal nauwelijks nog kunnen oplopen (zie bovenste plaatje). Net als bij de initial claims betekent dit nog niet dat de Amerikaanse groei onder de 4.5% hoort te komen in het eerste kwartaal van dit jaar.

Lage rente beste oplossing staatsleningencrisis

Berner en Minack van MS hebben een verhaal geschreven (We Can’t Inflate Our Way Out, February 19, 2010) waarbij ze stellen dat hogere inflatie niet helpt om van je hoge staatsschuld versus het BNP af te komen. In de VS zijn zo veel uitgaven (o.a. sociale voorzieningen/gezondheidszorg) voor inflatie geïndexeerd (50%) dat hogere inflatie het overheidstekort niet helpt. Als de inflatie onverwacht komt zoals na de Tweede Wereldoorlog, dan kun je inderdaad pijnloos via inflatie en hoge groei de schuldenlast versus BNP verlagen. Die inflatie moet echt onverwacht zijn en dat is hij niet als je de markt duidelijk aan het maken bent dat je naar hogere inflatie aan het streven bent om meer belastingopbrengsten te genereren. Je krijgt alleen maar een vrij pijnloze daling van de overheidsschulden versus BNP als de rente lager is dan de nominale groei van het BNP. Dat proberen de schuldzondaars. De markt trapt hier niet in, zoals de grafiek laat zien. Naarmate de overheidsschuld groter is, dreigt men meer rente te moeten betalen versus de groei van het BNP. In de onderste grafiek van Berner/Minack staan de netto schulden (versus BNP) en die zijn soms veel lager dan de bruto schulden. Het verschil is vooral heel groot voor Japan en Noorwegen. Als je het zo bekijkt blijft de VS pijnloos AAA, maar het VK zal beter zijn best moeten doen om AAA te blijven. Griekenland is verdoemd.

De rente hoort o.a. in het westen lager te zijn dan de groei van het nominale BNP door het te laag houden van de korte rente en het voortdurend oppotten van valutareserves etc door Emerging Markets/ OPEC/ Sovereign Wealth Funds. Dat (het maar doorkopen van staatsleningen door de hiervoor genoemde partijen) was de oplossing van het raadsel (conundrum) van Greenspan waarom de rente zo laag bleef ondanks zijn renteverhogingen. Veel van deze landen willen tegen elke prijs (=ondergewaardeerde valuta) extra groei krijgen via de export. Daarmee dringen ze de landen met een overgewaardeerde valuta hogere schulden op, maar die schulden blijven –als ze maar rustig groeien- heel lang betaalbaar door hun te lage rente.

MS ziet een andere oplossing om aan een lage rente op staatsleningen te komen: banken moeten verleid worden om excessief veel staatsleningen te kopen (=à la Japan een spijkerharde garantie krijgen dat de korte rente niet of heel weinig verhoogd wordt in de komende jaren). Soms gaat dat vrijwillig, zoals na de vorige huizencrisis in de VS rond 1992 (zie bovenste plaatje MS; je ziet dan dat banken in de VS nog maar weinig staatsleningen in portefeuille hebben). Als dat niet goedschiks gaat dan maar kwaadschiks, bijvoorbeeld VS banken moeten 20% van hun bezittingen aanhouden in VS staatsleningen. Geen echt aan te raden oplossing volgens MS, maar wel beter dan de oplossing van Rogoff en adviezen van diverse brokers (4-6% inflatie maken).

Per saldo zie ik door beide trends (groeiende surplusliquiditeit Emerging Markets etc. en meer beleggen in staatsleningen door banken) voor o.a. de veilige westerse landen een rente ontstaan die gemiddeld onder de groei van het nominale BNP moet liggen in de komende jaren. Overheden moeten dan zorgen voor hoge groei en lage korte rente, ofwel zorgen voor een hoge stijging van de productiviteit (anders wordt het inflatieprobleem te groot).

Griekenland beste jongetje van de klas?

Griekenland is verdoemd horen we elke dag. Het begrotingstekort, de overheidsschuld, het tekort op de lopende rekening, de pensioenbeloftes versus BNP zijn het slechtste van de Eurozone. Toch scoort Griekenland goed ten op zichte van de Eurozone qua groei BNP, productiviteit en schulden van gezinnen + bedrijven. Zie hiervoor de drie plaatjes van Natixis.
Als Griekenland gewooon maar eens normaal belasting heft (dat is nu een voor Europa zeer laag % van het BNP), dan zijn er goede mogelijkheden om het overheidstekort terug te dringen. Volgens de fiscus verdienen er slechts 6 Grieken meer dan € 1 miljoen per jaar. Met een beetje verder zoeken moeten er toch meer van die rijke Grieken zijn die de belastingpot kunnen spekken!

Obama gaat ten aanval voor gezondheidszorg

De huidige correctie op de Amerikaanse beurs wordt vooral toegeschreven aan Griekenland en China, maar men begint ook te twijfelen aan de chaos in de Amerikaanse politiek. De plannen voor gezondheidszorg beginnen steeds meer te verzanden. In de senaat zijn geen 60 stemmen te winnen voor een aangepast plan zo denkt Strategas. In het congers moet het gedrocht van de financiële versie goedgekeurd worden die de senaat al goedgekeurd heeft. Zelfs dat begint moeilijk te worden. Dat komt o.a. door de oppositie tegen het vergoeden van abortussen. De plannen zijn zo onpopulair dat elk democratisch congreslid dat nauwelijks kan winnen in de verleiding komt om tegen te stemmen.
Obama gaat de komende weken weer campagne voeren voor zijn plannen en toestemming vragen voor aanpassingen. Die aanpassingen kunnnen volgens Strategas niet goed gaan vallen bij de republikijnen. Naar verwachting gaat Obama wel hierdoor weer populariteit winnen. Maar de gezondheidszorgplannen zijn een drama voor de democraten. De kosten zijn een groot probleem, dat is absoluut slecht geregeld (er moet meer zorg komen met toenemende schaarste aan artsen, dat drijft de prijzen excessief op volgens Woody Brock). Daarom is niet geloofwaardig voor veel kiezers die al verzekerd zijn van gezondheidszorg dat de zorg niet achteruitgaat en niet veel duurder wordt.

De verkiezingen gaan overigens eigenlijk slechts over één ding: banen, banen, banen. Alle andere thema's zijn bijzaak (zie plaatje Strategas). De banengroei vanaf maart moet dus de democraten gaan redden en als de banengroei niet overtuigend is, dan zullen de democraten de verkiezingen verliezen.

Bianco: we leven in de Reinhardt/Rogoff markt van “the new normal”

Consumenten en bedrijven moesten ontschuld worden en daardoor zijn de overheidsschulden volgens o.a. Bianco tot ondraaglijke hoogten aan het stijgen. We zijn van een kredietcrisis naar een staatsleningencrisis gegaan.
Rogoff riep vandaag (http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aAd.sSfnhpTA&pos=6 ) (met foto van Rogoff)weer dat er vele overheden in grote schuldproblemen gaan komen. Als je zijn 800 jaar geschiedenis van overheidsschuld doorneemt, dan moet je wel haast tot de conclusie komen dat een faillissement van de overheid heel normaal is.
Bianco zegt dat de stijging van de CDS spreads heel rationeel is. Voor Griekenland betekent dit dat men heel duur [=tegen rentes veel hoger dan de nominale groei van het Griekse BNP] nog wel nieuwe leningen kan krijgen, maar dat is volgens Rogoff uitstel van executie. Die moet door het IMF plaats vinden, de EU is niet daadkrachtig genoeg. Dubai geeft zo’n beetje aan wat gaat gebeuren: na een korte periode van rust vliegen de CDS spreads omhoog en is men aan het onderhandelen om 60% van de nominale waarde van de schulden veilig te stellen bij het kennelijk komende default.
De VS gaat dit jaar de volgens Rogoff magische grens van 90% overheidsschuld versus BNP doorbreken, waarna de economische groei een tegenwind krijgt van ongeveer 1% per jaar.
Bianco ziet de Staatsleningencrisis lang duren en de absurd hoge CDS spreads niet verdwijnen maar zelfs stijgen.

Mijn commentaar: Dat kan gebeuren. Maar het ligt meer voor de hand dat de meeste landen (Spanje voorop) het pad van België, Italië en Ierland kiezen: na een uit de hand lopende stijging van de overheidsschuld gaat men een geloofwaardig herstel van de overheidsfinanciën inzetten. Italië stimuleerde helemaal niets via overheidsuitgaven in de Kredietcrisis. Toch was de groei in Italië niet veel slechter dan in Duitsland of Nederland. Gezien de lage multiplierwerking ex infrastructuur is het helemaal niet zo duidelijk of lagere overheidsuitgaven (ex infrastructuur/onderwijs; misschien is hier meer particulier/Europees initiatief voor nodig om investeringen in infrastructuur op peil te houden) zo slecht zullen zijn.
Mijn basisscenario is dat de angst voor een crisis met staatsleningen wat zal wegebben als het economisch herstel duurzaam blijkt in de VS en Emerging Markets hard blijven groeien. Net als dat ik bij GM in 2004/5 me niet kon voorstellen dat schuld van GM junk was, zo heb ik nu ook moeite om Griekenland als junk te zien. Maar door schade en schande wijs geworden sluit ik nu een default niet meer uit over bijvoorbeeld 5 jaar. De angst voor slechte staatsleningen zou moeten afnemen voor landen die de overheidsfinanciën weer beter onder controle krijgen en moeten verslechteren voor die landen waarbij dat haast niet kan. Nu zie je vrijwel alle CDS spreads van overheidsleningen flink geraakt worden, bijna zonder onderscheid. Als dat onderscheid er niet komt, gaan de verwachtingen een eigen leven leiden en net als bij inflatie wordt het dan een self fulfilling prophecy, die vertaald wordt in hoge CDS spreads en inflatieverwachtingen.

Oppenheimer verwacht sterke winstgroei in Europa

Oppenheimer, de goeroe voor Europese aandelen van GS verwacht 38% winstgroei in 2010 en 28% in 2011 (Stategy Matters: Why we expect strong profit growth; 18 februari 2010). Dat kan bij de verwachte groei van slechts 1,4% voor Europa van GS. De grafiek laat zien dat na een recessie dit soort winststijgingen minstens zijn te verwachten.
De verkopen in Europese aandelen gaan goed mee met de groei in de wereld (beter dan met de groei van Europa). In een herstel gaan de business sales veel harder (2,3* zegt hij) dan de groei van het BNP.
Dat winstherstel komt vooral door een herstel van de winstmarges. Dat herstel loopt parallel met de groei in wereld BNP.

Sentimentsindicatoren op groen

Vier belangrijke sentimentsindicatoren wijzen erop dat de correctie op de beurs voorbij is. Dat is natuurlijk nog geen garantie en je weet ook niet of de huidige stijging lang aanhoudt, zelfs niet of er een nieuwe year high gezet wordt, maar het is toch allemaal bemoedigend.
In de VS geeft de put call ratio aan dat men te pessimistisch was.
Het percentage aandelen dat boven het 50 daags gemiddelde noteert (volgens mij de beste indicator) herstelde vanaf een dieptepunt van 21%. (plaatje bespoke)
In de commitment of traders analyse van de handel in futures op de S&P is een enorm pessimisme te zien van de large speculators (meestal een goed contrair signaal). (plaatje Yardeni.)
Strategas wijst erop dat MACD weer door 0 is gegaan en dat betekent vaak een aardige bull markt

Budaghyan: op lange termijn India 1

Budaghyan van BCA zet voor de lange termijn India op 1 als beste beleggingsland. Op korte termijn vindt BCA India overigens te duur en met de dreiging van te veel renteverhogingen niet koopwaardig.
Op lange termijn moet je volgens Budaghyan (en natuurlijk ben ik het eens met zijn redenatie hierna) vooral landen kopen waar kapitaal schaars is en het overheidsbeleid op groei gericht is. In India is kapitaal nog lange tijd schaars (zeker gezien de ambitieuze plannen van de regering voor investeringen in infrastructuur in de komend tien jaar). Daardoor heeft India het hoogste rendement op eigen vermogen van alle belangrijke landen.
De demografie van India is zeer gunstig, veel beter dan China en zelfs landen als Brazilië. Het aantal werkenden gaat groeien als kool.
Heel positief is ook de snel stijgende spaarzin in India. De middenklasse spaart nu meer in India dan in China.
Budaghyan ziet om die redenen niet alleen veel kansen in India maar ook in Indonesië en Turkije. Brazilië is ook redelijk maar hij wordt pas echt positief als er nieuw politiek elan komt (d.w.z. als Lula de verkiezingen verliest). Zuid Afrika kan geen goed doen bij Budaghyan vanwege de politiek, waardoor de productiviteitsstijging het bouwputje in gaat (alle investeringen gaan naar de bouw voor Olympische Spelen/ wereldkampioenschap voetbal in plaats van in software & equipment). De consument heeft veel te veel schuld (80% BNP, on-Emerging Markets-achtig)en de loonstijgingen zijn te hoog vergeleken met de productiviteitstijging.

Het vooruitgangsgeloof moet terugkeren

Bij Harrie Mens hamerden zowel Bomhof als Rutte erop dat het vooruitgangsgeloof in Nederland moet terugkeren. Als dat niet gebeurt, gaat het fout met de ondernemingszin. Het is schokkend dat in een heel korte periode het geloof in vooruitgang wordt opgegeven in Europa (het is er gelukkig nog wel in veel Emerging Markets en de VS). Het gebrek aan geloof in vooruitgang is een belangrijke oorzaak waarom China en India niet de weg omhoog konden vinden in de Industriële Revolutie. De rijstboer kon niet geloven dat hij het beter kon krijgen. Dat veranderde in China plotseling met Deng en in India in 1998. Het geloof in opkomst van de middenklasse en de push voor verandering en vooruitgang die daar van uitgaat maakt een wereld van verschil.
In Europa begint er een stroming te onstaan die het vooruitgangsgeloof naief vindt, een raar soort religie (want vooruitgangsgeloof is een soort religie volgens bijvoorbeeld Schinkel/ Gray).

Overigens dat plostelinge opgeven van het vooruitgangsgeloof is niet nieuw. Het gebeurde (o.a.)ook in de eerste oliecrisis. Na de mooiste periode van voorutigang in de wereld van 1949 tot 1973 werd het geloof in vooruitgang ineens opgegeven via het rapport van Rome waar het einde van de grondstoffen werd aangekondigd. Men geloofde plosteling dat we overgeleverd waren aan de grillen van de oliesjeiks en de periode van hoge groei definitief voorbij was want de olie raakte op.

Het vooruitgangsgeloof is nog niet zo oud. Vóór de Industriële Revolutie was er op goede gronden geen geloof in vooruitgang van betekenis: men zag gewoon niet dat de mensen het uiteindelijk beter kregen dan hun ouders. Na en rond de start van de Industriële Revolutie kwamen vele onheilseconomen op zoals Malthus en Quesnay (als er te veel mensen komen dan gaat het fout, na voldoende hongersnoden en oorlogen wordt het aantal mensen weer voldoende gereduceerd om weer voldoende goede grond te hebben voor goede economische groei). Marx had het over Verelendung en het onvermijdelijke van de dalende winstmarges. Pas Schumpeter zag rond 1940 dat je via creatieve vernietiging structureel productiviteitsstijging en daarmee groei kreeg. Pas in die tijd gaf Keynes aan dat via overheidsbeleid de slechte tijden schaars horen te zijn. Pas rond 1960 kwam er een algemeen geloof in vooruitgang in het westen: via Keynesiaans overheidsbeleid kon je de economie voortdurend vooruit krijgen.

Op 1 februari stond in de Volkskrant het artikel : Nederland is hypochonder geworden door Peter Giesen. Daarin stelt hij o.a.: "Ooit geloofde ik serieus dat ik nog eens vakantie zou vieren op de maan. En dat ik nooit meer de stad in hoefde te lopen, omdat de stoepen er vanzelf naar toe zouden rollen. Je werd er niet eens dik van, want je kreeg een precies afgemeten portie astronautenvoer.
Ik was een jaar of tien, en helemaal verslingerd aan The Thunderbirds en de vluchten naar de maan. De toekomst werd nog schitterend verbeeld, een probleemloze belofte van technologie en comfort. Ik ervaar nog altijd een zekere nostalgie, als ik terugdenk aan dat optimisme.

Volgens psychologen van de Universiteit van Amsterdam hangt vooruitgangsgeloof samen met angst. Hoe minder controle mensen over hun eigen leven ervaren, hoe sterker ze in vooruitgang geloven, blijkt uit hun experimenten. Daarmee bevestigen ze een gedachte van de Britse filosoof John Gray: vooruitgangsgeloof is een seculiere vorm van religie. De mens bezweert zijn angst voor de toekomst door zichzelf wijs te maken dat allerlei problemen in de toekomst wél zullen worden opgelost.

Vooruitgangsgeloof is voor Gray een illusie die de enige zinnige levenshouding in de weg staat: omgaan met de ‘tragische toevalligheden’ van het leven.
Voor het pessimisme van de filosoof Gray valt iets te zeggen. Als we het leven als tragisch beschouwen, zijn we op het ergste voorbereid. Maar de socioloog Schinkel laat zien hoe moeilijk het is zonder optimisme te leven. Misschien hebben we de troost van het vooruitgangsgeloof gewoon nodig.
Thunderbirds Are Go!".

En nog is de wereld niet verloren?

Dat is de boodschap van het Poolse volkslied. Deze wijsheid is niet besteed aan de meeste voorspellers van de wereldeconomie.
Ondanks het krachtige economische herstel in de wereld sinds half 2009 is de stroom aan negatieve verhalen over de toekomst alleen maar groter geworden. Vrijwel niemand gelooft nog in goede groei. Dat niemand, is natuurlijk niet waar. Het geldt alleen voor de meeste westerse landen en in het bijzonder de vermogensbeheerders van de grote institutionele beleggers in o.a. Nederland.
De gemiddelde wereldburger zal heel anders reageren: de meeste mensen wonen in landen waar de groei dit en volgend jaar meer dan 5% is, zelfs vaak eerder 10% (China, India, Indonesië, Rusland, Brazilië, Vietnam etc.).
In de post hierna geef ik aan hoe belangrijk het is dat de rente op overheiddschulden laag is (laag tegenover de groei van het nominale nationale inkomen). De vijfjaarsrente, de looptijd waartegen het bedrijfsleven zich vaak financiert, is buitengewoon laag in de westerse landen. De 30jaars hypotheekrente staat in de VS op bijna het laagst niveau ooit. De lage rente is dus iets wat enorm helpt, een reden voor optimisme voor de toekomst.
De duurzaamheid van het economische herstel wordt niet alleen bevorderd door de lage rente (vooral ook het feit dat de lange rente veel hoger is dan de korte geeft aan dat er weinig kans is op een recessie in het komend jaar) maar ook is de stijging van de productiviteit in vele landen (waarbij vooral ook de VS) heel hoog en meestal genoeg voor een duurzaam herstel.
Men is veel te pessimistisch over de investeringen, vooral de vervangingsinvesteringen en die in technologie zullen fors gaan aantrekken. In de VS is de huizensector door het dieptepunt heen dat helpt de investeringen ook (alleen de problemen met commercieel onroerend goed zijn nog niet over de top, alhoewel de voortekenen gunstig zijn dat dit niet erg lang meer zal duren). Strengheid met kredieten is nauwelijks nog een rem op de investeringsgroei.
Verder geloof ik in Bastiat: je kunt je euro maar een keer uitgeven. Dat de overheid in de komende jaren minder gaat uitgeven, hoeft niet erg te zijn als dat maar vervangen wordt door investeringen (ook in infrastructuur). De doorwerking hiervan (multiplier) is hoger dan die van overheidsuitgaven ex infrastructuur/onderwijs, dus zo rouwig hoeven we niet te zijn over wat beter ingehouden overheidsuitgaven.
Enigszins problematisch is hoe je de actieve aankopen van leningen door centrale banken moet beoordelen. De extra stimulering die hierdoor ontstaat is heilzaam (al was het maar door de extra winst die centrale banken hierdoor maken zo lang ze de korte rente laag kunnen houden) en een extra van onduidelijke kracht, omdat het nieuw is voor deze crisis en in tegenstelling tot andere keren als het uitgeprobeerd is door bananenrepubliken nu wel kan werken door de deze ker zeer geringe inflatoire werking.

Dat wijst er allemaal op dat het herstel van de diepe crisis vrij sterk kan zijn, alhoewel minder sterk dan normaal vanwege een steeds toenmende indoctrinatie dat men meer moet sparen, overheden de belastingen zo veel mogelijk moeten verhogen en men pessimistisch moet blijven over de toekomst. Dat maakt het herstel van het consumentenvertrouwen een moeizame zaak en dat hindert de groei van de consumptie.

Is de overheidsschuld van Griekenland en Italië echt zo ontilbaar?

Ik begon te werken als researcher eind 1979 en ben in de jaren darna bedolven onder de verhalen dat de overheidsschuld een onoplosbaar probleem was. Het zou zorgen voor ontilbare lasten. Het zou gegarandeerd verkeerd aflopen. De analyses van Dr. Doom & Gloom , Dr. Mak in die tijd waren top of the bill, het beste van het beste op het gebied van de analyse van de economie.
Nu word ik nog meer bedolven onder dit soort verhalen. De schrijvers hiervan zijn buitengewoon gerenommeerd, zeer slim (zoals Reinhardt/Rogoff, Stiglitz etc.).

Het komt overeen met het verhaal van Han de Jong vandaag (18/2/10) in het FD, waarbij hij uithaalt naar de pessimisten die tegen beter weten in tot in het oneindige hun onheilsverhaal blijven vertellen en de uiteindelijke ramp steeds verder naar de toekomst uitstellen net als de Jehovasgetuigen vanaf 1914 toen de wereld volgens hun moest vergaan.

Als je naar de bijgevoegde grafiek van Morgan Stanley kijkt, dan is de schuldenlast van Italië en Griekenland heel wat beter tilbaar dan in 1994. Je kunt uit de problemen van 1994 komen, zoals Italië laat zien. Dan kun je toch ook uit de problemen van 2010 komen met zijn veel lagere rente dan toen?

vrachtverkeer Schiphol vliegt omhoog

ASR (Absolute Strategy Research) ziet het herstel van de Europese economie doorzetten aan de hand van wat de transportsector laat zien. Vrachtverkeer door de lucht is een zeer belangrijke leading indicator omdat aan plotseling aantrekkende vraag het beste kan worden met extra snel aanrukken van goederen door de lucht.
De laatste maanden laat het luchtverkeer een krachtige opleving zien. Hun plaatje van Schiphol (tweede luchthaven qua goederentransport van Europa) laat een sterk herstel zien, maar we zijn nog ver verwijderd van de oude top.

Paniek staatsleningen en ingeprijsde inflatie

Tot 2 september was er volgens Bianco [en mij]een sterk verband tussen de ingeprijsde inflatie en de paniekmeter voor staatsleningen, de CDS kosten voor het verzekeren van staatsleningen tegen wanbetaling in de VS. Inflatieverwachtingen leidden CDS spreads met 39 dagen (zie plaatje Bianco). Deflatie door te lage groei was het probleem waardoor je steeds meer moest twijfelen aan de kredietwaardigheid van de VS eind 2008 en dat probleem liep er in snel tempo uit tot september 2009.
Vanaf september draaide het probleem naar te veel monetaire verruiming zorgt voor langdurig te grote overheidstekorten waardoor het uiteindelijk inflatoir misgaat. Dat inzicht drong bij beleggers door bij de jaarlijkse meeting van centrale bankiers in Jackson Hole waarbij o.a. Bernanke zei dat de rente extreem laag moest gehouden worden als de niveaus van werkloosheid, bezettingsgraad en inflatie dat vereisten, d.w.z. de niveaus en niet de veranderingen. Dus zelfs als de economische groei heel hoog wordt en de bezettingsgraad omhoogvliegt dan nog moet de rente niet omhoog als de werkloosheid rond te hoge niveaus (>>7%) ligt. Dat veranderde ook het denken over de tekorten van de overheid: die moesten doorgaan met stimuleren zelfs als de economie sterk aan zou trekken. De markt ging zich in snel tempo meer zorgen maken over de overheidstekorten. Griekenland was het eerste slachtoffer.

De FED is de laatste tijd bezig met plannen om de overliquiditeit terug te brengen. Dit zou de angst voor te veel inflatoire stimulering terug moeten brengen. De problemen van Griekenland leidden tot meer voorzichtigheid die te grote tekorten tegengaan. Daardoor zouden de CDS kosten uiteindelijk moeten dalen.

De inflatieverwachtingen reageren sterk op de inflatoire invloed van te hoge overheidsschulden in de toekomst van de landen met eigen valuta. Het Reinhardt/Rogoff verhaal dat VS/VK moeten streven naar 4-6% inflatie kan steeds meer ingeprijsd worden. Ook het Reinhardt/Rogoff verhaal dat defaults van overheden heel normaal zijn en niet zo zeldzaam als de ontwikkelde landen de laatste decennia hebben laten zien, is nog steeds stemmen aan het winnen.
Het blijft raar dat de markt bij de huidige lage bezettingsgraad en niet langer galopperende olieprijzen nu even veel inflatie inprijst als het hoogtepunt van de grondstoffenbubbel juni 2008. De bubbel in grondstoffen toen wordt dus even inflatoir geacht als de te grote overheidstekorten nu.

De CDS kosten laten zien dat er structureel een veel hogere risico-opslag moet worden ingeprijsd bij staatsleningen dan vóór 2008. Dat betekent dat de lange rente op staatsleningen structureel hoger moet zijn dan de korte rente (op Treasury bills etc) inclusief het gemiddelde hiervan in de afgelopen 5-10 jaar aangeeft: de risicopremie is niet langer de normale 1% risicopremie (het normale verschil tussen 10-jaars rente en de gewogen korte rente), maar nu 1,5% bij de huidige hogere CDS kosten.

Bernanke gelooft niet meer in de waarde van geld aldus The Onion

Bianco wees in zijn newsclips op het onderstaande verhaal in The Onion (http://www.theonion.com/content/news/u_s_economy_grinds_to_halt_as) . Hij zei als commentaar: wat het zo leuk maakt is dat het allemaal zo waar is.:

“U.S. Economy Grinds To Halt As Nation Realizes Money Just A Symbolic, Mutually Shared Illusion
FEBRUARY 16, 2010 | ISSUE 46•07
WASHINGTON—The U.S. economy ceased to function this week after unexpected existential remarks by Federal Reserve chairman Ben Bernanke shocked Americans into realizing that money is, in fact, just a meaningless and intangible social construct.
What began as a routine report before the Senate Finance Committee Tuesday ended with Bernanke passionately disavowing the entire concept of currency, and negating in an instant the very foundation of the world's largest economy.
"Though raising interest rates is unlikely at the moment, the Fed will of course act appropriately if we…if we…" said Bernanke, who then paused for a moment, looked down at his prepared statement, and shook his head in utter disbelief. "You know what? It doesn't matter. None of this—this so-called 'money'—really matters at all."
"It's just an illusion," a wide-eyed Bernanke added as he removed bills from his wallet and slowly spread them out before him. "Just look at it: Meaningless pieces of paper with numbers printed on them. Worthless."
According to witnesses, Finance Committee members sat in thunderstruck silence for several moments until Sen. Orrin Hatch (R-UT) finally shouted out, "Oh my God, he's right. It's all a mirage. All of it—the money, our whole economy—it's all a lie!"
Screams then filled the Senate Chamber as lawmakers and members of the press ran for the exits, leaving in their wake aisles littered with the remains of torn currency.
As news of the nation's collectively held delusion spread, the economy ground to a halt, with dumbfounded citizens everywhere walking out on their jobs as they contemplated the little green drawings of buildings and dead white men they once used to measure their adequacy and importance as human beings.
At the New York Stock Exchange, Wednesday morning's opening bell echoed across a silent floor as the few traders who arrived for work out of habit looked up blankly at the meaningless scrolling numbers on the flashing screens above.
"I've spent 25 years in this room yelling 'Buy, buy! Sell, sell!' and for what?" longtime trader Michael Palermo said. "All I've done is move arbitrary designations of wealth from one column to another, wasting my life chasing this unattainable hallucination of wealth."
"What a cruel cosmic joke," he added. "I'm going home to hug my daughter."
Sources at the White House said President Obama was "still trying to get his head around all this" and was in seclusion with his coin collection, muttering "it's just metal, it's just metal" over and over again.
"The president will be making a statement very soon," press secretary Robert Gibbs told reporters. "At the moment, though, his mind is just too blown to comment."
A few U.S. banks have remained open, though most teller windows are unmanned due to a lack of interest in transactions involving mere scraps of paper or, worse, decimal points and computer data signifying mere scraps of paper. At a Bank of America branch in Spokane, WA, curious former customers wandered aimlessly through a large empty vault, while several would-be robbers of a Chase bank in Columbus, OH reportedly put their guns down and exited the building hand in hand with security guards, laughing over the inherent absurdity of the idea of $100 bills.
Likewise, the real estate industry has all but vanished, with mortgage lenders seeing no reason to stop people from reclaiming their foreclosed-upon homes.
"I don't even know what we were thinking in the first place," said former banker Nathan Collins of Brandon, MS, as he jimmyed open a door to allow a single mother and her five children to move back into their house. "A bunch of people sign a bunch of papers, and now this family has no place to live? That's just plain ludicrous."
The realization that money is nothing more than an elaborate head game seems to have penetrated the entire country: In Wilmington, DE, for instance, a collection agent reportedly broke down in joyful sobs when he informed a woman on the other end of the phone that he had absolutely no reason to harass her anymore, as her Discover Card debt was no longer comprehensible.
For some Americans, the fog of disbelief surrounding the nation's epiphany has begun to lift, with many building new lives free from the illusion of money.
"It's back to basics for me," Bernard Polk of Waverly, OH said. "I'm going to till the soil for my own sustenance and get anything else I need by bartering. If I want milk, I'll pay for it in tomatoes. If need a new hoe, I'll pay for it in lettuce."
When asked, hypothetically, how he would pay for complicated life-saving surgery for a loved one, Polk seemed uncertain.
"That's a lot of vegetables, isn't it?" “

US housing starts gaan volgens L herstel

Het herstel van de housing starts is tegenvallend zwak (laatste cijfers vielen overigens mee ten opzichte van de verwachting). Het niveau is nog steeds lager dan we in decennia gezien hebben. Zo'n laag niveau houdt overigens wel in dat stijging te verwachten is, alleen al op basis van de bevolkingsgroei in de VS. Maar het herstel gaat nog langzamer dan na 1992, de vorige keer dat de bouwcyclus Kuznetz uit het dal oprees.
Dat is een slecht teken voor de groei van de werkgelegenheid (zie de grafiek van het blog Calculated Risk). Deze moet het dus hebben van herstel van andere investeringen. D.w.z. het komt wel goed, maar het herstel van de werkloosheid zal zwakker zijn dan normaal na herstel uit een investeringsrecessie (Juglar teruggang). Maar toch wel beter dan na de vorige jobless recoveries.

CDO's verliezen honderden keren hoger dan verwacht

The Economist had een tabel (mijn collega Hendrik Jan Tuch wees hier op) waarbij de verliezen op CDO's (collateralised Debt Obligations, de moeilijke gestructureerde leningen waarbij de eerste verliezen door anderen werden opgevangen en daardoor volgens de rating bureaus ongelooflijk veilig waren en zeer hoge ratings verdienden). Je ziet in de tabel dat de verliezen vaak 200 tot 300 keer groter waren dan je kon verwachten volgens de rating. Volgens banken was dit dus iets als een erger dan 100 sigma event, een verlies dat volgens de statistiek sinds het ontstaan van het heelal met 99,9999% nooit had kunnen optreden (ofwel: de rating was volkomen fout).

Grondstoffen breken door downtrend omhoog

De goudprijs zette een all time high in euro's. Ook in dollars is de downtrend gebroken (chart van blog Bespoke). Ook de olieprijs brak weer omhoog door het 50 daags gemiddelde. Gelovers in het 50 daags gemiddelde worden gesterkt dat de correctie op de beurzen voorbij is. Bespoke haalt ook apple aan als voorbeeld dat het weer beter gaat. Tech is heel belangrijk omdat deze sector het leiderschap moet vasthouden. De Soxindex van de semiconductoraandelen is inderdaad aardig in herstel.

bankbonussen

Het blog The Big Picture had een overzicht wat topbankeirs verdienden (http://www.ritholtz.com/blog/2010/02/banking-compensation-around-the-world/).
De topverdieners zijn de Amerikanen, de Spanjaarden en de Australiërs. De grootste banken qua marktwaarden zijn Chinees. Hun bazen moeten relatief gezien met een hongerloontje naar huis.

Groeiverwachtingen nog steeds in de lift

De verwachtingen voor de groei van de Amerikaanse economie zitten al een hele tijd in de lift. Dat geldt zowel voor de consensus als optimisten zoals JP Morgan.
De laatste tijd leidt dit niet tot een betere beurs door de slechte thema's (Griekenland, monetaire verkrapping China). Als de stijgende trend voortgaat dan moet de beurs toch wel volgen.

Zelfs volgers van Emerging Markets zijn oeverloos pessimistisch

Het pessimisme had de overhand bij de presentatie vanmiddag van Arthur Budaghyan van BCA (Bank Credit Analyst) over Emerging Markets in de Global Debt Supercycle. Onder goedkeurend gemompel verkondigde hij zijn onheilsboodschap. Mijn medeluisteraars vielen als een blok voor zijn pessimistische analyse voor China en enkele andere landen zoals vooral Zuid Afrika. Niet iedereen is zo pessimistisch bij BCA, maar Arthur wel.
China loopt gewoon 10 jaar achter op de VS in de kredietcyclus.Het herstel na 2008 is vergelijkbaar met dat na 1998: na korte tijd gaat het veel erger mis (2000). De koersen van Emerging Markets lopen voor op die van het westen. Vooral small caps van Korea zijn adequate leading indicators voor het koersverloop van de S&P (maar zoals het CDA leert in reactie op rapport Davids: het moet adequater zijn). The only way is down.
Small caps van China zetten een dubbele top en dan komt de Untergang. Bij Chinese aandelen is die tich procent. Dus kom maar terug als Chinese aandelen nog een dikke 25% dalen. De fundamentals van China zijn nog goed: hoge groei, hoge besparingen, veel investeringen, gezonde groei van de consumptie maar China gaat enorm verkrappen omdat de onroerend goed markt overkookt.Zie de grafieken over Sjanghai. De bouw krijgt te maken met veel minder groei.Op mijn opmerking dat het wel meevalt met de stijging van de huizenprijzen in China (5% de afgelopen jaren bij veel hogere inkomensstijging) wees hij op de overspeculatie op Sjanghai en Beijing (vooral commercieel onroerend goed). Uit zijn grafieken blijkt duidelijk flinke afzwakking van de groei in de bouw.
Het huidig herstel is gebaseerd op voorraadherstel. Dat is slechts tijdelijk. Oplopende voorraden zijn slecht voor aandelenkoersen.
Voor China komt het op termijn echt wel goed. Voor de VS moet je al veel geduld hebben. Europa is verdoemd. Vooral de Turken zijn helemaal op de verkeerde weg door te proberen vooral meer te exporteren naar Europa. Die afhankelijkheid van Europa is een van de weinige zwakke punten van Turkije.

Artikelen in Barron's deze week overwegend optimistisch

Barron's is het belangrijkste beleggingsblad in de VS. Wat er in de Barron's staat beïnvloedt de koersen na het weekend (vooral de aanbevelingen voor individuele aandelen). Een optimistische trant van de artikelen gaat vaak samen met een beter Wall street op de dag erna.
Of dat nu weer gebeurt blijft onzeker. Na Presidents Day (maandag) gingen de koersen meestal omlaag op de volgende dag/ rest van de week.
Het gewoonlijk best gelezen interview van een interview met iemand die zijn beursvisie geeft heet: UP! (Paulsen, strateeg van Wells Fargo). Hij is optimistisch en ziet het huidig herstel erg lijken op dat van 1975 en na 1982.
Kasriel van Northern Trust, aangehaald in een ander populair artikel, stelde dat van de huidige fiscale stimulering in de VS nog maar weinig uitgegeven is. 70% komt in 2010 en later. 56% van de belastingverlagingen. In 2010 wordt de fiscale stimulering daardoor groter en niet kleiner dan in 2010. Het beleid van geld drukken en flinke overheidsstimulering is precies goed. Je krijgt goede, hoge groei en men moet het beleid daarom niet veranderen (FED moet royaal blijven en overheid moet niet met nog meer cadeautjes aankomen). Barrons rolt haast van de stoel dat een gezeghebbend econoom het overheidsbeleid goed vindt.
Kasriel zegt ook dat krediet niet het probleem is van midden- en kleinbedrijf. Men meldt maar een groot probleem: gebrek aan verkopen. Als de economie meevalt, dan gaat het ook goed met de verkopen. Dus het vertrouwen van midden- en kleinbedrijf gaat echt wel stijgen in de komende kwartalen.
Gene Epstein heeft een artikel (credit crunch? Look again!) waarin hij vindt dat de groei van de consumptie meevalt op basis van de meevallende detailhandelverkopen in januari en hij ziet helemaal geen credit crunch bij de consument.
Een ander artikel zegt dat de VS het goed doet vergeleken met Europa en dat men daarom niet bang hoeft te zijn dat de Chinezen hun surplusgeld in Europa gaan beleggen in plaats van in de VS. De euro zou wegzakken naar 1.19 versus de dollar.

EMD in eigen valuta's kansrijk volgens JPM

(klik om grotere tabel te krijgen)
In de tabel van JP Morgan is te zien dat ze flinke opbrengsten verwachten (in dollars) voor Emerging Markets schulden in 2010 als je de locale valuta niet afdekt.
Hendrik Jan Tuch brak vorige week niet voor niets een lans hiervoor op het F&C seminar over Emerging Markets.
Zonder risico is dat natuurlijk niet, zoals de (beperkte) daling van diverse EM valuta's door Griekenland liet zien.
Vooral Japanners beginnen de smaak te pakken te krijgen van EMD. Mevrouw Watanabe (het symbool voor de doorsnee Japanse belegger,een huisvrouw) heeft een grote voorkeur voor Brazilië. Het niet hedgen begint ook daar een beetje van de grond te komen.

Het is allemaal Great

Volgens velen zijn we van de Great Moderation (een periode waarin de groei steeds rustiger werd en het daardoor aantrekkelijker werd om steeds meer schuld te nemen) naar de Great Recession gegaan (vanwege het exploderen van de schuldbubbel). Deze recessie is gestopt via het Great Experiment (het drukken van geld door centrale banken door actief leningen te kopen en heel veel vrije reserves aan het bankwezen te geven). We zitten nu in de fase van de Great Recovery (het herstel wordt geweldig door de enorme fiscale en monetaire stimulering bij een hoge groei van de productiviteit). Volgens de pessimisten gaat dit gevolgd worden door de Great Inflation.
Afgelopen week hebben enkele brokers (ik las MS en SG) verkondigd dat de inflatie fors op moet gaan lopen, omdat anders de overheidsschulden ondraaglijk worden. Na de Tweede Wereldoorlog daalde de schuld/BNP weer tot acceptabele niveaus door inflatie en groei BNP. Hogere inflatie was het belangrijkste. Zie tabel+ plaatje van MS.
Rogoff adviseert de Amerikaanse regering te streven naar 4-6% inflatie, anders wordt het niks met schuld/BNP. Blanchflower van de bank of England adviseert hetzelfde voor het VK.
MS vindt daarom voor inflatie geïndexeerde leningen een koopje. MS vindt daarom ook dat de korte rente flink op moet gaan lopen (zie plaatje voor hun voorspelling)Ondertussen voorspelt men een deflatoire uitwerking van de Giekenlandcrisis. Men blijft maar elkaar zeer tegensprekende dingen melden over inflatie en groei.

Voorspelling aantal medailles

Het is populair het aantal medailles te voorspellen op basis van geleverde prestaties, thuisvoordeel etc. Volgens Matt Futterham van de Wall Street Journal heeft Nederland zo recht op 3 gouden medailles bij het schaatsen. Er worden nog 5 andere medailles gewonnen. Alleen bij schaatsen ziet hij Nederland medailles winnen. Hij verontschuldigt zich bij voorbaat voor het onderschatten van Emerging Markets als China.(N.B. op 1 staat Canada).

is het afdekken van de dollar wel zo verstandig

Oppenheimer van GS behandelt deze week in zijn "Strategy Matters" de correlatie tussen de €/$ en de Europese beurzen. Vóór 2006 was er een negatief verband (als de dollar zwak was dan gingen de beurzen meestal ook omlaag). Sindsdien is het andersom geworden: als de beurzen onderuit gingen werd de dollar sterker.
Een en ander lijkt volgens mij parallel te lopen met de opmars van de valutareserves van China/ Emerging Markets+OPEC.
Het verband van de beurzen met de TWI (handelsgewogen) € is overigens een stuk lager.
Oppenheimer stelt dat een en ander o.a. te maken heeft met de economische cyclus (naast risk appetite).
Het tweede plaatje impliceert overigens een grote daling van de correlatie tussen de beurzen en de €/$.
Oppenheimer denkt dat de correlatie hoog is gebleven door de onzekerheid van de economische cyclus en Europese problemen (Griekenland) en het krapper wordende monetaire beleid in China.
Een en ander zou kunnen inhouden dat als het goed blijft gaan met de economie (zie ISM) in de VS dat dan zowel de beurs als de dollar sterker worden.

Griekse crisis volgens verliescyclus

Het plaatje uit ons boek illustreert de verliescyclus (blz 93 en ook eerder).
De crisis van Griekenland zit in de vierde fase: de ontwerpfase. Men is plannen aan het maken, maar men gelooft niet dat ze werken. In deze fase en fase 3 dalen de koersen vaak het hardste.
De draai komt als men denkt dat de plannen wel gaan werken, de achteruitgang stoppen. Het beste recente voorbeeld is de verliescyclus van de kredietcrisis waarbij vanaf het uitdokteren van TARP men in de ontwerpfase was en met de start van active quantitative easing in maart 2009 ging men over naar fase 5: daar begint de stijging van de koersen. Men gelooft het herstel niet, er is onderreactie op het goede nieuws.

Als de EU een geloofwaardige banker of last resort wil zijn en er geloof komt in het terugdringen van het Griekse begrotingstekort (de stakingen van de ambtenaren lopen uit op mislukking) dan komen we in fase 5.
Er kunnen nog problemen komen over hoe groot begrotingstekort Griekenland is (12% volgens Griekenland, 16% volgens GS) en er kan besmetting komen op nieuwe terreinen, waarbij potentieel de municipality market in de VS het gevaarlijkste is: angst voor een bankroet van Californië etc.

VS zieker dan Europa? Voedselbonnen booming!

Unemployment is a booming business, zo sche(r)tste personeelszaken in 1979 bij mijn aanname bij de afdeling financiën van het GAK. Dat was toen en was ook zo in de VS de afgelopen jaren. De groei van voedselbonnen in de VS is nog meer booming, eigenlijk al sinds de start van het systeem van food stamps in 1969 (zie grafieken Bianco). Nu krijgen 38,2 miljoen (ja niet duizend maar miljoen) Amerikanen voedselbonnen, gepland op de begroting wordt dat dit er binnenkort 40,5 miljoen zullen zijn. Alleen onder Reagan en Clinton vloog het aantal voedselbonnen niet omhoog. Geen wonder dat ze met een landslide herkozen werden.
Qua overheidsfinanciën is de positie van de VS nog redelijk. Op deelstaatniveau is de situatie soms net zo zorgelijk als bij Griekenland (zie plaatje met CDS spread ontwikkeling van Californië). Pessimisten hebben al verhalen in de la liggen voor naderend onheil van faillietgaande gemeenten en districten in de VS.

China regeert de kapitaalmarkten

De groei in China blijft verbazen. Ik dacht eerst dat China tijdelijk het stokje van de VS had overgenomen als het land waar de meeste auto's verkocht worden. Als in de VS niet de magere ongeveer 11 miljoen auto's op jaarbasis verkocht worden maar de normale 17 miljoen (volgens de demografie + wat naar sloop gaat), dan dacht ik dat de VS weer even boven China uit kon komen. Dat is dus niet genoeg meer. China koopt nu 1,7 miljoen auto's per maand, ofwel ongeveer 20 miljoen op jaarbasis. In één jaar tijd zijn de verkopen met 126% toegenomen (ondanks een 7,5% extra belasting op auto's) en de productie met 146% (zie plaatje Yardeni).
De kredietgroei die in het westen negatief is bedraagt ongeveer 30% in China. Dat moet dus wat afzwakken (zie plaatje Natixis).
Maar men kan de kredietgroei niet echt laag krijgen als de nominale groei van het BNP zo veel hoger is dan de rente (zie plaatje Natixis). Ondanks die ogenschijnlijk veel te lage rente maakt China vooruitgang met de inflatie (de stijging van het nominale BNP neemt af terwijl de reële groei torenhoog blijft; hiervoor is de stijging van voedselprijzen erg belangrijk; het meevallend inflatiecijfers vandaag voor China kwam hierdoor). (N.B. deze politiek van een veel te lage rente en veel te sterke valuta is niet uitgevonden door China. Na 1950 volgde West Duitsland met vergelijkbaar succes ook deze politiek).
Het stringenter worden van de Chinese monetaire politiek is al zichtbaar in de groei van de valuatreserves: die flinke afzwakking was moeilijk te verteren kennelijk voor de kapitaalmarkten (zie plaatje Natixis).
China volgt een economische politiek van "shock and awe".

JPM overweegt industrials op komende investeringsboom

Overwegen die industrials roept Matejka van JP Morgan (zie de plaatjes), omdat de investeringen in de VS flink zullen gaan aantrekken. Winsten lopen voor op de investeringen en dat voorspelt groei van de investeringen. Investeringen groeien nadat de bezettingsgraad is gestegen. (Dat is een stokpaardje van mij: het doet er niet toe hoe laag de bezettingsgraad is, wanneer de bezettingsgraad stijgt, dan gaan de investeringen omhoog. Dat zal vooral komen door het inhalen van uitgestelde vervangingsinvesteringen). Bovendien zal de bezettingsgraad flink gaan stijgen zoals de ISM aangeeft (het vertrouwen van het bedrijfsleven is terug aan het komen).