The decline of Work. Demografie veroorzaakt nieuwe somberheid Epstein over de dalende participatie van 25-54jarige mannen

Barron’s The Decline of Work,Works for squares, is het hoofdartikel van deze week: het slechte nieuws van de lage arbeidsparticipatiegraad in de VS (en in de nodige landen is het verhaal nog slechter, maar dat krijgt om duistere redenen weinig aandacht

Je ziet Gene Epstein ineens een somber verhaal schrijven over de toekomst, terwijl hij het afgelopen decennium zo vaak verguisd werd als onverbeterlijke optimist. Ik herken daar in veel terug bij me zelf. Het bombardement van sombere verhalen begint te groot te worden, de tegenvallers van 2014 zijn te groot en te onverwachts. Weg is het vertrouwen in escape velocity, dat de groei in de VS zo hoog wordt dat het BNP uiteindelijk weer terugkomt op het oude pad, weg is de Arabische Lente en terug is de Koude Oorlog.

Volkomen onverwacht viel de groei in een diep gat in het eerste kwartaal in de VS, genoeg om alle groeivoorspellingen fors naar beneden te brengen voor zelfs de verre toekomst en iets navenants gebeurde na de kleine krimp van de Duitse economie in het tweede kwartaal. Dat had men absoluut niet verwacht bij het begin van het jaar en natuurlijk gaat men dan snel ook onheil voorspellen voor zwakke broeders als Italië en Frankrijk. Je moet er toch niet aan denken dat de eurocrisis weer  in volle omvang terugkomt. En toch kan dit als er een lange nieuwe recessie in de zwakke landen komt, deze keer met deflatie als extra blok aan de been.

De lage rente van Duitsland geeft eigenlijk aan dat dit zelfs het basisscenario moet zijn, maar daar wil ik nog niet aan. De rente wordt deels kunstmatig naar beneden gedrukt door ook andere redenen dan lage nominale groei. De ECB moet met geld gaan strooien en zich aansluiten bij de landen die gewoon een lage valutakoers willen hebben. Men koopt gewoon buitenlandse leningen totdat de valutakoers laag genoeg is en men maakt dan nog winst ook. De verwachtingen beginnen somber te worden, maar hoeven niet uit te komen.

De demografie leidt ineens tot enorme somberheid. Waarom dat nu ineens gebeurt, is niet zo duidelijk, het was al langer bekend dat de babyboomers met pensioen zouden gaan. We wisten ook wel dat de Amerikanen hiervoor niet genoeg gespaard hadden. Een groter deel werkt nu na 65 door tot ze erbij neervallen. De participatiegraad van 25-54 jarigen is gedaald, ook sinds 2013, en Epstein denkt dat men dit als structureel gaat zien.

Het is niet zo duidelijk wat achter die daling van de particpatiegraad van mannen die niet studeren, niet met pensioen zijn zit. In ieder geval is een deel te verklaren uit het groeiende aantal dat een invaliditeitsuitkering krijgt. Die wil men niet riskeren te verliezen, vooral ook omdat je met die uitkering ook je medische verzekering hebt die anders nogal onbetaalbaar zou zijn.

Het symposium van de centrale bankiers in Jackson Hole heeft een nieuwe golf van pessimisme op gang gebracht.

Summers, Gross/El Erian en zelfs Krugman brengen me in vertwijfeling: was de kredietcrisis sterk genoeg om als chaotisch neergangscenario te zien, met als gevolg een soort kwakkelscenario zoals we dat in de jaren 70 noemden en daarna nog ergere tijden?

Ik ga dit intekenen op de Pessimistische kaart van de Kondratieffgolf: 2007-2009 chaotische neergang en daarna een nieuw scenario, dat van bubbelstagnatie.

Dat scenario was tot op heden zeer goed voor aandelen, de rente op staatsleningen is bezig met een verdwijningsproces maar economische groei is lager dan gehoopt, maar niet echt lager dan de tijdgeest aangaf, want die was somber, die gaf aan dat de meerderheid van de mensen vindt dat we in een crisis zitten, dat de recessie van 2008 niet voorbij is. Monetair beleid is onvoorstelbaar ruim, maar zorgt niet voor hoge inflatie op Main Street, alleen op Wall Street.

En natuurlijk, wat komt er na de tijd van bubbelstagnatie? Zoiets hoort maar een Juglar, investeringscyclus van 7-12 jaar, te duren? Uiteraard minder mooie aandelenbeurzen, maar misschien wel een betere tijd voor de werkenden of misschien ook niet, de lasten van de ouderen worden immers snel zwaarder. Alhoewel, dat is lang niet zo'n zekerheid als ik vijf tot tien jaar geleden dacht.

http://www.nytimes.com/2014/08/28/upshot/medicare-not-such-a-budget-buster-anymore.html
De groei van de medische kosten is veel minder hard gegaan dan gevreesd. Sinds 2012 is er zelfs een daling. Als deze trend aanhoudt, is de demografische last voor Amerika eenvoudig op te brengen in de toekomst en blijft de overheidsbegroting betaalbaar. Het heeft overigens wel sinds 2012 voor een afremming van de groei van het BNP gezorgd. Een deel van de lage 2% groei in de VS is hiermee te verklaren en een ander deel door het peace dividend, minder defensieuitgaven. Kwalitatief was die 2% groei sinds 2012 in de VS heel wat beter dan 2,5-3% daarvoor zou zijn geweest.