Men ziet vijf middelen
voor overheden om van een loden schuldenlast af te komen:
Economische groei,
bezuinigen, afschrijven (default), inflatie en financiële repressie (te lage
rentes gegeven nominale groei BNP).
Economische groei is
het enige goede antwoord, maar niet haalbaar voor de meeste landen. Daarvoor
zijn hervormingen nodig, meer vertrouwen en minder bezuinigen overheid. Maar
gelukkig, het kan in de VS en Duitsland en wie weet ook in Spanje als men de
werkloosheid fors omlaag weet te krijgen.
Bezuinigen is wel
mogelijk in sommige landen, maar te onprettig en vaak onproductief (vooral
Spanje kan maar beter investeren om de werkloosheid omlaag te krijgen).
Afschrijven (default) is alleen maar aantrekkelijk als je schulden in handen zijn van buitenlanders. D.w.z. alleen interessant voor Griekenland (82% van schuld in handen van buitenland). Dit is een enorme prikkel voor Griekenland om failliet te gaan overigens, zo groot dat je een rund bent als je geen nieuwe afschrijvingen verwacht.
Inflatie is alleen aantrekkelijk voor Japan, maar dan moet het niet meer worden dan 3%. Het VK houdt ook van inflatie en in de VS is men er niet erg vies van. Alleen de Eurozone ECB wil absoluut geen inflatie. Hiermee samenhangend: een devaluerende valuta. Veel landen willen dit, maar het is onmogelijk voor de euro periferie.
Financiële repressie is voor bijna alle landen aantrekkelijk, alleen de landen met echt veel te grote schulden kunnen het niet voor elkaar krijgen. De spaarder krijgt de rekening en vooral de pensioenfondsen. Het wordt steeds populairder en men gelooft nu dat er geen straf op staat in de vorm van hogere inflatie. Want al die extra geldgroei leidt nog niet tot meer krediet en hogere consumentenbestedingen.
Dat schreeuwt natuurlijk voor een Minsky moment: na nog enkele jaren van excessieve QE terwijl de economie aantrekt in de VS en het VK gaat er wel veel meer kredietgroei komen, de consumentenbestedingen groeien ineens te hard of de valuta is te erg onderuit gegaan en moet ineens verdedigd worden terwijl het vertrouwen in de gunstige invloed van excessieve bubbel QE ineens excessief keldert.
Rond 2018-2020 of misschien bij de chaotische neergang in de scenario’s van de Kondratieffgolf van rond 2025 zal men zeggen: hoe hebben we kunnen geloven dat excessieve QE geen schadelijke gevolgen kon hebben? Iedereen kon toch zien dat het een bubbel was, net als de huizenbubbel in de VS in 2006 toen de conducteur op de bus nog eenvoudig een hypotheek van $ 500.000 kon krijgen (waar gebeurd uiteraard)?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten