Het onderstaand verhaal is vrij theoretisch en wat langer dan normaal. Het is denk ik een belangrijk verhaal en daarom de moeite waard om te lezen. Als er onduidelijkheden/ aanvullende ideeën zijn, dan zie ik dat graag in commentaren.
Het herstel van deze recessie is dramatisch slecht in o.a. de VS en Europa. Je zou 8% groei verwachten net als altijd na diepe recessies, zoals na 1982 en 1974, niet de huidige 3%.
Dat komt door de schuldafbouw van de consument en het bedrijfsleven. Dat dreigt jarenlang zo te blijven door een enorme reductie van overheidstekorten (in de VS van 10%+ naar 3%). Dat hindert de groei met ongeveer de helft van die reductie.
Hoe kom je uit deze ellende?
Je moet zorgen dat de economie veel harder groeit dan het inkomen. Door investeringen hard te laten groeien. Een mogelijkheid is de opleving van de Animal spirits, zoals na 1992 gebeurde (de versnelling in de ICT Revolutie). D.w.z. investeringen die veel harder groeien dan nationaal inkomen. Dat is op het ogenblik moeilijk. Iedereen is nu veel te conservatief en bang om op korte termijn de animal spirits voldoende wakker te maken.
Groei moet uit inkomensgroei komen maar wordt minder hoog dan deze inkomensgroei zo lang men schulden afbouwt. De economische groei wordt dus op die manier niet hoog genoeg om van de huidige hoge werkloosheid etc. te komen. Dat was de boodschap die ook Woody verkondigde in zijn epistel van januari (een voor zijn doen weinig origineel verhaal).
Hoe nu verder? Hoe komen we uit deze ellende?
Woody stelt met de nodige aplomb ("dit is mijn belangrijkste lezing ooit" etc.) dat Obama het begrotingstekort niet moet verlagen maar de investeringen in rendabele infrastructuur dramatisch moet opvoeren.
Deze investeringen moeten een redelijk rendement hebben (dus niet zo iets als een brug naar nergens (Woody gebruikt dijken naar nergens omdat Keynes dat ook deed), maar dit rendement kan lager zijn dat wat het bedrijfsleven eist (omdat de overheid de risico's beter kan poolen en profiteert van multipliereffecten). De rente op VS staatsleningen is laag genoeg.
Het moeten goede investeringen zijn in infrastructuur die via bijv. Macquarie te privatiseren zijn zodat die aan beleggers te verkopen zijn (Nederlandse pensioenfondsen staan te popelen om deze beleggingen te kopen). Dan en slechts dan kun je een torenhoog overheidstekort hebben en toch geen problemen krijgen met de financiering hiervan.
Overheidsuitgaven kunnen namelijk gebruikt worden voor bevordering consumptie, slechte infrastructuurinvesteringen, goede infrastructuurinvesteringen. Alleen het laatste type brengt de bond vigilantes niet in paniek.
Hij legt dat uit met een boek van Arrow en Kurz uit 1970. Daarin geven ze theorie wat de gewichten in de economie moeten zijn van consumptie en overheids- versus bedrijfsinvesteringen samen met overheidstekorten.
Deze truc van meer overheidsinvesteringen gaat vermoedelijk prima voor de VS, (en Emerging Markets) omdat de VS de afgelopen decennia de infrastructuur flink verwaarloosd heeft. Waar men rond 1960 nog 6% van het BNP hierin investeerde is dit sinds Reagan maar 3% (zie plaatje ons boek blz 156).
VS heeft nog enorme infrastructuurinvesteringen te doen: men heeft 0 hogesnelheidstreinen, men moet een heel gasdistributiesysteem aanleggen, interstate highways (zeer rendabel tot 800% aan toe volgens Woody als je de bijbehorende opkomst andere investeringen meeneemt zoals winkelcentra; daardoor is infrastructuurinvestering voor de VS veel rendabeler dan voor het bedrijfsleven)) etc. In de VS is infrastructuur nu uitzonderlijk rendabel.
Al die overheidsinvesteringen doen wonderen voor de multiplier: het straalt geweldig uit naar de rest van de economie (zoals Keynes al wist). Dus krijg je meer groei, hogere productiviteit, minder werkloosheid, meer wealth etc. D.w.z. you can have your cake and eating it to.
In Europa en Japan heeft men de infrastructuur minder verwaarloosd en is door de lagere bevolkingsgroei minder te winnen met meer infrastructuur. Maar ik denk dat de Groene Revolutie veel goede mogelijkheden gaat geven in Europa voor infrastructuurinvesteringen (inclusief R&D).
Ik ben blij dat Woody het met me eens is dat de groei in de wereld voor een belangrijk deel afhangt van meer infrastructuurinvesteringen om een voorspoedscenario te krijgen. We hebben dat in hoofdstuk 6 van ons boek uitgebreid beschreven. Bladzijde 156 laat zien in het plaatje dat na een lange periode van meer overheidsinvesteringen in de VS de groei fors aangejaagd wordt, d.w.z. dat de multipliereffecten nog jaren gunstig zijn.
Woody denkt dat men pas in 2014 overgaat tot meer overheidsinvesteringen. Pas dan gelooft men dat de economische groei alleen maar zo aantrekt. Dan pas geloven politici dat er een alternatief voor de muddle through economy van Obama is.
N.B. Woody heeft zijn theorie uitglegd in een lezing en niet in een nota, omdat hij op zijn vakantie in Oostenrijk is overvallen en men toen zijn polsen voldoende heeft omgedraaid/ gebroken dat hij voorlopig niet kan schrijven en tikken.
Wat betekent dit voor Nederland? De politici maken een enorme fout door zwaar in te zetten op bezuinigingen op infrastructuur om het overheidstekort terug te dringen. In Wilderstermen: ze zijn knettergek. De bouw stort nu nodeloos in, terwijl bedrijven als BAM een veelheid aan mogelijkheden zien (genoeg voor een aandelenemissie). Pensioenfondsen zouden veel meer willen beleggen in infrastructuur, en echt ook wel in Nederlandse. De tucht van de markt moet er wel over heen gaan: het moeten inderdaad investeringen zijn die rendement opleveren. Dat hoeft niet zo veel te zijn als de overheid het garandeert en als het duidelijk is dat de opbrengsten redelijk inflatievast zijn. Werkelijk, enrome infrastructuurinvesteringen hoeven geen aanslag te zijn op de overheidsfinanciën, als je ze kunt privatiseren. Het BNP stijgt hierdoor extra, waardoor schulden versus BNP snel dalen.
Is dit te mooi om waar te zijn? Ja, als Woody denkt dat men in de VS pas in 2014 deze ruc gaat toepassen dan dreigt het gezien de besluitvaardigheid van Nederlandse politici misschien tot 2024 te duren voordat wij de VS gaan navolgen. Ik denk dat men het licht eerder zal zien omdat het te duidelijk de beste oplossing is om de groei aan te wakkeren. Nederland heeft overigens niet zo veel problemen: onze werkloosheid is al vrij laag en als deze erg laag wordt, dan moeten de rendementseisen voor infrastructuurinveseringen flink omhoog (want dan zijn uitstraaleffecten naar rest economie niet langer zo gunstig). Maar dat is van later zorg.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten